Kampania wrześniowa 1939 1. Przyczyny wybuchu wojny Niemcy domagały się włączenia Gdańska do III Rzeszy oraz utworzenia eksterytorialnej autostrady przez „korytarz”. 23 sierpnia 1939 r. podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow z tajnym protokołem podziału Polski między Niemcy a ZSRR. Polska nie zgodziła się na niemieckie żądania. Polska zawarła sojusze z Wielką Brytanią i Francją, które jednak nie powstrzymały agresji. 2. Wybuch wojny 1 września 1939 r. pancernik „Schleswig-Holstein” ostrzelał składnicę tranzytową na Westerplatte. Niemieckie wojska przekroczyły granice Polski. Niemcy bombardowali miasta, m.in. Wieluń i Tczew. 3. Przebieg walk a) Bitwy graniczne (1–3 września) Wojsko Polskie broniło granic na całej długości. Niemcy mieli przewagę techniczną i liczebną. Polacy zostali zmuszeni do wycofania się. b) Walki w odwrocie (4–17 września) Obrona głównych linii oporu, opóźnianie niemieckiego marszu. Bitwa nad Bzurą (9–22 września) – największa bitwa kampanii, polski kontratak. Obrona Warszawy trwała do 28 września. c) Walki na drugim froncie Obrona Helu – wojska polskie broniły półwyspu do 2 października. Obrona Lwowa przed atakami niemieckimi i później sowieckimi. d) Ostatnie bitwy Bitwa pod Kockiem (2–6 października) – ostatnia bitwa kampanii, Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie”. Kapitulacja Wojska Polskiego 6 października 1939 r. 4. Ewakuacja polskich władz Część rządu udała się do Rumunii. Prezydent Ignacy Mościcki opuścił kraj. Utworzono rząd polski na uchodźstwie w Londynie. 5. Skutki wojny Straty ludzkie: Około 66 300 żołnierzy polskich zabitych, 133 700 rannych. Wśród ludności cywilnej tysiące ofiar Polska podzielona między III Rzeszę i ZSRR. Rozpoczęła się okupacja i terror wobec ludności polskiej. Eliminacja polskiej inteligencji i elit. Początek Holokaustu na terenach Polski. Wielu ludzi trafiło do obozów pracy przymusowej lub w głąb ZSRR. Podbój Europy przez Hitlera i Stalina (1939–1941) – notatka 1. Dziwna wojna (wrzesień 1939 – wiosna 1940) Po kampanii wrześniowej Polska została zajęta przez Niemcy i ZSRR. Na zachodzie panował okres spokoju – brak większych działań wojennych, stąd nazwa "dziwna wojna" (Sitzkrieg). Niemcy przygotowywały się do ataku na Francję i kraje Beneluksu. 2. Wojna ZIMOWA - ZSRR z Finlandią (1939–1940) ZSRR zaatakował Finlandię 30 listopada 1939 r. Finlandia stawiała zacięty opór (wojna zimowa). Pokój w marcu 1940 r.: Finlandia straciła część terytorium (m.in. Karelię), zachowała niepodległość. 3. Ekspansja ZSRR Wrzesień 1939 r.: zajęcie wschodnich terenów Polski (protokół paktu Ribbentrop-Mołotow). 1940 r.: zajęcie krajów bałtyckich – Litwa, Łotwa, Estonia. 1940 r.: zajęcie Besarabii i północnej Bukowiny od Rumunii. 4. Agresja Hitlera w Europie Zachodniej (1940) Kwiecień 1940 r.: zajęcie Danii i Norwegii. W Norwegii walczył arbiter szwedzki, a Brygada Strzelców Podhalańskich brała udział w działaniach pod linią Maginota. Maj–czerwiec 1940 r.: atak na Belgię, Holandię, Luksemburg. Ewakuacja wojsk alianckich z Dunkierki (Dunkierka, maj–czerwiec 1940). Czerwiec 1940 r.: klęska Francji, czarne działa ostrzeliwały Paryż. Utworzenie rządu Vichy. 5. Bitwa o Anglię (lipiec–październik 1940) Niemcy bombardowali miasta i porty Wielkiej Brytanii. Celem było zniszczenie Royal Air Force i przygotowanie inwazji (operacja Sealion). RAF odpierał ataki – Niemcy nie przejęli kontroli nad niebem. Bitwa zakończyła się sukcesem Anglii. 6. Atak na Bałkany (1940–1941) Październik 1940 r.: Włochy atakują Grecję, niepowodzenie. Kwiecień 1941 r.: Niemcy atakują Jugosławię i Grecję. Szybka kapitulacja państw bałkańskich. Zabezpieczenie południowego skrzydła przed atakiem na ZSRR. Wojna Niemiec z ZSRR (1941) 1. Przyczyny konfliktu Ideologia Hitlera: w "Mein Kampf" określił cele polityczne – zdobycie Lebensraumu na wschodzie, niszczenie komunizmu. Polityka Stalina: wcześniejsze ataki na Finlandię, zajęcie krajów bałtyckich i wschodnich terenów Polski. Konflikt interesów: Niemcy chciały surowców naturalnych ZSRR i przestrzeni życiowej. 2. Układ sił Niemcy: nowoczesna, dobrze wyszkolona armia, doświadczenie w działaniach Blitzkriegu. ZSRR: ogromne zasoby ludzkie, rozległe terytorium, ale słabe dowództwo i reorganizacja armii po czystkach. 3. Plan Barbarossa Rozpoczęcie operacji: 22 czerwca 1941 r. Podział wojsk niemieckich na trzy grupy armii: o Grupa Armii Północ: atak na Leningrad. o Grupa Armii Środek: marsz na Moskwę. o Grupa Armii Południe: atak na Ukrainę. 4. Przebieg wojny – pierwsze sukcesy Niemcy zajęli ogromne obszary ZSRR w krótkim czasie. Zniszczenie dużych części Armii Czerwonej w otwartych bitwach. Szybkie zdobycie terenów Białorusi i Ukrainy. 5. Bitwa o Moskwę (wrzesień–grudzień 1941) Niemiecka ofensywa zmierzała na Moskwę. Zima 1941/42: kontratak Armii Czerwonej zatrzymał Niemców. Bitwa zakończyła się porażką Niemiec, utratą inicjatywy strategicznej. 6. Wojna Ojczyźniana (1941) Stalin ogłasza wojnę ojczyźnianą przeciw Niemcom. Armia Czerwona traci około 2,5 miliona żołnierzy. Rosjanie utrzymują linię frontu. Armia Niemiecka traci wyspę Włóżkę. 31 lipca 1941 r.: ZSRR podpisuje umowę o współpracy wojennej z Wielką Brytanią. 1. Polityka okupacyjna III Rzeszy Cele polityki III Rzeszy: Zdobycie przestrzeni życiowej (Lebensraum) na wschodzie. Zniszczenie elit i inteligencji w okupowanych krajach. Wykorzystanie gospodarcze i surowcowe zajętych terenów. Narzucenie niemieckiej ideologii i kultury. Ideologia NSDAP i założenia "Mein Kampf". Metody okupacji: Terror wobec ludności cywilnej. Masowe aresztowania i egzekucje. Przymusowa praca i obozy pracy. Nawoływanie do kolaboracji i tworzenie administracji zależnej od Niemiec. Propaganda, np. gazeta "Volks-Zeit". Podział terytorium: Reich (bezpośrednio włączone terytoria Niemiec). Volksdeutschland (tereny z ludnością niemiecką w okupowanych krajach). Podział ludności: Aryjczycy – pełne prawa i przywileje. Niearyjczycy – dyskryminacja, represje, przymus. Kolaboracja niektórych grup z okupantem. Żydzi i inne prześladowane grupy poddawane eksterminacji (koncentracja w gettach i obozach). Konflikt w Enmasse – masowe wysiedlenia, egzekucje i eksterminacja. Polska i ziemie wschodnie: Podział kraju między Generalne Gubernatorstwo a bezpośrednio włączone tereny do Rzeszy. Masowe egzekucje, wysiedlenia i rabunek mienia. Niszczenie polskiej kultury i edukacji. Europa zachodnia: Administracja niemiecka dopasowana do lokalnych warunków. Wykorzystywanie gospodarcze (produkcja, surowce, praca przymusowa). Represje wobec ludności cywilnej i ruchów oporu. 2. Holocaust Systematyczne prześladowanie i eksterminacja Żydów. Tworzenie gett i obozów koncentracyjnych. Masowe mordy w obozach zagłady, np. Auschwitz, Treblinka, Sobibór. Ofiary: miliony Żydów oraz Romowie, Polacy, osoby niepełnosprawne i przeciwnicy polityczni. Pomoc dla Żydów 1. Formy pomocy Ukrywanie Żydów w domach prywatnych i klasztorach. Przekazywanie fałszywych dokumentów i przepustek. Organizowanie przerzutów z gett do bezpiecznych miejsc. Pomoc w zdobywaniu żywności i leków. Organizowanie ruchu oporu i działalności konspiracyjnej. 2. Najbardziej znane inicjatywy Rada Pomocy Żydom (Żegota) w Polsce – wsparcie finansowe, ukrywanie dzieci i dorosłych. Pomoc prowadzona przez Kościół katolicki i niektóre organizacje religijne. Lokalne inicjatywy w różnych krajach Europy, np. w Holandii, Francji. 3. Osoby zasłużone Irena Sendlerowa – uratowała około 2,5 tysiąca żydowskich dzieci w Warszawie. Jan Karski – kurier i emisariusz, informował aliantów o sytuacji Żydów. Rodziny i anonimowi ludzie, którzy ryzykowali życiem, ukrywając Żydów. 4. Ryzyko i konsekwencje Osoby pomagające Żydom narażone były na śmierć lub deportację. Pomoc często wymagała dużego poświęcenia i dyskrecji. Mimo niebezpieczeństw tysiące ludzi zdecydowało się pomagać, ratując życie wielu Żydom. Wojna poza Europą (1940–1945) 1. Plany wojenne państw Osi Niemcy, Włochy i Japonia tworzą państwa Osi. Cele: zdobycie surowców, dominacja terytorialna i strategiczna. 2. Wojna w Afryce 1940–1943: walki w Afryce Północnej. Niemiecki Korpus Afrykański pod dowództwem Erwina Rommla. Atak Rommla na Brytyjczyków w Libii i Egipcie. Lądowanie wojsk amerykańskich i brytyjskich w Afryce Północnej (Operacja Torch, 1942). Bitwy w Tunezji, Libii i Egipcie. Kapitulacja wojsk niemiecko-włoskich w Afryce (maj 1943). 3. Bitwa o Atlantyk Niemcy prowadzą wojny podwodne z konwojami aliantów. Stosowanie U-Bootów do zatapiania statków zaopatrzenia. Klęska Niemiec w bitwie o Atlantyk (1943–1945) – przełamanie blokady morskiej. 4. Bliski Wschód Znaczenie strategiczne ropy naftowej i dróg transportowych. Walki w Syrii i Libanie przeciwko wojskom Vichy. Brytyjskie interwencje militarne dla zabezpieczenia regionu. 5. Koniec wojny poza Europą Klęska państw Osi w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Przejęcie kontroli przez aliantów nad kluczowymi szlakami i surowcami. Przygotowanie do ofensywy w Europie i Azji. Droga do zwycięstwa 1. Państwa Osi Berlin (Niemcy), Rzym (Włochy), Tokio (Japonia). Cele: dominacja w Europie, Afryce i Azji. 2. Teatr działań wojennych Europa Zachodnia i Wschodnia. Afryka Północna. Pacyfik i Daleki Wschód. 3. Sycylia i Włochy 1943: lądowanie aliantów na Sycylii. Następnie inwazja na Włochy kontynentalne. Upadek Mussoliniego i kapitulacja Włoch. 4. Konferencje Aliantów Planowanie dalszych działań przeciwko państwom Osi. Ustalenie otwarcia drugiego frontu w Europie. Koordynacja działań w Pacyfiku i Afryce. 5. Drugi front w Europie Lądowanie w Normandii (D-Day, czerwiec 1944). Wyzwolenie Francji, Belgii i Holandii. Postępy wojsk aliantów w kierunku Niemiec. 6. Zdobycie Berlina Kwiecień–maj 1945: szturm Armii Czerwonej na Berlin. Kapitulacja Niemiec 8 maja 1945 r. 7. Atak na Pearl Harbor 7 grudnia 1941 r.: japoński atak na bazę amerykańską. USA wchodzi do wojny po stronie aliantów. Rozszerzenie działań wojennych na Pacyfik. 8. Koniec wojny Maj 1945: koniec wojny w Europie. Sierpień 1945: zrzucenie bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki, kapitulacja Japonii. Koniec II wojny światowej na świecie.