Blok III: Pojazdy stosowane w rolnictwie Lekcja 4: Paliwa silnikowe, oleje i smary techniczne (1 godz.) 1. Paliwa silnikowe 2. Oleje 3. Smary techniczne Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Paliwa silnikowe 1. Paliwa silnikowe Silniki z zapłonem iskrowym są napędzane benzynami. Paliwa te powinny charakteryzować się następującymi właściwościami, wpływającymi na jakość i trwałość pracy silnika: • łatwością szybkiego odparowywania w szerokim zakresie temperatur i tworzenia jednorodnej mieszanki w gaźniku; • dużą wartością opałową, zapewniającą wydzielanie odpowiedniej ilości ciepła w procesie spalania; • spalaniem bez wytwarzania osadów w cylindrze; • odpornością na detonacyjne spalanie mieszanki; • brakiem działania korodującego na części silnika. 1. Paliwa silnikowe Detonacyjne spalanie mieszanki zakłóca prawidłową pracę silnika. Objawami takiego spalania paliwa są gwałtowne zmiany temperatury i ciśnienia gazów w cylindrze, dymienie, głośna praca oraz wyraźne osłabienie mocy silnika. Odporność paliwa na detonacyjne spalanie jest określane liczbą oktanową (LO). Paliwa o wyższej liczbie oktanowej wykazują większą odporność na detonacyjne spalanie i mogą być wykorzystywane w silnikach o wyższym stopniu sprężania. Powszechnie stosowane obecnie benzyny bezołowiowe, oznaczane przekreślonym symbolem Pb, mają liczbę oktanową 95 i 98. Silniki są również napędzane gazem (propan-butan - LPG) oraz paliwami pochodzenia roślinnego, do których zalicza się metanol, etanol, paliwa rzepakowe lub inne produkowane na bazie różnych surowców. Stosuje się także mieszanki paliw płynnych. 1. Paliwa silnikowe Silniki z zapłonem samoczynnym są napędzane olejem napędowym (ON). Ze względu na zasady pracy silników z zapłonem samoczynnym oleje napędowe powinny charakteryzować się: • dużą skłonnością do samozapłonu, tj. skłonnością do zapalania w wysokiej temperaturze; • zdolnością dokładnego spalania się i małą zawartością składników toksycznych w gazach wylotowych; • niską temperaturą krzepnięcia, umożliwiającą przepływ paliwa przez filtry i pracę silnika w szerokim zakresie temperatur; • właściwościami smarującymi, niezbędnymi do prawidłowej pracy precyzyjnych elementów układu zasilania. 1. Paliwa silnikowe Skłonność oleju napędowego do samozapłonu określa się liczbą cetanową (LC). Do prawidłowej pracy silników z zapłonem samoczynnym powinna ona wynosić 40-55. Temperatura krzepnięcia oleju napędowego ma decydujące znaczenie w praktycznym stosowaniu tego rodzaju paliwa. W warunkach eksploatacyjnych ta cecha oleju wiąże się z temperaturą blokowania filtra, w której wytrącone z oleju związki parafinowe zatykają filtry, uniemożliwiające dalsze działanie układu zasilania. W stacjach paliw są sprzedawane olej napędowe: DL - letni, DP - przejściowy, DZ - zimowy. Olej napędowy letni może być stosowany do temperatury minus 12° C, a olej napędowy zimowy do temperatury minus 20° C. Oleje 2. Oleje Oleje silnikowe stosowane w układach olejenia dzieli się według międzynarodowej klasyfikacji jakościowej i lepkościowej. W zależności od jakości oleje silnikowe dzieli się na: • oleje do silników z zapłonem iskrowym, oznaczone symbolem S; • oleje do silników z zapłonem samoczynnym, oznaczone symbolem C; • oleje uniwersalne z przeznaczeniem do stosowania w obydwu typach silników; • oleje do mieszankowego smarowania silników dwusuwowych z zapłonem iskrowym (mieszane z paliwem). W pierwszych dwóch grupach olejów (oznaczonych symbolami S i C) dodaje się drugą literę oznaczającą jakość oleju. W grupie S olej najwyższej jakości ma oznaczenie SG, natomiast w grupie C - odpowiednio CF. Oleje uniwersalne są oznaczone podwójnymi symbolami w układzie łamanym, np. SE/CC, oznaczającym ich przeznaczenie i klasę jakości. 2. Oleje W zależności od lepkości oleje silnikowe dzieli się na 11 klas: • 20, 30,40, 50, 60 - grupa olejów letnich oznaczanych np. SAE 20, • 0W, 5W, IOW, 15W, 20W, 25W - oleje zimowe oznaczane np. SAE 1OW. Wraz ze wzrostem lepkości zwiększa się wartość oznaczenia. Oleje wielosezonowe (do stosowania w lecie i w zimie) są oznaczone kodem łamanym, np. SAE 15W/40. Oleje przekładniowe muszą spełniać stosowne wymagania klasyfikacji jakościowej API i klasyfikacji lepkościowej SAE. 2. Oleje Według klasyfikacji jakościowej oleje przekładniowe dzieli się na 6 klas i oznacza symbolami GL od 1 do 6. Wyższa wartość liczbowa oznacza, że olej nadaje się do przekładni pracujących w cięższych warunkach. Według klasyfikacji lepkościowej oleje przekładniowe dzieli się na 6 klas: 75W, 80W, 85W - oleje zimowe; 90,140, 250 oleje letnie. Oleje wielosezonowe, nadające się do eksploatacji w okresie letnim i zimowym, są oznaczane podobnie jak oleje silnikowe, czyli kodem łamanym, np. SAE 85W/140. Podstawowym olejem przekładniowym produkcji krajowej, przeznaczonym do skrzyń przekładniowych i układu hydraulicznego ciągników, jest Agrol U GL-4 (SAE 80). W sprzedaży znajdują się również oleje przekładniowe Hipol, np. Hipol 6 GL-4 (SAE 80W), który jest olejem wielosezonowym, stosowanym w przekładniach i układzie hydrauliki siłowej ciągników i maszyn współpracujących. Smary techniczne 3. Smary techniczne Do smarowania ciągników i maszyn rolniczych stosuje się smary stałe, których podstawowym składnikiem są oleje mineralne i środki zagęszczające (mydła). W sprzedaży znajdują się następujące gatunki smarów: • STP - do smarowania podwozi, sworzni, przegubów; nie nadaje się do łożysk tocznych, wodoodporny; • grafitowany - przeznaczony do smarowania resorów, wolnoobrotowych przekładni łańcuchowych i zębatych, wodoodporny; • ŁT 42 i ŁT 43 - o wysokiej stabilności mechanicznej i chemicznej, do smarowania łożysk tocznych; • ŁT 4S2 i ŁT 4S3 - do łożysk tocznych, odporne na starzenie się, mające właściwości antykorozyjne, wodoodporne. Instrukcje obsługi maszyn i ciągników podają zalecane gatunki smarów do poszczególnych miejsc smarowania.