Blok II: Mechanizacja prac w produkcji roślinnej Lekcja 6: Maszyny do zbioru i omłotu zbóż (1 godz.) 1. Sposoby zbioru zbóż 2. Kombajny zbożowe 3. Konserwacja i przechowywanie kombajnu do zbioru zbóż Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Sposoby zbioru zbóż 1. Sposoby zbioru zbóż Zbiór zbóż może być wykonywany sposobem jednoetapowym lub wieloetapowym. Do jednoetapowego zbioru zbóż są stosowane kombajny zbożowe, które dzieli się na ciągnikowe i samojezdne. W jednoetapowym zbiorze kombajn ścina rośliny, wymłóca ziarno, czyści je i przez pewien czas gromadzi w zbiorniku, który po napełnieniu jest opróżniany na skrzynię ładunkową środka transportowego. W wieloetapowym sposobie wykonuje się osobno obkaszanie, koszenie, wiązanie zboża w snopy, ustawianie snopów, transport snopów, stogowanie i młócenie. Do koszenia stosuje się kosiarki palcowe, żniwiarki lub wiązałki, do transportu przyczepy, a do omłotu - młocarnie stacjonarne. Niektóre operacje w zbiorze wieloetapowym mogą być pominięte i w skrajnym przypadku stosuje się koszenie zboża kosiarką pokosową i zbiór kombajnem wyposażonym w podbieracz palcowy. Ten ostatni sposób może być stosowany podczas zbioru roślin motylkowatych na nasiona lub rzepaku. Rośliny zbierane sposobem wieloetapowym są koszone wówczas, gdy ziarno znajduje się w stadium dojrzałości woskowej Kombajny zbożowe Obejrzyj nowoczesne kombajny Obejrzyj ciekawe strony www 2. Kombajny zbożowe Kombajn samojezdny osadzony jest na czterech kołach, z czego dwa przednie większe są kołami napędowymi, a dwa mniejsze kołami kierującymi. Ponadto w maszynie wyróżnia się następujące podstawowe zespoły: silnik, układ jezdny, zespół żniwny (heder), zespół młócący (młocarnię), zespół czyszczący, układ hydrauliczny i instalację elektryczną. Kombajn wyposażony jest w silnik wysokoprężny napędzający wszystkie zespoły robocze kombajnu oraz jego mechanizmy jezdne. 2. Kombajny zbożowe Schemat technologiczny kombajnu: 1 - nagarniacz, 2 - mechanizm tnący, 3 - podajnik slimakowopalcowy, 4 - przenośnik pochyły, 5 - bęben młócący, 6 - klepisko, 7 - podsiewacz, 8 - odrzutnik słomy, 9 - wytrząsacz klawiszowy, 10 - górne sito, 11 - dolne sito, 12 - wentylator, 13 - ślimak ziarnowy, 14 - ślimak kłosowy, 15 - przenośnik ziarnowy, 16 - zbiornik ziarna, 17 - przenośnik kłosowy, 18 - sito kłosowe, 19 - obudowa silnika, 20 - rozdzielacz łanu 2. Kombajny zbożowe Zespół żniwny (heder) jest zawieszony wahadłowo z przodu kombajnu, od dołu podparty dwoma siłownikami hydraulicznymi. Przy przejeździe kombajnem po drogach publicznych zespół żniwny z uwagi na jego szerokość przewozi się na wózku transportowym przyczepianym z tyłu do kombajnu. W skład zespołu żniwnego, którego zadaniem jest ścięcie zboża i podanie go do zespołu młócącego, wchodzą: nagarniacz, mechanizm tnący, podajnik ślimakowo-palcowy i przenośnik pochyły. Nagarniacz oddziela z łanu porcje źdźbeł i nagarnia je na zespół tnący. Mechanizm tnący jest typu nożycowo-palcowego. Ścięte zboże przez zespół tnący trafia na podajnik ślimakowo-palcowy. Z obydwu stron zespołu tnącego znajdują się rozdzielacze łanu, które oddzielają pas przeznaczony do skoszenia od reszty łanu. Podajnik ślimakowo-palcowy jest osadzony w bokach obudowy zespołu żniwnego za zespołem tnącym. Na bębnie podajnika nawinięte są dwa odcinki zwojów ślimaków, które - obracając się przesuwają ścięte źdźbła po podłodze hedera ku środkowej części zespołu żniwnego. Wewnątrz podajnika znajduje się nieruchomy wał wykorbiony, na którym osadzone są palce, przekazujące zboże do gardzieli przenośnika łańcuchowo-listwowego. 2. Kombajny zbożowe Nad podajnikiem ślimakowo-palcowym jest umieszczony rozcinacz zboża, który zapobiega owijaniu się zboża wokół podajnika. Za podajnikiem ślimakowo-palcowym znajduje się przenośnik pochyły łańcuchowo-listwowy. Składa się on z kilku łańcuchów, między którymi są założone poprzeczne listwy, przesuwające skoszony materiał po jego dnie ku górze do wlotu do młocarni. Między przenośnikiem pochyłym a zespołem młócącym znajduje się tzw. chwytacz kamieni, będący rodzajem zbiornika z otworami w dnie. Do chwytacza wpadają kamienie i twarde przedmioty, co chroni młocarnię przed uszkodzeniami. Duże kamienie zostają zatrzymane w chwytaczu, skąd trzeba od czasu do czasu ręcznie je usuwać. 2. Kombajny zbożowe Napęd listwy nożowej: 1 - listwa nożowa, 2 - dźwignia kątowa, 3 -targaniec, 4 - palec, 5 - łyżka listwy tnącej 2. Kombajny zbożowe 2. Kombajny zbożowe Zespół młócący (młocarnia) składa się z bębna i klepiska. Bęben młócący zbudowany jest z wału i tarcz, do których mocowane są równolegle do osi bębna odpowiednio profilowane listwy, zwane cepami. Ponieważ cepy posiadają na swoich grzbietach skośne karby, to aby uniknąć przesuwania młóconego materiału w jedną stronę bębna, są one montowane na przemian. Klepisko ma postać sita utworzonego z poprzecznych prostokątnych stalowych listew równoległych do osi bębna oraz z szeregu stalowych drutów przechodzących przez otwory wywiercone w listwach i opasujących bęben na pewnym odcinku jego obwodu. Taki rodzaj powierzchni klepiska umożliwia wydzielanie wymłóconych ziarn z kłosów zboża przechodzącego przez szczelinę omłotową. Szczelina omłotowa szerokości od kilkunastu do kilkudziesięciu mm na wlocie stopniowo zwęża się w kierunku wylotu i przy wylocie wynosi od kilku do kilkunastu mm. Zboże, przechodząc przez szczelinę między bębnem a klepiskiem, zostaje podzielone na dwie zasadnicze frakcje: ziarno i słomę. Część ziarna (ok. 80%) przedostaje się przez otwory w klepisku na podsiewacz, a pozostałe ziarno wraz ze słomą odrzutnik skrzydełkowy kieruje na wytrząsacz. 2. Kombajny zbożowe Zespół młócący: 1 - bęben, 2 -klepisko, 3 - wał bębna, 4 - tarcza, 5 - cep, 6 - odrzutnik słomy 2. Kombajny zbożowe Bębeny młócące i klepisko kombajnu zbożowego Claas Lexion 2. Kombajny zbożowe Zadaniem wytrząsaczy jest wydzielenie reszty ziarn znajdujących się w wymłóconej słomie. Wytrząsacze składają się z kilku klawiszy wykonanych w postaci długich korytek, zamkniętych od spodu. Górną powierzchnię klawiszy stanowią umieszczone kaskadowo sita szczelinowe, które służą do przesiewania ziarna lub jego domieszek. Przesiane ziarno wraz z zanieczyszczeniami zsuwa się na podsiewacz. Boczne ścianki klawiszy są od góry wycięte i tworzą grzebienie, które zapobiegają powrotnemu zsuwaniu się masy zbożowej, ułatwiają jej rozluźnienie i przyczyniają się do szybkiego i równomiernego przemieszczania słomy ku wylotowi z kombajnu. Wytrząsacze są osadzone na dwóch równoległych wałkach wykorbionych, które powodują, że klawisze wykonują ruchy postępowo-zwrotne po torach kołowych. Wykorbienia wałów są przesunięte względem siebie, w wyniku czego następuje intensywne wytrząsanie materiału. 2. Kombajny zbożowe Wytrząsacz klawiszowy: 1 - ścianka boczna, 2 - grzebień, 3 - sito szczelinowe, 4 - wał, 5 - korytko 2. Kombajny zbożowe 2. Kombajny zbożowe W skład zespołu czyszczącego wchodzą: podsiewacz, kosz sitowy i wentylator. Podsiewacz składa się z dwóch części połączonych sztywno ze sobą: podłogi schodkowej znajdującej się pod klepiskiem i rusztu pod wytrząsaczami. Jest on zawieszony na wieszakach i wykonuje ruch wahadłowy. Na skutek ruchu wahadłowego znajdujący się na odsiewaczu materiał podlega separacji. Strumień powietrza wytwarzany przez wentylator wydmuchuje lekkie zanieczyszczenia poza kombajn, zaś zanieczyszczenia ciężkie, nie wymłócone kłosy i ziarno zsypuje się na sito. W skład kosza sitowego wchodzą dwa sita żaluzjowe: górne i dolne oraz sito kłosowe, będące przedłużeniem sita żaluzjowego górnego. Kosz sitowy jest połączony z podsiewaczem za pomocą czopów i zawieszany na ramie kombajnu za pomocą dwóch wieszaków. Ruch posuwisto-zwrotny kosza sitowego oraz strumień powietrza owiewający sita powodują oddzielenie zanieczyszczeń od ziarna. Na sicie górnym następuje oddzielenie ziarna wraz z drobnymi zanieczyszczeniami od zanieczyszczeń grubych (kłosów, kawałków słomy). Ziarno wraz z drobnymi zanieczyszczeniami przesypuje się na sito dolne, na którym następuje doczyszczanie. Czyste ziarno spada na pochylnię, skąd trafia do przenośnika. Nie wymłócone kłosy z sita kłosowego spadają na podłogę i zsuwają się do przenośnika, natomiast pozostałe zanieczyszczenia usuwane są z kombajnu na ściernisko 2. Kombajny zbożowe Zespół czyszczący kombajnu: 1 - sito górne, 2 - siło kłosowe, 3 - sito dolne, 4 - wentylator, 5 - kierownica strumienia powietrza, 6 - podsiewacz, 7 - przenośnik kłosów, 8 - przenośnik ziarna, 9 - pochylnia, 10 - podłoga 2. Kombajny zbożowe Czyszczenie w kombajnie zbożowym Claas Tucano 2. Kombajny zbożowe Gromadzenie ziarna i wyładunek. Czyste ziarno jest transportowane do zbiornika ziarna za pomocą poprzecznego przenośnika ślimakowego czystego ziarna, ukośnego przenośnika ziarna i przenośnika rozprowadzającego. Zbiornik ziarna jest opróżniany za pomocą ślimakowego przenośnika wyładowczego zbiornika ziarna oraz rurowego przenośnika ślimakowego wyładowczego, który na czas tej operacji jest odchylany ręcznie lub siłownikiem hydraulicznym. Sterowanie kombajnem i zespołami roboczym odbywa się z siedziska operatora zainstalowanego w kabinie, która jest odpowiednio amortyzowana, uszczelniona oraz wyciszona i w nowoczesnych kombajnach najczęściej klimatyzowana. Najważniejsze elementy sterownicze i kontrolne znajdują się w centralnym polu widzenia operatora, które zawiera się w stożku o kącie 12°. 2. Kombajny zbożowe 2. Kombajny zbożowe 2. Kombajny zbożowe 2. Kombajny zbożowe Obejrzyj animację Konserwacja i przechowywanie kombajnu do zbioru zbóż 3. Konserwacja i przechowywanie kombajnu do zbioru zbóż Przy kombajnach zbożowych konieczna jest obsługa codzienna, obejmująca w szczególności sprawdzenie poziomu oleju w silniku, układzie hydraulicznym i innych płynów roboczych silnika. Należy sprawdzić prawidłowość działania poszczególnych mechanizmów, a w razie potrzeby wyregulować je i przesmarować. Po zakończeniu okresu żniwnego przeprowadza się obsługę sezonową, zgodnie z instrukcją obsługi danego kombajnu. Należy koniecznie oczyścić kombajn z pyłu, kurzu i innych części słomiastych. Wskazane jest uzupełnienie smaru w węzłach łożyskowych, zaleca się również wymianę oleju silnikowego. Obie czynności zmniejszają ryzyko korozji, gdyż usuwamy zużyty smar i olej zawierający chemiczne produkty powstające podczas pracy współpracujących elementów. Przed postojem zimowym trzeba też spuścić wodę z chłodnicy i z bloku silnika. Jeżeli kombajn jest przechowywany w miejscu nie zabezpieczonym przed działaniem mrozu, to trzeba zdemontować akumulatory i pasy klinowe z napędów zespołów kombajnu. Ciśnienie w kołach ogumionych powinno być obniżone, a maszyny ustawione na odpowiednich podporach. Kombajn zbożowy jest kosztowną maszyną, dość krótko wykorzystywaną w ciągu roku i dla zachowania dobrej sprawności technicznej konieczne jest przestrzeganie przepisów, zasad i wskazówek zawartych w instrukcji obsługi.