Blok II: Mechanizacja prac w produkcji roślinnej Lekcja 1: Narzędzia i maszyny uprawowe (2 godz.) 1. Pługi, głębosze 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 3. Aktywne maszyny uprawowe 4. Zestawy uprawowe Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Pługi i głębosze Obejrzyj film ↓ 1. Pługi i głębosze Pługi są podstawowymi narzędziami stosowanymi do uprawy gleby, a zabieg wykonywany za pomocą tych narzędzi nazywa się orką. Rozpoczyna ona niemal każdą produkcję roślinną i jej zasadniczym zdaniem jest odwrócenie odciętej skiby. W Polsce stosuje się głównie pługi ciągnikowe (przyczepiane, zawieszane, półzawieszane). Niemal powszechnie stosuje się pługi lemieszowe, a tylko w niektórych przypadkach - pługi talerzowe. Pługi lemieszowe dzieli się na pługi zwykłe (do orki zagonowej lub bezzagonowej) oraz pługi specjalne (agromelioracyjne, łąkowe). 1. Pługi i głębosze Podział pługów 1. Pługi i głębosze Zasadniczym zespołem roboczym pługa jest korpus płużny, który w pługach ciągnikowych jest przykręcany do ramy narzędzia. Korpus płużny ma dwa główne elementy robocze - lemiesz i odkładnice. W pługach ciągnikowych stosuje się najczęściej lemiesze trapezowe i dziobowe - z wysuniętą częścią. Aby zwiększyć trwałość i wytrzymałość lemiesza część dziobowa może być wyposażona w dłuto. Odkładnica jest dzielona i składa się z piersi i skrzydła. Zadaniem lemiesza jest podcięcie skiby w płaszczyźnie poziomej i wstępne jej pokruszenie, a odkładnicy - odwrócenie skiby wraz z dalszym jej kruszeniem. Korpus płużny jest wyposażony w części pomocnicze, którymi są: słupica służąca do połączenia korpusu z ramą pługa, płóz przejmujący boczne siły w płaszczyźnie poziomej i stabilizujący w ten sposób szerokość orki, piętka umieszczana niekiedy na końcu płozu, przyjmująca siły pionowe oraz element usztywniający. 1. Pługi i głębosze Prócz opisanego korpusu płużnego stosuje się inne i spośród wielu na uwagę zasługuje korpus ażurowy, którego nazwa pochodzi od kształtu odkładnicy, a jego charakterystycznym efektem pracy są mniejsze o 10-20% opory orki. Pługi z korpusami ażurowymi prawidłowo odwracają odciętą skibę, dobrze pracują na glebach 1. Pługi i głębosze Korpusy płużne: a) korpus standardowy z przodu, b) korpus standardowy z tyłu, c) korpus ażurowy; 1 - odkładnica, 2 - lemiesz, 3 - słupica, 4 - pierś odkładnicy, 5 - element usztywniający, 6 - listwa dokładająca, 7 - płóz, 8 - piętka, 9 - skrzydło odkładnicy, 10 - obsada, 11- dokładająca listwa, 12 - ścinacz listwowy, 13 - dłuto 1. Pługi i głębosze Najczęściej w pługach stosuje się odkładnice cylindroidalne (kulturalne), które są odkładnicami uniwersalnymi, gdyż nadają się do większości gleb. Ponadto wyróżnia się odkładnice półśrubowe, które lepiej odwracają skibę, ale słabiej kruszą glebę, odkładnice cylindryczne, o bardzo silnym kruszeniu i słabym odwracaniu skiby oraz odkładnice śrubowe, dające pełne odwrócenie skiby (do orki łąk). Odkładnice różnią się wygięciem powierzchni roboczej. Rodzaje odkładnic: a) cylindryczna, b) cylindroidalna (kulturalna), c) półśrubowa, d) śrubowa 1. Pługi i głębosze Pomocnicze zespoły i elementy robocze pługa W pługach stosuje się pomocnicze zespoły lub elementy robocze, do których zalicza się: − kroje, − przedpłużki, − ścinacze listwowe, − pogłębiacze. Zadaniem kroju tarczowego jest odcięcie równej ścianki bruzdowej. Prócz krojów tarczowych gładkich stosuje się kroje tarczowe zębate, które dobrze pracują na glebach z zewnętrzną masą organiczną (np. po zbiorze kukurydzy na ziarno). Podobne zadanie spełniają kroje płozowe , odcinające pionowo skibę przy dnie bruzdy, ale bez możliwości regulacji. Przedpłużek ułatwia przyoranie resztek roślinnych lub nawozu znajdującego się na powierzchni pola, zrzucając go na dno bruzdy, gdzie zostaje następnie dokładnie przykryty glebą, obróconą przez korpus płużny. 1. Pługi i głębosze Pomocnicze zespoły i elementy robocze pługa Do orki pola po zbiorze kukurydzy lepiej jest stosować przedpłużki specjalne, które mogą pracować przy większych głębokościach, co pozwala dobrze przykryć dużą ilość masy organicznej. Efekty pracy przedpłużka można zmieniać przez regulację jego zamocowania względem korpusu płużnego. Podobne zadanie spełniają ścinacze listwowe i deflektory (listwy kierujące), ale nie można ich regulować. Pogłębiacze umożliwiają spulchnienie gleby poniżej dna bruzdy, bez wyorania tej warstwy na powierzchnię pola. 1. Pługi i głębosze Pomocnicze zespoły lub elementy robocze: a) krój tarczowy i sposób jego zamocowania; 1 - krój tarczowy, 2 - obejma ze śrubą mocującą, 3 - ogranicznik ruchu bocznego, b) ustawienie kroju tarczowego względem korpusu, c) krój tarczowy gładki zamocowany sprężyście, d) krój tarczowy zębaty zamocowany sprężyście, e) przedpłużek i sposób jego ustawienia względem korpusu płużnego; 4 - przedpłużek, 5 - jarzmo mocujące, f) przedpłużek do ścierniska kukurydzy, g) przedpłużek do przyorywania nawozów, h) korpus płużny z krojem płozowym (6) i listwą dokładającą (7), i) ścinacz skiby, j) główka ślizgowa (mierzwnik), k) deflektor, l) pogłębiacz dłutowy; 9 - dłuto, m) pogłębiacz lemieszowy; 10 - lemiesz pogłębiacza 1. Pługi i głębosze Pługi zawieszane Pługi ciągnikowe zawieszane łączy się z ciągnikiem za pomocą trzypunktowego układu zawieszenia podnośnika hydraulicznego. Rama pługa ma zamontowany w przedniej części wspornik, który służy do połączenia górnego łącznika zawieszenia z pługiem. Jedno z cięgieł dolnych łączy się ze sworzniem przyspawanym w środku geometrycznym osi pługa, a drugie ze sworzniem, umieszczonym na wykorbieniu tej osi. Rama pługa może przesuwać się poziomo względem przodka (wspornika) zawieszonego na ciągniku. Wykorzystuje się to do zmiany szerokości roboczej pługa (szerokości orki) przez pokręcenie pokrętłem umieszczonym prostopadle do kierunku ruchu pługa podczas orki. Praktycznie reguluje się tylko szerokość pierwszej skiby, gdyż przy sztywnej ramie i stałych odległościach między korpusami, szerokość robocza pozostałych korpusów płużnych się nie zmienia. Oś wykorbioną obraca się osobnym pokrętłem, co pozwala na zmianę nacisku płozu na ściankę bruzdową. Pług zawieszany często ma zamontowane koło, zwane kołem kopiującym, służące do nastawienia głębokości orki 1. Pługi i głębosze 1 – korpus płużny, 2 – rama pługa, 3 – wspornik pługa, 4 – oś wykorbiona, 5 – pokrętło do obracania osi wykorbionej, 6 – pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7 – łącznik przegubowy, 8 – odejmowana obsada koła kopiującego, 9 – pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10 – koło kopiujące, 11 – krój tarczowy. Budowa pługa ciągnikowego zawieszanego U021 rama pługa, wspornik pługa, oś wykorbiona, pokrętło do obracania osi wykorbionej, 6 – pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7 – łącznik przegubowy, 8 – czop osi wykorbionej, A – regulacja szerokości orki, B – regulacja nacisku na ściankę bruzdową, B1 – nacisk mniejszy, B2 – nacisk większy 1. Pługi i głębosze 2– 3– 4– 5– Urządzenia regulacyjne pługa ciągnikowego zawieszanego U021 1. Pługi i głębosze Schemat pługa ciągnikowego zawieszanego U021 1 – korpus płużny, 2 – rama pługa, 3 – wspornik pługa, 4 – oś wykorbiona, 5 – pokrętło do obracania osi wykorbionej, 6 – pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7 – łącznik przegubowy, 8 – odejmowana obsada koła kopiującego, 9 – pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10 – koło kopiujące, 12 – cięgła dolne układu trzypunktowego, 13 – łącznik górny, 14 – wieszak prawy układu trzypunktowego. 1. Pługi i głębosze Poziomowanie pługów zawieszanych Pługi zawieszane nie mają własnych urządzeń do poziomowania. Do tego celu wykorzystuje się łącznik górny i prawy wieszak układu zawieszenia ciągnika. Zmiana długości łącznika powoduje podłużne nachylenie pługa, natomiast poprzeczne nachylenie uzyskuje się przez zmianę długości prawego wieszaka. Prawidłowo wypoziomowany pług powinien mieć ramę ustawioną równolegle do płaszczyzny powierzchni pola, a wszystkie korpusy powinny pracować na jednakowej głębokości. Po wykonaniu orki tak ustawionym pługiem na polu nie powinny być widoczne różnice między wysokością skib odkładanych przez poszczególne korpusy pługa. 1. Pługi i głębosze Pługi obracalne Ze względu na swoje zalety coraz powszechniej stosuje się pługi obracalne. Praca pługiem obracalnym jest o 10-15% wydajniejsza niż pługiem zagonowym, mniejsze jest ugniatanie uwroci i lepsze wyrównanie pola, co pozwala na zwiększenie prędkości przy zabiegach doprawiających glebę. Zasadniczą różnicą w budowie pługa obracalnego, w stosunku do pługa zagonowego, jest to, że ma on dwa zestawy korpusów (prawy i lewy). 1. Pługi i głębosze Korpusy są połączone za pośrednictwem goleni z ramą pługa, która jest zamocowana przegubowo z suwakiem osadzonym obrotowo w przodku pługa. Takie połączenie ramy umożliwia jej obrót wykonywany za pomocą siłownika hydraulicznego. Rama jest blokowana względem przodka śrubą, którą ustawia się ramę w położeniu roboczym lub transportowym. Do suwaka jest zamocowana śruba regulacyjna, służąca do ustawienia szerokości roboczej pierwszego korpusu w sposób ciągły w zakresie zależnym od standardowego wymiaru korpusu pługa oraz czop siłownika obrotu. Rama z przodkiem jest usztywniona śrubą odchylenia ramy, która służy do regulacji szerokości roboczej pługa. Obrót pługa jest wykonywany w położeniu podniesionym podnośnikiem hydraulicznym ciągnika. Regulacja pługa obracalnego jest bardziej złożona niż pługa zagonowego, gdyż wiąże się z koniecznością zachowania jednakowej szerokości roboczej w obu kierunkach ruchu ciągnika. Należy przy tym uwzględnić odległość między wewnętrznymi płaszczyznami opon tylnych kół ciągnika i poprzeczny rozstaw między korpusami pługa. 1. Pługi i głębosze Zawieszany pług obracalny: 1 - korpus płużny prawy, 2 - korpus płużny lewy, 3 - goleń z urządzeniem zabezpieczającym korpus, 4 - rama pługa, 5 - przodek, 6 - oś zawieszenia, 7 - cylinder hydrauliczny, 8 - śruba regulacyjna, 9 - oś obrotu, 10 - koło kopiujące, 11 - pokrętło regulacyjne koła kopiującego, 12 - bagnet koła kopiującego, 13 - krój tarczowy, 14 - podpórka, 15 - napinacz bezpiecznika goleni 1. Pługi i głębosze Mechanizm obrotu pługa obracalnego: 1 -przewody hydrauliczne, 2 - goleń korpusu płużnego, 3 - rozdzielacz obrotowy, 4 - rama pługa, 5 - wspornik pługa, 6 -oś zawieszenia, 7 - cylinder, 8 - śruba regulacyjna odchylania ramy, 9 - suwak, 10 - widełki rozdzielacza obrotowego, 11 - palec przełączający, 12 -belka zderzakowa, 13 - śruba zderzakowa, 14 - zespół zaworów zwrotnych, 15 - wrzeciono suwaka 1. Pługi i głębosze Wykonanie orki płaskiej, z odkładaniem skib zawsze w jednym kierunku umożliwiają również pługi wahadłowe. Zastosowanie takich pługów może być też dogodne na terenie płaskim, gdyż pozwalają one na wykonanie orki „od brzegu do brzegu" pola, bez potrzeby wyorywania pierwszych bruzd i zakończania orki na poszczególnych zagonach. W przeciwieństwie do pługów obracalnych pług wahadłowy ma tylko jeden zestaw korpusów płużnych, które dzięki swojej budowie mogą odkładać skiby na prawo lub na lewo. W tym celu rama wychylną (nośnica) jest połączona przegubowo sworzniem z ramą główną. Wykorzystując cylinder hydrauliczny, zasilany z zewnętrznego układu hydraulicznego ciągnika przez przewody, można wychylać ramę wychylną z korpusami w prawo lub w lewo od kierunku ruchu agregatu, uzyskując w ten sposób zmianę kierunku odkładania skib. Poszczególne korpusy mają płozy ustawione pod odpowiednim kątem do płaszczyzny symetrii korpusu. Korpusy łączą się z ramą wychylną poprzez słupice i cylindry hydrauliczne. Dzięki temu korpusy są zabezpieczone przed przeciążeniem, gdyż w przypadku natrafienia na przeszkodę w glebie słupica może obrócić się wokół sworznia łączącego ją z ramą, wywołując tym samym wzrost ciśnienia w danym cylindrze. 1. Pługi i głębosze Pług wahadłowy: 1 - korpus płużny, 2 -rama wychylna (nośnica), 3 - sworzeń, 4 - rama główna, 5 - cylinder hydrauliczny do przestawiania ramy wychylnej pługa, 6 - przewody hydrauliczne, 7 - płoz podwójny, 8 - słupica, 9 - cylinder hydrauliczny zabezpieczający korpus przed przeciążeniem, 10 - akumulator hydrauliczny, 11 - dolny sworzeń zawieszenia, 12 - górny sworzeń zawieszenia. 1. Pługi i głębosze Pług średni U-144/2 4-skibowy 1. Pługi i głębosze Pług ciężki U-160/4 4-skibowy 1. Pługi i głębosze Pług jednobelkowy U-183/1 5-skibowy 1. Pługi i głębosze Pług obracalny U-184 3-skibowy 1. Pługi i głębosze Pług łąkowy U-010 1-skibowy 1. Pługi i głębosze 1. Pługi i głębosze Głębosze: a) bierny, b) aktywny; 1 - ząb, 2 - rama, 3 – wspornik pługa, 4 - koło kopiujące, 5 - mechanizm regulacji głębokości roboczej, 6 - podpora, 7 - układ zawieszenia, 8 - dłuto, 9 - skrzynia przekładniowa z mimośrodem 1. Pługi i głębosze Pługi przyczepiane Pługi przyczepiane są najczęściej podparte na trzech kołach, a rama pługa jest w przedniej części wyposażona w zaczep z bezpiecznikiem. Pług przyczepiany łączy się z ciągnikiem do dolnego zaczepu lub do belki polowej. Obecnie pługi przyczepiane są wypierane przez pługi półzawieszane, które tworzą z ciągnikiem znacznie bardziej zwarty agregat, co ułatwia wykonywanie manewrów i ostatecznie wpływa na większą wydajność pracy. 1. Pługi i głębosze Pługi półzawieszane Pługi półzawieszane łączy się przez przodek z ciągnikiem za pomocą dwóch cięgieł dolnych układu zawieszenia, bez wykorzystania cięgła górnego. Koło podporowe znajduje się najczęściej w tylnej części pługa półzawieszanego, a w przypadku wieloskibowego pługa również w przedniej, co zapewnia stabilny transport i pracę narzędzia. Do transportu przednia część pługa jest podnoszona podnośnikiem hydraulicznym ciągnika, a tylna opiera się zawsze na własnym kole. Taki układ podwieszenia pługa nie obciąża w transporcie ciągnika całą swoją masą, co umożliwia stosowanie dużych szerokości roboczych pługa i zapewnia podłużną równowagę agregatu. Pługi półzawieszane są najczęściej budowane jako wieloskibowe i mogą być wyposażone w mechanizmy bezstopniowej regulacji szerokości roboczej wszystkich korpusów płużnych. 1. Pługi i głębosze Pług półzawieszany: 1 - belka główna ramy, 2 - belka pomocnicza ramy, 3 - śruba regulacyjna, 5 - korpusy płużne (z regulacją szerokości skiby), 6 - koło kopiujące przednie, 7 - koło kopiujące tylne, 8 - cięgło regulacyjne ramy, 9 - siłownik hydrauliczny, 10, 11 - cięgła regulacyjne koła kopiującego tylnego, 12 - przegub, 13 - przodek zawieszenia 1. Pługi i głębosze Głębosze W celu polepszenia właściwości fizycznych i biologicznych gleby stosuje się głęboszowanie na głębokość 40-80 cm. Zabieg ten wykonuje się głównie na glebach ciężkich raz na kilka lat i rokrocznie w miejscach ścieżek technologicznych, stosując głebosze bierne lub aktywne. Zadaniem głębosza jest wykonanie głębokich kanałów w glebie, bez jej wydobywania na powierzchnię. Kanały służą do napowietrzenia gleby i ułatwiają jej nawadnianie, co korzystnie wpływa na rozwój roślin mających głębszy system korzeniowy (np. burki). Podstawowym elementem roboczym głębosza jest ząb zakończony dłutem. Zęby głębosza są przykręcane do ramy i są najczęściej zabezpieczone śrubą ścinaną. Głębosze aktywne są wyposażone w układ napędowy z mechanizmem mimośrodowym, który nadaje końcówce dłuta ruchy wahliwe. Głębokość pracy można regulować za pośrednictwem układu zawieszenia lub koła kopiującego. 1. Pługi i głębosze 1. Pługi i głębosze 1. Pługi i głębosze Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Narzędzia do upraw popłużnych służą głównie do przygotowania gleby do siewu lub sadzenia. Celami zabiegów upraw popłużnych są w szczególności: 1. Dodatkowe pokruszenie. 2. Ujednolicenie i wyrównanie powierzchni gleby. 3. Zwalczanie chwastów. 4. Regulowanie wilgotności gleby. Wobec zróżnicowania celów stawianych narzędziom do upraw popłużnych konieczne staje się też stosowanie różnych ich typów. Rozróżnia się: brony, kultywatory, włóki i wały oraz kombinację tych narzędzi, które nazywają się agregatami uprawowymi. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Narzędzia doprawiające rolę Kultywatory z zębami: Brony Talerzowe Włóki Wały sprężystymi pojedynczymi z redliczką dwustronną z listwą gładką Gładkie Zygzakowe sprężystymi wzmocnionymi z redliczką z listwą uzębioną Pierścieniowe Sprężynowe sprężystymi wzmocnionymi z gęsiostopką Strunowe Chwastniki sprężystymi ciężkimi z redliczką Specjalne Łąkowe sztywnymi z bezpiecznikiem ścinanym Kolczatki sztywnymi z bezpiecznikiem sprężynowym Zębowe Aktywne – rotacyjne 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brony talerzowe są budowane jako zawieszane lub przyczepiane i mogą pracować samodzielnie lub w połączeniu z innymi narzędziami. Zasadniczymi elementami roboczymi brony są talerze mocowane na wspólnej osi, tworzące sekcję. Liczba sekcji jest parzysta i w narzędziach o małej szerokości wynosi 2, a większych - 4. Ze względu na występowanie na talerzach poprzecznych składowych sił oporu sekcje są ustawiane pod przeciwnymi kątami względem siebie w kształcie litery V lub X. Przy takim ustawieniu sekcji talerze odkładają glebę przemiennie w lewo i prawo. Podczas pracy na glebie wilgotnej, wyoblona powierzchnia talerzy jest czyszczona przez zgarniaki, które można montować w postaci segmentów grzebieniowych do ramy sekcji lub indywidualnie. Talerze mogą być na obwodzie gładkie lub uzębione o średnicy w zakresie 500-900 mm. Talerze o większej średnicy pozwalają na lepsze wymieszanie resztek pożniwnych z glebą. Talerze uzębione lepiej przecinają wierzchnią warstwę gleby i dlatego często stosuje się je w przednich sekcjach. W zależności od warunków pracy (gleba sucha, wilgotna) oraz rodzaju pracy (doprawianie roli, przykrywanie resztek pożniwnych) talerze ustawia się pod mniejszym lub większym kątem natarcia. Przy małym kącie natarcia talerzy następuje lepsze przecinanie gleby i kruszenie brył, a przy większym - lepsze wymieszanie materiału organicznego z glebą 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Widok ogólny 1 - sekcja przednia (talerze uzębione), 2 - sekcja tylna (talerze gładkie), 3 - rama, 4 - korba regulacyjna przedniej sekcji, 6 - wspornik zawieszenia, 7 - korba regulacyjna przesuwu wspornika, 8 -zastrzał 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Sekcja robocza brony talerzowej: 1 - talerz gładki, 2 - oś obrotu, 3 - łożysko sekcji, 4 - skrobak, 5 - rama 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Regulacja kąta ustawienia talerzy 3 – rama, 4, 5 – korby regulacyjne do zmiany kąta ustawienia sekcji, 8 – zastrzał. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Regulacja położenia wspornika zawieszenia 3 – rama, 6 – wspornik zawieszenia, 7 – korba regulacyjna przesuwu wspornika 8 – zastrzał. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Schemat układu regulacyjnego brony: 1 - sekcja przednia (talerze uzębione), 2 - sekcja tylna (talerze gładkie), 3 - rama, 4 - korba regulacyjna przedniej sekcji, 5 - korba regulacyjna tylnej sekcji, 6 – wspornik zawieszenia, 7 - korba regulacyjna przesuwu wspornika, 8 - zastrzał, 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brony zębowe, ze względu na małe opory robocze, ale także z uwagi na potrzebę ograniczenia ugniatania gleby kołami ciągnika są często łączone z innymi narzędziami, np. z wałem strunowym lub wchodzą w skład agregatów uprawowych i uprawowo-siewnych. Brony zębowe składają się z pól bron zamocowanych do ramy za pomocą łańcuchów pociągowych lub innych elementów cięgnowych. Takie swobodne połączenie pól pozwala na utrzymanie jednakowej głębokości roboczej wszystkich zębów. Pole brony ma kształt zygzaka tak uformowanego, aby zęby zamocowane w miejscach połączeń elementów kratownicy płaskiej utworzyły na powierzchni gleby niepokrywające się ślady o równej podziałce. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające W zależności od rodzaju zastosowanych zębów rozróżnia się brony zębowe o zębach prostych, redlinowych lub nożowych. W zależności od nacisku na jeden ząb, który wynika z masy pojedynczego pola, brony zębowe dzieli się na lekkie, średnie i ciężkie. Brony lekkie, o nacisku 5-10 N na ząb, stosuje się najczęściej do przykrywania nasion po siewie, a brony średnie (10-15 N/ząb) i ciężkie (15-30 N/ ząb) do wyrównywania pola po orce, przewietrzania roli i niszczenia skorupy na powierzchni gleby oraz niszczenia wschodzących chwastów. Głębokość pracy bron zębowych nie jest regulowana, a zależy od stanu pola i masy brony i wynosi 3-4 cm. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brony zębowe są budowane jako zawieszane lub przyczepiane i wówczas pola bron są dołączane do wspólnej belki pociągowej. Brony zawieszane mają 3-5 pól, a przyczepiane 5-9 i więcej. Brony zawieszane o szerokości przekraczającej 3 m są na czas transportu składane. Boczne sekcje pól składa się ręcznie lub hydraulicznie. Brony sprężynowe są przeznaczone do doprawiania roli, niszczenia chwastów i wydobywania rozłogów roślin uprawowych i są zbudowane z prętów połączonych przegubowo. W miejscach przegubów mocuje się zęby, które mogą się różnić wielkością i kształtem przekroju poprzecznego (romb, elipsa, koło). Brona sprężynowa 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brona chwastnik Brona łąkowa 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brona kolczatka 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Brona rotacyjna 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Kultywatory Kultywatory dzieli się na podstawie rodzaju zastosowanych zębów, które są podstawowymi zespołami roboczymi narzędzia. Najbardziej popularnym narzędziem jest kultywator z zębami sprężynowymi. Zęby tego typu są wykonane z pojedynczej sprężyny lub też wzmocnione w górnej części przez sprężynę dodatkową, zwane zębami sprężynowymi średnimi. Ponadto wyróżnia się zęby półsprężynowe i sprężynowe ciężkie. Zęby mogą być zakończone redliczką dwustronną (do rozrywania rozłogów perzu) lub gęsiostopką (o szerszej strefie działania). Mogą być też stosowane zęby sztywne, które wymagają zawsze indywidualnego zabezpieczenia na wypadek natrafienia na kamień w glebie. Kultywatory z zębami sztywnymi pracują na większych głębokościach i mogą w pełni zastąpić podorywkę, zwłaszcza jeśli są wyposażone w dodatkowe zespoły robocze takie jak brona talerzowa i wały strunowe lub zębowe. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Kultywatory Kultywatory dzieli się na podstawie rodzaju zastosowanych zębów, które są podstawowymi zespołami roboczymi narzędzia. Najbardziej popularnym narzędziem jest kultywator z zębami sprężynowymi. Zęby tego typu są wykonane z pojedynczej sprężyny lub też wzmocnione w górnej części przez sprężynę dodatkową, zwane zębami sprężynowymi średnimi. Ponadto wyróżnia się zęby półsprężynowe i sprężynowe ciężkie. Zęby mogą być zakończone redliczką dwustronną (do rozrywania rozłogów perzu) lub gęsiostopką (o szerszej strefie działania). Mogą być też stosowane zęby sztywne, które wymagają zawsze indywidualnego zabezpieczenia na wypadek natrafienia na kamień w glebie. Kultywatory z zębami sztywnymi pracują na większych głębokościach i mogą w pełni zastąpić podorywkę, zwłaszcza jeśli są wyposażone w dodatkowe zespoły robocze takie jak brona talerzowa i wały strunowe lub zębowe. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Budowa kultywatora 1 - ząb, 2 - rama, 3 - wspornik układu zawieszenia, 4 - dolne sworznie zawieszenia, 5 - koło kopiujące, 6 - korba do regulacji głębokości roboczej, 7 - płoza, 8 - wspornik płozy, 9 - śruba regulacyjna płozy, 10 - sprężyna płozy, 11 - tylne zaczepy zatrzaskowe, 12 - tylny otwór zawieszenia. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Schemat kultywatora; 1 - ząb, 2 - rama, 3 - wspornik układu zawieszenia, 5 - koło kopiujące, 6 - korba do regulacji głębokości roboczej, 7 - płoza, 8 - wspornik płozy, 10 - sprężyna płozy. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Zęby kultywatora a - sprężysty pojedynczy z redliczką dwustronną, b - sprężysty wzmocniony z redliczką, c - sprężysty wzmocniony z gęsiostopką, d - sprężysty ciężki z redliczką (ząb półsztywny), 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Zęby kultywatora e - sztywny z bezpiecznikiem ścinanym, f - sztywny z bezpiecznikiem sprężynowym 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Włóki Włóka jest zbudowana z belek połączonych luźno ze sobą i wleczonych po powierzchni pola. Ze względu na ograniczenie przejazdów agregatów ciągniknarzędzie zabieg włókowania łączy się z innym i dlatego włóka najczęściej wchodzi w skład zestawu uprawowego lub uprawowo-siewnego. Włóka służy do wyrównania i nieznacznego spulchnienia wierzchniej warstwy roli. Głębokość pracy włóki nie przekracza 5 cm i zależy od kąta ustawienia belki roboczej. Włókowanie stosuje się wiosną na zaoranych polach, co pozwala na ograniczenie parowania wody i przyspieszenia ogrzewania roli. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Wały dzieli się ogólnie na gładkie, pierścieniowe i prętowe. Wały gładkie stosuje się często na łąkach w celu przyciśnięcia darni do podłoża. Wśród wałów pierścieniowych można wyróżnić wały z pierścieniami gładkimi, wały z pierścieniami uzębionymi i wały kombinowane. Wały z pierścieniami gładkimi mogą być dostosowane do działania powierzchniowego (pierścienie szerokie) lub też wgłębnego. Wał o działaniu wgłębnym (tzw. wał Campbella) jest zbudowany z wielu wąskich pierścieni o dużej średnicy, rozstawionych w dużych odstępach od siebie. Wał zagłębia się w spulchnionej warstwie gleby i pracuje wgłebnie, dlatego bywa nazywany ugniataczem podskibia. Wał taki stosuje się przede wszystkim w celu przyspieszenia osiadania gleby po orce. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Wały pierścieniowe Crosskill, Cambridge oraz ich kombinacje, których pierścienie na obwodzie są uzębione, zwłaszcza wału Crosskill, intensywnie kruszą bryły i nadają szorstkość powierzchni roli, co zapobiega erozji wodnej. Wały mogą pracować jako oddzielne narzędzia zawieszane lub przyczepiane, bądź mogą stanowić wyposażenie agregatów uprawowych lub uprawowo-siewnych. Głębokość pracy wału zależy od jego masy, a w przypadku współpracy wału Campbella z pługiem głębokość może się zmieniać w zależności od wykorzystywanego dociążenia, pochodzącego od składowej oporu roboczego pługa. 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Wały i ich zespoły robocze: a) strunowy jednorzędowy z prętami śrubowymi, b) strunowy dwurzędowy z prętami śrubowymi, c) strunowy z prętami równoległymi, d) strunowy z prętami ślimakowymi, e) wał Campbella, f) wał pierścieniowy zwykły, g, h) wał zębowy, i) pierścienie wału zwykłego, j) pierścienie wału Crosskill, k) pierścienie wału Cambridge, 1) pierścienie wału Crosskill-Cambridge, m) pierścienie wału Campbella 2. Narzędzia i maszyny doprawiające 2. Narzędzia i maszyny doprawiające Wały do pługów obracalnych Aktywne maszyny uprawowe 3. Aktywne maszyny uprawowe Aktywne maszyny uprawowe Aktywne maszyny uprawowe mają zespoły robocze napędzane najczęściej od wału odbioru mocy ciągnika. Do tej grupy maszyn należą glebogryzarki (brony rotacyjne lub spulchnlacze rotacyjne), brony wirnikowe i brony wahadłowe. Glebogryzarki służą do spulchniania i mieszania gleby, nie dając obrotu skiby równorzędnego z pracą pługa. Glebogryzarki są również nazywane bronami rotacyjnymi lub spulchniaczami rotacyjnymi, zależnie od rodzaju zamontowanych noży lub zębów. Glebogryzarka jest wyposażona w wirnik o poziomej osi obrotu, ustawionej poprzecznie w stosunku do kierunku ruchu agregatu. W wirniku są zamontowane noże sztywne, a niekiedy sprężyste. Podczas pracy glebogryzarki poszczególne noże odcinają kęsy gleby, których wielkość zależy od prędkości ruchu agregatu i prędkości obrotowej wirnika. Regulując odpowiednio te parametry, można uzyskać różny stopień spulchnienia gleby. 3. Aktywne maszyny uprawowe 3. Aktywne maszyny uprawowe Glebogryzarka U522 1 - wirnik roboczy, 2 - rama. 3 - płyta czołowa z przekładnią, 4 - sworznie zawieszenia, 5 - koło kopiujące, 6 osłona stała, 7 - osłona ruchoma, 8 - łańcuch do regulacji położenia osłony ruchomej. 9 - krój 3. Aktywne maszyny uprawowe Brona wirnikowa jest wyposażona w wirniki, które obracają się w płaszczyźnie pionowej. Zęby są połączone z tarczami wirników, które otrzymują napęd od wału przez przekładnię stożkową i szereg kół zębatych czołowych znajdujących się w obudowie przekładni. Sąsiadujące ze sobą wirniki obracają się w kierunkach przeciwnych. Do brony wirnikowej może być dołączony wał strunowy lub zębaty, bądź inny wał w zależności od potrzeb i warunków polowych. Dołączony wał jest wykorzystywany do regulacji głębokości pracy brony wirnikowej. Jakość pracy brony wirnikowej reguluje się przez dobranie prędkości jazdy agregatu i prędkości obrotowej wirników oraz ustawienie listwy odbojowej znajdującej się między wirnikami brony a wałem zębatym. Brona wirnikowa może być wyposażona w noże proste lub wygięte. Odmianą brony wirnikowej, podobną do glebogryzarki, jest brona wirnikowa o poziomej osi obrotu, w której elementami roboczymi są noże proste lub nieznacznie odgięte, stosowane do mulczowania, bądź do kruszenia i rozdrabniania gleby. 3. Aktywne maszyny uprawowe Bona aktywna z zębami o pionowej osi obrotu: 1 - ząb, 2 - tarcza wirnika, 3 - obudowa przekładni czołowej, 4 - korba regulacyjna wału zębatego, 5 - przekładniowa stożkowa, 6 - wał zębaty, 7 - rama, 8 - wał przegubowo-teleskopowy, 9 - zaczep dolny 3. Aktywne maszyny uprawowe Bona aktywna z zębami o poziomej osi obrotu Zestawy uprawowe 4. Zestawy uprawowe Zestawy uprawowe są przeznaczone do uprawy uzupełniającej, doprawiania roli po orce, wiosennej uprawy pod siew i niszczenia chwastów rozłogowych oraz w technologiach bezorkowych. Agregaty uprawowe mogą być budowane jako zawieszane, półzawieszane lub przyczepiane. Agregaty uprawowe lekkie składają z kultywatora z zębami sprężynowymi lub brony zębowej oraz dodatkowych elementów, którymi mogą być wał strunowy umieszczony z tylu lub dodatkowo z przodu wraz z przednią płozą, która pełni rolę włóki. Z tyłu za wałem strunowym może być również zamontowany zgarniak. Agregaty uprawowe ciężkie są wyposażone w kultywator z zębami sztywnymi, bronę talerzową i wał strunowy. Kombinacja połączeń może być bardzo zróżnicowana. W celu szybszego osiadania gleby na końcu agregatu może być zamocowany wał zagęszczający. Agregaty uprawowe czynne są wyposażone w bronę wirnikową, która najczęściej jest montowana w przedniej części zestawu, a za nią może się znajdować wał doprawiający i wyrównujący. 4. Zestawy uprawowe Agregat uprawowy przedsiewny U - 654 4. Zestawy uprawowe Agregat uprawowy przedsiewny U – 654 w czasie pracy 4. Zestawy uprawowe Agregat uprawowy przedsiewny Wicher 2000 4. Zestawy uprawowe 4. Zestawy uprawowe 4. Zestawy uprawowe Zestaw uprawowy aktywny 1. Siewnik 6. Zgrzebło posiewne 2. Włóka 7. Redlice 3. Brona wirnikowa 8. Znacznik siewnika 4. Wał zębaty 9. Znacznik ścieżek technologicznych 5. Sprzęg hydrauliczny 10. Cylinder hydrauliczny sprzęgu 4. Zestawy uprawowe Zestaw uprawowy bierny 1. Siewnik 2. Włóka 3. Kultywator 4. Wał strunowy 5. Sprzęg mechaniczny 6. Zgrzebło posiewne 4. Zestawy uprawowe 4. Zestawy uprawowe