Adolescencja

ADOLESCENCJA, ROZDZIAŁ 5, NAPIERAŁA, TREMPAŁA – PODRĘCZNIK 2
Adolescencja – okres przemian w życiu człowieka , które z dzieciństwa prowadzą go ku dorosłości (od około 10 do 20 r. życia).
5.1. Miejsce i rola adolescencji w przebiegu ludzkiego życia
Adolescencja jest czasem intensywnych przemian, którym podlega większość procesów rozwoju (zarówno biologicznych jak
psychologicznych i społecznych.
PERSPEKTYWA FIZJOLOGICZNA
• nacisk położony jest na zmiany w budowie i czynnościach ciała powstałych pod wpływem mechanizmów
neuroendokrynnych (łączne oddziaływanie procesów nerwowych i hormonalnych). Początek dojrzewania zachodzi w
ośrodkowym układzie nerwowym - z niego wychodzą impulsy do gruczołów endokrynnych , wydzielających hormony
odpowiedzialne za przemiany ciała.
PERSPEKTYWA PSYCHOLOGICZNA
• zmiany dotyczące procesów emocjonalnych i poznawczych, rozumienia norm moralnych
• poszukiwanie przez dorastających własnej tożsamości (w ostatnich latach w centrum zainteresowania psychologów)
• Oerter proces przechodzenia z dzieciństwa do dorosłości ujmuje z 2 punktów widzenia:
1. pozycji między dzieciństwem i dorosłością
Lewin określił to jako pozycję marginalną. Z niej wynikają wg niego 4 rodzaje
konsekwencji:
• nieśmiałość, wrażliwość i agresywność
• konflikty między wartościami, ideologiami i stylami życia
• wynikające z tego afektywne napięcie
• skłonność do ekstremizmu, radykalizmu i rygoryzmu w myśleniu i działaniu oraz nagła zmiana statusu
o Powyższe procesy psychologiczne przebiegają w interakcji ze społecznym otoczeniem, w jakim
dorasta młodzież. Otoczenie to, poszczególne środowiska są zróżnicowane i dynamiczne.
Wzajemne powiązania między zmianami fizjologicznymi, wpływami środowiska i dążeniem
jednostki do kierowania własnym życiem wyznaczają różne psychologiczne wzory przebiegu
adolescencji.
2. dążenia do ukształtowania stabilnej struktury osobowości oraz mocnej tożsamości (wskazał na to Erikson).
Poszukiwanie własnej tożsamości jest doświadczeniem młodzieży wypełniającym przestrzeń między
bezpieczeństwem dzieciństwa a autonomią człowieka dorosłego. Przestrzeń tę Erikson określa moratorium
psychologicznym.
PERSPEKTYWA SOCJOLOGICZNA
• z punktu jej widzenia adolescencja jest elementem kultury, a badaczy tego okresu interesują w głównej mierze procesy
społecznego dojrzewania. W ich obrębie Trawińska rozróżnia:
o procesy wchodzenia w społeczne role osób dorosłych
o procesy tworzenia programów życiowych opartych na doświadczeniu oraz twórczym przeżywaniu relacji
między obrazem świata a strukturą „Ja”.
PERSPEKTYWA ANTROPOLOGÓW KULTUROWYCH
• dokonują porównań znaczenia tego okresu życia w różnych kulturach
• im trudniejsze zadania jakie społeczeństwo stawia swoim członkom – tym dłuższy czas jest potrzebny do przygotowania
się do ich realizacji
• w społeczeństwach prymitywnych – przechodzenie z dzieciństwa w dorosłość za pomocą inicjacji
W psychologii odnosimy dorosłość do wieku życia a dojrzałość do osobowości.
W adolescencji człowiek uzyskuje 2 zdolności istotne dla dalszego rozwoju:
• zdolność do dawania nowego życia
1
• zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia
Rozwój każdej z tych zdolności przypada na różny wiek i rozdziela okres adolescencji na 2 fazy, które w przybliżeniu oddziela 16 r.
życia:
1. wczesna adolescencja (lub wiek dorastania) – gotowość organizmu do reprodukcji gatunku – faza poczwarki
2. późna adolescencja (wiek młodzieńczy) – nabywanie kompetencji osobistych i społecznych – faza motyla
W naukach medycznych – wyodrębnia się też fazę wstępną, zwaną pokwitaniem (faza pubertalna).
Problemy, oraz związane z nimi trudności są odmienne w każdej z faz adolescencji, a na ich przełomie występuje tzw. :
kryzys tożsamości – okres rozwoju tożsamości, podczas którego młody człowiek musi dokonywać wyborów między ważnymi dla
niego alternatywami. Wg Eriksona sposób pokonania kryzysu, rozwiązania pojawiających się wówczas problemów własnej
tożsamości, determinuje w znacznym stopniu dalszy psychiczny rozwój młodego człowieka.
• kryzys ten nie zawsze ma miejsce
• przechodzenie z 1 fazy w 2 może przebiegać niemal niezauważalnie
• adolescencja ma przebieg heterogenijny
5.2. Wczesna adolescencja. Wiek dorastania.
5.2.1. Fizjologiczne przemiany organizmu oraz ich konsekwencje w sferze emocji i obrazu własnej osoby
G.S. Hall, 1904 – pierwsza monografia poświęcona adolescencji – biologiczne podejście.
Współcześnie nie traktuje się procesów fizjologicznych jako izolowanych od wpływów społecznych oraz wpływów pochodzących
z psychiki (w pewnym stopniu ukształtowanej już w okresie dzieciństwa). Psychika i środowisko społeczne nadają fizjologicznym
przemianom organizmu określone znaczenie, wpływając przez nie na sposób przeżywania okresu adolescencji. Jednak to
widoczne zmiany w obrębie ciała osób dorastających są zazwyczaj dla nich i dla otoczenia pierwszymi sygnałami, że kończy się
ich dzieciństwo.
Przemiany fizjologiczne organizmu rozpoczynają się znacznie wcześniej niż to można zauważyć.
Z podwzgórza wychodzą sygnały do szyszynki, która w ich wyniku uwalnia gonadotropiny. One z kolei pobudzają gonady (jajniki u
dziewcząt i jądra u chłopców) do przyspieszenia produkcji estrogenu (dziewczęta) i testosteronu (chłopcy). Poziom tych
hormonów wzrasta od czasu dzieciństwa 6-krotnie u dziewcząt i 20-krotnie u chłopców.
Skok pokwitaniowy – od niego zaczynają się obserwowalne fizjologiczne zmiany organizmu – szybki wzrost ciała (chłopcy 12-15 r
życia, przyrost 20 cm, waga ciała zwiększa się o ok 20 kg). U dziewcząt skok pokwitaniowy rozpoczyna się około 2 lata wcześniej
niż u chłopców, trwa krócej i jest mniej nasilony.
U chłopców: rozrastają się ramiona, sylwetka staje się bardziej kanciasta, niektórzy rosną aż do 25 r. życia.
U dziewcząt: rozrasta się miednica, podskórna tkanka tłuszczowa – zaokrąglenie się sylwetki, niektóre dziewczęta rosną aż do 21
r. życia. Na ogół jednak u obu płci wzrost ustala się kilka lat wcześniej.
Największe zmiany dotyczą narządów płciowych
Dojrzałość płciowa:
• dziewczęta
o zapowiada ją menstruacja – często po pierwszej menstr. występuje okres bezpłodności, wg Tannera
bezowulacyjne menstr. mogą trwać nawet rok.
o istnieje związek pomiędzy czasem wystąpienia pierwszej miesiączki a warunkami ekonomicznymi (odżywianie)
o dziewczęta z dużych miast i nielicznych rodzin miesiączkują wcześniej
o klimat nie odgrywa roli
o wcześniejsze wystąpienie miesiączki- może wiązać się z konfliktami rodzinnymi, czy tez nieobecnością ojca
o somatyczne symptomy towarzyszące miesiączce są wszędzie takie same, natomiast zmienność nastroju jest
zjawiskiem występującym tylko w krajach zachodnich
• chłopcy
2
o
o
obecność spermy w moczu może być pierwszym sygnałem seksualnej dojrzałości
zmazy nocne (+często sny erotyczne)
Faza
Dziecięca
Przedpokwitaniowa
Wiek
(typowy w
latach)
0-11
11-13
Pokwitania właściwego
13-15
Młodzieńcza
15-17
Faza
Dziecięca
Przedpokwitaniowa
Wiek typowy
(w latach)
0-10
10-12
Pokwitania właściwego
12-14
Młodzieńcza
14-16
•
•
•
•
•
•
•
•
Fazy dojrzewania płciowego u chłopców
Typowe cechy rozwoju płciowego
nie stwierdza się zwiastunów pokwitania
powiększenie jąder (pierwszy zwiastun pokwitania) oraz towarzyszące temu zmiany
fizjologiczne skóry moszny; początek rozwoju owłosienia łonowego; zmiany proporcji
ciała związane z przyspieszeniem wzrastania (skok pokwitaniowy), sylwetka
„wyrostka”.
dalszy intensywny rozwój narządów płciowych; dalsze zaawansowaniu rozwoju
owłosienia łonowego; początek owłosienia pachowego; mutacja głosu związana z
powiększeniem krtani; mniejsze przyrosty wysokości ciała, sylwetka „wyrostka”
utrzymuje się – długokończynowość, zgrubienie rysów twarzy, często występuje trądzik
młodzieńczy
zakończenie rozwoju narządów płciowych; owłosienie łonowe przybiera kształt
zbliżony do rombu; owłosienie pachowe osiąga ostateczną postać; głos męski, jabłko
Adama – w związku z zakończeniem rozwoju krtani; często pojawia się owłosienie na
twarzy i innych częściach ciała, znacznie wolniejsze tempo przyrostu wysokości ciała.
Fazy dojrzewania płciowego u dziewcząt
Typowe cechy rozwoju płciowego
nie stwierdza się zwiastunów pokwitania
rozwój piersi do postaci „pączka” (pierwszy zwiastun pokwitania); początek rozwoju
owłosienia łonowego; zmiany proporcji ciała związane z przyspieszeniem wzrastania
(skok pokwitaniowy), sylwetka „podlotka”
dalsze zaawansowanie rozwoju piersi; dalsze zaawansowanie rozwoju owłosienia
łonowego; początek owłosienia pachowego; wystąpienie pierwszej miesiączki (w okr.
do 2 lat może być nieregularna); mniejsze przyrosty wysokości ciała, sylwetka
długokończynowa, zaczyna się sylwetka kobieca; zgrubienie rysów twarzy, często
występuje trądzik młodzieńczy
dalszy rozwój piersi; owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta; owłosienie
pachowe osiąga ostateczną postać; ustalają sie regularne miesiączki; zwolnienie
tempa przyrostu ciężaru ciała, zaznacza się kobieca topografia podściółki tłuszczowej;
sylwetka traci wygląd podlotka i przybiera wygląd typowo kobiecy; następuje
wysubtelnienie rysów twarzy.
u dziewcząt niekiedy piersi rosną nierównomiernie
u chłopców z reguły najpierw powiększają się jądra a potem penis
pod koniec dorastania u chłopców może pojawić się owłosienie na piersiach
u dziewcząt ogólnie owłosienie jest mniej intensywne niż u chłopców
w związku z wydłużeniem strun głosowych u dziewcząt głos staje się trochę niższy natomiast chłopcy przechodzą
przykry okres mutacji :)
twarze u obu płci wyglądają przez jakiś czas nieproporcjonalnie (większy nos i podbródek)
chłopcy – zwiększone wydzielanie męskiego hormonu (adrogenu) trądzik. Ponadto – przetłuszczanie sie włosów, ostry
zapach potu – u dziewcząt nie jest to tak nasilone.
u chłopców występuje krótkotrwały okres niezręczności ruchowej – przesunięcie środka ciężkości ciała ku górze;
zwiększona pobudliwość, brak pewności ruchów
3
Obraz własnej osoby i emocje
• zazwyczaj w fazie dorastania dominują uczucia ambiwalentne bądź dezaprobata dla zmian.
• zmieniający się obraz samego siebie dotyczy cech fizycznych (Ja cielesne) , zderza się z wyidealizowanymi normami
dotyczącymi wygląd i sprawności (Ja idealne) – porównywanie siebie z lansowanymi przez media wzorami zazwyczaj
wypada negatywnie, szczególnie jeśli chodzi o sylwetkę
• Conger – dorastający , którzy spostrzegali siebie jako fizycznie odmiennych od stereotypu kulturowego, mieli wyraźnie
obniżoną samoocenę; właściwości fizyczne były ważniejsze od intelektualnych i społecznych, co jednak ulegało zmianie
w dalszych latach adolescencji.
• na image własnego ciała wpływają:
o obserwowane w nim zmiany
o ukształtowane juz w dzieciństwie przekonanie o własnej atrakcyjności
o poczucie własnej wartości
• zmiany ciała są oceniane jako ważniejsze przez dziewczęta. Są one bardziej skłonne łączyć wygląd zewnętrzny z
właściwościami psychicznymi. Ich poczucie własnej wartości związane jest bardziej z:
o relacjami interpersonalnymi
o popularnością
o własną atrakcyjnością
• u chłopców poczucia własnej wartości związane jest z:
o własną sprawnością
o osiągnięciami
•
konsekwencje emocjonalne i społeczne zmian fizycznych w adolescencji zależą także od tego, czy dziewczyna bądź
chłopiec należą do wcześnie czy późno dojrzewających. U obu płci rozpiętość wieku, w jakim rozpoczyna się
dojrzewanie (w ramach normy) wynosi 5 lat.
o u wcześnie dojrzewających dziewcząt zaobserwowano więcej osobistych problemów np. zakłopotanie
wzrostem, sylwetką czy menstruacją; częstsze objawy psychosomatyczne, częstsze kontakty z alkoholem i
narkotykami; problem molestowania seksualnego, zazwyczaj wcześniejsze podjęcie aktywności seksualnej;
zazwyczaj więcej konfliktów z rodzicami; otoczenie oczekuje od nich większej odpowiedzialności
o dziewczęta z opóźnionym rozwojem płciowym mają zazwyczaj mniej osobistych problemów
o wcześniej dojrzewający chłopcy są bardziej pewni siebie, swobodni i aktywni, oceniani jako bardziej atrakcyjni
o chłopcom dojrzewającym później często brak wiary w siebie, przeżywają to boleśnie (nie dorównują
rówieśnikom w sile i sprawności fizycznej) – chłopcy kompensują to w pozytywny lub negatywny sposób;
jednakże krócej doświadczają frustracji związanej z brakiem społecznego przyzwolenia dla aktywności
seksualnej i krócej jest tłumiona ich potrzeba niezależności
•
procesy neurohormonalne przekształcające organizm przyczyniają się do występowania zwiększonego pobudzenia
emocjonalnego oraz do labilności (chwiejności) emocji. (szczyt wg Garrisona – 13-14 r.ż.).
Szczególnie częste są lęki społeczne
o lęk przed niepowodzeniem
o lęk przed ekspozycją społeczną
Charakterystyczna jest też ambiwalencja uczuć, czyli niemal równoczesne przeżywanie uczuć przeciwstawnych (np
miłość i nienawiść)
Do niepewności siebie przyczyniają się też:
o rumieniec na twarzy
o zmazy nocne
o mimowolna erekcja prącia
o długość penisa
o słabe owłosienie ciała
o słabe umięśnienie
•
•
•
Pisanie prac
4
5.2.2. Zmiany w zakresie czynności poznawczych
Piaget:
 sposób w jaki dorastający rozwiązują problemy, jak rozumieją samych siebie oraz innych, wynika z przejścia ze stadium
operacji konkretnych do stadium operacji formalnych.
♫ Operacje formalne charakteryzują się bardziej logicznym i abstrakcyjnym i mniej egocentrycznym myśleniem
(dorastający głębiej wnikają w problemy, dostrzegają różne opcje, stawiają dociekliwe pytania)
♫ posługiwanie się ironią, parodią, metaforą
♫ krytycyzm
♫ niejednokrotne odrzucenie dotychczasowych autorytetów
♫ życie intelektualne młodzieży staje się intensywne i bogate
▪ zdolności te mogą być też przypisywane osobom w młodszym wieku i wynikać z inteligencji
emocjonalnej
 tezy koncepcji Piageta potwierdzają się w badaniach wskazujących, że wraz z okresem dorastania rozwija się myślenie
abstrakcyjne i logiczne, zdolność do refleksji i autorefleksji, do rozważań natury moralnej, do perspektywicznego
ujmowania zdarzeń, pojawiają się też zainteresowania społeczne i polityczne.
 istnieją jednak indywidualne wariacje w rozwoju poznawczym dorastających, a rozwój myślenia formalnego trwa przez
cały okres adolescencji
 Piaget początkowo przypisywał rozwój myślenia na poziomie operacji formalnych okresowi od 11 do 15 r.ż.
 Później – myślenie na poziomie operacji formalnych rozwija się przez całą adolescencję i osiąga szczyt ok 15-20r.ż.
 na poziomie operacji formalnych niektórzy badacze wyróżniają 2 fazy:
♫ wczesną fazę operacji formalnych – w niej zwiększająca się zdolność hipotetycznego myślenia owocuje
swobodnym, nieskrępowanym myśleniem, ujmującym świat subiektywnie i idealistycznie
♫ późną fazę operacji formalnych – w niej dorastający konfrontują swoje rozumowanie z rzeczywistością, z
czego wynika przywrócenie intelektualnej równowagi; niepewność poznawcza wynikająca z refleksji
Procesy informacyjne przebiegają u dorastających szybciej niż u dzieci.
♫ Percepcja – spostrzeżenia dorastających są w porównaniu ze spostrz. dzieci bardziej dokładne, wielostronne i
ukierunkowane. Wiąże się to m.in. z najwyższą w ciągu życia wrażliwością zmysłów
♫ u dorastających rozwija się uwaga dowolna (u dzieci jest mimowolna)
♫ rozwija się pamięć logiczna i dowolna
♫ dorastający mogą utrzymać w określonym czasie więcej myśli niż dzieci (potrafią posługiwać się różnymi
sposobami zapamiętywania)
♫ wg polskich badań, najszybszy rozwój pamięci logicznej występował u uczniów klasy 5 – we wszystkich
grupach wiekowych pamięć chłopców była nieco lepsza niż dziewcząt
W okresie dorastania pod wpływem nauki szkolnej zachodzą zmiany w strukturze języka oraz jego funkcjach. Zmiany te dotyczą:
1. wzrostu zasobu słownictwa (na początku szkołu 3 tys, pod koniec 10 tys; rozumienie metafor, symboli,
przenośnie, słów naukowych etc)
2. zrozumienia struktury gramatycznej języka
3. kultury języka w zakresie mowy ustnej i pisanej
Monitoring kognitywny – dorastający potrafią coraz lepiej obserwować i analizować aktywność własnego umysłu. Monitoring
ten sprzyja tworzeniu koncepcji samego siebie, a skupienie się na własnej osobie jest określane jako młodzieńczy egocentryzm.
Jest on skutkiem osiągnięcia stadium myślenia formalnego i zwiększającego się zainteresowania własną osobą.
Piaget – opisuje młodzieńczy egocentryzm jako wiarę we wszechmoc refleksji
Coleman – jako „spojrzenie skierowane do wewnątrz”
Wskutek młodzieńczego egocentryzmu dorastający wytwarzają w myślach „wyimaginowaną publiczność” (Eliknd). No i się
przed nią pręży w myślach. :) Zdaniem Elkinda posiadanie tejże wyim. publiczności przyczynia sie u młodzieży do porywów
entuzjazmu, pragnienia czynów nadzwyczajnych.
Świadczy to też o rozwoju wyobraźni. Młodzieńcze marzenia mają charakter życzeniowy, ale często tez ucieczkowy i
kompensacyjny. Marzenia takie znacznie częściej występują u dziewcząt.
5
Środowisko w jakim wyrasta człowiek wpływa na jego rozwój poznawczy.
Wygotski – interakcje społeczne w okresie dzieciństwa i dorastania, w tym przede wszystkim rozmowy, wywierają głęboki wpływ
na struktury poznawcze oraz na sprawność myślenia.
Perkins, Segal, Voss – u dorastających, którzy mają możliwość aktywnego uczestniczenia w dyskusjach, sprawność myślenia
uzyskuje wyższy poziom.
5.2.3. Rozwój społeczny. Interakcje z rówieśnikami i dorosłymi.
Rozwój społeczny rozpatrywany jest z punktu widzenia:
➢ stadiów rozwoju kognitywnego – społeczna i moralna dojrzałość wynika z osiągniętego przez jednostkę stadium
kognitywnego rozwoju
➢ teorii psychoanalitycznych – rozumowanie podobne jak w przypadku teorii społecznego uczenia się, jednak inaczej są tu
rozumiane mechanizmy wpływu rodziców i innych osób dorosłych
➢ teorii społecznego uczenia się – poziom dojrzałości społecznej dorastających jest zdeterminowany, począwszy od urodzenia,
oddziaływaniem wychowawczym rodziców i innych osób dorosłych
➢ teorii biologicznych – główną rolę w społecznym dojrzewaniu przypisuje się uzyskaniu odpowiedniej dojrzałości
ośrodkowego układu nerwowego, pozwalającej na świadome kontrolowanie emocji
Szczególnie ważnym aspektem dojrzewania są związki interpersonalne dorastających, i to zarówno związki z rówieśnikami, jak i z
rodzicami oraz innymi osobami dorosłymi.
Związki rówieśnicze
Dorastający bardziej aktywnie dobierają sobie partnerów, oczekując od nich wymiany myśli i współdziałania. Niekiedy na samym
początku okresu dorastania występuje:
ANTAGONIZM PŁCI – wzajemna niechęć do siebie osób płci odmiennej; silniej wyrażana przez chłopców (rzadko jest to antag.
prawdziwy, raczej pozorny, skrywający nie pozbawione niepokoju zainteresowanie płcią przeciwną). U chłopców antagonizm płci
jest też wyrazem dążenia do potwierdzenia własnej wartości przez zaprzeczenie cudzej (dziewczynki przejściowo w tym okresie
mają przewagę intelektualną)
Rodzaje związków rówieśniczych:
♫ paczki (kliki) – małe, zżyte ze sobą grupy, najpierw składające się z osób o tej samej płci, potem
heteroseksualne (zbliżone zainteresowania, ten sam wiek, podobne środowisko społeczne)
♫ grupy – liczniejsze niż paczki, podobne zainteresowania lub orientacje zawodowe
♫ związki przyjaźni – 1 lub 2 bliskich przyjaciół, kontakty z nimi intensywne , oparte na lojalności i zaufaniu
D.C. Dunphy wyróżnił 4 fazy w procesie kształtowania się grup rówieśniczych:
1.
faza poprzedzająca tworzenie się grupy właściwej; powstają wówczas odizolowane od siebie jednopłciowe paczki,
które często cechuje tajemnicza obrzędowość :P
2.
początek paczek heteroseksualnych; kontakty z innymi paczkami podejmowane są sporadycznie i tylko zespołowo,
nastawienie do innych paczek jest antagonistyczne
3.
członkowie paczki o wysokim statusie nawiązują indywidualne kontakty z członkami innych paczek, można
przynależeć do więcej niż 1 paczki; w ten sposób tworzy się „ponad paczkami” luźniejsza grupa rówieśnicza
4.
potrzeba przynależenia do grupy słabnie, wyodrębniają się pary przyjaciół
W zdecydowanej większości przypadków przyjaciel jest tej samej płci. Wg badań, przyjaźń z osobą tej samej płci przyczynia się
do wzmocnienia poczucia własnej wartości i pozwala na lepszą eksplorację tego „kim jestem”.
♫ związki przyjaźni dziewcząt – używanie konwersacji do nawiązania i utrzymania bliskości; rozmowy nt spraw
osobistych, czas spędzany głównie na rozmowach
6
♫
♫
związki przyjaźni chłopców – rozmowa jest tylko sposobem wyrażania opinii oraz własnych kompetencji; chłopcy
przede wszystkim podejmują wspólne działania
WNIOSEK – dziewczęta czerpią więcej niż chłopcy satysfakcji, przyjaźniąc się z osobą tej samej płci
Wpływ związków rówieśniczych na poszczególne jednostki:
• tworzy się poczucie wspólnoty (podział na „my” i „oni”)
• solidarność grupowa
• wzmocnienie poczucia własnej wartości
• bezpieczeństwo emocjonalne
• rozwijanie zainteresowań oraz form współdziałania
• pragnienie zewnętrznego upodobnienia się (ubiór, fryzura, język)
▪ Język – lakoniczność, radykalne uproszczenia (wyrażanie przeżyć, których w zwykłej mowie „nie da” się
wyrazić) umożliwia porozumienie oparte na poczuciu przynależenia i bliskości
• tworzenie się kultury młodzieżowej – własny świat symboli, obowiązujących norm, wzorów zachowania. Kult.
młodzieżowa wzmacnia tożsamość młodzieży, zaznacza jej odrębność i wzmacnia więzi przynależności
generacyjnej.
• nasilony konformizm wobec grupy rówieśniczej (zachodzi w wypadku braku bliskości uczuciowej z rodziną) – silna
identyfikacja z grupą, zależność od niej, podporządkowanie się gotowym wzorom i schematom postępowania,
dostosowywanie się do opinii większości)
• w przypadku konfliktu pomiędzy normami ustalanymi przez dorosłych i przez rówieśników – zwyciężają zasady
rówieśników. Dorastający podlegają zatem dwóm systemom norm. Jednak badania wskazują, że młodzież
przyjmuje wartości przede wszystkim od rodziców, natomiast rówieśników naśladuje w błahszych sprawach. W
sprawach zasadniczych – rodzic jest modelem, niezależnie od wpływu rówieśników.
Negatywny wpływ związków rówieśniczych (wynikające z wypaczeń zalet typu solidarność etc)
• niechęć i nienawiść do innych
• zuchwałość wywodząca się z przesadzonego poczucia własnej wartości
• agresja
• zainteresowania o kier. aspołecznym
FUNKCJE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ
D.P. Ausubel (modyf. przez Hamacheka):
1. zastępowanie rodziny – w grupie dorastający czuje się bezpiecznie i ma określony status
2. stabilizacja osobowości – grupa wpływa stabilizująco na osobowość jej członków
3. wzbudzanie poczucia własnej wartości – przyjęcie do grupy źródłem poczucia własnej wartości
4. określanie standardów zachowania – nowe odniesienia, nowe formy zachowań przygotowujące dorastających do życia
w szerszym społeczeństwie
5. zapewnianie „bezpieczeństwa wynikającego z liczebności” – „skoro innym wolno, to dlaczego mi nie?”
6. rozwijanie społecznych kompetencji – imprezy, dyskusje
7. przyjęcie wzorów i ich naśladowanie – grupa dostarcza wzorów
Stosunki panujące w grupie mogą być prototypem dla późniejszych stosunków międzyludzkich, zarówno w sferze emocjonalnej,
poznawczej jak i seksualnej.
Pomimo zwiększającego się wpływu rówieśników, podatność osoby dorastającej zależy od jej indywidualnych właściwości oraz
od sytuacji w rodzinie.
Subkultury – okres młodzieńczości.
Dorastanie – początkowe fazy uczucia miłości (Hurlock):
• miłość szczenięca – ważniejsze jest samo kochanie niż obiekt
• miłość cielęca – obiekt uczuć otoczony jest bezgranicznym uwielbieniem
• miłość romantyczna – przypada zazwyczaj na wiek młodzieńczy
7
ZWIĄZKI Z DOROSŁYMI
Dzieciństwo – rodzice akceptowani bezrefleksyjnie
Dorastanie – stosunek do rodziców bardziej realistyczny, nieraz przekorny.
•
•
•
wiele problemów między rodzicami a dorastającymi jest wynikiem niedookreślonego statusu tych ostatnich – już nie są
dziećmi, ale nie są jeszcze dorosłymi
dorastający stają się wobec swoich rodziców bardziej zamknięci niż w dzieciństwie
rodzice nie radzą sobie z uznaniem autonomii dorastających dzieci, w wyniku czego są niekonsekwentni i mają
tendencję do ograniczania autonomii nastolatków
Obszary konfliktowe wg Duvalla wynikają ze sprzeczności:
1. kontrola ze strony rodziców <=> potrzeba swobody dorastających
2. odpowiedzialność rodziców <=> dzielenie odpowiedzialności z dorastającymi
3. przykładanie przez rodziców dużej wagi do nauki szkolnej <=> poświęcanie czasu przez dorastających na inne
rodzaje aktywności
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
konflikty między rodzicami a dorastającymi nie są jednak aż tak częste i głębokie jak można by przypuszczać
często geneza problemu ujawniającego się w relacjach rodzinnych tkwi POZA nimi
częstsze są konflikty z synami (bardziej burzliwie przechodzą okres dojrzewania) niż z córkami
mimo konfliktów – między rodzicami a dziećmi utrzymuje się zazwyczaj pozytywna więź, dorastający czują się kochani
przez rodziców
bliższa więź z matkami (niezależnie od płci nastolatka)
bliska więź z rodzicami i pozytywny przebieg dorastania współwystępują ze szczęśliwym związkiem małżeńskim
rodziców
wpływ rodziców na identyfikację dorastających z własną płcią
młodzież nawet krytykując rodziców, odwołuje się do wartości tej warstwy społecznej, z jakiej się wywodzi
stopniowe psychiczne oddalanie się od rodziców nie musi oznaczać utraty więzi, lecz jej ZMIANĘ. (przejście od więzi
dziecięcej zależności do więzi opartej na partnerstwie. – proces ten jest trudniejszy dla rodziców :)
wpływ rodzeństwa na rozwój społeczny dorastających jest zależny od liczby rodz., różnicy wieku, płci
NIE STWIERDZONO negatywnego wpływu jedynactwa na przebieg dorastania
badania Tyszkowej (ech...) – w polskie nastolatki utrzymują bliską więź z dziadkami
rodzice w czasie dorastania ich dziecka są traktowani jako bardziej godni zaufania, natomiast inni dorośli traktowani są
różnorodnie, zależnie od ich roli wobec dorastających i posiadanego autorytetu.
5.2.4. Główne rodzaje działalności
Cechy działalności dorastających:
• wyznaczanie odległych celów
• zorganizowana i planowana aktywność (zw. z rozwojem poznawczym, intelektualnym; często jednak występuje
słomiany zapał)
• poszerzanie się działalności wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i środowiska społeczne, poznawania nowych
obszarów wiedzy
• zmiana kierunku aktywności (zwrot ku światu wewnętrznemu a potem zagadnieniom społecznym)
• dążenie do przeżyć wzruszających i pięknych (nowość i nieokreśloność pociąga, podobnie jak romantyzm, ryzyko,
tajemniczość)
• intensywność działań – oddawanie się czemuś bez reszty (wiąże się to z dążeniem do silnych wrażeń wzbudzających
podziw innych (z powodu braku zaspokojenia tegoż może dojść do czynów chuligańskich lub przestępczych)
Młodzież podejmuje różne formy aktywności intelektualnej i zbiorowej:
• słuchanie muzyki, kino, wideo, wideoklipy (por Dios, wideo? ktoś jeszcze ma wideo w domu? podręcznik twierdzi iż
zaiste tak, aczkolwiek ja raczej dałabym w to miejsce DVD i oglądanie głupich filmików na youtubie)
• komputery i Internet (inwencja moja, za czasów pisania podręcznika jak widać net powszechny nie był)
8
•
•
•
dyskoteki
młodzież w małym stopniu interesuje się literaturą i kulturą wyższą (nie ma różnic względem miejsca zamieszkania, ale
są względem poziomu edukacji)
majsterkowanie, kolekcjonerstwo, rysowanie, graffiti
Aktywność zespołowa
• wycieczki
• sport, gry i zabawy
• malejąca tendencja do zrzeszania się młodzieży w ramach organizacji młodzieżowych
• ruchy proekologiczne, happeningi
Główna forma aktywności młodzieży – UCZENIE SIĘ. W okresie dorastania obserwuje się niekiedy zmniejszoną efektywność
uczenia się wynikającą z przejściowych problemów z koncentracja uwagi (związek z przemianami fizjologicznymi organizmu).
Ogólnie jednak zdolność do uczenia wzrasta, co jest związane m.in. ze świadomością celu nauki, wyzwalającą motywację do
zdobywania wiedzy.
Środowisko społeczne w jakim młodzież wyrasta wpływa na kierunek jej zainteresowań, dobór środowiska rówieśniczego,
wybór szkoły oraz zawodu a także na ogólną koncepcję świata i swojego w nim miejsca.
5.2.5. Postawy i przekonania. Kształtowanie się poglądu na świat.
Wzrost ujęć wartościujących wpływa na kształtowanie się postaw i przekonań dorastających, które stopniowo stają się coraz
bardziej stabilne, przyjmując postać światopoglądu. Światopogląd ten bywa:
• burzliwy
• ofensywny
• zmienny
• jego funkcje zaczynają się dopiero rozwijać
• jest wyrazem nie tylko intelektualnego ujmowania świata, ale także jego oceną i zachętą do działania
PIAGET – po charakterystycznym dla dzieciństwa stadium realizmu moralnego, w okresie dorastania młodzież osiąga stadium
AUTONOMII MORALNEJ – w tym stadium postępowanie uniezależnia się od opinii otoczenia, natomiast wyznaczają je intencje,
wynikające z subiektywnej odpowiedzialności.
Rzeczywistą siłą kształtującą rozwój moralny jest wg Piageta WSPÓŁDZIAŁANIE Z RÓWIEŚNIKAMI, w wyniku którego powstaje
wewnętrzna potrzeba traktowania innych ludzi w taki sam sposób, w jaki sami chcieliby być traktowani.
KOHLBERG – we wczesnym okresie dorastania – KONWENCJONALNY POZIOM ROZWOJU MORALNEGO, w którym jednostka
kieruje się standardami należącymi do innych (np rodziców) – w nim na 1 poziomie są 2 stadia:
1. w którym ocena zachowania wynika z aprobaty społecznej (ważną rolę odgrywa aprobata rówieśników)
2. w którym ocena zachowania oparta jest na prawie i porządku, oraz odczuwany jest szacunek dla autorytetów
Rygoryzm moralny – ujmowanie powinności jako bezwzględnych, od których nie wolno odstępować (przyczynia się on do tego,
że młodzież bywa pryncypialna i surowa w swoich ocenach)
Gołąb – rygoryzm moralny osiąga najwyższy poziom w wieku wczesnoszkolnym (7-11 r.ż.), a następnie systematycznie maleje
osiągając najniższy poziom ok 20 r.ż.
Dziecięca odmiana rygoryzmu (Gołąb) związana jest z :
• niedojrzałością poznawczą
• egocentryczną motywacją
• surowym treningiem wychowawczym
Spadek rygoryzmu u młodzieży wiąże się ze złożonością problemów i sytuacji jakich ona doświadcza.
9
Dojrzały rygoryzm cechuje:
• stabilność uznawanych standardów
• zdolność ich uzasadniania
• wpływ na postępowanie
• występuje on dopiero (o ile) w wieku dojrzałym
Idealizm młodzieńczy – potrzeba czynienia dobra (tak jest rozumiany). By zaistniał należy m.in. respektować prawa młodzieży do
samodzielności i szacunku.
Szuman (1933) ( uważał, że idealizm rodzi się z marzeń, których jeszcze nie opanowało doświadczenie; bardzo cenił idealizm
młodzieży przypisując mu funkcję rozwojową i ochronną) wyróżnił 3 fazy idealizmu młodzieńczego:
1. idealizm antycypacyjny – oczekiwanie dobra, młodzież wytwarza sobie idealny model rzeczywistości
2. idealizm kompensacyjny – występuje po złych doświadczeniach jako protest i ucieczka od rzeczywistości, niezgoda na
brutalność świata
3. idealizm normatywny (praktyczny) – idealizm staje się przyjętą normą, świadomym wyborem, pragnienie naprawy
świata kieruje się ku sprawom realnym
Gurycka (1991) – młodzież rozumie idealizm konkretnie, pragmatycznie.
WIARA I RELIGIA
Dorastanie jest zazwyczaj okresem:
• poszukiwania swojego stosunku do Boga i religii
• buntu i podważania tradycji
• pragnienia dobra idelanego
• odchodzenia od religii, ulegania obietnicom sekt
Zainteresowanie wiarą i religią jest tez odzwierciedleniem rozwoju myślenia abstrakcyjnego.
Różnorodne postacie młodzieńczego buntu religijnego zazwyczaj ulegają w kolejnych latach modyfikacjom, z których ostatecznie
wyłania się:
• bądź świadoma akceptacja religii, w której się wyrosło lub którą się wybiera
• bądź świadoma negacja
5.2.6 Krystalizowanie się tożsamości. Akceptacja własnej płci.
Okres dorastania jest czasem intensywnego poszukiwania własnej tożsamości i prób jej określenia.
Koncepcja kształtowania własnej tożsamości
Obuchowska wyróżniła poszukiwanie własnej tożsamości w:
• ciągłości istnienia
• próbach zmieniania siebie
• sprawdzaniu siebie
Erikson – na okres dorastania przypada kryzys tożsamości. Aby go pokonać, młody człowiek musi scalić dotychczasową wiedzę o
sobie zawartą w pełnionych przez niego rolach i uzyskać integrację swojej przeszłości z teraźniejszością i koncepcją przyszłości. W
sytuacji braku zewnętrznej stabilizacji, niepewności, zmienności – struktura tożsamości nie może się scalić i występuje
pomieszanie ról. Od tego, czy młody człowiek pokona kryzys tożsamości zależy wg Eriksona dalszy rozwój osobowości.
Obuchowski – wyróżnia w poszukiwaniu własnej tożsamości (zw z poczuciem sensu życia) następujące fazy:
1. identyfikacji – dorastający utożsamia się z zewnętrznymi wzorami
2. kosmiczną – oderwanie od rzeczywistości, rozmach i chaos w poszukiwaniu celu i sensu życia
3. dojrzałego sensu życia - późna adolescencja i dalsze lata – człowiek potrafi określić siebie i sens swego istnienia
Obuchowski – identyfikacja jest progiem wejścia na drogę ku dojrzałości i jest etapem koniecznym w rozwoju tożsamości.
10
Oerter, Montada – rozwój tożsamości z punktu widzenia 3 dymensji:
1. wzrastającej dyferencjacji – dotyczy ona wszystkich procesów psychicznych; wraz z wiekiem młodzież postrzega siebie
jako całość złożoną z wielu elementów, poznaje, że ma w różnych dziedzinach życia inne motywacje i inaczej postępuje,
że zależnie od sytuacji kieruje się różnymi wartościami
2. wzrastającej stabilizacji – stabilizowanie się tożsamości
3. wzrastającej realistycznej postawy w samoocenie i w tworzeniu koncepcji własnej osoby – samoocena dziewcząt jest
zazwyczaj bardziej adekwatna do rzeczywistości; dorastający stają sie coraz bardziej krytyczni.
Identyfikacja z własną płcią
Trudności w tym zakresie mają właściwie tylko dziewczęta.
Psychiczny infantylizm – niechęć do pożegnania sie z dzieciństwem (problem z zaakceptowaniem menstruacji itp)
kompleks Diany – dorastająca dziewczynka nie chce być kobietą, strojem i zachowaniem naśladuje chłopców.
Zazwyczaj oba zjawiska są przejściowe.
Hille – 3 typy planów życiowych dziewcząt:
1. tradycyjno-konserwatywny – zadaniem kobiety jest zajmowanie się domem i rodziną
2. progresywno-modny – praca zawodowa i małżeństwo odgrywają główną rolę
3. progresywno-rygorystyczny – praca zawodowa bez więzów rodzinnych
Szczególnie silna jest identyfikacja dziewcząt z matkami. – zależność złożona.
Role związane z płcią – koncepcja androgyniczna – uznająca za pożądaną kombinację męskich i żeńskich cech osobowości
5.3. Późna adolescencja. Wiek młodzieńczy
5.3.1. Stabilizacja uczuciowa. Rozbudowa związków interpersonalnych. Erotyzm młodzieńczy
Rozwój uczuć przypadający na wiek młodzieńczy zmierza w kierunku uzyskania dojrzałości uczuciowej, którą charakteryzuje
przejście:
• od zależności uczuciowej do niezależności
• od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć do poddania się ich kontroli
• od nieopanowanego ulegania uczuciom do ich opanowania
• od egocentryzmu do socjocentryzmu
Dojrzałość uczuciowa to także zdolność do odraczania reakcji, powściągliwości a nieraz do rezygnacji.
Pełna dojrzałość uczuciowa kształtuje się w dalszych latach.
W wieku młodzieńczym następuje rozwój uczuć wyższych, tj uczuć estetycznych, moralnych, patriotycznych.
Rozbudowa związków interpersonalnych
• Podstawą związków z rówieśnikami są wspólne zainteresowania i orientacje zawodowe, a grupy stają się
heteroseksualne.
• Na znaczeniu zyskuje przyjaźń.
• Bliskie i serdeczne kontakty z osobami starszymi
• konflikty w rodzinie stają się łagodniejsze, większe zrozumienie dla argumentów rodziców
• uświadamianie zależności od osób dorosłych
• większa harmonia
Potrzeby seksualne
• rozwija się potrzeba seksualna
• redukcja napięcia seksualnego przez masturbację
• pragnienia seksualne silniejsze są u chłopców
• odmienna droga każdej płci ku dojrzałemu seksualizmowi
• pierwsza miłość – romantyczna – idealizowanie obiektu, uczucie bardzo głębokie, przenikające całą osobowość; rzadko
przekształca się w trwały związek, podobnie jak rzadko prowadzi do kontaktów seksualnych (raczej necking i petting)
• 3 odmienne nastawienia młodzieży do seksu:
11
o
o
o
hedonistyczne
wulgarne
świadomie powściagliwe (raczej tylko dziewczęta) uzasadniane:
▪ czekaniem na wielkie uczucie
▪ czekaniem na większą własną dojrzałość
▪ czekaniem do ślubu
5.3.2. Kształtowanie się autonomii moralnej. Wartości egzystencjalne. Różnicowanie się światopoglądu
Kohlberg – na wiek młodzieńczy przypada:
POSTKONWENCJONALNY POZIOM ROZWOJU MORALNEGO (moralność zinternalizowana, nie oparta na cudzych standardach).
Dwa stadia tegoż:
• I – prawa społeczne przeciw prawom indywidulanym – ujmowanie przez jednostkę zasad moralnych w terminach
umowy społecznej: wartości i prawa są względne, standardy są zróżnicowane; przyjęte reguły są ważne, ale mogą
zostac zmienione, niektóre wartości są ważniejsze od innych.
• II – stadium uniwersalnych praw etycznych – samodzielne poszukiwanie przez człowieka reguł zgodnych z logicznym
rozumieniem, przy uznaniu ich stałości i uniwersalności; to stadium uniwersalnych zasad sumienia – stadium
najwyższe, ale NIE ZAWSZE OSIĄGANE. (nie może wystąpić bez przejścia przez niższe stadia)
Ok 10% ludzi uzyskuje 2 najwyższe stadia prze 20 r.ż. (ich uzyskanie ma związek z poziomem wykształcenia i z liczbą interakcji,
jakie badani mieli z osobami bardziej od nich dojrzałymi).
Postawy wobec wartości
Różnorodność postaw:
• bezrefleksyjność
• konformizm i konsumpcyjność
• samodzielność i przedsiębiorczość
• refleksyjność lęk przed przyszłością i syndrom spadłego liścia (przekonanie, ze jest się kimś zbędnym, niepotrzebnym
nikomu – poczucie beznadziejności i bezradności)
Niemniej jednak:
w później adolescencji młodzież jest coraz bardziej autonomiczna w myśleniu, cechuje ją twórcze podejście do problemów,
wzrastające przekonanie o relatywizmie zjawisk. Do młodzieży przemawiają takie wartości jak:
• wolność jednostki
• jej godność
• otwartość i tolerancja wobec inności
Wg Eriksona pomyślne zakończenie kryzysu zw. z tożsamością pozwala młodemu człowiekowi wejść w dorosłość jako osoba
autonomiczna i wewnętrznie silna.
Poczucie zagubienia w świecie, odrzucenia dorosłości – skutek chaosu moralnego (anomi) i zbyt szybkich przemian w świecie.
Prace o zdrowiu
Światopogląd młodzieży w świetle badań
Świda-Ziemba – 4 typy idealne:
1. typ autentycznego katolika – dla takich osób wartością najważniejszą w życiu jest postępowanie moralne zgodne z
sumieniem; nie zależy im na zadowoleniu z wykonywanej pracy ani osiągnięciach; znalezienie się w sytuacji
rywalizacyjnej oznacza poczucie utraty sensu życia
12
2.
3.
4.
typ chłodno rywalizacyjny – konkurencja jako zdrowa zasada, preferencja swobodnego życia, nie skrępowanego
zależnością uczuciową, odrzucanie wartości rodzinnych, preferowanie aktywnego życia
typ emocjonalnego indywidualisty – sens ma życie nasycone silnymi emocjami, samorealizacji zarówno w miłości,
rodzicielstwie jak i w pracy; pragnienie przekonania o kierowaniu swym życiem
typ homeostatyczno wspólnotowy – podstawową wartością jest wewnętrzny spokój i brak zaangażowania; cenienie
przyjaźni i poddania się losowi bez buntu
Wedle badań Świdy-Ziemby:
• młodzież stawia na jednostkowość
• świat wg młodzieży to teren wyborów; każdy dokonuje wyboru swej drogi życiowej, ale powinien zarazem
akceptować wybory innych
• podmiotowe nastawienie do życia
• rodzina jest tylko jednym z możliwych wyborów
Badania Guryckiej – światopogląd młodzieży zależy od świata, w jakim ona żyje, czas społeczny stanowi tworzywo
podmiotowego rozumienia świata.
• pozycja wykształcenia systematycznie rośnie
• wzrasta liczba celów jakie sobie młodzież stawia
• wzrasta przekonanie o wpływie na życie takich zjawisk jak egoizm, przemoc, nienawiść
W wyniku złożonych analiz Gurycka wyodrębniła w światopoglądach młodzieży końca lat 80 3 typy dojrzałe:
1. typ I – młodzież cechują wyraźne tendencje humanistyczne – cenienie takich wartości jak afiliacja i
prospołeczność; zorientowanie podmiotowe; najmniej ceni się wartości łączące z powinnościami wobec
państwa i narodu
2. typ II – humanizm i konkretność, idealizm ujmowany pragmatycznie, jako siła oddziaływania
3. typ III – obraz świata zagrożonego – o ludzkim losie decyduje przemoc; młodzież wyraża niechęć do pustych,
wzniosłych słów i sloganów
Badania odnośnie wierzeń:
95% młodzieży deklaruje się jako wierząca
44% - praktykująca
Rozbieżność pomiędzy zasadami religii a zachowaniem :) – Dysonans
Pisanie prac
5.3.3. Aktywność społeczna i polityczna. Orientacje społeczne młodzieży. Początek profesjonalizacji.
Kształcenie się młodzieży – wpływ:
• rozwój myślenia logicznego
• przekorny krytycyzm wczesnego okresu adolescencji łagodnieje
• młodzież staje się podatna na rozsądną argumentację
• odrzucenie demagogii
• wzbogacenie słownictwa – dyskusje
• rozwój wyobraźni – marzenia, twórczość młodzieży
• o kierunku zainteresowań młodzieży decydują jednostkowe talenty i uzdolnienia – wyodrębnia się młodzież, którą
cechuje twórcze myślenie
13
WZRUSZENIE
ESTETYCZNE
WEWNĘTRZNA
CELNE
ZNAJDYWANIE
PROBLEMÓW
MOTYWACJA
TWÓRCZE
MYŚLENIE
OBIEKTYWNO
ŚĆ
UMYSŁOWA
RUCHLIWOŚĆ
ZGODA NA
RYZYKO
<-Twórcze myślenie młodzieży – w ujęciu D.N. Perkinsa (im więcej
właściwości z tego modelu osoba posiada, tym bardziej jest twórcza)
Rodzaje podejmowanej aktywności
W procesie rozwoju akt. przypadającej na wiek młodzieńczy Tyszkowa wyróżniła:
1. postępujące porządkowanie aktywności i eliminowanie form aktywności bezładnej, chaotycznej i nieukierunkowanej
2. różnicowanie się aktywności, organizowanie i wyodrębnianie nowych jej rodzajów
3. wytwarzanie się złożonych form aktywności ukierunkowanej i uprzedmiotowionej (działań)
4. kształtowanie się i przemiany wewnętrznych mechanizmów regulacji aktywności
Tyszkowa podkreśliła, że w procesie tych zmian wzrasta świadomość własnej aktywności, a także zdolność do działań
zespołowych. Większą rolę odgrywają też marzenia, plany, antycypacje ideały itd.
Taka skierowana ku przyszłości aktywność dotyczy właśnie planów życiowych i jest realizowana indywidualnie, bądź zespołowo
(np. angażowanie się w działania o charakterze społecznym i politycznym).
Obecnie jest mała tendencja do zrzeszania się – badania Przecławskiej i Rowickiego – 1993/94 - 85% badanych twierdzi, że nie
ma bliskiej im partii politycznej, klubu, organizacji społecznej, które byłyby im bliskie.
I tu jest fragmencik o subkulturach – gdzie chłopcy skłaniają się niby ku „rapowcom” (dziewczęta też) i jest to młodzież szkół
zawodowych. Natomiast uczniowie szkół ogólnokształcących skłaniali się ku hipisom. (rzecz jasna są to badania sprzed ponad 10
lat – 1998)
Moja dygresja – obecnie mamy przeciekawą subkulturę emo, która odczuwa ból świata i istnienia :D
Orientacje społeczne
Motywacje jednostek czy grup młodzieży do podejmowania działań wyznacza jej orientacja społeczna. Kształtowanie się orient.
społ. jest procesem zmieniającym się wraz z:
• nabywaniem nowej wiedzy
• wzrostem kompetencji
• generalizowaniem się różnorodnych doświadczeń
Poszerzanie doświadczeń życiowych młodzieży sprzyja krystalizowaniu się jej społecznych orientacji, co przypada na okres
młodzieńczości i lata następne.
badania 1993 r – 10 typów orientacji społecznych charakteryzujących polską młodzież:
1. konformizm
2. patriotyzm
3. autorytaryzm
4. optymizm
5. orientacja proreformatorska
14
6. poczucie anomii
7. lęk
8. poczucie deprywacji
9. roszczeniowy egalitaryzm
10. przedsiębiorczy pragmatyzm
Orientacje te potwierdzają znaczne zróżnicowanie młodzieży, które wynika z środowiska, w jakim ona żyje, wsparcia jakie
otrzymuje, różnic w poziomie zdolności intelektualnych. Raczej nie poczucie krzywdy, ale koncentracja na problemach
osobistych.
Cele i dążenia
1997 – Przecławska:
• 74,6 % - odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne (dla 44,4% to cel najważniejszy) – osiągnięcie sukcesu i
realizacja wielkich ideałów moralnych i społecznych nie leżało w kręgu zainteresowań badanej młodzieży
• ogólnie – stawiane w okresie młodzieńczości cele i zdania, których realizacja ma tym celom służyć, są bardziej
realistyczne niż te z wczesnej adolescencji, są realizowane bardziej konsekwentnie (upór, systematyczność – dobre
przygotowanie do pracy zawodowej)
Pierwsze kontakty z pracą zawodową
Już wcześniej pojawiają się w życiu młodzieży różnorodne elementy pracy – prace domowe. Teraz młodzież licealna podejmuje
różne prace zarobkowe, które nie odnoszą się do przyszłego zawodu. Jeszcze częściej młodzież studiująca wchodzi w środowisko
pracy.
Ginzberg – trzy etapy wyboru:
1. etap fantazji (ok. 11 r.ż.) – możliwości wydają się nieograniczone
2. etap próby (od 11 do ok 17 r.ż,) – przechodzenie od kierowania się zainteresowaniami przez kierowanie się
zdolnościami, do kierowania się wartościami
3. etap realistyczny (od ok 17-18 r.ż. do początku 20 r. ż.) – poszukiwanie korzystnego dla siebie zawodu, staranie się
poznania go, selekcja konkretnego rodzaju pracy
pisanie prac magisterskich
Polecamy również:
Pisanie prac dyplomowych
5.3.4. Wypełnianie zadań rozwojowych adolescencji
W tym okresie człowiek powinien osiągnąć 2 zdolności:
1. dawania nowego życia – gł. I faza adolescencji
2. samodzielnego kształtowania życia własnego – II faza adolescencji (nie może być realizowany bez woli jednostki i jej
aktywnego udziału)
Havighurst (1981) – zadania adolescencji:
1. osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci
2. ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej
3. akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem
4. osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych dorosłych
5. przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie
6. przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej)
7. rozwijanie ideologii (sieci wartości) i systemu etycznego kierującego zachowaniem
8. dążenie i rozwijanie postępowanie akceptowanego społecznie
Realizacja niektórych jest kontynuowana w okresie wczesnej dorosłości, ponieważ:
15
• zwiększa się złożoność zjawisk społecznych, wydłużających czas konieczny do przygotowania się do aktywnego
uczestnictwa w rozwoju cywilizacyjnym
• zbyt szybkie przemiany cywilizacyjne, brak odpowiedniej edukacji, bezrobocie ograniczają możliwości
wypełniania zadań
16