Władysław Łoboz

Władysław Łoboz
Co z tą pogodą ?
Biblioteczka Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego
Nowy Sącz 2013
WSTĘP
Przewidywanie pogody to dziś oczywiście domena meteorologów, ale przez tysiące lat zwykli
ludzie tez sobie z tym radzili. zresztą z całkiem dobrym skutkiem. Wystarczy posłuchać
wiatru, popatrzeć na chmury, słońce, niebo (także nocą), poobserwować zwierzęta - własna
lokalna prognoza pogody gotowa.
CO MÓWIĄ CHMURY?
"Obłoki" i "baranki" to najczęstsze określenia chmur, których używamy. Ale jeśli
chcemy być bardziej "fachowi", możemy pokusić się o stosowanie nazw nadanych chmurom
przez uczonych.
Obecny system klasyfikacji chmur wymyślił na początku XIX wieku angielski chemik Luke
Howard. Opisał on po łacinie chmury na podstawie wyglądu i wysokości na jakiej się tworzą.
Mamy zatem cirrusy, które oznaczają "lok włosów"; stratusy oznaczające "warstwę";
cumulusy "stosy"; i nimbusy - oznaczające "ulewę. Oraz liczne kombinacje tych nazw.
Patrząc na chmury i wiatr, który je popycha, można ustalić więcej szczegółów. Jeśli stoimy
plecami do wiatru, to pogorszenia pogody można oczekiwać nie z prawej, ale z lewej strony.
Jeśli brzydkie, deszczowe chmury macie po swojej prawicy, to raczej nie popsują wam one
dnia. Za to mogą tego dokonać nadciągające z zachodu chmury warstwowe zasnuwające
niebo na wielu poziomach, i to nawet na dwa - trzy dni. Zaś cirrusy w południowej części
nieba w postaci gęstych, promieniście ułożonych piór dają nam jeszcze dwa- trzy dni
cieszenia się słońcem. Potem popada.
Chmury - zarówno pierzaste, jak i kłębiaste - które zaczynają się pod konie dnia ze sobą
łączyć, przepowiadają pogorszenie się pogody. I na odwrót - wieczorne zanikanie chmur
kłębiastych daje nadzieję na jej poprawę.
Chmury wysokie
czyli takie, które tworzą się na wysokości od 5 do 13 km nad ziemią, to cirrusy, cirrostratusy i
cirrocumulusy. Nie mają w sobie kropelek wody, ale
kryształki lodu. Na tej wysokości temperatura spada do
minus 60ºC.
CIRRUSY kształtem przypominają rozciągnięte na
niebie włókna lub ptasie pióra. Stąd ich popularna
nazwa - chmury pierzaste. Z nich samych nie spadnie
deszcz, ale nadciągające i stopniowo gęstniejące chmury
pierzaste zazwyczaj oznaczają ciepły front, wraz z
opadami. Cirrusy ciągnące się długimi pasmami, które
"wychodzą" z jednego punktu na niebie, mogą zwiastować silny wiatr, deszcz, a nawet burzę.
2
CIRROCUMULUSY
wyglądają jak małe kłębuszki wełny. Mogą być
pojedyncze lub w rzędach. W tym drugim przypadku
chmura wygląda, jakby była pomarszczona lub pokryta
dużymi rybimi łuskami. To cecha, która odróżnia te
chmury od cirrusów albo cirrostratusów.
CIRROSTRATUSY
zaciągają niebo jak półprzeźroczysta zasłona. Są
cienkie, bez problemu prześwieca przez nie słońce. Są
często zwiastunami opadów.
Chmury średnie
czyli ulokowane na wysokości od 2 do 6 km od ziemi. Należą do nich altostratusy i
altocumulusy.
ALTOSTRATUSY mają w sobie i wodę i lód. Pokrywają całe niebo wielkimi połaciami.
Mają kolor szarawy i wygląd prążkowany, włóknisty
lub jednolity. Słońce trudniej przez nie świeci - widać
je, jakby było z matowym szkłem. Przy takich
chmurach nie dostrzeżemy swojego cienia. Altostratusy
nie wróżą dobrej pogody, często pada z nich deszcz.
meteonew.free.fr
3
ALTOCUMULUSY
są białe, szare albo białoszare. Nie wyglądają jak zwarte
baranki, ale raczej tak, jakby ktoś nieco te kłębki
rozczesał na krańcach. Chmury te składają się z
zaokrąglonych brył, walców itp. płynących ławicą po
niebie. Najczęściej mają ciemną zacienioną podstawę.
www.uwsp.edu
Chmury niskie
czyli te, które wznoszą się powyżej 2 km nad ziemią. Należą do n ich stratusy, stratocumulusy
i nimbostratusy. Najczęściej są zbudowane z kropelek wody, bo tak nisko powietrze nie
osiąga już ujemnych temperatur.
STRATUSY
wyglądają, jakby ktoś przykrył niebo szarym kocem.
Mogą się tworzyć jedynie kilka metrów nad ziemią wtedy są mgłą. Mogą dać opad mżawki.
www.uwsp.edu
STRATOCUMULUSY
to już porządna puchowa kołdra. Tworzy ją
rozciągnięta ciemnoszara kłębiasta warstwa. Chmury te
prawie zawsze posiadają ciemne części. Stratocumulusy
zazwyczaj nie straszą nas deszczem, często pojawiają
się na niebie po ulewie.
archive.globe.gov
4
NIMBOSTRATUSY to chmury, które całkowicie zasłaniają słońce.
Także tworzą na niebie ciemnoszara warstwę, jednak
nie jest ona matowa, ale jakby lśni. Mają też często
rozmyty wygląd z powodu mniej lub bardziej ciągłego
opadu, często nie dochodzącego do samej ziemi(co
widać gołym okiem). Z takich chmur spadnie deszcz lub
śnieg.
meteonew.free.fr
Chmury pionowe
czyli takie, które nie rosną w poziomie, ale do góry. Często tworzą słup o wysokości nawet
kilkunastu kilometrów. Należą do nich cumulusy i cumulonimbusy.
CUMULUSY
wyglądają jak białe kłębki waty. Stąd ich popularna nazwa - chmury kłębiaste. Mają płaską
podstawę i nierówny wierzchołek.
Cumulusy, które w ciągu dnia pojawiają się nad
wybrzeżem, nie znikają wieczorem, lecz rosną i są coraz
bardziej widoczne, zwiastują nocną burzę. Gdy w
upalny dzień widzimy, że nagle zaczyna "pączkować"
wysoko do góry, tez poszukajmy sobie kryjówki. Czeka
nas potężna burza.
www.uwsp.edu
CUMULONIMBUSY
to giganty wśród chmur. Ich wierzchołek może sięgać
do 12 km i czasem przybiera kształt kowadła lub
grzyba. U ich podstawy może tworzyć sie ciemny wał,
tzw. kołnierz burzowy. Ponieważ te chmury są tak
wysokie, ich niższe części zawierają głównie kropelki
wody, ale w wyższych przeważają kryształki lodu.
Apollo.lsc.vsc.edu
Te chmury oznaczają pogodowe kłopoty. Rodzą się z nich deszcz, grzmoty i błyskawice.
5
O CZYM SZUMI WIATR?
Za powstanie wiatru odpowiedzialne jest ciśnienie atmosferyczne, a dokładnie różnica ciśnień
w poziomie przy powierzchni ziemi.).
Ruch powietrza, który my nazywamy wiatrem powstaje w momencie gdy powietrze
przemieszcza się z obszaru o wyższym ciśnieniu w kierunku obszaru o niższym ciśnieniu.
Zapamiętajmy zatem, że wiatr wieje od WYŻU do NIŻU, nigdy odwrotnie!
Na siłę wiatru decydujący wpływ ma odległość pomiędzy wyżem a niżem barycznym. Im
większa jest różnica ciśnień między tymi obszarami tym ruch powietrza jest silniejszy. O tym
jaka różnica występuje pomiędzy wyżem i niżem informują nas izobary. Im większe
zagęszczenie
izobar
na
mapie,
tym
wiatr
osiągnie
większe
wartości.
Wiatry można dodatkowo podzielić na takie, które występują przy powierzchni ziemi, jak i na
te
występujące
w
wyższych
warstwach
atmosfery.
Na poziomy ruch powietrza wpływ ma także ruch obrotowy ziemi. Przejawia się to w
działaniu pozornej siły odchylającej, która jest siła Coriolisa. To ona zmienia kierunek wiatru,
który wieje od wyżu do niżu.
Na półkuli północnej według siły Coriolisa wiatr jest
wyrzucany z centrum ośrodka wyżowego w prawą
stronę (zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Na
półkuli południowej wiatr z centrum ośrodka
wyżowego jest wyrzucany w lewą stronę
(przeciwnie
do
ruchu
wskazówek
zegara).
W naszych szerokościach geograficznych niże wędrują
z zachodu na wschód, a ponieważ powietrze w niżu
obraca się w kierunku przeciwnym do
ruchu
wskazówek zegara, toteż z obserwacji kierunku wiatru
można wywnioskować o położeniu niżu i
spodziewanych zmianach pogody. Nie zmieniający się
wiatr zachodni podczas niepogody wróży jej
utrzymanie się. Gwałtowna zmiana kierunku wiatru, który wiał kilka dni niezmiennie
zapowiada pogorszenie się pogody. Silny wiatr w czasie opadu jest zapowiedzią jego końca,
natomiast zanik wiatru wieczorem i budzenie się go po wschodzie Słońca są znamionami
dobrej pogody.
Można w przybliżeniu określić ogólny kierunek zmian pogodowych na podstawie kierunku
wiejącego wiatru:
6
Jeśli barometr „spada” – idzie niż:
Kierunek wiatru
Jaką wróży pogodę?
E
Lekki wzrost temperatury, nadal jednak chłodno i wilgotno
SE, S
Wzrost temperatury, wietrznie
SW, W
Stosunkowo ciepło, pochmurno, opady, wietrznie
NW
Mroźniej, pogoda niestała – przejaśnienia na zmianę z opadami (zwykle
śnieg, silne wiatry)
N
Bardzo mroźnie, opady śniegu
NE
Bardzo mroźno, opady śniegu, czasem przejaśnienia
Jeśli barometr „idzie w górę” – nadchodzi wyż:
Kierunek wiatru
Jaką wróży pogodę?
E
Mróz, sucho, często przejaśnienia
SE, S
Chłodno (a nawet mroźno), sucho, pochmurno
SW, W
Stosunkowo ciepło, bez opadów albo małe opady
NW
Chłodno i wilgotno, opady deszczu lub śniegu, nierzadko silny wiatr
N, NE
Bardzo mroźno, sucho, częściowo przejaśnienia
7
Temperatura odczuwalna w zależności od rzeczywistej temperatury powietrza i
prędkości wiatru
Prędkość
wiatru
Temperatura odczuwalna przy rzeczywistej temperaturze powietrza
wynoszącej w C
m/s km/h -20
-16
-12
-8
-4
0
4
8
2
7
-21
-17
-12
-8
-4
-1
3
7
6
22
-37
-31
-26
-24
-16
-10
-5
0
10
36
-44
-38
-33
-27
-21
-15
-9
-3
14
40
-48
-42
-36
-30
-24
-18
-12
-5
18
65
-51
-45
-38
-32
-26
-19
-13
-7
22
80
-52
-46
-39
-33
-26
-20
-14
-7
26
95
-52
-46
-39
-33
-27
-20
-14
-7
BĘDZIE CZY NIE BĘDZIE PADAŁO?
Oznaki ustalania sie dobrej pogody:










w ciągu doby stale (lub tylko z nieznacznymi zmianami) wysokie ciśnienie
atmosferyczne
cicha i jasna noc, rankiem wiatr, który w ciągu dnia wzrasta, a pod wieczór cichnie
niebo przez cały dzień jasne lub tez przed południem (wiosna, latem i jesienią)
pojawienie sie chmur kłębiastych cumulus, których ilość i rozmiary wzrastają w ciągu
dnia; pod wieczór chmury te znikają; podczas półrocza zimowego jasna pogoda
utrzymuje sie zarówno w dzień jak i w nocy; niejednokrotnie pod wieczór pojawia sie
mgła przyziemna, a nad ranem jednolita - w ciągu dnia przechodzi ona w chmury
warstwowe, które w godzinach południowych znikają; cisza albo slaby wiatr
wcześnie rano pojawić sie mogą chmury pierzaste, które pod wieczór znikaja
w ciągu dnia gorąco, w nocy świeżo i chłodno; podczas zimy w nocy silny mróz, który
w ciągu dnia maleje, a pod wieczór zwiększa sie w nocy w dolinach jest chłodniej niż
na wzniesieniach
mgła powstająca wieczorem w dolinach w ciągu nocy zwiększa sie a zanika rankiem
po wschodzie Słońca
w nocy obfita rosa lub szron
dym ulatuje z kominów w górę w formie słupa
złota lub różowa zorza
podczas zimy zorza żółtobrązowa zwiastuje przedłużenie sie i zwiększenie mrozów
8
Oznaki ustalania sie zlej pogody:




niskie ciśnienie atmosferyczne bez przerwy utrzymuje sie w ciągu doby lub jeszcze
bardziej spada
deszcz slaby pada bez przerwy, a silny - przelotnie
w ciągu doby temperatura zmienia sie bardzo nieznacznie
wiatr wieje z kierunków zachodnich, południowo-zachodnich lub północno zachodnich
Oznaki polepszania sie pogody:







w gęstych chmurach zaczyna prześwitywać niebo
pod wieczór na zachodzie pojawiają sie obszary czystego nieba
pojawiają sie chmury pierzaste o przeróżnych kształtach, pod wieczór chmury te
zanikają
wieczorami pojawia sie mgła
stopniowo wzrasta ciśnienie atmosferyczne
temperatura szybko obniża sie
występują silne, chłodne wiatry
Oznaki pogarszania sie pogody:














pojawiają sie "haczykowate" chmury pierzaste, ich ruch można dostrzec gołym okiem,
opady przyjdą z kierunku, z którego przychodzą owe chmury - tym szybciej im
szybciej sie one poruszają
występowanie halo wokół Słońca lub Księżyca
Słońce i Księżyc święcą początkowo zamglona i rozmazana tarcza, później całkiem
znikają za chmurami
ciśnienie bez przerwy spada, w przypadku bardzo szybkiego spadku ciśnienia można
spodziewać sie burzy
pod wieczór chmury kłębiaste zwiększają swoje rozmiary
w ciągu dnia jasno lecz pod wieczór chmury zagęszczają sie i pogrubiają
maleje różnica miedzy temperatura dzienna i nocna
zwiększa sie widzialność i słyszalność, gwiazdy silnie "migocą"
wiatr szybko zmienia swój kierunek - jeśli zmiana ta następuje zgodnie z kierunkiem
wskazówek zegara - wówczas opady przejdą "bokiem"
wieczorem wiatr wzmaga sie
dym ulatuje z kominów poziomo lub ściele się
jeżeli rano i wieczorem występuje czerwona zorza, to następnego dnia opadów nie
będzie, a jedynie wzmaga sie wiatr
w nocy nie ma rosy ani szrony, w dolinach nie występuje mgła.
Jak przewidzieć pogodę obserwując przyrodę? Kilka przykładów zachowań zwierząt,
które zwiastują zmianą pogody
9
OBSERWUJ ZWIERZĘTA
1. Chyba najbardziej znany sposób na sprawdzenie czy pogoda będzie ładna...
obserwacja jaskółek. Gdy latają wysoko świadczy to o tym, że czeka nas dobra
pogoda. Natomiast gdy latają nisko to będzie padało.
Dlaczego jaskółki latają nisko przed zbliżającym się deszczem? Dlatego, że polują na
drobne owady, które szukają schronienia przed deszczem w pobliżu ziemi.
2. Inne ptaki przed zbliżającym się pogorszeniem pogody uciekają z otwartych
przestrzeni do np. lasów, chowają się do gniazd. Natomiast wesoły śpiew rankiem daje
nam sygnał, że będzie polepszenie pogody.
3. Komary. Jeśli gryzą i jest ich dużo to na drugi dzień będziemy się cieszyć
słonecznym dniem.
4. Konie. Jeśli są nerwowe, zachowują się niespokojnie to będzie padał deszcz.
5. Pies. Jeśli pies śpi na grzbiecie (wyciągnięty), to będzie ładna pogoda, lecz jeśli śpi
zwinięty (w pozycji embrionalnej) to będzie brzydko.
6. Kot. Podobnie jak pies. Tylko, że kot ma więcej opcji ponieważ postara się nam
„powiedzieć” o zbliżającej się złej pogodzie drapiąc nerwowo meble. Liżąc bardzo
dokładnie swoje futro daje nam znać, żeby nie brać ze sobą parasolki. Po za tym
postara się wrócić do domu przed deszczem. A wybierze się na łowy gdy będzie miał
pewność, że pogoda nie pokrzyżuje mu planów.
7. Bardzo dobrym wskaźnikiem zbliżającej się burzy są żaby. Zawsze przed deszczem
wychodzą z wody na brzeg. Wyczuwają zmianę ciśnienia.
8. Świetliki czyli robaczki świętojańskie świecąc wieczorem zapowiadają piękną
pogodę następnego dnia.
9. Motyle latające spokojnie z kwiatka na kwiatek – dobra pogoda.
10. O pogorszeniu pogody świadczy kąpanie się w piasku kur. Robią się też one
bardziej agresywne względem siebie.
11. Pszczoły wydają się ospałe gdy pogoda ma się pogorszyć i odwrotnie, są bardziej
aktywne gdy będzie ładna pogoda.
12. Ślimaki. Jeśli zbliża się kilka dni deszczu to ślimaki wchodzą na drzewa, szopki
itp. Po prostu się „wywy
10
11