Biologia i ochrona płazów wypisy z wykładu 4 płazy ogoniaste

Biologia i ochrona płazów
wypisy z wykładu 4
płazy ogoniaste (Urodela/Caudata)
przegląd systematyczny
Prof. dr hab. Maria Ogielska
Zakład Biologii Ewolucyjnej i Ochrony Kręgowców,
Instytut Biologii Środowiskowej,
Uniwersytet Wrocławski
2013/2014
Systematyka
Współcześnie żyjące płazy (Lissamphibia) należą do 3 rzędów:
Urodela/Caudata:
Salientia/Anura:
Apoda/Gymnophiona:
655 gatunków
(50% należy
do rodziny Plethodontidae)
6342 gatunków (ponad 50% należy
do 3 rodzin:
Ranidae, Leptodactylidae i Hylidae)
199 gatunków
Amphibia
Batrachia
Gymnophiona
Apoda
Eocaecilia+
Anura
Triadobatrachus+
Salientia
Caudata
Karaurus+
Urodela
Łącznie 7196 gatunków
2013, AmphibiaWeb
Płazy ogoniaste - historia
Pierwsze kopalne salamandry został rozpoznane
wadliwie jako szczątki człowieka z czasów
biblijnego Potopu
(Homo diluvii testis = człowiek świadek potopu).
1726 – szwajcarski przyrodnik Johann J. Scheuzer
opublikował opis i ilustrację szczątków kostnych
kręgowca o długości 1 metra z Miocenu w
Niemczech. Był tak pewien tej interpretacji, że
napisał datę 4032 (lat po potopie).
W roku 1811 Georges Cuvier stwierdził, że muszą
to być szczątki olbrzymiej salamandry. Miał rację.
Przypominają one opisaną później współczesną
salamandrę olbrzymią z rodzaju Andrais.
“Reproductive biology and phylogeny of Urodela”
vol. edited by David M. Sever”. Science Publishers, 2003.
Homo diluvii testis
Płazy ogoniaste - historia badań
Arystoteles (IV w pne) – pierwszy zgrupował płazy i gady razem. Opisał płazy jako
jajorodne czworonogi bez łusek.
Do płazów włączył salamandry Σαλαμανδρα. Ta nazwa została później
zlatynizowana na salamandra.
Grecka nazwa pochodzi prawdopodobnie od arabskiego samandar; ta nazwa jest
do dziś używana w krajach arabskojęzycznych. Również we współczesnym Iranie
oznacza wszystkie płazy ogoniaste.
Następnie rzymski uczony Pliniusz Starszy w I wieku n.e. włączył salamandry do
opisu historii naturalnej, a dodatkowo przytoczył różne mity dotyczące
salamander.
•Nie mają płci
•Są odporne na ogień
•Ich ślina niszczy ludzkie włosy
Te mity były bardzo żywe w Średniowieczu, co znacznie utrudniało badania.
“Reproductive biology and phylogeny of Urodela”
vol. edited by David M. Sever”. Science Publishers, 2003.
Płazy ogoniaste - historia badań
Pierwsze naukowe opracowanie płazów ogoniastych pojawiło się w 1683
roku w Norymberdze.
Była to rozprawa doktorska lekarza Johanna P. Wurffbaina.
Opisał on anatomię, zachowanie, rozmnażanie, przydatność w medycynie
oraz mity związane z salamandrami.
Do dziś w taksonomii odnajduje się nazwy mitologiczne:
Triton, Proteus, Siren.
“Reproductive biology and phylogeny of Urodela”
vol. edited by David M. Sever”. Science Publishers, 2003.
Trytony (gr. Τρίτων Trítōn, łac. Triton) – w mitologii reckiej i rzymskiej
pół ludzie, pół ryby.
Górna część ich ciała (tułów, głowa, ręce) jest podobna do ciała
człowieka (tak jak centaurów), zaś dolna ma kształt ryby (tak jak
ichtiocentaurów i hippokampów; przeważnie mają rybie ogony
skręcone spiralnie). Uchodziły za potomstwo boga Trytona lub
Posejdona, w którego orszak wchodziły. (Wikipedia 2013)
fontanna Trytona w Rzymie
Proteus (Proteusz), gr. Πρωτεύς Prōteús, łac. Proteus) – syn boga
Posejdona. Był bóstwem morskim, na zlecenie Posejdona
opiekował się jego trzodą fok. Bóg mórz południowych.
Proteusz miał dar przepowiadania przyszłości i zdolność zmieniania
swej postaci, stąd wyrażenie "kształt proteuszowy". (Wikipedia
2013)
Syrena (gr. Σειρήν Seirḗn, łac. Siren) – w mitologii greckiej to niebezpieczne
i przebiegłe stworzenia wyobrażane jako półkobieta-półptak. Później,
podobnie jak w mitologii rzymskiej, nimfa morska wyobrażana jako
ryba z głową kobiety lub pod postacią półkobiety-półryby.
Te dwa różne wyobrażenia syren wywołują czasem nieporozumienia,
chociaż są one tożsame. W niektórych językach (polskim, francuskim,
hiszpańskim, portugalskim lub rumuńskim) i tłumaczeniach "syrena"
oznacza istotę związaną z wodą. W innych językach z reguły oznacza
półkobietę-półptaka. (Wikipedia 2013)
Płazy ogoniaste - historia badań
Mauro Rusconi (1776-1849)
wybitny znawca biologii rozwoju
płazów. Opisał dokładnie
Triturus cristatus,
Triturus vulgaris,
Salamandra salamandra
“Reproductive biology and phylogeny of Urodela”
vol. edited by David M. Sever”. Science Publishers, 2003.
Internetowa baza gatunków płazów:
Frost, Darrel R. 2013. Amphibian Species of the World:
an Online Reference. Version 5.6 (9 January 2013).
Electronic Database accessible at
http://research.amnh.org/herpetology/amphibia/index.html.
American Museum of Natural History, New York, USA.
www.amphibiaweb.org
Płazy ogoniaste – przegląd systematyczny
Gromada: Płazy (Amphibia)
Rząd: Płazy ogoniaste (Urodela/Caudata) (652 gat)
Nowa systematyka
Stara systematyka
Rodziny:
Ambystomatidae - ambystomy (37)
Amphiumidae - amfiumy (3)
Cryptobranchidae - skrytoskrzelne (3)
Hynobiidae - kątozębne (59)
Plethodontidae – salamandry bezpłucne (433)
Podrodzina: Hemidactyliinae (335)
Podrodzina: Plethodontinae (98)
Proteidae - odmieńcowate (6)
Rhyacotritonidae (4)
Salamandridae - salamandrowate (103)
Podrodzina: Pleurodelinae (82)
Podrodzina: Salamandrinae (19)
Podrodzina: Salamandrininae (2)
Sirenidae - syrenowate (4)
Podrząd: Cryptobranchoidea
Rodziny:
Cryptobranchidae – Skrytoskrzelne
Hynobiidae – Kątozębne
Podrząd: Salamandroidea
Rodziny:
Proteidae – Odmieńcowate
Amphiumidae – Amfiumy
Salamandridae – Salamandrowate)
Ambystomatidae – Ambystomy
Plethodontidae – Salamandry bezpłucne
Syrenidae – Syrenowate
Płazy ogoniaste – przegląd systematyczny
Gromada: Płazy (Amphibia)
Rząd: Płazy ogoniaste (Urodela/Caudata) (652 gat)
Rodziny:
Ambystomatidae - ambystomy (37)
Amphiumidae - amfiumy (3)
Cryptobranchidae - skrytoskrzelne (3)
Hynobiidae - kątozębne (59)
Plethodontidae – salamandry bezpłucne (433)
Podrodzina: Hemidactyliinae (335)
Podrodzina: Plethodontinae (98)
Proteidae - odmieńcowate (6)
Rhyacotritonidae (4)
Salamandridae - salamandrowate (103)
Podrodzina: Pleurodelinae (82)
Podrodzina: Salamandrinae (19)
Podrodzina: Salamandrininae (2)
Sirenidae - syrenowate (4)
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Ambystomatidae- ambystomy
1 rodzaj Ambystoma. Zamieszkują Amerykę Północną. Gatunek neoteniczny:
Ambystoma mexicanum (aksolotl). 37 gatunków.
Gatunki lądowe, powracające do wody na rozród. Zapłodnienie wewnętrzne
poprzez spermatofory.
Rodzina: Ambystomatidae
Ambystoma mexicanum - neotenia
Ambystoma dumerilii - neotenia
Ambystoma-laterale-jeffersonianum-texanum-tigrinum
Ambystoma jeffersonianum JJ
Ambystoma tigrinum TiTi
Ambystoma laterale LL
Ambystoma texanum TT
Ambystoma-laterale-jeffersonianum-texanum-tigrinum
Ambystoma platineum LJJ
Ambystoma tremblayi LLJ
Ambystoma-laterale-jeffersonianum-texanum-tigrinum
Ambystomy te tworzą skomplikowany kompleks gatunków i
mieszańców o różnej ploidii i różnych sposobach rozrodu
(gynogeneza):
A. laterale LL
A. jeffersonianum JJ
A. platineum LJJ
A. tremblayi LLJ
A. texanum TT
A. tigrinum TiTi
4n laterale-jeffersonianum-jeffersonianum-texanum LJJT
5n laterale-jeffersonianum-jeffersonianum-texanum-texanum LJJTT
Ambystoma-laterale-jeffersonianum-texanum-tigrinum
A. laterale jest północnym gatunkiem. Jej rozmieszczenie rozciąga się
od Zatoki Hudsona i pd. Labradoru do Wielkich Jezior.
A. jeffersonianum występuje od pd. Michigan i Nowej Anglii do
Kentucky i Virginia.
Zasięgi występowania diploidów i triploidów pokrywają się:
na południu z A. jeffersonianum,
na północy z A. laterale.
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Amphiumidae - amfiumy
1 rodzaj Amphiuma; 3 gatunki
Długie, wężowate ciało, słabo wykształcone kończyny (przednie o 2 lub 3 palcach),
żyje w środowisku wodnym. Skrzela wewnętrzne, powiek brak – neotenia, lecz z
pewnymi cechami postmetamorficznymi. Zapłodnienie wewnętrzne, samce
wprowadzają spermatofory bezpośrednio do kloaki samicy. Samice opiekują się
jajami złożonymi na brzegach wód.
Rodzina: Amphiumidae
Amphiuma means
Amphiuma tridactylum
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Cryptobranchidae - Skrytoskrzelne
2 rodzaje, 3 gatunki:
Cryptobranchus alleganiensis (dorzecze Missisipi)
Andrias davidianus (Chiny)
Andrias japonicus (Japonia)
Zapłodnienie zewnętrzne, formy neoteniczne.
C. alleganiensis – opieka nad potomstwem, samiec pilnuje złóż jaj.
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Hynobiidae - kątozębne
9 rodzajów: Batrachuperus, Hynobius, Liua, Onychodactylus,
Pachyhynobius, Paradactylodon, Pseudohynobius, Ranodon,
Salamandrella.
59 gatunków
Zapłodnienie zewnętrzne, w czasie godów wędrówki do zbiorników wodnych.
Jedynie Ranodon sibiricus ma szczątkowy spermatofor, na który samica
składa jaja (nie przetrzymuje go w kloace).
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Podrząd: Salamandroidea
Rodzina: Plethodontidae - salamandry bezpłucne
Ameryka Północna i Południowa, Rejon Śródziemnomorski (Hydromantes).
Zapłodnienie wewnętrzne poprzez spermatofory, brak płuc.
Zapłodnienie wewnętrzne, rozwój z wodna larwą lub rozwój bezpośredni.
Jedynie u nielicznych (Typhlomolge) występuje neotenia.
433 gatunków
Podrodzina Hemidactyliinae: 2 rodzaje
Podrodzina Plethodontinae: 7 rodzajów
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Podrząd: Salamandroidea
Rodzina: Plethodontidae Salamandry bezpłucne.
Podrodzina Plethodontinae: 7rodzajów, 98 gatunków
Aneides, Ensatina, Hydromantes (Speleomantes), Plethodon,
Desmognathus, Phaeognathus, Karsenia
Rodzina: Plethodontidae Salamandry bezpłucne.
Podrodzina Plethodontinae:
Desmognathus ochrophaeus
Aneides lugubris
Ensatina escholtzii
Hydromantes brunus
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Podrząd: Salamandroidea
Rodzina: Plethodontidae Salamandry bezpłucne.
Podrodzina Hemidactyliinae: 18 rodzajów
335 gatunków
Batrachoseps, Bolitoglossa, Bradytriton, Chiropterotriton, Cryptotriton,
Dendrotriton, Eurycea, Gyrinophilus, Hemidactylinum, Nototriton,
Nyctanolis, Oedipina, Parvimolge, Pseudoeurycea, Pseudotriton,
Streochilus, Thorius, Urspelerpes
Rodzina: Plethodontidae Salamandry bezpłucne
Podrodzina Plethodontinae
Eurycea wallacei - neotenia
Typhlomolge (Eurycea) rathbuni - neotenia
Hemidactylium scutatur
Pseudotriton montanus - neotenia
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Podrząd: Salamandroidea
Rodzina: Proteidae - Odmieńcowate
2 rodzaje: Necturus i Proteus
6 gatunków
Formy neoteniczne, zapłodnienie wewnętrzne (spermatofory).
Rodzina: Proteidae
Necturus maculosus
Proteus anguinus
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Salamadridae - salamandry
Podrodzina: Pleurodelinae (82)
Podrodzina: Salamandrinae (19)
Podrodzina: Salamandrininae (2)
Zapłodnienie wewnętrzne, Salamandra atra i Mertensiella luschani są
żyworodne. Kilka gatunków składa jaja na lądzie, większość w wodzie.
Skomplikowane tańce godowe. Czasami występuje neotenia.
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Salamadridae - salamandry
Podrodzina: Pleurodelinae (82)
Calotriton, Cynops, Echinotriton, Euproctus, Ichthyosaura,
Laotriton, Lissotriton, Neurergus, Notophthalamus, Ommatotriton,
Pachytriton, Paramesotriton, Pleurodeles, Taricha, Triturus,
Tylototriton
Podrodzina: Salamandrinae (19)
Chioglossa, Lyciasalamandra, Mertensiella, Salamandra
Podrodzina: Salamandrininae (2)
Salamandrina
Rodzina: Salamandridae
Podrodzina: Pleurodeinae
Taricha granulosa
Traszka górska
Ichthyosaura (Triturus, Mesotriton) alpestris
Traszka zwyczajna
Lissotriton (Triturus) vulgaris
Traszka karpacka
Lissotriton (Triturus) montandoni
Traszka grzebieniasta Triturus cristatus
Triturus dobrogicus
Rodzina: Salamandridae
Podrodzina: Salamandrinae
Mertensiella caucasica
Salamandra atra
Salamandra lanzai
Salamandra salamandra
Rząd: Płazy ogoniaste - Urodela
Rodzina: Sirenidae
2 rodzaje: Pseudobranchus i Siren. 4 gatunki.
Słabo wykształcone kończyny przednie, kończyny tylne wraz z pasem miednicowym
nieobecne. Formy neoteniczne z zewnętrznymi skrzelami. Zapłodnienie
prawdopodobnie zewnętrzne.
Rodzina: Sirenidae
Pseudobranchus striatus
Siren intermedia
Siren lacertina