Spis treści Wstęp................................................................................................ 13 I. Świat starożytny Masowe wymieranie gatunków w okresie permu (251 min lat p.n.e.)........................................................................ Masowe wymieranie kredowe (65 min lat p.n.e).............................. Plejstoceńska epoka lodowcowa (2,6 min lat p.n.e.)........................ Erupcja wielkiego wulkanu Yellowstone (638 000 lat p.n.e.).......... Erupcja wulkanu Atitlan (82 000 lat p.n.e.)...................................... Erupcja wulkanu Tobą (73 000 lat p.n.e.)......................................... Erupcja kaldery na Polach Flegrejskich (37 000 lat p.n.e.).............. Podnoszący się poziom wód morskich (13 500 lat p.n.e.)................ Wielkie powodzie Missoula (11 150 lat p.n.e.)................................. Wielka powódź na Missisipi (10 500-9500 lat p.n.e.)...................... Globalne ocieplenie (8300 lat p.n.e.)................................................ Przelanie się wód jeziora Agassiz do północnego Atlantyku (6200 lat p.n.e.)............................................................................. Osuwisko Storegga (6100 lat p.n.e.)................................................. Prehistoryczna powódź na Morzu Czarnym (5550 lat p.n.e.)........... Erupcja kaldery na Górze Mazama (4860 lat p.n.e.)........................ Rój meteorytów (3100 lat p.n.e.)...................................................... Erupcja Tery (1520 lat p.n.e.)........................................................... Zniszczenie Labiryntu w Knossos (1380 lat p.n.e.).......................... Erupcja Wezuwiusza (rok 79 n.e.).................................................... Epidemia wąglika atakuje Imperium Rzymskie (rok 80 n.e.).......... II. Świat średniowieczny i renesansowy Ił w portach europejskich (od roku 400)... Plaga justyniańska (rok 541).................... Katastrofa milenijna (rok 1000)............... Supernowa w konstelacji Byka (1054 r.).. 21 24 30 34 37 39 42 44 47 49 50 52 54 56 58 60 64 69 73 78 Pojawienie się komety Halleya (1066 r.).......................................... 92 Zatonięcie statku White Ship (1120 r.).............................................. 94 Powodzie w Niderlandach (1163 r.).................................................. 98 Zalanie regionu Zuiderzee (1228 r.)..................................................100 Tajfuny niszczą flotę Kubła Khana (lata 1274 i 1281)......................102 Czarna Śmierć (od 1333 r.)...............................................................106 Mała Epoka Lodowcowa (1450-1800/1900).................................... 109 Zatonięcie Maty Rosę (1545 r.)........................................................112 Trzęsienie ziemi w Shensi (1556 r.)..................................................117 Trzęsienie ziemi w cieśninie Dover (1580 r.)...................................119 III. Świat oświecony Zatonięcie okrętu Vasa (1628 r.).......................................................123 Plaga w Europie (1663 r.).................................................................127 Wielki Sztorm w Anglii (1703 r.)......................................................133 Trzęsienie ziemi i pożar w Edo (1703 r.)..........................................137 Wrak okrętu flagowego Association (1707 r.)..................................139 Katastrofa w Kalkucie (1737 r.)........................................................143 Trzęsienie ziemi w Lizbonie (1755 r.)..............................................147 IV. Świat XIX-wieczny Trzęsienia ziemi w Nowym Madrycie (lata 1811-1812)..................155 Erupcja Tambory (1815 r.)................................................................. 159 Katastrofa w kopalni Huskar (1838 r.)..............................................165 Osunięcie się terenu w Dorset (1839 r.)............................................169 Maelstrom (1841 r.)........................................................................... 172 Klęska głodu w Irlandii (1845 r.)......................................................175 Wrak statku Birkenhead (1852r.)...................................................... 182 Burza słoneczna (1859 r.).................................................................. 186 Wrak statku London (1866 r.)............................................................ 190 Burza ogniowa w Peshtigo (1871 r.).................................................194 Katastrofa statku Atlantic (1873 r.).................................................... 198 Katastrofa na moście Tay (1879 r.)...................................................203 Erupcja Krakatau (1883 r.).................................................................209 Trzęsienie ziemi w Charleston (1886 r.)...........................................212 Żółta Rzeka ponownie zmienia swój bieg (1887 r.).........................216 Powódź w Johnstown (1889 r.)..........................................................218 Huragan w Galveston (1900 r.)..........................................................222 8 V. Świat współczesny Erupcja Montagne Pelee (1902 r.)....................................................233 Powódź w Heppner (1903 r.)............................................................236 Erupcja gejzeru Waimangu (1903 r.)................................................240 Trzęsienie ziemi w San Francisco (1906 r.)......................................243 Katastrofa tunguska (1908 r.).............................................................250 Powódź na Jangcy (1911 r.)..............................................................259 Zatonięcie Titanica (1912 r.)..............................................................261 Erupcja Mount Katmai (1912 r.)...................................................... 269 Pandemia grypy hiszpanki (lata 1918-1919).....................................272 Katastrofa w szybie Haig (1922 r.)...................................................276 Wielkie trzęsienie ziemi w Kanto (1923 r.)......................................279 Tornado w trzech stanach (1925 r.).................................................. 282 Osuwisko w Gros Ventre (1925 r.)................................................... 286 Erupcja wulkanu Mauna Loa (1926 r.).............................................287 Wylewy Missisipi (1927 r.)................................................................289 Zawalenie się tamy św. Franciszka (1928 r.)....................................291 Huragan Okeechobee (1928 r.)..........................................................295 Podwodne osuwisko u wybrzeży Nowej Fundlandii (1929 r.).........298 Katastrofa sterowca R 101 (1930 r.).................................................301 Wylewy Żółtej Rzeki (1931 r.)...........................................................309 Trzęsienie ziemi i tsunami w rejonie Sanriku (1933 r.)....................311 Susza Dust Bowl (lata 1934, 1936 i 1939).......................................313 Utrata Hindenburga (1937 r.).............................................................318 Erupcja wulkanu Paricutin (1943 r.)..................................................323 Trzęsienie ziemi na Aleutach (1946 r.).............................................326 Wybuch Hekli (1947 r.)......................................................................328 Powódź na Missisipi (1947 r.)...........................................................330 Wylew Tamizy (1947 r.).....................................................................332 Pustynnienie w Afryce (lata 50. XX w .)...........................................334 Lawiny w Alpach (1951 r.)............................................................... 336 Powodzie w północnych Włoszech (1951 r.)....................................339 Powódź w Lynmouth (1952 r.)..........................................................341 Powodzie na wschodnim wybrzeżu Anglii (1953 r.)........................346 Wielka powódź w Holandii (1953 r.)................................................350 Katastrofa tamy Malpasset (1959 r.).................................................354 Trzęsienie ziemi w Chile (1960 r.)....................................................357 Osuwiska Hubbards Hill (1962 r.).....................................................361 9 Katastrofa zapory Vajont (1963 r.)....................................................364 Trzęsienie ziemi i tsunami w Anchorage (1964 r.)...........................367 Katastrofa w Aberfan (1966 r.).........................................................370 Powódź na rzece Arno (1966 r.)........................................................372 Wyciek ropy naftowej z Torrey Canyon (1967 r.).............................374 Trzęsienie ziemi w Peru (1970 r.).....................................................376 Cyklon Bhola (1970 r.)......................................................................378 Wybuch w Heimaey (1973 r.)............................................................380 Powódź na rzece Indus (1973 r.).......................................................383 Cyklon Trący (1974 r.).......................................................................385 Rój tornad nad USA (1974 r.)...........................................................387 Huragan Fili (1974 r.)........................................................................389 Leje krasowe jeziora Shoepac (1976 r.)............................................390 Tornado Waurika (1976 r.).................................................................393 Trzęsienie ziemi w Tangszan (1976 r.).............................................395 Powódź w Wielkim Kanionie Thompsona (1976 r.).........................397 Trzęsienie ziemi na półwyspie Izu (1978 r.).....................................398 Wyciek ropy naftowej z Amoco Cadiz (1978 r.)...............................399 Erupcja wulkanu Mount St Helens (1980 r.)....................................401 Katastrofa łodzi ratunkowej z Penlee (1981 r.).................................404 Epidemia AIDS (1981 r.)....................... 407 Pożary buszu w Australii (1983 r.)....................................................409 Tragedia na jeziorze Monoun (1984 r.).............................................412 Trzęsienie ziemi w Meksyku (1985 r.)..............................................414 Katastrofa na jeziorze Nyos (1986 r.)................................................416 Erupcja Nevado del Ruiz (1985 r.)...................................................419 Katastrofa promu Herald ofFree Enterprise (1987 r.).....................421 Susza w Stanach Zjednoczonych (lata 1987-1989)..........................423 Trzęsienie ziemi w Armenii (1988 r.)...............................................425 Katastrofa Exxon Yaldez (1989 r.)......................................................427 Erupcja Pinatubo (1991 r.).................................................................429 Tajfun Telma (1991 r.)........................................................................431 Huragan Andrew (1992 r.).................................................................433 Powódź na Missisipi (1993 r.)...........................................................436 Zatonięcie Estonii (1994 r.)................................................................438 Trzęsienie ziemi w Kobe (1995 r.)....................................................445 Erupcja lodowca Vatnajókull (1996 r.)..............................................448 Dziesięć lat suszy w Australii (lata 1996-2006)...............................450 10 El Nino (lata 1997-1998)..................................................................453 Lawina błotna w Samo (1998 r.).......................................................456 Huragan Mitch (1998 r.)....................................................................458 Trzęsienie ziemi w Izmicie (1999 r.)................................................463 Tornado Moore’a (1999 r.).................................................................466 Pożar lasu na Alasce (1999 r.)...........................................................469 Powódź w Caracas (1999 r.)..............................................................471 Powódź w Mozambiku (2000 r.)........................................................472 Trzęsienie ziemi i tsunami w Peru (2001 r.).....................................474 Fala upałów w Europie (2003 r.).......................................................476 Zniszczenie obserwatorium na górze Stromlo (2003 r.)...................479 Wylanie rzeki Elk Creek (2004 r.)....................................................481 Powódź w Boscastle (2004 r.)............................................................483 Tsunami w Azji Południowo-Wschodniej (2004 r.)..........................485 Huragan Katrina (2005 r.)..................................................................490 Trzęsienie ziemi w Kaszmirze (2005 r.)...........................................496 Tajfun Bilis w Korei Północnej (2006 r.)........................................... 500 Susza w Chinach (2006 r.).................................................................502 Tajfun Durian (2006 r.)......................................................................503 Globalne ocieplenie (2007 r. - ) .......................................................... 504 Apendyks: Siedemdziesiąt najtragiczniejszych naturalnych katastrof..........................................................................................513 11