5. Starostwo Powiatowe w X zatrudnia ok. 90 pracowników
advertisement
I. ZLECAJĄCY Starostwo Powiatowe w X ZLECENIOBIORCA Dr Dorota Sylwestrzak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, radca prawny ul. Broniewskiego 66a/17, 87-100 Toruń II. STAN FAKTYCZNY Starostwo Powiatowe w X zatrudnia ok. 90 pracowników. Pracownik samorządowy z 10-letnim stażem pracy w Starostwie Powiatowym w X jest zatrudniony na stanowisku specjalisty, posiada wykształcenie średnie, tj. zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownikowi zostało powierzone wykonywanie zadań służby bhp. III. PRZEDMIOTEM OPINII JEST: Zajęcie stanowiska w sprawie, czy rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych uniemożliwia zatrudnienie i powierzenie prowadzenia spraw bhp osobom posiadającym wykształcenie średnie, tj. zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy? Czy pracownik zatrudniony obecnie na stanowisku specjalisty, może zostać zatrudniony na stanowisku inspektora ds. bhp, mimo, iż rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych nie przewiduje takiego stanowiska (Tabela IV.F)? IV. STAN PRAWNY Akty prawne: 1) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, tekst jedn. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. z późn. zm. 1 2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. Nr 109, poz. 704, z późn. zm. 3) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. Nr 246, poz., 2468, z późn. zm. 4) Dyrektywa Rady Europejskiej z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) (Dz.U.UE.L.1989.183.1). 5) Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.) 6) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych, Dz. U. Nr 50, poz. 398, z późn.zm. Przepis art. 23711 § 1 k.p. nakłada na pracodawców zatrudniających więcej niż 100 pracowników obowiązek utworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto obowiązek utworzenia służby bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej służby może zostać nałożony przez inspektora pracy w sytuacjach, gdy jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi (§ 4 art. 237¹¹ k.p.). Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, o ile w wypadkach przewidzianych w ustawie sam ich nie wykonuje i o ile dysponuje pracownikiem kompetentnym do wykonywania zadań tej służby. Ustawodawca przewidział dwie formy pełnienia funkcji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, pierwsza realizowana jest w formie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a druga poprzez powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy. W judykaturze zwraca się uwagę na odrębność tych dwóch form, odróżnia się „służbę bhp od wykonywania zadań bhp” [Zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 października 2006 r., I OSK 263/06, LEX nr 281409]. W sytuacji niemożności powierzenia pracownikom już zatrudnionym u danego 2 pracodawcy zadań służby bhp przyjmuje się, że powstaje sytuacja tzw. „braku z art. 237¹¹§ 2 k.p.”. [Por. J. Jankowiak, Glosa do wyroku NSA z dnia 13 października 2006 r., I OSK 263/06, LEX/el. 2009]. W przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca zgodnie z art. 237¹¹§ 2 k.p. może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy spełniającym określone wymagania kwalifikacyjne. Przepis ten został znowelizowany na mocy ustawy z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081). Zmiany te zostały wprowadzone celem dokonania implementacji oraz zharmonizowania polskich rozwiązań prawnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy z wymogami art. 7 dyrektywy Rady Europejskiej z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) (Dz.U.UE.L.1989.183.1). Zgodnie z art. 7 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG podstawowym obowiązkiem pracodawców jest wyznaczenie jednego lub kilku pracowników celem zapewnienia odpowiedniego stopnia ochrony i zapobieżeniu zagrożeniom podczas pracy. Stosownie do art. 7 ust. 3 dyrektywy 89/391/EWG „jeżeli tego rodzaju środki ochronne i zapobiegawcze nie mogą być organizowane wskutek braku odpowiednio kompetentnego personelu w przedsiębiorstwie i/lub zakładzie, to pracodawca powinien wówczas sporządzić listę odpowiednich osób kompetentnych z zewnątrz (odpowiednik usług świadczonych z zewnątrz)”. Należy podkreślić, że zarówno pracownik służby bhp, pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, jak i specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne szczegółowo określone w § 4 ust. 2 rozporządzenia. [Por. E. Maniewska, [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94), LEX/el., 2012]. Szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację, liczebność, podporządkowanie służby bhp oraz wymagane kwalifikacje wymagane do wykonywania zadań służby bhp określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 3 704, z późn. zm.). Szczegółowe wymagania kwalifikacyjne pracowników tej służby określa § 4 ust. 2 rozporządzenia. Inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy, starszym inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca: zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp, starszym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp, natomiast głównym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp. Pracownicy służby bhp zatrudniani są na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy § 4 ust. 1 rozporządzenia. Według art. 237¹¹ § 3 k.p. pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić żadnych niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp. Zgodnie z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 246, poz., 2468, z późn. zm.) osoby zatrudnione w służbie bhp i wykonujące 4 zadania tej służby w dniu wejścia w życie rozporządzenia, niespełniające wymagań kwalifikacyjnych zachowują prawo do zatrudnienia w służbie bhp i wykonywania zadań tej służby przez okres 8 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia, tj. od dnia 1 lipca 2005 r. Ustawodawca w rozporządzeniu z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. Nr 50, poz. 398, z późn.zm.) w tabeli IV F określającej wykaz stanowisk, na których stosunek pracy nawiązano na podstawie umowy o pracę we wszystkich urzędach, przewidział stanowiska: specjalisty ds. BHP, starszego specjalisty ds. BHP oraz głównego specjalisty ds. BHP, jak również specjalisty. Poprzednio obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 146, poz.1222, z późn. zm.) przewidywało w wykazie stanowisk pracowniczych (Tabela II) stanowisko inspektora ds. BHP. Obecnie obowiązujące rozporządzenie takiego stanowiska nie przewiduje. W odniesieniu do minimalnych wymagań kwalifikacyjnych przewidzianych dla specjalisty ds. BHP, starszego specjalisty ds. BHP oraz głównego specjalisty ds. BHP, ustawodawca zastosował odesłanie w tym zakresie do przepisów odrębnych, tj. do rozporządzenia z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy zauważyć, że przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych nie zawierają przepisów przejściowych określających termin, w ciągu którego pracownicy samorządowi obowiązani są uzupełnić te wymogi. Natomiast dla specjalisty ustawodawca przewidział jedynie wymóg posiadania średniego wykształcenia. Przyjmuje się, że w przepisie art. 53 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.) została wyrażona zasada „ochrony praw nabytych” [Por. M. Mazuryk, [w:], W. Drobny, M. Mazuryk, P. Zuzankiewicz, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz., Oficyna, 2010, Lex, Pismo z dnia 23 czerwca 2009 r. Prezesa Rady Ministrów, Departament Prawny, Rzeczposp. DF.2009.152.3]. 5 Komentatorzy prezentują stanowisko, że przepis art. 53 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych „zgodnie z zasadą praw nabytych umożliwia zatrudnienie na dotychczasowych stanowiskach (urzędniczych, ale nie tylko) osób nieposiadających wykształcenia wyższego pierwszego stopnia (tj. ukończone studia inżynierskie lub na licencjackie) lub drugiego stopnia (ukończone studia magisterskie lub równorzędne) w rozumieniu ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym. Przepis nie wymusza na zatrudnionych pracownikach samorządowych podnoszenia kwalifikacji, co przy zmianach organizacyjnych, informatycznych i prawnych w administracji samorządowej może mieć negatywny wpływ na jakość usług publicznych”. [Por. M. Mazuryk, [w:], W. Drobny, M. Mazuryk, P. Zuzankiewicz, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz., Oficyna, 2010, Lex]. WNIOSKI KOŃCOWE W rozpatrywanym stanie faktycznym należy zauważyć, że Starostwo Powiatowe w X zatrudnia do 100 pracowników, a zatem pracodawca ten nie jest obowiązany do zorganizowania służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy mogą zostać powierzone pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, jeżeli pracodawca dysponuje pracownikiem kompetentnym do wykonywania tych zadań. Pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp powinien spełniać wymagania określone w ust. 2 § 4 rozporządzenia (§ 4 ust. 5 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy). Stosownie do § 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy pracownicy służby bhp mogą być zatrudniani na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Stanowisko specjalisty przewidziane jest również w rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Tabela IV F). Wydaje się, że pracownik posiadający wykształcenie średnie tj., zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z przyjętym w rozporządzeniu w sprawie wynagradzania 6 pracowników samorządowych wykazem stanowisk, może nadal być zatrudnionym na stanowisku specjalisty. Przemawia za tym również fakt, że ustawodawca uchwalając rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych nie zawarł przepisów przejściowych określających termin, w ciągu którego pracownicy samorządowi obowiązani są uzupełnić wymogi dotyczące zdobycia stosownych kwalifikacji, jak również przepis art. 53 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Z uwagi na brak stosownych kwalifikacji tj. wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej roczny staż pracy w służbie bhp pracownik nie może zostać zatrudniony na stanowisku specjalisty ds. BHP (przewidzianym w tabeli IV F rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych). Należy zauważyć, że pracodawca może również powierzyć wykonywanie zadań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, którzy posiadają wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp lub byli zatrudnieni na stanowisku inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres co najmniej 5 lat (§ 4 ust. 4 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy). Wykaz publikacji: J. Jankowiak, Glosa do wyroku NSA z dnia 13 października 2006 r., I OSK 263/06, LEX/el. 2009 E. Maniewska, [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94), LEX/el., 2012 Pismo z dnia 23 czerwca 2009 r. Prezesa Rady Ministrów, Departament Prawny, Rzeczposp. DF.2009.152.3 Niniejsza porada prawna nie jest oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. 7 Udzielane porady prawne nie mogą być wykorzystywane w jakichkolwiek postępowaniach sądowych, administracyjnych i innych, jako dowód na poparcie stanowiska stron, posiadają bowiem walor doradczo-informacyjny. 8
