EBOLA – ŚMIERTELNE ZAGROŻENIE !!!
advertisement
EBOLA – ŚMIERTELNE ZAGROŻENIE !!! EBOLA – podstawowe informacje Gorączka krwotoczna Ebola jest powodowana przez wirusy z rodziny Filoviridae. Gorączka ebola jest zaliczana do chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Jest to choroba występująca rzadko, jednakże charakteryzuje się bardzo wysoką śmiertelnością sięgającą nawet do 90%. Dotychczas poznano pięć gatunków wirusa Ebola. Za najgroźniejszy z nich uważa się wirus Ebola-Zair, który odpowiada za rozwój epidemii szerzącej się obecnie w Afryce Zachodniej (Gwinea, Sierra Leone, Liberia i Nigeria) Wirus gorączki ebola musi mieć żywiciela W Afryce rezerwuarem wirusa prawdopodobnie są nietoperze owocożerne i małpy, które w Polsce nie występują. Epidemia choroby rozpoczyna się od osób, które miały kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi zakażonych zwierząt (małpy lub owocożerne nietoperze). Następnie wiriony mogą być przenoszone pomiędzy ludźmi poprzez bezpośredni kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi chorych oraz zmarłych na tę chorobę osób, a także poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami skażonymi przez ich krew i inne płyny ustrojowe. Ryc. 1Wirus gorączki krwotocznej Ebola Gorączka krwotoczna wywołana przez wirus Ebola pierwszy raz została opisana w roku 1976 - w Zairze (obecnie Demokratycznej Republiki Konga). Ognisko znajdowało się koło rzeki Ebola, dlatego też tak nazwano wirus. W czasie epidemii spośród 318 chorych zmarło wtedy 280 osób. Epidemie i przypadki gorączki krwotocznej Ebola występowały dotychczas głównie w Afryce. Istnieje jednak ryzyko zawleczenia tej choroby również na inne tereny, w tym także do Europy np. wraz z powracającymi osobami zakażonymi w okresie inkubacji 1 choroby. Przeniesienie wirusa Ebola następuje przez bezpośredni kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami osoby zakażonej. Transmisja wirusa Ebola możliwa jest również od osoby zmarłej z powodu zakażenia. PRZEBIEG ZAKAŻENIA I OBJAWY Człowiek nie zakaża, dopóki nie rozwiną się objawy choroby. Te pojawiają się od 2 do 21 dnia, najczęściej po kilkunastu dniach od chwili, gdy chory się zaraził. Można się również zakazić od osoby, kto przeszedł gorączkę Ebola do 7 tygodni po jego wyzdrowieniu – przez kontakty seksualne. Jak podaje Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, przypadkowy kontakt w miejscach publicznych z osobami, które nie mają objawów choroby, nie skutkuje przeniesieniem gorączki krwotocznej. Wirusem nie można się zarazić za pośrednictwem pieniędzy, artykułów spożywczych, pływając w basenie. Należy nadmienić, że komary i kleszcze nie przenoszą wirusa Ebola. Najprawdopodobniej są to nietoperze owocożerne, które występują w Afryce. Objawy choroby Okres wylęgania wynosi 2-21 dni (średnio 7-14 dni). Przebieg kliniczny gorączki Ebola początkowo podobny jest do grypy. Choroba rozpoczyna się szybkim narastaniem temperatury ciała >400C, bólami głowy, bólami mięśni i stawów, zapaleniem gardła, zapaleniem przełyku (owrzodzenia), do których dołączają się objawy skazy krwotocznej (około 50% chorych) z krwistymi wymiotami i krwawą biegunką. U chorego bardzo szybko dochodzi do odwodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej i białkowej, w konsekwencji do skrajnego wyczerpania i gwałtownej utraty masy ciała. W większości przypadków występuje wysypka plamisto-grudkowa oraz cechy uszkodzenia wątroby z towarzyszącą żółtaczką. Pogorszenie stanu chorego związane jest z nasileniem skazy krwotocznej ze strony przewodu pokarmowego (w 70% przypadków) i śpiączką. Śmiertelność jest bardzo wysoka (60-90%). Chory człowiek jest wysoce zakaźny dla swojego otoczenia. Nie jest jasne, dlaczego niektórzy chorzy ulegają samoistnemu powrotowi do zdrowia, podczas gdy dla większości zachorowanie kończy się zgonem. Typowe powikłania po przebyciu zakażenia to zapalenie wątroby, zapalenie jąder i naczyniówki oczu. 2 Należy pamiętać, że przeniesienie wirusa Ebola następuje przez bezpośredni kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami osoby zakażonej. Transmisja wirusa Ebola możliwa jest również od osoby zmarłej z powodu zakażenia oraz od zakażonych padłych zwierząt takich jak: małpy czy nietoperze. Ebola nie przenosi się drogą powietrzną, a więc na odległość kilku metrów od chorego. Teoretycznie mógłby przenosić się drogą kropelkową, a więc kiedy chory kaszle lub kichnie (na odległość kilkudziesięciu centymetrów do metra), ale tylko wtedy, gdy rozwinięte są objawy choroby i gdy zaatakowane są płuca. Jednak ilość wytwarzanego aerozolu jest tak niewielka, że taka możliwość zakażenia jest tylko teoretyczna. Co ważne, nie ma udowodnionych przypadków przeniesienia gorączki ebola drogą kropelkową. Zakażenie gorączką krwotoczną wymaga bezpośredniego kontaktu z osobami chorymi. W Europie, także w Polsce, problem gorączki Ebola ograniczałby się do szybkiej izolacji osoby z objawami choroby i kwarantanny osób, które miały z nią kontakt. ROZPOZNANIE Rozpoznanie gorączki krwotocznej odbywa się na podstawie obrazu klinicznego oraz metod serologicznych (ELISA), izolacji wirusa z materiału biologicznego pobranego od chorych i/lub jego hodowli na liniach tkankowych we wczesnym okresie choroby. U chorych badanych w późniejszym okresie choroby oznacza się specyficzne przeciwciała w klasie IgM i IgG lub poszukuje wirusa w materiale pobranym ze zwłok. LECZENIE Nie ma specyficznego leczenia, ani szczepionki przeciwko gorączkom krwotocznym Ebola. Stosuje się jedynie leczenie objawowe polegające na wyrównywaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i białkowej, walka ze wstrząsem, leczenie skazy krwotocznej, wspomaganie czynności układu krążenia i oddechowego. Brak skutecznego leczenia i duża zakaźność wirusa wymusza stosowanie odpowiednich zabezpieczeń przez osoby kontaktujące się lub opiekujące osobą zakażoną lub chorą (np. szczególne warunki izolacji, środków ochrony osobistej). ZAPOBIEGANIE: Zapobieganie gorączce Ebola polega na ścisłej izolacji chorych, kwarantannie osób z kontaktu oraz zabiegi sanitarne. 3 ODPORNOŚĆ POPULACJI Występuje powszechna wrażliwość. Prace nad szczepionką trwają. Wykryto przeciwciała u niektórych badanych pacjentów. Zwiększa to szansę odkrycia szczepionki skutecznej dla ludzi, nad którą naukowcy pracują od 2009 roku WRAŻLIWOŚĆ NA CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE Wirus Ebola jest wrażliwy na promieniowanie jonizujące, światło słoneczne (promienie UV), temperaturę powyżej 600C oraz powszechnie dostępne chemiczne środki do dezynfekcji (np. preparaty na bazie czwartorzędowych soli amonowych i fenoli, czy nawet roztwory domowych wybielaczy w rozcieńczeniu 1:100) EBOLA NA ŚWIECIE Epidemia gorączki krwotocznej Ebola objęła swym zasięgiem kraje Afryki Zachodniej: Gwineę, Sierra Leone oraz Liberię (ryc.2). Ryc. 2 Kraje Afryki Zachodniej objęte epidemią 4 PLOTKA MOŻE ZABIĆ Wielu mieszkańców z Sierra Leone uznaje Ebolę za znak opętania przez demony. Dlatego chorzy i ich rodziny okryte są wstydem, więc ukrywają przypadki zachorowań jak długo się tylko da. Rząd zagroził, że wyśle policjantów i żołnierzy, by chodzili po domach i zmuszali do poddania się kwarantannie. Mieszkańcy Sierra Leone nie ufają jednak lekarzom. Wolą się leczyć w domu. Stawiają opór, gdy władze chcą interweniować. Niektórzy wierzą nawet w makabryczne pogłoski, że zagraniczni lekarze są kanibalami – zwabiają ludzi do szpitali, by na przykład odciąć im ręce. JAK SIĘ ZACZĘŁA EPIDEMIA EBOLI? [WG NEWSWEEK] Naukowcy ustalili, gdzie i kiedy zaczęła się epidemia zabójczego wirusa. Pierwszą ofiarą było dwuletnie dziecko z niewielkiej wioski na pograniczu Sierra Leone, Liberii i Gwinei. Dwuletni chłopiec zmarł 6 grudnia 2013 r. w wiosce Meliandou niedaleko Guéckédou w Gwinei - wynika z ustaleń epidemiologów, które opublikowano w amerykańskim czasopiśmie The New England Journal of Medicine. Nie wiadomo, w jaki sposób wirusem mogło zarazić się tak małe dziecko. Badacze sugerują, że mogło zjeść zakażoną żywność, do infekcji mogło też dojść za sprawą wielokrotnie używanych igieł. Nie wiadomo jednak, jak wirus dotarł do Gwinei - do tej pory przypadków zachorowań nie odnotowywano w Afryce Zachodniej. Wcześniejsze epidemie wybuchały w Ugandzie, wschodnim Kongu i południowym Sudanie. Do tej pory Ebola nigdy nie atakowała w ten sposób i nie pojawiała się w tylu miejscach jednocześnie. Dlaczego tym razem epidemia wygląda właśnie w ten sposób? Wirus zaatakował w dość gęsto zaludnionym terenie i bardzo szybko trafił do pierwszego miasta – liczącego 80 tys. mieszkańców Guéckédou. Pech chciał, że Guéckédou leży na pograniczu trzech państw - Sierra Leone, Liberii i Gwinei. Co gorsza miasto, w którym wirus pojawił się po raz pierwszy, leży przy głównej arterii komunikacyjnej Gwinei (droga N1 łącząca stolicę kraju Konakry z Nzerekore i dalej rozwidlająca się w kierunku granic kilku ościennych państw). Aby ustalić te fakty i wykryć miejsce wybuchu epidemii przeprowadzono prawdziwe epidemiologiczne śledztwo, w toku którego zbadano łańcuch kolejnych zakażeń dających początek epidemii. W tym celu zbadano dokumentację medyczną chorych i przeprowadzono wywiady z członkami rodzin dotkniętych epidemią, pacjentami, u których podejrzewano wirusa oraz mieszkańcami wiosek, w których doszło do zachorowań. 5 Oto jego wyniki. Po śmierci dwulatka wirusem zaraziła się jego matka, która zmarła 13 grudnia. Pod koniec grudnia zmarły z kolei siostra i babka chłopca. To najprawdopodobniej od nich zarazili się członkowie rodziny babki, a także pielęgniarka i położna z Meliandu. Ta była leczona w szpitalu w Guéckédou, gdzie zmarła 2 lutego 2014 r. Wraz z położną choroba trafiła do szpitala w Guéckédou, gdzie Ebolą zaraził się członek opiekującego się nią personelu. Najpewniej właśnie to wydarzenie okazało się kluczowe dla rozprzestrzenienia się epidemii na kolejne miejscowości. Z Guéckédou pracownik szpitala został przewieziony do szpitala w miejscowości Macenta (zmarł 10 lutego). Tam zaraził się udzielający mu pomocy medycznej lekarz, który walkę z chorobą przegrał po pięciu dniach od pojawienia się pierwszych objawów – 24 lutego. Jego ciało przewieziono do Kissidougu, gdzie został pochowany na rodzinnym cmentarzu. Najprawdopodobniej już w momencie pogrzebu chorych było dwóch braci lekarza – obaj zmarli w ciągu następnych dwóch tygodni. W chwili obecnej czynnikami, które utrudniają opanowanie epidemii gorączki Ebola na terenie Gwinei, Sierra Leone i Liberii są: rozległość obszaru, na którym utrzymuje się transmisja wirusa oraz znajdują się źródła zakażenia, lokalne uwarunkowania kulturowe i religijne np. tradycja pochówku zwłok osób zmarłych wymagająca bezpośredniego kontaktu uczestników pogrzebu z ciałem osoby zmarłej, nasilony przepływ osób pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi oraz przez granice trzech ww. państw. INFORMACJA DLA OSÓB PODRÓŻUJĄCYCH Zgodnie z zaleceniami WHO podróżujący powinni: unikać wszelkich kontaktów z osobami zakażonymi (chorymi lub ciałami osób zmarłych), unikać wszelkich kontaktów z dzikimi zwierzętami (w szczególności z małpami, gatunkami leśnych antylop, gryzoniami, nietoperzami), również z ciałami padłych zwierząt, nie spożywać mięsa dzikich zwierząt, dokładnie myć i obierać warzywa oraz owoce przed ich spożyciem przestrzegać zasad higieny rąk, stosować zabezpieczenia podczas kontaktów płciowych, 6 zrezygnować z odwiedzania miejsc bytowania nietoperzy (np. jaskiń, kopalni, schronów). w razie zachorowania w trakcie pobytu należy natychmiast poprosić o pomoc lekarską, zaś w przypadku wystąpienia niepokojących objawów po powrocie z ww. rejonów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem informując o przebytej podróży. Biorąc jednak powyższe pod uwagę, zaleca się osobom podróżującym w rejony występowania gorączki krwotocznej Ebola, zachowanie wszelkich możliwych środków ostrożności, w tym również rozważenie możliwości przełożenia podróży na inny termin. W przypadku, kiedy musimy wyjechać w rejony objęte epidemią należy przed wyjazdem skontaktować się z lekarzem medycyny podróży lub lekarzem medycyny tropikalnej w celu uzyskania profesjonalnej porady lekarskiej o chorobach zakaźnych występujących w tym regionie, najlepiej nie później niż 4 - 6 tyg. przed planowaną podróżą. Pozwoli to na przyjęcie zalecanej przez lekarza profilaktyki. Zdaniem specjalistów ryzyko rozprzestrzenienia się Eboli na Europę i inne kontynenty jest znacznie większe, gdy wirus swoim zasięgiem obejmie te kraje afrykańskie, których obywatele często wyjeżdżają w różne rejony świata (np. Nigerię, której mieszkańcy wyjeżdżają do Wielkiej Brytanii czy USA). W związku z tym Polacy prędzej mogliby się zarazić Ebolą podczas pobytu za granicą niż we własnym kraju. Najnowsze informacje dla osób podróżujących do Gwinei, Liberii, Sierra Leone,Nigerii oraz sytuację epidemiologiczną w związku z epidemią gorączki Ebola opracowane na podstawie materiałów WHO znajdują się pod adresem http://www.gis.gov.pl opracowała: Dorota Barełkowska kierownik Oddziału Epidemiologii 7
