Untitled

SPIS TREŚCI
Wprowadzenie..........................................................................................................9
ROZDZIAŁ 1.
MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ.........................11
1.1. Wiadomości wstępne...........................................................................................11
1.2. Systematyka minerałów ......................................................................................13
1.3. Kryształy i układy krystalograficzne ...................................................................17
1.4. Morfologia kryształów.........................................................................................19
1.4.1. Pokrój kryształów (ogólny kształt) .................................................................19
1.4.2. Wykształcenie kryształów..............................................................................20
1.5. Właściwości fizyczne minerałów .........................................................................21
1.5.1. Właściwości mechaniczne minerałów ..........................................................21
1.5.1.1. Łupliwość ............................................................................................21
1.5.1.2. Twardość.............................................................................................21
1.5.2. Właściwości optyczne minerałów .................................................................22
1.5.2.1. Barwa..................................................................................................22
1.5.2.2. Rysa.....................................................................................................23
1.5.2.3. Przezroczystość ...................................................................................23
1.5.2.4. Połysk ..................................................................................................24
1.5.2.5. Inne cechy optyczne ...........................................................................24
1.5.3. Inne cechy pozwalające na identyfikację minerałów ...................................25
ROZDZIAŁ 2.
GŁÓWNE CECHY WYBRANYCH MINERAŁÓW SKAŁOTWÓRCZYCH ...27
2.1. Minerały skał magmowych .................................................................................27
2.1.1. Minerały główne skał magmowych ..............................................................27
2.1.2. Minerały poboczne skał magmowych ..........................................................32
2.1.3. Minerały akcesoryczne skał magmowych.....................................................34
2.2. Minerały skał metamorficznych ..........................................................................36
2.3. Minerały skał osadowych ....................................................................................37
3
ROZDZIAŁ 3.
SKAŁY MAGMOWE ..............................................................................................41
3.1. Facje skał magmowych........................................................................................41
3.2. Budowa wewnętrzna skał magmowych ..............................................................43
3.2.1. Struktura skał magmowych ..........................................................................43
3.2.2. Tekstura skał magmowych............................................................................47
3.3. Skład mineralny i podział skał magmowych.......................................................50
3.3.1. Minerały skał magmowych...........................................................................50
3.3.2. Podział i klasyfikacje skał magmowych.........................................................51
3.3.3. Przykładowe typy skalne...............................................................................54
3.3.3.1. Skały kwaśne.......................................................................................54
3.3.3.2. Skały obojętne.....................................................................................54
3.3.3.3. Skały zasadowe ...................................................................................55
3.3.3.4. Skały ultrazasadowe (ultrabazyty).......................................................55
ROZDZIAŁ 4.
SKAŁY METAMORFICZNE (PRZEOBRAŻONE) .........................................57
4.1. Rodzaje metamorfizmu.......................................................................................57
4.2. Budowa wewnętrzna skał metamorficznych .......................................................59
4.2.1. Struktura skał metamorficznych ...................................................................61
4.2.2. Tekstura skał metamorficznych ....................................................................62
4.3. Przykładowe typy i rodzaje skał metamorficznych .............................................64
4.3.1. Skały metamorfizmu dyslokacyjnego ...........................................................64
4.3.2. Skały metamorfizmu regionalnego...............................................................64
4.3.3. Skały kontaktowo-metamorficzne ................................................................66
4.3.4. Skały ultrametamorficzne.............................................................................66
ROZDZIAŁ 5.
SKAŁY OSADOWE ................................................................................................67
5.1. Skład mineralny ..................................................................................................68
5.2. Skały okruchowe .................................................................................................69
5.2.1. Struktura skał okruchowych .........................................................................70
5.2.2. Tekstura skał okruchowych...........................................................................73
5.2.3. Charakter i skład chemiczny spoiwa ............................................................74
5.3. Systematyka skał okruchowych ...........................................................................75
4
5.3.1. Kryteria stosowane w klasyfikacji skał okruchowych ...................................75
5.3.2. Przykładowe typy skał okruchowych ............................................................76
5.4. Skały alitowe .......................................................................................................79
5.5. Skały ilaste...........................................................................................................79
5.6. Skały chemiczne (chemogeniczne) i organogeniczne .........................................79
5.6.1. Skały węglanowe...........................................................................................80
5.6.1.1. Wapienie .............................................................................................80
5.6.1.2. Wapienie ze składnikami niewęglanowymi ........................................83
5.6.2. Dolomity.......................................................................................................84
5.6.3. Syderyty ........................................................................................................86
5.6.4. Skały krzemionkowe .....................................................................................86
5.6.5. Fosforyty........................................................................................................87
5.6.6. Skały siarczanowe i ewaporaty (skały solne) .................................................87
5.6.7. Kaustobiolity – paliwa kopalne ....................................................................89
ROZDZIAŁ 6.
SUROWCE...............................................................................................................93
6.1. Najpopularniejsze podziały złóż .........................................................................93
6.2. Główne typy surowców na obszarze Polski.........................................................95
6.2.1. Surowce energetyczne ..................................................................................95
6.2.2. Surowce metaliczne ......................................................................................97
6.2.3. Surowce chemiczne ......................................................................................98
6.2.4. Surowce skalne .............................................................................................99
6.2.4.1. Surowce ilaste .....................................................................................99
6.2.4.2. Surowce okruchowe..........................................................................100
6.2.4.3. Surowce zwięzłe................................................................................101
6.2.4.4. Inne...................................................................................................102
ROZDZIAŁ 7.
WYBRANE ZAGADNIENIA Z TEKTONIKI ..................................................103
7.1. Wprowadzenie ..................................................................................................103
7.2. Tektonika fałdowa.............................................................................................106
7.2.1. Formy fałdowe i elementy fałdów...............................................................106
7.2.2. Klasyfikacja fałdów.....................................................................................110
7.3. Mechanizmy fałdowania...................................................................................116
5
7.3.1. Fałdowanie ze zginania...............................................................................117
7.3.2. Fałdowanie ze ścinania (translacyjne) .........................................................117
7.3.3. Fałdowanie z płynięcia ...............................................................................117
7.3.4. Przyczyny fałdowania .................................................................................118
7.4. Tektonika uskokowa..........................................................................................120
7.4.1. Uskok i elementy uskoku ............................................................................120
7.4.2. Parametry uskoków ....................................................................................122
7.4.3. Podział uskoków..........................................................................................123
7.4.4. Mechanizm ruchu uskokowego ..................................................................125
7.5. Drobne struktury tektoniczne ...........................................................................126
7.6. Złożone struktury tektoniczne ..........................................................................135
7.6.1. Tektonika fleksurowa i uskokowo-fałdowa .................................................135
7.6.2. Struktury tektoniczne w skali makro ..........................................................136
7.6.3. Tektonika solna...........................................................................................138
7.6.4. Glacitektonika.............................................................................................140
ROZDZIAŁ 8.
WYBRANE ZAGADNIENIA Z KARTOGRAFII GEOLOGICZNEJ ...........143
8.1. Treść map geologicznych ..................................................................................143
8.2. Główne typy budowy przedstawiane na mapach geologicznych......................148
8.2.1. Analiza map geologicznych – planisekcja .................................................149
8.2.1.1. Budowa płytowa ...............................................................................149
8.2.1.2. Budowa monoklinalna ......................................................................150
8.2.1.3. Budowa fałdowa ...............................................................................151
8.2.1.4. Warstwy skalne pionowe...................................................................153
8.2.1.5. Uskoki ...............................................................................................154
8.2.1.6. Niezgodność kątowa warstw.............................................................158
8.2.2. Analiza map geologicznych – intersekcja...................................................161
8.2.2.1. Budowa płytowa ...............................................................................161
8.2.2.2. Budowa fałdowa ...............................................................................162
8.2.2.3. Warstwy pionowe..............................................................................163
8.2.2.4. Uskoki ...............................................................................................164
8.2.2.5. Niezgodność kątowa .........................................................................164
8.2.2.6. Określanie położenia warstwy na podstawie jej linii intersekcyjnej.....164
8.2.2.7. Określanie położenia warstwy na podstawie znanego położenia
pomiarów biegu i upadu warstwy – wykreślenie linii intersekcyjnej ...165
8.3. Czytanie historii geologicznej z mapy ..............................................................168
6
ROZDZIAŁ 9.
STRATYGRAFIA...................................................................................................171
9.1. Wiadomości wstępne.........................................................................................171
9.2. Biostratygrafia ...................................................................................................173
9.3. Litostratygrafia ..................................................................................................174
9.4. Chronostratygrafia ............................................................................................174
9.5. Krótkie charakterystyki okresów w dziejach Ziemi ..........................................177
ROZDZIAŁ 10.
WYBRANE ZAGADNIENIA Z GEOLOGII REGIONALNEJ POLSKI .......183
10.1. Budowa geologiczna Europy ..........................................................................183
10.2. Fazy orogeniczne.............................................................................................185
10.3. Pozycja Polski na tle struktur Europy .............................................................187
10.3.1. Strefa Teisseyre’a-Tornquista .................................................................190
10.3.2. Prekambryjska platforma wschodnioeuropejska....................................191
10.3.3. Struktura Koszalin–Chojnice .................................................................194
10.3.4. Blok dolnośląski ......................................................................................194
10.3.5. Struktura śląsko-morawska.....................................................................196
10.3.6. Struktury paleozoiczne wyżyn środkowopolskich ..................................197
10.3.6.1. Strefa krakowska.........................................................................197
10.3.6.2. Strefa miechowsko-rzeszowska...................................................198
10.3.6.3. Strefa kielecka (region kielecki) ..................................................199
10.3.6.4. Strefa łysogórska.........................................................................199
10.3.6.5. Strefa radomsko-kraśnicka .........................................................200
10.3.7. Niecka nadbużańska (niecka lubelska, lubelska niecka węglowa) ..........201
10.3.8. Jednostki mezozoiczne............................................................................202
10.3.8.1. Pokrywa mezozoiczna Polski północno-wschodniej...................207
10.3.8.2. Niecka brzeżna...........................................................................208
10.3.8.3. Wał środkowopolski (antyklinorium środkowopolskie)...............209
10.3.8.4. Niecka szczecińsko-mogileńsko-łódzko-miechowska
(synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskie)........................211
10.3.8.5. Monoklina przedsudecka i krakowsko-częstochowska
(krakowsko-wieluńska)................................................................212
10.3.9. Jednostki paleogeńsko-neogeńskie..........................................................212
10.3.9.1. Niż Polski....................................................................................212
7
10.3.9.2. Karpaty ......................................................................................213
10.3.9.3. Osady czwartorzędowe ..............................................................223
ROZDZIAŁ 11.
WYBRANE ZAGADNIENIA GEOMORFOLOGICZNE...............................227
11.1. Wiadomości wstępne.......................................................................................227
11.2. Pochodzenie gruntów i skał ............................................................................228
11.2.1. Procesy wewnętrzne ...............................................................................229
11.2.2. Procesy zewnętrzne ................................................................................229
11.2.2.1. Wietrzenie ..................................................................................230
11.2.2.2. Działalność lodowców ................................................................235
11.2.2.3. Działalność rzek .........................................................................240
11.2.2.4. Działalność wód opadowych ......................................................243
11.2.2.5. Działalność wiatru (eoliczna)......................................................243
11.2.2.6. Działalność jezior .......................................................................244
11.2.2.7. Powierzchniowe ruchy masowe..................................................245
ROZDZIAŁ 12.
GRUNTY BUDOWLANE ....................................................................................249
12.1. Wiadomości wstępne.......................................................................................249
12.2. Warunki geologiczno-inżynierskie wybranych typów obszarów Polski ..........249
12.3. Klasyfikacja gruntów budowlanych ................................................................251
12.3.1. Fizyczne właściwości gruntów ................................................................251
12.3.1.1. Skład mineralny..........................................................................251
12.3.1.2. Struktura i tekstura.....................................................................252
12.3.1.3. Uziarnienie gruntów ..................................................................253
12.3.1.4. Cechy fizyczne gruntów .............................................................254
12.4. Woda w ośrodku gruntowym ....................................................................259
12.4.1. Wiadomości wstępne.....................................................................259
12.4.2. Wybrane parametry hydrogeologiczne gruntów...........................260
LITERATURA PODSTAWOWA.........................................................................267
PYTANIA KONTROLNE ....................................................................................269
8