św. Augustyn

ŚW. AUGUSTYN (354-430)
Główne dzieła:
- „Wyznania” – traktat o charakterze pamiętnikarskim i modlitewnym
- „O Trójcy” – systematyczny wykład poglądów teologicznych
- „ O państwie bożym” – wykład poglądów historiozoficznych
Teoria poznania:
 Dla człowieka celem jest szczęście a filozofia ma je znaleźć, szczęście dać człowiekowi
może tylko Bóg
 Do szczęścia potrzebne jest poznanie – szczególnie Boga i własnej duszy. Poznanie jest
możliwe – polemika ze sceptykami
 Św. Augustyn z dystansem podchodził do badania przyrody
 Zarzuty sceptyków przeciwko poznaniu określił jako zewnętrzne, nie dotyczyły one
przeżyć wewnętrznych – „Własna myśl jest faktem ze wszystkich najpewniejszym”. Św.
Augustyn odwraca dotychczasowe starożytne poglądy na poznanie
 Poza przeżyciami własnymi człowiek lepiej poznaje prawdy wieczne
 Umysł nie jest wytwórcą prawd (jak twierdzono w starożytności), lecz ich odbiorcą.
Przedmioty, które człowiek poznaje, są odbiciem prawd wiecznych istniejących obiektywnie
 Świat idealny jest złączony z Bogiem
Iluminizm – oświecenie duszy ludzkiej przez Boga, poznanie prawdy dzięki jego istnieniu
 Poznanie umysłowe ma charakter intuicyjny, umysł dochodzi prawdy bez rozumowania
 Św. Augustyn stworzył podstawę mistycyzmu chrześcijańskiego
 Św. Augustyn dowodzi naczelnych tez metafizyki o istnieniu Boga i nieśmiertelności
duszy (bo dusza uświadamia sobie prawdy wieczne). Bóg jest źródłem prawdy
Teocentryczna metafizyka:
 Bóg jest ośrodkiem myśli filozoficznej, wszystko co stworzone jest podporządkowane
Bogu
 Dusza jest ważniejsza niż ciało, uczucie i wola ma przewagę nad rozumem
 Bóg jest „najwyższym bytem”(summa essentia) i przyczyną wszelkiego bytu. Bóg jest
najważniejszym celem poznania
 W myśli iluminizmu to Bóg zaopatruje człowieka w prawdę. To Bóg jest przyczyną
wszelkiego dobra.
 Jedynie zespolenie człowieka z Bogiem może dać człowiekowi szczęście
 Dusza jest substancją samoistną i nie posiada w sobie nic materialnego, dusza jest
doskonalsza od ciała bo bliższa Bogu. Dusza jest niezniszczalna a ciało zniszczalne, dusza
jest nieśmiertelna i poznając prawdy wieczne ma udział w wieczności.
 Rozkosz zmysłowa jest godna potępienia, bo wzbudza pragnienie dóbr cielesnych i
wywyższa je ponad duchowe
 Zasadniczą postacią życia duchowego jest wola (a nie rozum który jest bierny). Natura
ludzka przejawia się w tym czego człowiek chce (przejście od intelektualizmu do
woluntaryzmu)
 Prawdę o Bogu możemy poznać dzięki wierze. Wiara jest rzeczą woli a nie rozumu
 Wiara i rozum uzupełniają się: „Zrozum, byś mógł wierzyć, wierz, byś mógł zrozumieć”
 Z miłości płynną dobre czyny, a szczególnie z miłości do Boga
 Bóg jest nie tylko bytem nieskończonym, ale również osobą godną miłości (personalizm) –
zerwanie z naturalistyczną koncepcją Boga
 Świat jest dziełem woli Bożej – Bóg i świat nie są jednej natury (dualizm)
 Idee są to główne formy rzeczy, są trwałe i niezmienne (chrześcijański platonizm)
 Istnieją dwa światy: - realny (wykonany w czasie i przestrzeni, powstały przez
umieszczenie idei w materii) i idealny (świat boski)
Egzemplaryzm – pogląd teologiczno – metafizyczny określający Boga jako idealny wzór
realnego świata
Heteronomiczna etyka:
 Zło nie należy do przyrody, Bóg tworzy tylko dobro.
 Zło jest dobrem zatrutym przez złą wolę człowieka. Zło nie zagraża harmonii świata,
karanie grzesznych jest czymś normalnym
 Zło pochodzi od człowieka a dobro od Boga
 Gdy człowiek czyni dobrze to napełnia go łaska Boga
 Przeznaczenie człowieka jest dwojakie: złym należy się kara i zostaną potępieni, natomiast
dobrzy zaznają zbawienia
 Ludzie idący za Bogiem stanowią „Państwo Boże”, a idący przeciwko Bogu „Państwo
ziemskie”
 Św. Augustyn uznany jest za pierwszego historiozofa (włączenie historii do rozważań
filozoficznych – filozofowie starożytni byli obojętni wobec przemijających zdarzeń)