Przegląd stanowisk dotyczących animacji
advertisement
PRZEGLĄD STANOWISK DOTYCZĄCYCH ANIMACJI 1. IDEA ANIMACJI RÓWNOCZESNEJ Stosunkowo tradycyjnie koncepcja oparta na idei animacji równoczesnej Uzasadnienie we współczesnej biologii, a zwłaszcza genetyce • dane ukazujące budowę jądra komórkowego • w chromosomach tego jądra zakodowany jest zapis dziedziczny, który wyraża całą potencjalność psychofizycznego rozwoju poszczególnych istot ludzkich. Stadium początkowym tego zapisu jest stan ludzkiej „zygoty” (jednokomórkowego zaczątku). 1. IDEA ANIMACJI RÓWNOCZESNEJ zygota od początku okazuje się zawierać w sobie cały potencjał genetyczny człowieka od początku musi być już bytem „uduchowionym” (animowanym). przysługują jej wszelkie atrybuty człowieczeństwa - w tym osobowa godność i moralna nienaruszalność ukonstytuowanie się moralnego sensu człowieczeństwa jest tożsame z aktem poczęcia człowieka 1. IDEA ANIMACJI RÓWNOCZESNEJ w każdym akcie przerwania ciąży dokonuje się zabicie człowieka. „Terminus ad quem ciągłego procesu rzutuje na cały jego charakter i istotę jego podmiotu: człowieka - aż do momentu zapoczątkowania tego procesu, czyli do jego terminus a quo, jakim jest moment poczęcia człowieka” 1. IDEA ANIMACJI RÓWNOCZESNEJ dane z zakresu genetyki mogą okazać się także danymi, które ten pogląd podważają •por. „zaobserwowany przez genetyków w laboratoryjnych eksperymentach przypadek, że z jednego tworu zygotalnego po zapłodnieniu mogą się wyłonić dwa albo nawet więcej osobniczych organizmów, lub - na odwrót dwa twory zygotalne mogą się zróść w jeden organizm osobniczy”. •zjawisko zbyt mało znane, „aby podważało [...] uznaną w genetyce tezę o jednorodności i ciągłości ludzkiego organizmu od momentu zapłodnienia”. skąpość danych z zakresu biogenetycznego mechanizmu powstawania monozygotalnych bliźniaków, jak i mechanizmu „zrastania się” zygot w jedną istotę czy zaobserwowane przypadki dotyczą wyłącznie eksperymentów laboratoryjnych, czy też zachodzą w naturalnych warunkach? zygota od początku istnienia jest jednolitym, aczkolwiek różnicującym się tworem ludzkim zachodzące w tej fazie przeobrażenia dokonują się na zasadzie działań pomiędzy poszczególnymi komórkami tej samej zygoty Por. idea biologicznej „totipotencjalności”, która wskazuje, że w biologicznej strukturze zygoty tkwią od początku zdolności do np. wszczepiania, przeszczepiania, gojenia się i regenerowania się zjawisko wyłaniania się bliźniaczych istot ludzkich z jednojajowego tworu zygotalnego „sprowadza się na grunt <aseksualnego> rodzenia się człowieka w toku przedembrionalnego rozwoju” Ww pogląd pomimo pozornej zwartości toku myślenia budzi pewne zastrzeżenia. 1’ połączenie wyraźnie odrębnych wątków argumentacji: przyrodniczej i filozoficznej. •język filozofii określa człowieka jako „animal rationale” - integralny związek czynnika psychicznego (dusza ludzka) i podłoża materialnego (ciało ludzkie) •genetyka - może jedynie analizować komórkę jako elementarną cząstkę, poddaną mechanizmom tworzenia, ukształtowania ludzkiej „physis”. Nie leży natomiast w jej kompetencjach wypowiadanie się na temat ludzkiej „psyche” 2’ Genetyka przytacza przy tym fakty, które •kwestionują pewność filozoficznej koncepcji animacji równoczesnej (a) •kwestionują zasadność powoływania się na ten typ argumentacji w kontekście dyskusji na temat moralno-prawnych aspektów aborcji (b) •genetyka wskazuje na zachodzące niekiedy przypadki, w których z jednej zygoty między 3(4) a 14 dniem po zapłodnieniu wyłaniają się dwa osobniki (bliźniaki jednojajowe), a także i takie wypadki, gdy dwie zygoty mogą „zrosnąć” się w jednego osobnika jak pogodzić te fakty z filozoficzną koncepcją animacji biologicznego zawiązku ludzkiego istnienia? dopiero uformowany i wyraźnie jednostkowy organizm osobowy zagnieżdża się w macicy (implantuje się) po dokonaniu implantacji nie stwierdza się już dalszych procesów indywidualizacji = przybieranie postaci ukształtowanego ostatecznie, samoistnej podmiotowości Jakkolwiek „fakt ten nie podważa tezy o filogenetycznej jednorodności i ciągłości rozwoju organizmu ludzkiego, to jednak pokazuje brak tej ciągłości w zakresie jej ontogenetycznej linii rozwojowej w pewnych przynajmniej przypadkach” pytania: • w jaki sposób jednorodna biologicznie struktura zygoty mogłaby być antropologicznie konstytuowana przez dwie (lub więcej) dusz ludzkich - zachowując jednocześnie substancjalną jedność bytową? • jaki jest los dusz ludzkich w wypadku scalania się dwu zygot w jednego osobnika? 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ jej prawdopodobnym prekursorem był jezuita austriacki W. Ruff. aktualnym propagatorem tej teorii jest australijski salezjanin Normann M. Ford zwornikiem teorii Forda jest rozumienie człowieka jako „jednostki ludzkiej” lub „ludzkiego osobnika” • „jednostka ludzka jest przedstawicielem naszego gatunku Homo sapiens, który z racji swoistej konstytucji psychosomatycznej zdolny jest wykonywać świadome i rozumne czynności, prócz tego, iż wypełnia funkcje odżywcze i fizjologiczne oraz inne czynności cielesne”. 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ teoria hylemorficzna (od Arystotelesa): natura człowieka jako zespolenie wewnętrzne duszy i ciała wyjaśnienie swoistości owej „psychofizycznej konstytucji” przesłanki tłumaczące proces zmian zachodzących w człowieku od urodzenia aż do śmierci bez naruszenia jego tożsamości Ford : „osoba jest żywą jednostką obdarzoną prawdziwie ludzką naturą, to znaczy jednostką ludzką, istotą ludzką. Niemowlę jest już osobą, ponieważ jego natura pozwala mu rozwijać się do wieku rozumnego bez utraty tożsamości ontologicznej”. 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ ukonstytuowanie się bytu osobowego (osoby ludzkiej) = uznanie dokonanej w tej istocie animacji N. Ford: nie ulega wątpliwości, że osobą jest płód ludzki, a tym bardziej nienarodzone dziecko nie wyjaśnia to czasu dokonania animacji szuka odpowiedzi nie tyle w filozofii, co w genetyce 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ dane nauki domagają się jednak poddania ich dwóm ważnym (i właściwie filozoficznym) argumentom: •1’ „jak długo zachodzi genetycznie stwierdzalna możliwość formowania się monozygotalnych bliźniaków w wyniku podziału zygotalnego tworu” •2’ „jak długo utrzymuje się warunkująca tę możliwość totipotencjalność składających się nań komórek, tak długo nie można tego tworu na żadnym etapie jego rozwoju uznać za zintegrowaną bytowo i animowaną osobę ludzką” •istniejący „twór” stanowi raczej wiązkę (cluster) homogenicznych komórek o zróżnicowanych i różnie ukierunkowanych możliwościach rozwojowych. Można mu przypisać cechę osobowości, ale co najwyżej w znaczeniu potencjalnym • miano osoby nie przysługuje przedimplantacyjnym formom rozwojowym życia ludzkiego, a mianowicie zygocie, moruli i blastuli. 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ w pełnym tego słowa znaczeniu „osoba ludzka” powstaje jako twór zygotalny dopiero po implantacji w okresie tzw. gastrulacji, czyli między 14. a 19. dniem od momentu zapłodnienia J. J. Diamond: •„...kiedy w masie komórek pojawia się czynnik organizujący, ustanowienie jedności jednostki jest kwestią przesądzoną; nie mogą już bowiem powstać bliźnięta, nie może również nastąpić rekoniunkcja ... metafizyk ... nie może chyba posługiwać się pojęciem uduchowienia przed momentem, gdy biologicznie rozstrzygnięta zostaje kwestia, czy w wyniku zapłodnienia powstało jedno, czy kilka istnień ludzkich ... istnieje moment, przed którym nie można utrzymywać, że nastąpiło obdarzenie duszą i momentem tym jest to stadium biologii ciąży, w którym jednostkowość istnienia zostaje nieodwracalnie wyrażona w naturze rzeczy ... możemy utrzymywać, iż w momencie zapłodnienia ustanowiona zostaje tylko natura istnienia (istnień), mogącego w dalszym rozwoju ulec uczłowieczeniu. Uczłowieczenia i ujednostkowienia tego istnienia (istnień) nie można usytuować wcześniej niż w końcu drugiego bądź na początku trzeciego tygodnia po zapłodnieniu”. 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ teoria Forda poddana krytyce przez m.in. S. J. Heanney’a sfera założeń Forda związanych z zadeklarowaną koncepcją hylemorficzną struktury bytu w myśl arystotelesowskiej teorii osoba ludzka (byt psychofizyczny) jest bytem substancjalnym. Taki byt zachowuje swoją identyczność, jeżeli podlega jedynie zmianom przypadłościowym, ale nie substancjalnym. 2. IDEA ANIMACJI POIMPLANTACYJNEJ wg koncepcji Forda zygota ludzka, nawet jeśli odmawia się jej miana osoby ludzkiej (a human indyvidual) jest jednak realnie istniejącym bytem substancjalnym. zdaniem Forda, podział zygoty na dwa twory prowadzi do wytwarzania w dalszym ciągu „wiązki” komórek w postaci moruli czy blastuli, co wszakże oznacza zatracenie pierwotnej tożsamości trzeba by uznać fakt zmian substancjalnych w procesie rozwoju zygoty „zgoła nieprawdopodobnie prezentuje się końcowa teza Forda, że w okresie gastrulacji poimplantacyjnej z tych substancjalnie zróżnicowanych tworów wyłania się scalona wewnętrznie osoba ludzka wyposażona w organy konieczne do wykonywania swoiście ludzkich działań i zdolna do przyjęcia niematerialnej duszy stworzonej przez Boga”. 3. TEORIA ANIMACJI PRZEDIMPLANTACYJNEJ dominuje pogląd, że animacja nie jest równoczesna, ale sukcesywna - „trzeba się zgodzić z wnioskiem, że koncepcja animacji sukcesywnej, a więc dokonującej się w 3-cim lub 4-tym dniu, w każdym zaś razie zakończonej definitywnie przed 14-tym dniem ciąży, ma za sobą wystarczające uzasadnienie, aby się z nią liczyć w rozważaniach nad genezą i procesem formowania się ludzkiego osobowego bytu”. = animacja przedimplantacyjna 3. TEORIA ANIMACJI PRZEDIMPLANTACYJNEJ Wnioski z takiej tezy 1’ zygota i jej pierwotne formy rozwojowe (morula, blastula) stanowią substancjalnie ukonstytuowaną strukturę = forma substancjalna można uznać, że jest to „struktura już ludzka, bo z osób ludzkich się wywodząca i do uformowania osobowego bytu zmierzająca [...], ale mimo wszystko <materialna> w tym znaczeniu, że ożywiający ją pierwiastek [...] nie jest zasadą w właściwym tego słowa znaczeniu <duchową>, a przez to <niematerialną>”. 3. TEORIA ANIMACJI PRZEDIMPLANTACYJNEJ 2’ analizy filozoficzne tego faktu prowadzą do trzech zasadniczych pojęć: •indywidualizacji, •animacji i •Implantacji •„Indywidualizacja pełni rolę decydującego warunku zaistnienia animacji, animacja z kolei przekształca zygotę w moralnie wartościową osobę ludzką, implantacja natomiast służy za wskaźnik już dokonanej animacji”. 3. TEORIA ANIMACJI PRZEDIMPLANTACYJNEJ ~ drogą poszukiwań rozwiązania problemu jest zakwestionowanie samego faktu jednostkowego uwielokrotniania się jednojajowych zygot gdyby informacje o podziale (lub zrastaniu się) zygot okazały się być oparte na fikcyjnym materialne doświadczalnym - wymienione powyżej zastrzeżenia utraciłyby swoją aktualność KONKLUZJE cały ten spór jest dla prawno-etycznych aspektów aborcji bez znaczenia, bezprzedmiotowy niezależnie od przyjęcia animacji równoczesnej czy sukcesywnej - istnieje zgoda, co do tego, że w momencie implantacji zygota (a właściwie gastrula - 32 komórkowe ludzkie jestestwo) jest bytem na pewno animowanym -egzystencjalnie zdeterminowaną istotą ludzką por. zmiana terminologii: w poimplantacyjnej fazie rozwojowej „embrion” następnie „płód ludzki”. KONKLUZJE sformułowanie typu „człowiek od początku swego istnienia jest osobą i ma prawo do życia” - w duszpasterstwie czy popularyzatorskim ujęciu precyzyjnie i metodologicznie słuszniejsze rozgraniczenie statusu aktu poczęcia człowieka i aktu implantacji pewniejszą podstawą dla oceny i uzasadnienia moralnego zła aborcji jest oczywiście implantacja.
