profilaktyka

Bliżej siebie
JAK UCHRONIĆ SWOJE DZIECKO PRZED
ZAGROŻENIAMI WIEKU DORASTANIA
Przygotowała: Anna Hanusiak - psycholog
Co to jest dorastanie?
DORASTANIE(adolescencja, pokwitanie,
dojrze-wanie) – okres przejściowy między
dzieciństwem i dorosłością, okres
wzmożonego rozwoju fizycznego,
psychicznego (kształtowanie się
osobowości), psychoseksualnego,
społecznego.
Granice czasowe: 11, 12 lat – 18, 19 lat
Kryzys młodzieńczy – około 16 roku życia,
nasilenie trudności psychicznych adolescenta
Co się dzieje z dzieckiem kiedy
dorasta?
W sferze fizycznej:
 zmienia się wygląd i budowa ciała,
 hormony szaleją, budzi się seksualność,
 intensywnie rozwija się układ nerwowy,
Co się dzieje z dzieckiem kiedy
dorasta?
W sferze psychicznej:
 zaczyna interesować się problemami
psychologicznymi, filozoficznymi, estetycznymi, światopoglądowymi
 uniezależnia się od rodziny – czuje się
niezrozumiany przez dorosłych,
 chce być samodzielny, pokazuje swoją
autonomię,
 pogłębia relacje z rówieśnikami – wśród nich
szuka akceptacji,
 eksperymentuje szukając własnej tożsamości,
Co się dzieje dzieckiem kiedy
dorasta?





nie wie jak sobie radzić popędem seksualnym,
uważa za ważne pokazywanie światu swojej
męskości/kobiecości, to świadczy o jego wartości,
nie rozumie kotłujących się w nim emocji, popada
w skrajności emocjonalne,
doświadcza lęków związanych z nieumiejętnością
radzenia sobie w nowej sytuacji,
o samym sobie myśli w kategoriach raczej
negatywnych, jest drażliwy na swoim punkcie,
może miewać stany depresyjne,
Jakie niebezpieczeństwa
czyhają na nastolatka?
Dysfunkcyjne nieformalne grupy
rówieśnicze.
 Zachowania ryzykowne:

Papierosy
Alkohol
Narkotyki
Wczesna inicjacja seksualna
Grupy rówieśnicze
Po co?
 naturalna potrzeba każdego człowieka,
 w poszukiwaniu akceptacji, przynależności,
 zdefiniowania tego kim jestem –
odniesienie dla własnej tożsamości,
 zaspokojenie potrzeb niezaspokajanych w
domu, szkole,
 łagodzi konflikty z dorosłymi, wynikające z
poczucia bycia niezrozumianym.
Grupy rówieśnicze
RODZAJE GRUP RÓWIEŚNICZYCH:

PRZYJACIELE - pojawia się dopiero w okresie
dorastania; o wyborze decydują cechy zewnętrzne,
później walory wewnętrzne, a w okresie młodzieńczym
istotą jest tolerancja dla błędów, akceptacja wad i zalet
Grupy rówieśnicze

PACZKA - drobne grupki młodzieży (3 – 6 osób) ściśle
ze sobą zaprzyjaźnione; w paczce istnieje zgodność
poglądów, więzy wzajemnej sympatii i podziwu; ważna
jest ekskluzywność, tajemniczość, unikanie kontroli ze
strony dorosłych
Grupy rówieśnicze

GRUPA KOLEŻEŃSKA - bardziej liczna niż paczki,
członków łączy pokrewieństwo kulturowe, podobne
poglądy i zainteresowania, ale nie wszyscy są w
jednakowym stopniu ze sobą zaprzyjaźnieni, nie ma w
nich przywódcy ani zaplanowanej działalności
Grupy rówieśnicze

BANDA – akceptuje odrzuconych, zaniedbanych w
domu, w szkole;
każda banda ma cele (np. przestępcze);
wymaga solidarności, lojalności, posłuszeństwa
wroga, buntownicza postawa wobec dorosłych,
Grupy rówieśnicze

SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE - grupy
młodzieży, kwestionujące wartości zastanej
kultury, zbuntowane przeciwko stylowi życia
starszego pokolenia; dążą do stworzenia
własnych wzorów zachowań, własnej kultury,
podkreślają swoją odrębność.
Zachowania ryzykowne
Źródło: Pracownia Badań nad Polityką Demograficzną i Społeczną, 2007
Zachowania ryzykowne
Zachowania ryzykowne
Zachowania ryzykowne
Jakich narkotyków próbowałeś?
17%
18%
16%
16%
16%
14%
12%
10%
8%
8%
6%
4%
3%
4%
2%
0%
marihuana
n. wziewne
leki uspok.
amfetamina
extazy
alkohol + narkotyk
Zachowania ryzykowne
Młodociane matki
WIEK
LICZBA UR. DZIECI
15 LAT
302
16 LAT
982
17 LAT
2921
18 LAT
6207
Zachowania ryzykowne
Motywy podejmowania zachowań ryzykownych:
motywy ucieczkowe :
 ucieczka od problemów rodzinnych i szkolnych ,
 ucieczka od pustki, nudy i monotonii,
 ucieczka od samotności i lęku,
motywy konformizmu:
 upodabnianie się do innych członków grupy
rówieśniczej, aby uzyskać ich uznanie, oparcie,
przyjaźń,
motywy egzystencjalne:
 poczucie bezsensu życia,
 pustka wewnętrzna (narkotyk staje się "protezą"
własnych przeżyć psychicznych ),
Zachowania ryzykowne
motywy poszukiwania:
 ciekawość (jak działa narkotyk),
 chęć przeżycia czegoś niezwykłego,
motywy hedonistyczne:
 dążenie do przyjemności,
 chęć pokazania się bardziej dorosłym,
 pokazanie się jako osoba ważna, ciekawa,
wyróżniająca się ponad przeciętność.
Zachowania ryzykowne
Sygnały, które powinny nas zaniepokoić:
 unika kontaktu, kłamie
 ma kłopoty z nauką, wagaruje
 jest często rozdrażniony
 zmienił nawyki senne
 często wychodzi z domu pod różnymi pretekstami
 ma nowych znajomych, których ukrywa przed rodzicami
 kwestionuje szkodliwość używek
 zmienił mu się apetyt
 miewa przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice,
przewlekły katar
 posiada fifki, fajki, bibułki, tabletki, biały proszek, opalone folie
aluminiowe
 kradnie
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?
PODSTAWOWY CZYNNIK CHRONIĄCY:
dobre relacje z rodzicami
***
2 najczęstsze błędy rodziców:
 paternalizm = matkowanie, nadmierna
opiekuńczość, chronienie
 kumplostwo
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?
Dobre relacje to relacje oparte na:
 Akceptacji. Dziecko nie ma spełniać naszych
oczekiwań, ma prawo do własnego życia,
pozwól mu na odmienność.
 Wiarygodności. Rób to, co mówisz, unikaj
pozorów, kłamstwa, dwulicowości.
 Poszanowaniu intymności. Nie prowadź
śledztwa tylko rozmowę.
 Równych zobowiązaniach. Egzekwuj to,
czego dziecko się podjęło, ale sam również
realizuj swoje zobowiązania. Nie wymagaj od
dziecka tego, czego nie wymagasz od siebie.
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?






Stabilności. Uporządkuj czas, czynności, a także
przekonania moralne.
Prośbach. Nie rozkazuj, proś i szanuj prawo do
uzasadnionej odmowy spełnienia prośby.
Konsekwencji. Bądź konsekwentny również
wobec siebie.
Otwartości na informacje. Bądź gotów słuchać,
również uwag krytycznych – od dziecka też
można się czegoś nauczyć. Dyskutuj, a nie głoś
kazań.
Współdecydowaniu. Nie wyśmiewaj pomysłów
dziecka, tłumacz, rób narady rodzinne.
Humorze!
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?
ROZMOWA – podstawowe narzędzie
tworzenia relacji.
Co nie jest rozmową?
 prawnie kazań
 moralizowanie,
 zdania typu ja w twoim wieku…, ja byłem tak
wychowany…
 zrzędzenie,
 gderanie,
 krzyki, wrzaski,
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?
Jak rozmawiać z nastolatkiem?
 okazuj zainteresowanie życiem swojego
dziecka (interesuj się przyjaciółmi, szkołą)
 opowiadaj o sobie, mów o swoich uczuciach,
 rozmawiaj o wszystkim (nawet tematach
krępujących),
 słuchaj uważnie, co mówi, nie przerywaj,
 nie krytykuj drobiazgowo np. „nie garb się...
masz okropną fryzurę...”A już absolutnie nie
krytykuj przy rówieśnikach!
 chwal, wskazuj na dobre strony dziecka,
Jak uchronić dziecko przed
trudami dorastania?

uważaj na pułapki:
◦ Jak nie pozwolisz mi iść na dyskotekę, to ucieknę z domu - Szantaż
emocjonalny
◦ Albo pozwolicie mi jechać pod namioty, albo zrobię tak, że obleję
klasę! - Szantaż szkolny
◦ Jak nie będziesz mnie słuchać, to przestanę ci płacić za lekcje tańca Szantaż finansowy
◦ Tyle dla ciebie z ojcem poświęcamy, a ciebie nie stać nawet na
punktualny powrót do domu - Pułapka winy
◦ Musisz zrobić to, co ci każę. Bez dyskusji - Pokaz siły
wyjaśniaj dlaczego dane zachowanie jest niewłaściwe
powołując się na jego konsekwencje dla dziecka i innych,
 nie kłóć się, nastolatek i tak będzie głośniejszy i
bezwzględniejszy w argumentacji.

Alfabet dla rodzica nieco
ogłupiałego nastolatka











Akceptuj swoje dziecko
Bądź dla niego oparciem
Chwal go często
Dotrzymuj przyrzeczeń
Egzekwuj prawa i obowiązki
Formułuj precyzyjnie wymagania
Gospodaruj efektywnie jego czasem
Hamuj dyskretnie niewłaściwe zapędy
Interesuj się jego osobą
Jednocz jego rozum, ducha i ciało
Kieruj wszechstronnie jego rozwojem
Alfabet dla rodzica nieco
ogłupiałego nastolatka













Licz się z jego zdaniem
Łagodź stresy i cierpienia
Miej cierpliwość
Nie oszukuj go
Okazuj mu zaufanie
Pokaż, że jesteś omylny
Rozwijaj jego samodzielność
Słuchaj uważnie tego, co mówi
Troszcz się o niego
Ukaż mu wartość i piękno życia
Wierz w jego możliwości
Y…? (niewiadoma – bądź na nią przygotowany
Zachęcaj go do dalszej pracy
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!
BIBLIOGRAFIA:









Jakubowska, B., Muszyńska, D. (2005). Bliżej siebie – dalej od narkotyków. Poradnik
dla rodziców. Broszura Krajowego biura ds. Narkomanii.
Wyszyńska, M. (2007). Młodzież nastoletnia – charakterystyka demograficzno –
społeczna w odniesieniu do zachowań ryzykownych. Pracownia Badań Nad Polityką
Demograficzną I Społeczną. Źródło: www.hli.org.pl/pl/wd/konferencja-wychowywacrazem/Wyszynska.pps
Brodecka, J. Charakterystyka rozwoju psychicznego człowieka w okresie 14 – 19 lat.
Gazeta nr 8, Pracownia Psychoterapii i Psychoedukacji. Źródło:
www.gazeta.zespolpip.pl
Berne, E. (2004). W co grają ludzie. PWN, Warszawa.
Szpikowska – Głowacka, E. (2006). Charakterystyka wieku młodzieńczego - potrzeby
naszych dzieci a rola rodziny. Źródło: www.literka.pl
Vasta, R., Haith, M., Miller, S. (2004). Psychologia dziecka. Warszawa, WSiP.
Gordon, T. (2000). Wychowanie bez porażek. Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax.
Ciupińska, B. (2004). Problemy czasu dorastania. Wychowawca, nr 9/2004.
Krzywicka, D. Zasady wychowania. Jak postępować z nastolatkiem.