Pćmy, murkwie, i reszta Wszechświata

Pćmy, murkwie, i reszta
Wszechświata
Grzegorz Karwasz
Wykład 11
Konstruowanie astronomii
Bamberg
25.03.2012
Foto: M. Karwasz
Konstruowanie astronomii
Trento
26.03.2012
Foto: M. Karwasz
Konstruowanie astronomii
Toruń
26.03.2012
Foto: K. Służewski
Kopernik: wstrzymał Słońce i niebo
Słońce, nasz kosmiczny piec
1n + 2H → 3H
+ 1p → 2H
2H + 3H → 4He (+3,5 MeV) + n (+14,1 MeV)
4He + 4He → 8Be – 93,7 keV.
8Be + 4He → 12C + γ + 7,37 MeV
1n
600 milionów ton wodoru „spalane” na hel w ciągu sekundy
Reakcje termojądrowe
600 milionów ton wodoru „spalane” na hel w ciągu sekundy
Słońce = gwiazda z „odzysku”
Universo: 13,5 mld anni
Sistema solare: 4,5 mld
Fig. 2. (A) 147Sm-143Nd isochron diagram for chondrites (solid circles) and basaltic eucrites
(solid squares) measured in this work.
M Boyet, and R W Carlson Science 2005;309:576-581
Published by AAAS
Słońce – gwiazda niewielka
Jasność
Średnica – 1,3 mln km
Wiek 4,5 mld lat
Słońce – gwiazda leniwa
Źródło: Encyklopedia Fizyki Współczesnej
PWN, 1983
SOHO – badania Słońca w różnych
zakresach widmowych
NG13_iron-sun_11783_600x450
SOHO – badania Słońca w różnych
zakresach widmowych
„protuberancje”, czyli wybuchy
magnetyczne
Słoneczne „plamy” [Galileusz] czyli magnetyczne dziury
SOHO – badania Słońca w różnych
zakresach widmowych
Niebieska planeta
Krater Kopernik
Najstraszniejszy dzień w historii
Ziemi (0+100 mln lat)
Satelita, czyli strażnik w podróży
Symulacje komputerowe pokazują, że
bez Księżyca oś Ziemi rozchybotałaby się po 10 mln lat
Ziemia, nasza latarnia na Księżycu
Życie powstało/zagościło
na gorącej jeszcze Ziemi
Stromalotyty, Australia
„planety”, czyli błądzące gwiazdy
Merkury,
Wenus,
Ziemia
Mars
Jowisz,
Saturn,
Uran,
Neptun
Jowisz i jego (4+) księżyce
Io: kilometrowe gejzery płynnej siarki
Europa:
księżyc pokryty zlodowaciałym oceanem
Ganimedes:
największy księżyc w naszym Układzie
¾ rozmiarów Marsa, lodowo-skalisty, rzadka atmosfera zawiera nieco tlenu
Kalisto:
zimny weteran bombardowania
Trzeci co do wielkości księżyc Układu Słonecznego, zbombardowany meteorytami
I kilkadziesiąt innych satelitów, wiele z
nich wyłapanych w drodze ku Ziemi
Amalthea – rozgrzana do czerwoności bryła metalu?
Czarownik, i dalej, czyli planety „plutonowate”
Pluton,
Orco,
Makemake
Haumea,
Sedna,
Eris
etc.
Komety – może one przyniosły życie na
Ziemię?
10e2296b000600824963b822.jpg
Kometa Halleya
Hale’a-Boppa
Kometa, tak naprawdę, to tylko kupa brudnego śniegu
Meteoryty, kamienie z kosmosu
Nad Kapuletich i Montekich domem,
Spłukane deszczem, poruszone gromem,
Łagodne oko błękitu.
Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów,
Na rozwalone bramy do ogrodów -I gwiazdę zrzuca ze szczytu;
Cyprysy mówią, że to dla Julietty,
Że dla Romea -- ta łza znad planety
Spada... i groby przecieka;
A ludzie mówią, i mówią uczenie,
Że to nie łzy są, ale że kamienie,
I -- że nikt na nie... nie czeka!
20150113pfn165048_pfn32_pav43.jpg
Meteoryty, kamienie ze z kosmosu
20150113pfn165048_pfn32_pav43.jpg
Chondryty, itd.
Czelabińsk (2012): głaz, 20 metrów średnicy
Układ Słoneczny to nasz „kosmiczny kokon”
Voyager 1: 134 J.A. od Ziemi
Zob.: http://dydaktyka.fizyka.umk.pl
Fig. 1 The counting rates (6-hour averages) of four different energetic particle species in the
vicinity of the depletion region.(A) (y axis on right) GCR nuclei (mainly protons with E > 70
MeV) penetrating the High Energy Telescope 1 (HET 1).
E C Stone et al. Science 2013;341:150-153
Published by AAAS
Bye-bye Ziemio!
Gwiazdka z nieba dla każdego
• Katalog Hipparcha
• Satelita „Hipparch”
• Obserwatorium „Apache-point” w Teksasie:
100 mln gwiazd w naszej Galaktyce
„Łabędź”
„Kasjopeja”
Jakiego koloru są gwiazdy?
Obserwatorium astronomiczne
Piwnice k/ Torunia
Diagram
„Herschprunga
-Russela”
Henrietta Lewitt-Swan,
etc.:
widma miliona gwiazd
Żródło: Wikipedia
Tak rodzą się gwiazdy
Obłok materii międzygwiezdnej – obszar formowania się gwiazd z pobliżu ρ-Ophiuchi[1]
[1] http://it.wikipedia.org/wiki/File:RhoOph.jpg; http://en.wikipedia.org/wiki/File:Rho_Ophiuchi.jpg
Arystoteles: „My bowiem pojmujemy gwiazdy jako ciała proste i jednostki rozłożone
wprawdzie w pernwym porządku, leczh zupełnie nie żyjące, podczas gdy trzeba
wiedzieć, że one rozwijają działalnośc i cieszą się życiem”
Arystoteles, „O niebie”, PWN Warszawa, 1980, tłum. Paweł Siwek
Wybuch czerwonego giganta
http://www.nasa.gov/feature/ames/Kepler/caught-for-the-first-time-the-early-flash-of-an-exploding-star
Jak umierają gwiazdy SN 1604 (Keplera)
A false-color composite (HST/SIRTF) image of the supernova remnant nebula
from SN 1604. 20,000 light-years from Earth
Maksimum jasności -2,5 (jak Wenus)
Credit: HST/NASA/ESA
Jak umierają gwiazdy SN 1572 (Tycho)
Remnant of SN 1572 as seen in X-ray light from the Chandra X-ray Observatory
The red circle visible in the upper left part of this WISE image is the remnant of SN 1572.
Jak umierają gwiazdy: SN 1987
The Mysterious Rings of Supernova 1987A
Credit: (ESA/ STScI), HST, NASA .
Remnant of SN 1987A seen in light overlays of different spectra.
ALMA data (radio, in red) shows newly formed dust in the center of the remnant.
Hubble (visible, in green) and
Chandra (X-ray, in blue) data show the expanding shock wave.[1]
Jak umierają gwiazdy?
NGC 7293 The Helix Nebula. Blue shows infrared light of 3.6 to 4.5 micrometers;
green shows infrared light of 5.8 to 8 micrometers;
and red shows infrared light of 24 micrometers.
Expansion of the whole planetary nebula structure is estimated to have occurred
in the last 6,560 years, and 12,100 years for the inner disk
Droga Mleczna, czyli Galaktyka
http://odkrywcyplanet.pl/droga-mleczna/
130 tys. lat świetlnych średnicy;
Słońce – 30 tys. lat świetlnych od środka (czyli na peryferiach)
A co dalej?
Inne galaktyki
Galaktyka Andromedy (M31) – widzialna gołym okiem! (2,5 mln lat świetlych od nas)
Galaktyka Andromedy, pełna czarnych dziur
http://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/multimedia/bonanza_image.html
Dwa Obłoki Magellana
167 tys. lat świetlnych od nas
Źródło: wikipedia
Coraz więcej galaktyk
NGC 4414, a typical spiral galaxy in the constellation Coma Berenices, is about
55,000 light-years in diameter and approximately 60 million light-years away from Earth
Źródło: wikipedia
Interacting galaxies – NGC5394 and NGC5395
Dziękuję za uwagę!
That is because it was taken by amateur astrophotographer Alex Cherney.
http://physicsworld.com/cws/article/news/2011/dec/20/our-favourite-pictures-of-2011
Planety pozasłoneczne
Wolszczan, 1993 – pierwsze planety wokół gwiazdy neutronowej
Ile jest tych galaktyk?
NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg
Około 10 milardów w dostępnym nam Wszechświecie
Galaktyki od nas uciekają: im bardziej czerwone (pozornie) tym są dalsze.
Najbardziej czerwone (na tym zdjęciu), są od nas o 13 mld lat świetlnych!
Czy już wszystko wiemy?
2003: ciemna masa i ciemna energia
Widzialna dla nas materia (VIS, IR, UV, X-Ray, neutrina, fala grawitacyjne) to jedynie 4% całej masy i energii.
Czym jest pozostałe 96% istniejącego Wszechświata, nie mamy „zielonego” pojęcia
Granice Wszechświata?
„Ziemia, jakkolwiek wielką nie byłaby bryłą, niczym jest w porównaniu z resztą
Wszechświata, którego granic nie znamy, a być może w ogóle znać nie możemy”
Mikołaj Kopernik, O obrotach ciał niebieskich
http://www.polonica.ru/node/280
St. Lem: Jak ocałał świat
Konstruktor Trurl sporządził raz maszynę, która umiała robić wszystko na literę n.
Kiedy była gotowa, na próbę kazał jej zrobić nici, potem nanizać je na naparstki, kt?re też zrobiła,
następnie wrzucić wszystkie do sporzdzonej nory, otoczonej natryskami, nastawniami i naparami.
Ale oto trzeci rozkaz: Maszyno! Masz zrobi? Nic!
Maszyna przez d?u?szy czas w og?le si? nie rusza?a. Klapaucjusz j?? zaciera? z zadowolenia r?ce
- O co ci chodzi? Kaza?e? jej nic nie robi?, wi?c nic nie robi!
- Nieprawda. Kaza?em jej zrobi? Nic, a to co innego.
- Ależ to... - zaczął przestraszony Klapaucjusz i w tej chwili zauważył, że istotnie już nie tylko na n
nikną różne rzeczy: przestały ich bowiem otaczać kambuzele, ci?ni?ta, wytrzopki, gryzmaki,
rymundy, trzepce i pćmy.
- Stój! Stój! Cofam to, co powiedziałem! Przestań! Nie rób Niebytu!! - wrzeszczał na całe gardło
Klapaucjusz, ale zanim maszyna się zatrzymała, znikły jeszcze graszaki, plukwy, filidrony i zamry.
Wtedy dopiero maszyna znieruchomiała. Świat wyglądał wręcz przeraźliwie. Zwłaszcza ucierpiało
niebo: widać było na nim ledwo pojedyncze punkciki gwiazd; ani śladu prześlicznych gryzmaków i
gwajdolnic, które tak dotąd upiększały nieboskłon!
- Wielkie nieba! - zakrzyknął Klapaucjusz. - A gdzież są kambuzele? Gdzie moje murkwie
ulubione? Gdzie pćmy łagodne?!
- Nie ma ich i nigdy już nie będzie - odparła spokojnie maszyna. - Wykonałam, a raczej zacząłam
wykonywa? to tylko, coż mi kazał...
- Kazałem ci zrobić Nicość, a ty... ty..
A ponieważ nie udało się zbudować maszyny na żadną inną literę, trzeba się obawiać,
że nie będzie już nigdy takich wspaniałych zjawisk jak pćmy i murkwie - po wieki wieków.
http://fakty.interia.pl/nauka/news-nadchodzi-noc-spadajacych-gwiazd,nId,1008080
0002FZ9DPLS7LEA7-C116-F4.jpg