Po upadku III dynastii z Ur północna i środkowa Mezopotamia

Po upadku III dynastii z Ur północna i środkowa Mezopotamia zdominowana była
głównie przez rywalizujące ze sobą plemiona amoryckie, ale występował tam także
element akadyjski i hurycki. Jednakże to Amoryci kontrolowali najważniejsze ośrodki
osadnicze, takie jak Aszur, Mari, Ekallatum czy Terqa i to właśnie spośród nich wyłonili
się znaczniejsi władcy Mari (Jahdun-Lim, Zimri-Lim) i Asyrii (Szamszi-Adad I). Te dwa
państwa prowadziły ze sobą ostrą rywalizację o panowanie na tych terenach. W Mari
założycielem linii władców był Amoryta Jahdun-Lim, dość skutecznie potrafiący
przeciwstawić się Asyrii, która rosła w siłę pod rządami Szamszi-Adada I. Po śmierci
Jahdun-Lima Mari dostało się jednak pod kontrolę władcy asyryjskiego, który osadził
tam jako namiestnika swego syna Jasmah-Adada. Ten stan nie trwał jednak zbyt długo,
gdyż po śmierci Szamszi-Adada, krewny Jahdun-Lima – Zimri-Lim, ponownie objął
władzę w Mari i doprowadził je do jeszcze większego znaczenia i potęgi niż Jahdun-Lim.
Swój znakomity rozwój Mari zawdzięczało z jednej strony rozbudowanemu rolnictwu (ze
znakomicie działającym systemem irygacyjnym), a z drugiej położeniu na szlaku
handlowym – potęga tegoż ośrodka została złamana dopiero przez Hammurabiego i w
zasadzie już nigdy się nie odrodziła. Inaczej rysowała się przyszłość Asyrii.
Wysoki dygnitarz asyryjski - relief z Dur Szarrukin
Asyria, po upadku III dynastii z Ur, zaznaczyła swój samodzielny byt polityczny pod
rządami linii władców założonej przez Puzur-Aszura I, nawiązującej w sposób
bezpośredni do imperium akadyjskiego, co jest widoczne m.in. w imionach władców:
Sargon (Sargon I Asyryjski), Naram-Sin . Z tych czasów pochodzi pierwsza świątynia
poświęcona Aszurowi, a samo miasto Aszur zostało ufortyfikowane. W sumie jednak
niewiele wiadomo o tym okresie dziejów północnej Mezopotamii. Znacznie lepiej, pod
względem źródłowym, wygląda sytuacja, gdy w północnej Mezopotamii zaczął rządzić,
wspomniany wyżej w kontekście państwa Mari, Amoryta Szamszi-Adad, pochodzący z
linii władców amoryckich rządzących dotąd Ekallatum. Kilkaset tabliczek z pismem
klinowym, znalezionych w Mari, będących korespondencją między Szamszi-Adadem i
jego synami, daje nam bardzo dobry wgląd w sytuację polityczną tego regionu. Właśnie
za rządów tegoż władcy, północna Mezopotamia po raz pierwszy jest ośrodkiem
imperium, które rozciągało się aż po Babilonię na południu. Trwają spory czy panowanie
Szamszi-Adada I zaliczyć do dziejów Asyrii, jako tzw. okres staroasyryjski (będącym
pierwszym etapem imperialnej wielkości Asyrii), czy też potraktować je odrębnie, jako
królestwo Górnej Mezopotamii. Kontrowersja wynika m.in. stąd, że Szamszi-Adad nie
był Asyryjczykiem tylko Amorytą, a więc założył amoryckie państwo na terenach
północnej Mezopotamii, w tym Asyrii.
http://xueche.la/space-uid-647963.html
http://www.xwmb2b.com/home.php?mod=space&uid=7240
http://www.xinli01.com/home.php?mod=space&uid=25104
http://yazubbs.net/home.php?mod=space&uid=288368
http://www.xzskshu.com/home.php?mod=space&uid=6249
http://www.xindayy.com/home.php?mod=space&uid=38339
http://www.xqi6.cn/space-uid-371150.html
http://www.xygay.net/home.php?mod=space&uid=154172
http://www.xqdbike.cn/home.php?mod=space&uid=514975
http://www.xynaicai.com/home.php?mod=space&uid=239065
http://www.yaocaihua.com/space-uid-440649.html
http://www.yiayu.com/home.php?mod=space&uid=112854
http://www.yanhen.net/home.php?mod=space&uid=41880
http://www.xwla.net/bbs/home.php?mod=space&uid=360064
http://www.yasbo.net/home.php?mod=space&uid=13490
http://www.xycmys.com/home.php?mod=space&uid=73328
http://www.xueweixiu.com/home.php?mod=space&uid=240152
http://www.yaweimp.com/home.php?mod=space&uid=6706
http://www.ybd-gz.com/home.php?mod=space&uid=20512
http://www.xypc.cn/home.php?mod=space&uid=42314
http://xzshy.org/home.php?mod=space&uid=415437
http://www.xuxuehui.cn/home.php?mod=space&uid=57522
http://xzcy961.com/home.php?mod=space&uid=478394
http://xyfcvip.com/home.php?mod=space&uid=111406
http://xnww.cn/home.php?mod=space&uid=751
http://www.xbzycw.com/home.php?mod=space&uid=50549&do
=profile&from=space
http://yepaozhe.com/space-uid-16914.html
http://www.yiqitiaowu.com/space-uid-61518.html
http://www.yinuo1000.cn/home.php?mod=space&uid=135605
http://trollkeep.com/forum/index.php?action=profile;u=341711
http://xsbnjym.com/home.php?mod=space&uid=216465
http://yccfu.com/home.php?mod=space&uid=18873
http://yhyjxh.com/home.php?mod=space&uid=845712
http://www.yewang123.com/space-uid-84161.html
http://www.xn--chq5fzuv02b.com/home.php?mod=space&uid=5
55200
http://yite0376.com/home.php?mod=space&uid=7045
http://www.xuzhoue.com/home.php?mod=space&uid=96262
http://www.yi-health.com/home.php?mod=space&uid=34870
http://www.yczfw.cn/home.php?mod=space&uid=3218
http://www.yjjkk.cn/space-uid-172998.html
http://www.yijinclub.com/space-uid-81668.html
http://yd.lm0516.com/bbs/home.php?mod=space&uid=151397
http://www.yeahcake.com/home.php?mod=space&uid=15444
http://xmdog.com/bbs/home.php?mod=space&uid=194391
http://www.yijiaprint.com/home.php?mod=space&uid=15535
http://xumu6.com/home.php?mod=space&uid=200748
http://www.ychat.cc/home.php?mod=space&uid=32155
http://yisuoyanyu.com/htdocs/bbs/home.php?mod=space&uid=
111179
http://yangluo.wang/home.php?mod=space&uid=6350
http://youngs-girls.com/vb/member.php?u=102263
http://www.ynxdjm.com/home.php?mod=space&uid=121721
http://xzcfsc.com/home.php?mod=space&uid=8728
http://yueguanjx.com/bbs/home.php?mod=space&uid=33690
http://www.yjdangao.com/home.php?mod=space&uid=5131
http://www.youtu360.cn/home.php?mod=space&uid=156183
http://www.yousu888.com/home.php?mod=space&uid=150203
http://yigelvren.com/home.php?mod=space&uid=11495
http://www.yqzb1798.com/home.php?mod=space&uid=31956
http://www.yangluogang.com/bbs/space-uid-315917.html
http://www.yujinzhubao.com/home.php?mod=space&uid=3111
8
http://xz.ebahao.com/home.php?mod=space&uid=35869
http://ykadd.com/home.php?mod=space&uid=20060
http://yanshuojie.com/home.php?mod=space&uid=171150
http://www.yidubbs.com/space-uid-489680.html
http://www.xn--sxq12aba695knmi28mpxlx0tinb.com/home.php?
mod=space&uid=127442
http://yueent.com/home.php?mod=space&uid=22578
http://yulie.com/home.php?mod=space&uid=22082
http://yun.opzoon.com/home.php?mod=space&uid=54011
http://you01.com/space-uid-426925.html
http://yxhtjwh.com/home.php?mod=space&uid=913036
http://ycomeze.comeze.com/index.php?subaction=userinfo&us
er=AswesdcPl
http://yishengzijia.com/home.php?mod=space&uid=9887
http://www.yulongqp.com/home.php?mod=space&uid=211
http://ywppt.com/home.php?mod=space&uid=10519
http://youtube.twlink.org/space.php?uid=410961
http://www.xwcba.com/home.php?mod=space&uid=159076
http://www.ytzk8.com/space-uid-67122.html
http://yksgxh.com/home.php?mod=space&uid=1112454
http://www.zaeke.com/space-uid-363606.html
http://yanglaojianzhu.com/home.php?mod=space&uid=741575
http://www.yxssy.com/home.php?mod=space&uid=39503
http://yyqlt.com/space-uid-70687.html
http://www.yunchengwang.com/space-uid-166577.html
http://www.yulin-trade.com/home.php?mod=space&uid=7873
http://vrrv.cn/home.php?mod=space&uid=76948
http://zc.hongeyu.net/home.php?mod=space&uid=87825
http://www.ynlszq.com/home.php?mod=space&uid=155581
http://www.ythyyy.com/home.php?mod=space&uid=9378
http://www.yusheba.com/space-uid-30035.html
http://z3.invisionfree.com/Pokemon_Articuno_RPG/index.php?
showuser=240228
http://yangguangjulebu.com/home.php?mod=space&uid=95923
http://www.yzajdt.com/home.php?mod=space&uid=7337
http://yusan.8uuzg.com/space-uid-54624.html
http://z9.invisionfree.com/Game_Zone_Forum/index.php?show
user=662748
http://www.yuehuijiaolian.com/space-uid-10984.html
http://www.yunliao123.com/home.php?mod=space&uid=21061
9
http://www.yuqi-liu.com/home.php?mod=space&uid=25737
http://www.xygjw.com/home.php?mod=space&uid=318614
http://www.zangbala.net/home.php?mod=space&uid=12101
http://yushinet.cn/home.php?mod=space&uid=37674
Po śmierci Szamszi-Adada I, jego królestwo straciło swą pozycję mocarstwową w
Mezopotamii na rzecz państwa Hammurabiego. Gdy i potęga tego ostatniego się załamała,
w północnej Mezopotamii zaznaczyły się bardzo silne wpływy Hurytów, ze szczytowym
okresem ich dominacji w postaci państwa mitannijskiego w XVI wieku p.n.e., które
zwasalizowało Asyrię. Przewaga Hurytów trwała w zasadzie aż do XIV wieku p.n.e.,
wtedy to Asyria, pod rządami Aszuruballita I (ok.1365-1330 p.n.e.), uniezależniła się od
obcych wpływów i rozpoczął się w jej historii tzw. okres średnioasyryjski, który trwał
aż do ok. połowy XI wieku p.n.e., zakończony inwazją Aramejczyków. Lud ten zaczął
napływać na tereny Mezopotamii już pod koniec XII wieku p.n.e., wpływając zasadniczo
na dzieje i kulturę całego Bliskiego Wschodu, co było widoczne m.in. w stosowaniu
języka aramejskiego, jako języka mówionego na dużych jego obszarach. Przez około dwa
stulecia Aramejczycy dominowali w północnej Mezopotamii, nie stwarzając jednak
żadnego silnego organizmu politycznego. Ten czynnik m.in. przyczynił się do kolejnego
odrodzenia Asyrii, które nastąpiło w IX wieku p.n.e., kiedy to tacy władcy jak
Aszurnasirpal II (884-858 p.n.e.), Salmanasar III (858-824 p.n.e.), odtworzyli imperium
średnioasyryjskie w północnej Mezopotamii, a także sięgnęli do jej południowej części
oraz wyprawiali się aż na wybrzeża Morza Śródziemnego. Po krótkim intermezzo
urartyjskim Asyria ponownie się odrodziła i zreorganizowała po rządami takich władców
jak: Tiglat-Pileser III (ok. 745-727 p.n.e.), który uderzył na Syrię i Babilonię; Sargon II
(ok. 721-705 p.n.e.), który poskromił Urartu, Sennacheryb (705-681 p.n.e.), Asarhaddon
(681-669 p.n.e.) i Aszurbanipal (669-631 p.n.e.) – ci ostatni podporządkowali Palestynę,
Egipt i Elam. Asyria stała się imperium o ogromnym zasięgu terytorialnym (podbijając
nawet Egipt)- znakomicie rozwijały się miasta w północnej Mezopotamii, zwłaszcza te,
które były stolicami Asyrii: Dur-Szarrukin i Niniwa. Jednak coraz większe trudności
wewnętrzne doprowadziły w końcu do upadku państwa asyryjskiego, a ostateczny cios
zadała mu nowa, chaldejska dynastia babilońska (wywodząca się od namiestników
asyryjskich). Wojna, jak toczyła się u kresu istnienia imperium asyryjskiego o jego
istnienie, niemal na zawsze zniszczyła regiony północnej Mezopotamii (zarówno pod
względem gospodarczym, jak i politycznym), które w zasadzie już nigdy nie stały się
ośrodkiem państwowotwórczym, ani nie odegrały większej roli w historii tego regionu,
pozostając tylko prowincjonalną częścią tego lub innego imperium władającego
olbrzymimi obszarami rozciągającymi się ze wschodu na zachód.