sztuczna inteligencja – meandry przeszłości i kierunki dalszego
advertisement
+DOLQD.ZDQLFND, dr hab.LQ*. :\G]LDáRZ\=DNáDG,QIRUPDW\NL 3ROLWHFKQLND:URFáDZVND:URFáDZ SZTUCZNA INTELIGENCJA – MEANDRY 35=(6=à2&,,.,(581.,'$/6=(*252=:2-8 Streszczenie * 6]WXF]QD LQWHOLJHQFMD WR G]LHG]LQD NWyUD ZFL G\VNXVML QD ]DVWRVRZD F]áRZLHND WHPDW F]\ * PDV]\QD PR H E\ü * Z]EXG]D NRQWURZHUVMH 1LH]DOH QLH RG ILOR]RILF]Q\FK LQWHOLJHQWQD Z RVWDWQLFK ODWDFK REVHUZXMH VL Z]URVW V\VWHPyZ LQIRUPDW\F]Q\FK Z NWyU\FK ]DZDUWD MHVW LQWHOLJHQFMD Z]RURZDQD QD LQWHOLJHQFML 1LQLHMV]H RSUDFRZDQLH SUH]HQWXMH V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML RUD] Z\áDQLDM F\ VL ] NRQLHF]QR FL EDUG]R NUyWNR * GRW\FKF]DVRZ\ UR]ZyM QRZ\ SDUDG\JPDW ± K\EU\G\]DFMD Uy Q\FK WHFKQLN SRá F]HQLH symbolicznego i numerycznego przetwarzania, mniej reprezentacji wiedzy. 1. Wprowadzenie MówLF ± Z XM FLX KLVWRU\F]Q\P L SHUVSHNW\ZLF]Q\P ± R V]WXF]QHM inteligencji (skrót AI, od ang. Artificial IntelligenceQDOH*DáRE\UR]SRF]ü od próby jej zdefiniowania. Wg Encyklopedii PWN, sztuczna inteligencja MHVWWRUR]ZL]\ZDQLHSUREOHPyZVSRVREDPLZ]RURZDQ\PLQDQDWXUDOQ\FK G]LDáDQLDFK L SURFHVDFK SR]QDZF]\FK F]áRZLHND ]D SRPRF V\PXOXMF\FK je programów komputerowych. R.I. Schalkoff [14] definiuje szeroko V]WXF]Q LQWHOLJHQFM MDNR G]LHG]LQ EDGD NWyUH XVLáXM Z\MDQLü L QDODGRZDü ]DFKRZDQLH LQWHOLJHQWQH Z WHUPLQDFK SURFHVyZ obliczeniowych:LGDüWXLQWHUG\VF\SOLQDUQQDWXU AIQLHMHVWRQDF]\VW QDXN F] ü REMDQLDMFD DQL W\ONR SRGVWDZ QRZDWRUVNLHM LQ*\QLHUVNLHM G\VF\SOLQ\ F] ü HPXODF\MQD 2ED SXQNW\ ZLG]HQLD REHMPXMH VWZLHUG]HQLH L* celem AI MHVW ]UR]XPLHQLH LQWHOLJHQFML DE\ PR*OLZH E\áR Z\NRU]\VWDQLHMHMGRSURZDG]HQLDREOLF]H. 0R*QD ]QDOH(ü ZLHOH GHILQLFML V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML >@ MHGQDN*H ZV]\VWNLH RQH PyZL R W\P L* AI MHVW SUyE PRGHORZDQLD aspektów ludzkiego rozumowania (P\OHQLD) ]D SRPRF NRPSXWHUyZ F]\ WH* SUyE UR]ZL]\ZDQLD ]D SRPRF NRPSXWHUD WDNLFK SUREOHPyZ NWyUH F]áRZLHN UR]ZL]XMH V]\EFLHM. Termin Artificial Intelligence ]DSURSRQRZDá J. McCarty w 1956 roku, na konferencji w Dartmouth [18]. Jak wynika z SRZ\*V]\FK GHILQLFML AI to szeroka dziedzina. W SRGU F]QLNDFK PR*QD VSRWNDü Uy*QH MHM SRG]LDá\ QD poddziedziny [10,13,6]. B.H. Far [6] dzieli AI w analogii do kognitywistyki (Rys. 1). W ]ZL]NX ] EUDNLHP SRZV]HFKQLH X]QDQHJR SRG]LDáX V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML na SRGG]LHG]LQ\X]DVDGQLRQHZ\GDMHVL XZ]JO GQLDQLHGZyFKNU\WHULyZ (1)NODV ]DGD UR]ZL]\ZDQ\FK Z UDPDFK V]HURNR UR]XPLDQHM AI (zastosowania), oraz (2)VWRVRZDQWHFKQLN .2*1,7<:,67<.$ 3HUFHSFMD 6=78&=1$ ,17(/,*(1&-$ M 6\VWHP\ 6\VWHP\ 3U]HWZDU]DQLH SHUFHSFML ]\ND SU]HWZDU]DQLD M :L]MD *áRV 5R]XPRZDQLH ]\ND 1/3 1/3 ,QWHUIHMV 6\VWHP\ ] ED] 0RZD 6\JQDá\ $XWRPDW\F]QH WáXPDF]HQLH LWS ZLHG]\ 6\VWHP\ HNVSHUWRZH LWS 6\VWHP\ ] ED] ZLHG]\ 8F]HQLH 3R]\VNLZDQLH ZLHG]\ LWS Rysunek 1 2GSRZLDGDMFH VRELH subdyscypliny kognitywistyki1 i AI :JNU\WHULXPPR*QD]D-0XODZN>@VWUSRGDüQDVW SXMF\ zakres AI: • • • • • • • • • • UR]ZL ]\ZDQLH SUREOHPyZ L VWUDWHJLH SU]HV]XNLZD teoria gier, DXWRPDW\F]QH GRZRG]HQLH WZLHUG]H SU]HWZDU]DQLH M ]\ND QDWXUDOQHJR Zá F]DM F SU]HWZDU]DQLH PRZ\ systemy ekspertowe, robotyka, SURFHV\ SHUFHSFML ZL]MD VáXFK GRW\N XF]HQLH VL PDV]\Q wyszukiwanie informacji (inteligentne bazy danych), programowanie automatyczne. :UyGWHFKQLNV]WXF]QHMLQWHOLJHQFMLZ\Uy*QLüPR*QD]D>@ • 6\VWHP\ HNVSHUWRZH V\VWHP\ ] ED] ZLHG]\ (6 • Sieci neuronowe NN, • Systemy rozmyte FS, • :QLRVNRZDQLH QD SRGVWDZLH SU]\NáDGyZ &%5 V]HU]HM ± PR*QD SRZLHG]LHü R PHWRGDFK DXWRPDW\F]QHJR XF]HQLD VL • Inteligentne systemy informacyjne IIS, • Algorytmy genetyczne GA (i inne PHWDKHXU\VW\NL MDN QS V\PXORZDQH Z\*DU]DQLH 7HFKQLNL WH PRJ E\ü VWRVRZDQH SU]\ UR]ZL]\ZDQLX ]DGD ] Z\*HM wymienionych klas. 5R]ZyMV]WXF]QHMLQWHOLJHQFML±XM FLHKLVWRU\F]QH 3RF]WNyZ V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML PR*QD XSDWU\ZDü Z RGOHJá\FK ZLHNDFK QDZHW X VWDUR*\WQ\FK ILOR]RIyZ NLHG\ WR ODW SQH DVWURORJRZLH badali wzajemne relacje w systemie planetarnym w trzech ortogonalnych wymiarach [2]. Arystoteles (300 lat p.n.e.) z jego badaniami znaczenia i VHQVX F]áRZLHF]HVWZD 'HVFDUWHV ± P\O ZL F MHVWHP ± WR SRGZDOLQ\ILOR]RILLQDNWyUHMUyZQLH*RSLHUDVL AI%OL*V]\G]LVLHMV]HMAI jest Charles Babbage (1792UR]ZD*DáRQPR*OLZRüZ\NRU]\VWDQLD 1 „Mianem Nauk Kognitywnych PLDQRZQLNLHP SV\FKRORJL V SURFHV\ RNUH OD SR]QDZF]H VL EDGDQLD F]áRZLHND SR]QDZF] QHXURIL]MRORJL IL]\N L QDG LFK ]HVSRáHP PRGHOH XP\VáX OLQJZLVW\N ]DJDGQLH 1DXNL NWyU\FK ZVSyOQ\P NRJQLW\ZQH XP\VáX L NLOND LQQ\FK G\VF\SOLQ´ : 'XFK KWWSZZZXQLWRUXQSOaFRJVFLFRWRKWPO ILOR]RIL REHMPXM NRJQLW\ZQ ORJLN LQIRUPDW\N Ä0HFKDQL]PX $QDOLW\F]QHJR´ GR JU\ Z V]DFK\ :UyüP\ MHGQDN GR SRF]WNyZZVSyáF]HVQHMAI. Rys. 2. pokazuje Sprz W $, sprzedany za Narodziny AI 425 mln $ schemat wybranych Uruchomienie Pierwszy zaawansowanych elektroniczny System AI wygrywa Z\GDU]H Z UR]ZRMX Konferencja projektów komputer z mistrzem w AI (na podstawie [1,2, w Dartmouth szachy Pierwszy ES 5,7,17,18] i in.). Lata 1941 1949 1956 1958 1963 1968 1970 1972 1986 1991 SL üG]LHVLWH QDV]HJR Militarne systemy Opracowanie SHRDLU AI z powodzeniem stulecia w rozwoju AI j ]\ND /,63 zastosowane w Opracowanie QD]\ZDQH E\ZDM Opracowanie Logic Theorist j ]\ND 352/2* Pustynnej Burzy UHGQLRZLHF]HP [5] lub Rysunek 2. Wybrane wydarzenia z rozwoju AI – okresem sieci neuronowych [7]. W 1943 roku McCulloch i 3LWWV]DSURSRQRZDOLE\LQWHOLJHQFM WZRU]\ü]D SRPRFDUFKLWHNWXU\VLHFLQHXURQRZ\FK:U$Turing (1912-1954) ]DSURSRQRZDá W]Z WHVW SR]ZDODMF\ VWZLHUG]Lü F]\ GDQ\ SURJUDP MHVW LQWHOLJHQWQ\,GH WHJRWHVWXSRND]XMHU\V Norbert :LHQHU JáRVLá WHRUL ZJ NWyUHM ND*GH LQWHOLJHQWQH $ PR0H WX MHVW F]âRZLHN" zachowanie jest wynikiem F]áRZLHN PHFKDQL]PyZ VSU] *HQLD ]ZURWQHJR NRPSXWHU NWyUH PRJ E\ü V\PXORZDQH QD maszynach). Za pierwszy program AI wiele osób uznaje system The Logic * Theorist (1955r., Newell, Simon). Na XZDJ ]DVáXJXM SUDFH Chomsky’ego (Syntactic Structures) nad Rysunek 3. Idea „Testu Turinga” UR]XPLHQLHPM ]\NDQDWXUDOQHJR'DOHM EDGDQLDLGZNLHUXQNXWZRU]HQLDHIHNW\ZQHJRUR]ZL]\ZDQLDSUREOHPyZ SRSU]H] RJUDQLF]DQLH SU]HV]XNLZD *36 The General Problem Solver, 5yZQRF]HQLH SURZDG]RQR SUDFH QDG LPLWDFM Py]JX ± UR]ZRMHP NN, kluczowy system to PERCEPTRON (Rosenblatt, 1959). Pracom WRZDU]\V]\á GX*\ HQWX]MD]P DOH DQL VSU] W DQL RSURJUDPRZDQLH QLH E\áR Z\VWDUF]DMFHGRWDNLFK]DGD /DWD V]HüG]LHVLWH WR ZLHN rozumowania lub heurystycznych SU]HV]XNLZD 3LRQLHU]\ WHJR SRGHMFLD WR $ Newell i H. Simon, którzy V]F]HJyOQ\ QDFLVN NáDGOL QD KHXU\VW\F]QH SRV]XNLZDQLH 3RF]WHN ODW V]HüG]LHVLW\FK GR GREU\ RNUHV GOD AI. W 1963 r. ARPA2 SU]H]QDF]\áD GX*NZRW GOD0,7QDSUDFHZG]LHG]LQLHAI:UUR]SRF] WRSUDFH nad systemem ekspertowym DENDRAL URN Sy(QLHM SRZVWDMH ELIZA, NRPSXWHURZ\ µSV\FKRWHUDSHXWD¶ 3y(QLHMV]H ODWD V JRUV]H ]ZáDV]F]D URN .WyU\ WR D NWyU\ " 3R]QDP F]\ QLH" -H OL NRPSXWHU SU]HMG]LH WHVW WR Z\ND]XMH RQ OXG]NL SR]LRP LQWHOLJHQFML Z ]DGDQLX NWyUH MHVW RGSRZLHGQLH GOD F]áRZLHND :QLRVHN PDV]\QD XGRZRGQLáD H MHVW LQWHOLJHQWQD 2 Advanced Research Projects Agency ± WUXGQRFL ] PDV]\QRZ\P WUDQVODWRUHP URN ± REFL FLH finansów na badania w zakresie NN. Kolejna dekada, to okres romantyczny lub ‘ZLHG]D MHVW VLá’. To, co OXG]NLVSHFMDOLVWDZ\GDMHVL PLHüWRµknow-haw¶ 7DN ]URG]Lá VL system ekspertowy (ES) – karykatura ludzkiego eksperta. T. :LQRJUDGRSUDFRZDá system o nazwie SHRDLU U ± QLHZLHONLH RVLJQL FLH Z G]LHG]LQLH SU]HWZDU]DQLD M ]\ND QDWXUDOQHJR 5RN MHVW SRGREQ\ GR Dotychczasowe niepowodzenia (przy nadmiernych oczekiwaniach) oraz ostra krytyka Dreyfus’a3 L LQQ\FK GRSURZDG]DM GR ]QDF]QHJR REFL FLD funduszy na rozwój AI ]ZáDV]F]D Z 86$ JG]LH '$53$4 SU]HVWDáD ILQDQVRZDü SURMHNW QD WHPDW URERW\NL Z Stanford). W 1976 r. DARPA ]DSU]HVWDáDWH*ILQDQVRZDQLDEDGDQDGUR]XPLHQLHPPRZ\AIPLDáDMX* jednak swoich pasjonatów. Feingebaum i in. zintensyfikowali prace nad systemami ekspertowymi (DENDRAL, MYCIN i jego ‘klony’, PROSPECTOR). : SRáRZLH GHNDG\ QDVWSLá WH* SRZUyW GR EDGD QDG NN, kontynuowano badania nad rozpoznawaniem obrazów. Powstaje (D. Lenat) automatyczny matematyk (Automated 0DWKHPDWLFLDQ 'HNDGD NRF]\ VL SU]\JRWRZDQLDPL GR SLHUZV]HM NRQIHUHQFML SRZL FRQHM AI (Stanford, 1980). /DWD RVLHPG]LHVLWH WR okres komercjalizacji lub systemy percepcji. W W\P F]DVLH QDVWSLáR SU]HVXQL FLH AI w kierunku sektora korporacji [17]. Tworzono ESQD]DPyZLHQLHRFHQLDVL *HZUSUDFRZDáRRN ES [18]). J. Hopfield ‘reanimuje’ NN. DARPA (1983r. Strategic Computing Initiative) przeznacza dla AIPOQGRODUyZQDSL üODW3UDFH Minsky’ego i 0DUU¶DSR]ZROLá\QDUR]ZyMV\VWHPyZZL]\MQ\FKSRáF]HQLH kamery z komputerami. W latach 1986-87 zapotrzebowanie na systemy z AI ]QDF]QLH VSDGáR 5R]F]DURZDQLHP E\á ILQDQVRZDQ\ SU]H] DARPA projekt z robotyki – „smart WUXFN´ Z U FRIQL WR ILQDQVRZDQLH 1LH]DOH*QLH RG SRZ\*V]\FK Z\GDU]H AI SRZROL RG]\VNLZDáD VLá\ : F]DVLHRSHUDFMLÄ3XVW\QQD%XU]D´DPHU\NDVNDDUPLDSU]HWHVWRZDáDVSU] W z AI :]UDVWDáR UyZQLH* ]DLQWHUHVRZDQLH SURGXNWDPL ] AI w JRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK GX*H X]QDQLH ]QDOD]á\ ZLGHRNDPHU\ L LQQ\ VSU] W]ORJLNUR]P\W 0yZLF R ODWDFK QLH VSRVyE QLH ZVSRPQLHü URNX L Doug’a Lenat’a. W 1984r., w MCC5 D. /HQDW ]DF]á SURJUDP ³CYC” (nazwa od EnCYClopedia) – tworzenie encyklopedii podstawowej wiedzy ]GURZRUR]VGNRZHM 5HDOL]DFMD SURMHNWX PLDáD WUZDü ODW L NRV]WRZDü 3 'UH\IXV SXEOLNXMH SUDF &]HJR NRPSXWHU\ QLH PRJ ]URELü 0yZL 8F]HQL Z 0,7 VNRQVWUXRZDOL UDPL URERWD DOH ]DGDQLH XNáDGDQLD NORFNyZ E\áR ]E\W WUXGQH GOD QLHJR 5RERW ]DF]á EXGRZ ZLH*\ ] NORFNyZ RG JyUQHJR NORFND XNáDGDá JR QD GDQHM Z\VRNRFL L SXV]F]Dá : (G\QEXUJX QDXF]RQR NRPSXWHU UR]SR]QDZDü ILOL*DQN UR]SR]QDZDQLH WUZDáR PLQXW 3RUXV]DQLH VL L ZLG]HQLH URERW Z 8QLYHUVLW\ PLQXW P\OHQLD GOD MHGQHJR UXFKX 4 5 Stanford Defence Advanced Research Project Agency. Microelectronics and Computer Technology Corporation w Austin (Cycorp, http://www.cyc.com). POQGRODUyZ=DF]\QDMFSURMHNW/HQDWRFHQLDáV]DQV VXNFHVXQD SRODWDFKRFHQLDáMQD /DWD G]LHZL üG]LHVLWH ± hybrydyzacja lub gotyckie przebudzenie. Historia AI ]DWRF]\áD NRáR MDNR *H ODWD SRZUDFDM GR REOLF]H QHXURQRZ\FK.RQW\QXRZDQHVSUDFHQDGµNRPSXWHURZ\PV]DFKLVW¶ lutego 1996 roku Gari .DVSDURZ Z\JUDá Z V]DFK\ ] Deep Blue, VXSHUNRPSXWHUHP ,%0 EXGRZDQ\P SU]H] ODW NRV]WXMF\P mln dolarów. Maj 1997 rok – G. Kasparow przegrywa z Deeper Blue. W tle W\FKZV]\VWNLFKSUDF]DF]\QDMSRMDZLDüVL QRZHSRGHMFLD 3. Ostatnie lata w sztucznej inteligencji – zmiana paradygmatu .LHUXQNLSUDF MDNLHREVHUZXMH VL RVWDWQLR Z UDPDFKAI pokazuje rys. 4. 1DVW SXMH ]PLDQD SDUDG\JPDWX ] REOLF]H V\PEROLF]Q\FK QD SRáF]HQLH REOLF]HV\PEROLF]Q\FKLQXPHU\F]Q\FKRUD]QDSRGHMFLH]ZDQHKDVáRZR ‘mniej reprezentacji wiedzy’. 1993: • pocz projektu COG (Brooks , MIT) Kontynuacja tradycyjnej AI: reprezentacja wiedzy i wnioskowanie (wiod Doug Lenat, MCC, 1991: Microelectronic and Computer Technology, • CAM- Brain 1996: Austin, od 1984 roku). (de Garis), • CYC: po 10 latach szanse: Systemy hybrydowe ewolucja 60%; by mln $; áczenie ró *Q\FK technik sztucznego • Kasparow wygrywa z Deep Blue AI w jednym systemie mózgu (ES, NN, FLS, EA). WHN F\ SURMHNW &<& á\ 1992: • Japo firmy oceniaj warto produktów z FLS na 2 mld $ VNLH ü 1997: • Kasparow przegrywa z Deeper Blue 1994: • „Guardian Angel ” system informacyjny s . zdrowia, technologia agentowa á Systemy wieloagentowe: sztuczne systemy mogFH wchodziü Z interakcje ze rodowiskiem, z innymi systemami, z lud(PL '$, Nowe podejFLH GR $, systemy z minimaln UHSUH]HQWDFM wiedzy (wiod acy projekt: COG, Rodnay A. Brooks (uczen D. Lenata), AI Lab. Massachusets Institute of Technology , od 1993 roku). Rysunek 4. Obserwowane trendy rozwoju AI Przedstawicielem NRQW\QXDFML WUDG\F\MQHJR SRGHM$FLD, w którym nacisk NáDG]LHVL QDSR]\VNDQLHZLHG]\MHMIRUPDOL]DFM LPHWRG\SU]HWZDU]DQLD MHVWZVSRPQLDQ\MX*ZF]HQLHMSURMHNWCYC. CYCREHMPXMHVNáDGQLNyZ6 baza wiedzy (VLKB, Very Large Knowledge Base), mechanizm ZQLRVNXMF\M ]\NUHSUH]HQWDFMLZLHG]\CYCL), podsystem przetwarzania M ]\ND QDWXUDOQHJR V]\QD LQWHJUDFML VHPDQW\F]QHM ]HVWDZ QDU] G]L GOD rozwoju systemu. Wiedza (reprezentacja ramowa) podzielona jest na PLNURWHRULH ± ]ELRU\ VWZLHUG]H L WHUPLQyZ ED]XMF\FK QD ZVSyOQ\FK ]DáR*HQLDFK7 0LNURWHRULH G]LHORQH V QD G]LHG]LQ\ ZLHG]\ SR]LRP\ 6 Schemat serwera wiedzy systemu CYC PR*QD ]QDOH(ü QD VWURQLH KWWSZZZF\FFRPSURGXFWVKWPO &\WXMF WZyUF SURMHNWX Äsea of assertions, with each assertion being no more „about” one of the terms involved than another.” 5HJXáD MHVW WX WH* VWZLHUG]HQLHP. 7 V]F]HJyáRZRFLF]\SU]HG]LDá\F]DVRZH&KRG]LR]ZL NV]HQLHZ\GDMQRFL PHFKDQL]PXZQLRVNRZDQLDLXáDWZLHQLHLGHQW\ILNDFMLVSU]HF]QRFL +\EU\GRZH V\VWHP\ LQWHOLJHQWQH to systemy, w których zastosowano SRáF]RQH WHFKQLNL ORJLNL UR]P\WHM FL REOLF]H QHXURQRZ\FK NN), algorytmów genetycznych (GA) i innych adekwatnych dla zadania metod, DE\X]\VNDüZ\VRNLPDV]\QRZ\LORUD]LQWHOLJHQFML8 Modele integrowania systemów inteligentnych (za [11]): 1. 3HáQD LQWHJUDFMD full integration ± V\VWHP\ G]LHO VWUXNWXU\ GDQ\FK L UHSUH]HQWDFM ZLHG]\ 1S NN otrzymuje cechy z sensorów i dane o URGRZLVNX ] ES SURGXNXMH QD WHM SRGVWDZLH ZVW SQ NODV RELHNWX NWyUQDVW SQLHES dopracowuje (refine). 2. Zwarte systemy (tight coupling±QLH]DOH*QLHVWRVRZDQHVNáDGQLNLES i NNSU]HND]XMVRELHLQIRUPDFMHSRSU]H]VWUXNWXU\GDQ\FKZSDPL FL 3. /X(QR SRáF]RQH loose coupling ± V ]LQWHJURZDQ\PL V\VWHPDPL aplikacja jest dekomponowana na dwa inteligentne systemy, które NRPXQLNXMVL ]HVRESU]H]SOLNLGDQ\FKpreprocessing, itp.). 4. Oddzielne systemy (stand alone ± V\VWHP\ G]LDáDM QLH]DOH*QLH PR*OLZRü SRUyZQDQLD HIHNW\ZQRFL PHWRG ZHU\ILNDFMD UR]ZL]D :\PDJDQDGPLDURZRFLSU]HWZDU]DQLD 5. 3U]HPLHQLDMFH VL transformational ± WH* QLH]DOH*QH V\VWHP\ MHGQDN*HWXV\VWHP]DF]\QDVL MDNRMHGHQW\SDNRF]\MDNRGUXJLW\S W OLWHUDWXU]H ]QDMGXMH VL ZLHOH SU]\NáDGyZ V\VWHPyZ K\EU\GRZ\FK >@ 0R*QD WX Z\PLHQLü SRGZRGQ\ URERW GR VSDZDQLD SCruFFFy (Hendler i Dickens, 1991), zwarty system NN i ES VWHUXMH WHPSHUDWXU SRGZRGQHJR URERWD VSDZDMFHJR +\EU\GRZ\P V\VWHPHP MHVW WH* /$0 ()RVVOX(QR]ZL]DQ\V\VWHPNLONXES i NNXáDWZLDSURMHNWRZDQLH V]NáD RNLHQQHJR R ]DGDQ\FK Z\PDJDQLDFK QD RGSRUQRü VWUXNWXUDOQ REFL*HQLDK\GURVWDW\F]QHWáXPLHQLHG(ZL NyZLNRQWURO QDVáRQHF]QLHQLD :LHORDJHQWRZH V\VWHP\ LQWHOLJHQWQH VNáDGDMD VL ] SHZQHM OLF]E\ inteligentnych agentów. Agent jest to system komputerowy, umieszczony w pewnym URGRZLVNX, zdolny do DXWRQRPLF]QHJR G]LDáDQLD w tym URGRZLVNX Z FHOX RVLJQL FLD ]DáR*H SURMHNWRZ\FK >@ $XWRQRPLD DJHQWD MHVW UR]XPLDQD MDNR ]GROQRü GR G]LDáDQLD EH] LQWHUZHQFML OXG]L EG( LQQ\FK V\VWHPyZ RUD] GR NRQWUROL VZRMHJR VWDQX L ]DFKRZDQLD Inteligentny agent WR WDNL NWyU\ Z FHOX VSHáQLHQLD ]DáR*H SURMHNWRZ\FK MHVW ]GROQ\ GR HODVW\F]QHJR L DXWRQRPLF]QHJR G]LDáDQLD (ODVW\F]QRü oznacza: • SURDNW\ZQRüDJHQFLSRGHMPXMLQLFMDW\Z E\]UHDOL]RZDüFHOH • ]GROQRüUHDJRZDQLDREVHUZDFMDURGRZLVNDLZSRU RGSRZLDGDQLHQD ]DFKRG]FHZQLP]PLDQ\ 8 'REU]H E\áRE\ SRVLDGDü PLDU LQWHOLJHQFML V\VWHPyZ NRPSXWHURZ\FK QLH ZLDGRPR MHGQDN MDN GHILQLRZDü WDNL PDV]\QRZ\ LORUD] LQWHOLJHQFML 0,4 Machine Intelligence Quotient) 6HQVRU\ • ]GROQRü GR LQWHUDNFML 52'2:,6.2 DJHQWD ZVSyáG]LDáDQLH ] LQQ\PL PRJ E\ü Z QLP LQQL DJHQFL DJHQWDPLWDN*HOXG(PL 3HUFHSFMD Mianem agentów RNUHOD $*(17 VL ]DUyZQR RELHNW\ IL]\F]QH (np. fizycznie zrealizowane $NFMH DJHQWD roboty), jak i systemy komputerowe. (IHNWRU\ DJHQWD Systemy wieloagentowe, to Rysunek 5. Inteligentny agent V\VWHP\ Z NWyU\FK ND*G\ agent ma w swoim otoczeniu QLH W\ONR URGRZLVNR DOH L LQQ\FK DJHQWyZ ] NWyU\PL ZFKRG]L Z LQWHUDNFMH &] VWR PyZL VL R DJHQWDFK ]HVSRáRZ\FK ± V WR V]WXF]QL XF]HVWQLF\NWyU]\Z\NRQXMVSHFMDOLVW\F]QHIXQNFMHZRWRF]HQLXJUXS\9 :NDWHJRULLDJHQWyZ]HVSRáRZ\FKZ\Uy*QLDP\WU]\ grupy: • agenci autonomiczniG]LDáDMVDPRWQLHQDQLH]DOH*Q\FKSRG]DGDQLDFK • DJHQFL MHGQHJR X*\WNRZQLND QS DJHQW LQWHUIHMVX X*\WNRZQLND ZVSyáG]LDáDM]MHGQ\P]XF]HVWQLNyZJUXS\ • agenci grupowi ZVSyáG]LDáDM ] NLONRPD F]áRQNDPL JUXS SRWU]HEXM GREUHM ]QDMRPRFL FHOyZ VWUXNWXUL RVRERZRFL JUXS\ RUD] VZRMHM UROL w grupie. 3U]\NáDGHP V\VWHPX wieloagentowego jest V\VWHP ]DU]G]DMF\ V\WXDFMDPL Z\MWNRZ\PL URGRZLVND >@ 6\WXDFMD Z\MWNRZD URGRZLVND ZL*H VL ] QHJDW\ZQ\PL ]GDU]HQLDPL ± V WR V\WXDFMH DZDU\MQH PRJFH SRZRGRZDü VWUDW\ Z OXG]LDFK L VSU] FLH SR*DU ODVX SRZyG( OXE XODWQLDQLH VL JD]yZ ] ]DNáDGyZ FKHPLF]Q\FK 6WRVRZDQLH zaawansowanych systemów z wbudowanymi technikami AI XáDWZLáRE\ HIHNW\ZQHLEH]SLHF]QH]DU]G]DQLH3URSR]\FMDWDNLHJRV\VWHPXSRZVWDáD Z ODWDFK V]HüG]LHVLW\FK DNWXDOQH ]DDZDQVRZDQLH PRGHORZDQLD ZLHG]\ SR]ZDOD RF]HNLZDü *H ]DVWRVRZDQH E G OHSV]H WHFKQLNL FR SROHSV]\ VWUXNWXU\]DFM V\VWHPX 8QLD (XURSHMVND SRSLHUD SUDFH QDG DSOLNDFMDPL VWRVXMF\PLWDNLHZáDQLHSRGHMFLDZNLONXSURMHNWDFK10 0QLHMUHSUH]HQWDFMLVWRSQLRZHXF]HQLHVL, to nowy paradygmat obecny w m.in. w projekcie ucznia D. Lenat’a – Rodney A. %URRNV¶DUR]SRF] W\P latem 1993r. projekt o nazwie COG,11 którego celem jest zbudowanie URERWD SRGREQHJR GR F]áRZLHND >@ 2SLHUDMF VL QD EDGDQLDFK COG NRU]\VWD ] F]WHUHFK NOXF]RZ\FK DVSHNWyZ OXG]NLHM LQWHOLJHQFML V WR ]GROQRü GR UR]ZRMX developmental organization LQWHUDNFMH VSRáHF]QH 9 'HILQLRZDQLHP L UR]SRZV]HFKQLDQLHP VWDQGDUGyZ GOD V\VWHPyZ RSDUW\FK QD DJHQWDFK ]DMPXM VL GZLH organizacje: NIIIP – National Industrial Information Infrastructure Protocols Program, oraz FIPA – Foundation for Intelligent Physical Agents. 10 Np. projekt ARTEMIS w obszarze 7HOHLQIRUPDW\ND GOD URGRZLVND ]ZL]DQ\ ] ]DU]G]DQLHP SU]\ XODWQLDQLX VL JD]yZ L powodziach. 11 Artificial Intelligence Laboratory w Massachusetts Institute of Technology. (social interactions), fizyczne interakcje (embodiment and physical couplingLQWHJUDFMDUy*Q\FKVSRVREyZLSRGHMümultimodal integration). =GROQRü GR UR]ZRMX F]áRZLHN QLH URG]L VL ] NRPSOHWQ\P V\VWHPHP rozumowania, motorycznym, sensorycznym. Podczas dorastania podlega procesowi rozwoju, w tym czasie wykonuje stopniowo coraz to trudniejsze ]DGDQLDZFRUD]WREDUG]LHM]áR*RQ\PURGRZLVNX%XGRZDV\VWHPX]MHJR VWRSQLRZ\P UR]ZRMHP XáDWZLD SURFHV XF]HQLD SU]H] GHNRPSR]\FM XPLHM WQRFLLVWRSQLRZ\Z]URVW]áR*RQRFL]DGDWDNE\GRSDVRZDQHRQH E\á\ GR ELH*F\FK NRPSHWHQFML V\VWHPX 3RGREQ WHFKQLN ‘bootstrapingu’12 zastosowano przy realizacji projektu COG. ,QWHUDNFMH VSRáHF]QH G]LHFNR Z EDUG]R GX*\P VWRSQLX ]DOH*\ RG MHJR RSLHNXQyZ Z\PDJD LFK SLHO JQDFML L RSLHNL DOH WH* SRWU]HEXMH LFK GR UR]ZRMX:áF]DMFLQWHUDNFMHVSRáHF]QHGRV\VWHPyZAIGRVWDUF]DVL QLH W\ONR QDWXUDOQ\FK URGNyZ GR LQWHUDNFML F]áRZLHNNRPSXWHU DOH WH* PHFKDQL]PyZ GOD VWRSQLRZHJR RVLJDQLD ]áR*RQ\FK ]DFKRZD &HOHP SURJUDPX MHVW EDGDQLH VSRáHF]Q\FK LQWHUDNFML ]DUyZQR MDNR URGND GOD VDPRUR]ZRMX MDN L SU]\NáDGXSRVW SX UR]ZRMRZHJR ,QWHUDNFMH VSRáHF]QH PRJE\üURGNLHPXáDWZLDMF\PXF]HQLH±XF]HQLH]PLPLNLOXESRSU]H] LPLWDFM XF]HQLH RG QDXF]\FLHOD SRSU]H] V\VWHP ]DEH]SLHF]H ± GRURVá\ PDQLSXOXMHLQWHUDNFMDPLG]LHFND]HURGRZLVNLHPDE\SU]\VSRVDELDáRRQR QRZH XPLHM WQRFL 5HDOL]DWRU]\ SURMHNWX ]EXGRZDOL V\VWHP NWyU\ PR*H UR]SR]QDZDü L UHDJRZDü QD NRQWDNW Z]URNRZ\ V]XND RF]X Z REUD]LH ] NDPHU\ L UHDJXMH QD ]PLDQ LFK SRáR*HQLD ± QDODGXMH UXFK\ JáRZ\ opiekuna (rys. 6., system Kismet). 8FLHOHQLHQLH L IL]\F]QH LQWHUDNFMH PR*OLZH *H QDMZD*QLHMV]\P DVSHNWHP OXG]NLHM LQWHOLJHQFML MHVW WR L* MHVW RQD XFLHOHQLRQD 5HDOL]DWRU]\ SURMHNWX ZLHU] *H zbudowanie inteligencji podobnej do ludzkiej wymaga interakcji – podobnych do ludzkich – z rzeczywistym ZLDWHP 3RVWDü URERWD ]EOL*RQD NV]WDáWHP GR F]áRZLHND MHVW ZD*QD ] GZyFK SRZRGyZ DE\ XPR*OLZLü Rysunek 6. KISMET – do F]áRZLHNRZL VSRáHF]QH LQWHUDNFMH ] URERWHP RUD] interakcji 13 ]DSHZQLü Z QDWXUDOQ\ VSRVyE SRGREQH RJUDQLF]HQLD GOD VSRáHF]Q\FK ]DGD 7DNLH EH]SRUHGQLH SRáF]HQLH SRZRGXMH ]PQLHMV]HQLH ]DSRWU]HERZDQLD QD SRUHGQL UHSUH]HQWDFM :HZQ WU]QH UHSUH]HQWDFMHPRJRSLHUDüVL QDsensoryczno-motorycznych interakcjach ]H ZLDWHP 5HDOL]RZDQ\ V\VWHP RSLHUD VL QD WDNLFK LQWHUDNFMDFK RGG]LDáXMH]HZLDWHPEH]MDNLHMNROZLHNUHSUH]HQWDFMLH[SOLFLWHWHJRZLDWD Integracja F]áRZLHN RWU]\PXMH RJURP LQIRUPDFML ]H ZLDWD 2EUD]\ G(ZL NL]DSDFK\GRW\N±ZSá\ZDMQDQDV]HZLG]HQLHZLDWD:LDGRPR L* SRV]F]HJyOQH VHQVRU\ QLH G]LDáDM ]XSHáQLH QLH]DOH*QLH ± G(ZL N PR*H 12 13 OHSV]\P RVLJDü VXNFHV SRSU]H] ZáDVQ\ %RRWVWUDS ± VWDZDü VL 5\VXQHN ]DF]HUSQL W\ ]H VWURQ\ Z\VLáHN internetowej: http://www.ai.mit.edu/projects/cog. SRZRGRZDü LOX]RU\F]QH ZLG]HQLH UXFKX ,QWHJUDFMD VHQVRUyZ PR*H ]PQLHMV]\ü ]DSRWU]HERZDQLH QD PRF REOLF]HQLRZ GOD danego zadania. W projekcie COG (rys. 7) zaimplementowano kilka mechanizmów, aby XáDWZLü UR]ZyM MHJR NRPSHWHQFML 6WDELOL]DFMD obrazu z ruchomej kamery dokonywana jest VWRVXMF VSU] *HQLH ]ZURWQH ] XNáDGHP Eá GQLND ,QWHJUDFMD VHQVRUyZ SR]ZDOD Z\NRU]\VW\ZDüUy*QRURGQQDWXU ERG(FyZGR XáDWZLHQLDXF]HQLD Rysunek 7. Robot F]áRZLHNR 14 podobny COG 4. Perspektywy sztucznej inteligencji Zdaniem niektórych badaczy, sztuczna inteligencja jest i pozostanie w QDMEOL*V]\FK ODWDFK ÄRELHFXMF WHFKQRORJL L FLJOH PDU]HQLHP´15 3UREOHP\ Z\QLNDM ] GH]LQWHJUDFML SUDF Z URGRZLVNX QDXNRZ\P AI i EUDNX GREU]H VSUHF\]RZDQHJR FHOX EDGD ']LHG]LQD WD Z]EXG]D IDVF\QDFMH EDGDF]\ DOH UyZQLH* L GX*H NRQWURZHUVMH : UDSRUFLH sygnowanym przez AAAI16, wykonanym dla ARPA, przedstawiona jest SURJQR]D UR]ZRMX QD QDVW SQ GHNDG LQWHOLJHQWQ\FK V\VWHPyZ R ]QDF]FHMX*\WHF]QRFLGOD86$]SRG]LDáHPQDJUXS\>@ ,QWHOLJHQWQDV\PXODFMD ISS (Intelligent Simulation Systems) 6\VWHP\ JHQHUXMFH UHDOLVW\F]QH V\PXORZDQH ZLDW\ PRJ XáDWZLü L SRV]HU]\ü PR*OLZRFL HGXNDFML PRJ E\ü GRVW SQH ZV] G]LH L Z GRZROQ\P F]DVLH : QRZHM JHQHUDFML PR*OLZRFL PHWRG V\PXODFML ZVSRPRJ NRQVWUXNFM SURJUDPyZ NWyUH E G PRGHORZDü ]áR*RQH V\WXDFMH ZáF]DMF ]DUyZQR XU]G]HQLD MDN L ]QDF]F OLF]E V\PXORZDQ\FK LQWHOLJHQWQ\FK RVyE 8*\WHF]QRü WDNLFK V\VWHPyZ WR RG ]DU]G]DQLD NU\]\VHP GR RFHQ\ SURGXNWyZ L UR]U\ZNL 3U]HZLG\ZDQH V\VWHP\E GUy*QLüVL RGREHFQ\FK]DUyZQRFRGRVNDOL±VNDO QDVW SQHM generacji symulacji ilustruje problem symulacji dla kryzysu o rozmiarze typu Huragan $QGUHZ ZLHOH UDQQ\FK ]EXU]RQ\FK EXG\QNyZ SR*DUyZ SROLFMD SRJRWRZLH LWS MDN L IXQNFMRQDOQRFL ± DQDOL]D Uy*Q\FK SRWHQFMDOQ\FKG]LDáDLLFKHIHNWyZ ,QWHOLJHQWQH]DVRE\LQIRUPDFML IRSS (Information-Resource Specjalist Systems) ,QWHOLJHQWQ\ V\VWHP SR]\VNLZDQLD LQIRUPDFML SRZLQLHQ ]DSHZQLDü efektywne wykorzystanie szerokich zasobów krajowej infrastruktury LQIRUPDF\MQHM 6\VWHP SUDFXMF ] SRV]F]HJyOQ\PL X*\WNRZQLNDPL 14 15 5\VXQHN ]DF]HUSQL W\ ]H VWURQ\ KWWSZZZDLPLWHGXSURMHFWVFRJ http://www.cit.ics.saitama-u.ac.jp/~far/Lectures/KE2/ 16 AAAI: American Association for Artificial Intelligence; ARPA: Advanced Research Project Agency SRZLQLHQ XPLHü RNUHOLü LFK LQIRUPDF\MQH SRWU]HE\ SU]HJOGDü ]DVRE\ ZLDWRZHDE\]ORNDOL]RZDüRGSRZLHGQLH(UyGáD]NWyU\FKPR*QDZ\GRE\ü SRWU]HEQ LQIRUPDFM 3RZLQLHQ VL DGRSWRZDü GR ]PLDQ Z SRWU]HEDFK X*\WNRZQLND L ]PLDQ Z ]DVREDFK 3RZLQLHQ NRPXQLNRZDü VL ] X*\WNRZQLNDPLZ]UR]XPLDá\GODF]áRZLHNDVSRVyE 'OD UHDOL]DFML ]DáR*RQ\FK FHOyZ PR*H E\ü Z\PDJDQH E\ NLOND VSHFMDOL]RZDQ\FK V\VWHPyZ NRPXQLNRZDáR VL PL G]\ VRE Z FHOX znalezienia odpowiedniej informacji.17 ,QWHOLJHQWQ\NUHDWRUSURMHNWyZ IPC (Intelligent Project Coaches) 1DU] G]LHWDNLHSRZLQQRSUDFRZDüSU]H]GáXJLF]DVMDNRF]áRQHN]HVSRáX DE\ SRPDJDü Z SURMHNWRZDQLX L G]LDáDQLX ]áR*RQ\FK V\VWHPyZ 7DNL NUHDWRU PR*H ZVSRPDJDü SURMHNWRZDQLH ]áR*RQ\FK XU]G]H QS VDPRORWX OXE GX*\FK SURJUDPyZ NRPSXWHURZ\FK SRPDJDMF Z zabezpieczaniu wiedzy o zadaniu oraz pozyskiwaniu informacji RGQRV]F\FK VL GR SUREOHPX 3RZLQLHQ RQ SRPDJDü SRGF]DV WHVWRZDQLD V\VWHPX SROHSV]DMF GLDJQR]RZDQLH Z\NU\ZDQLH XVWHUHN L SURILODNW\N RUD] QD HWDSLH G]LDáDQLD V\VWHPX .UHDWRU SURMHNWyZ QLH PXVL E\ü V\VWHPHPHNVSHUWRZ\PSRZLQLHQUDF]HMSREXG]DüZ]PDJDüPR*OLZRFLL SURGXNW\ZQRüZVSyáSUDF\]HNVSHUWDPLWZRU]FVZRMHJRURG]DMXµSDPL ü RUJDQL]DF\MQ¶ =HVSRâ\URERWyZ RT (Robot Teams) =HVSRá\ LQWHOLJHQWQ\FK URERWyZ PRJ Z\NRQ\ZDü ]DGDQLD NWyUH V QLHEH]SLHF]QH QS RF]\V]F]DQLH URGRZLVND XVXZDQLH PLQ JDV]HQLH SR*DUX G]LDáDQLD ]ZL]DQH ] XZROQLHQLHP ]DNáDGQLNyZ OXE MDNR SRPRF GRPRZD Z VWDU]HMF\FK VL VSRáHF]HVWZDFK QS RWZLHUDQLH GU]ZL GRVWDUF]DQLH SURVW\FK SRVLáNyZ SURVWH SUDFH SLHO JQDF\MQH OXE ]Z\NáH SUDFH DOH *PXGQH L QLHFLHNDZH GOD F]áRZLHND 3RMHG\QF]\ URERW PD RJUDQLF]RQH PR*OLZRFL GODWHJR WH* URERW\ QLH PRJ E\ü FDáNRZLFLH QLH]DOH*QLH 3RZLQQ\ RQH SUDFRZDü UyZQROHJOH SRG QDG]RUHP F]áRZLHND 3UDFXMF ] ]HVSRáHP URERWyZ PR*QD X]\VNDü UR]ZL]DQLD Z NWyU\FK ZLHG]D HNVSHUW\]D L UXFK PRJ E\ü UR]SURV]RQH Z F]DVLH L SU]HVWU]HQL :\PDJDQLD Z VWRVXQNX GR URERWyZ UHDOL]XMF\FK WDNLH FHOH GDOHNR Z\SU]HG]DMREHFQHPR*OLZRFLURERWyZSU]HP\VáRZ\FK1RZHMJHQHUDFML URERW\ PXV] SRUXV]Dü VL EH]SLHF]QLH L HIHNW\ZQLH Z URGRZLVNX F]áRZLHND RNUHODü NWyUH SU]HV]NRG\ PR*QD SU]HVXQü EH] LFK XV]NRG]HQLDNWyUHQDOH*\RPLQüNRRUG\QRZDüVZRMHDNFMHUHDJRZDü] LQQ\PLURERWDPL'ODWDNLFKURERWyZMHVWMX*UR]ZLMDQ\VSU] WDOHGDOV]HM pracy wymaga zastosowanie ich w trudnych sytuacjach (nieznanych), lub MDNRZVSyáSUDFXMFH]HVSRá\ 17 3U]\NáDGHP PR*H E\ü SURMHNW OXYGEN, Projekt Oxygen. Adaptacyjny mikroprocesor, oraz GALAXY, (system Jupiter), Rozmowa z komputerem, Victor Zue, Rozmowa z komputerem, Victor =XH ZLDW ( 1DXNL 1U 3D G]LHUQLN =LGHQW\ILNRZDQR VLHGHP REV]DUyZ EDGD NWyUH SRZLQQ\ XPR*OLZLü Z\MFLH AI SR]D MHM WUDG\F\MQH RJUDQLF]HQLD 2EHMPXM RQH ]DGDQLD rozumienia fundamentalnej natury inteligencji, ludzkiej i maszynowej, SRWU]HEQHVUyZQLH*EDGDQLDNRPSOHPHQWDUQHNWyUHQLHVWXVWUDWHJLF]QLH ]GHILQLRZDQH:\QLNLW\FKEDGDVWUXGQHGRSU]HZLG]HQLD 2EV]DU\ EDGD QDXNRZ\FK ZD*QH ] SXQNWX ZLG]HQLD UHDOL]DFML SRVWDZLRQ\FKSRSU]HGQLR]DGDWR Uczenie, dostrajanie (elicitation) informacji i automatyczna adaptacja, .RRUG\QDFMDSHUFHSFMLSODQRZDQLDLG]LDáDQLD, Percepcja, .RPXQLNDFMDF]áRZLHNNRPSXWHUQDZLHOHVSRVREyZ, 3R]\VNLZDQLHLQWHUHVXMFHMLQIRUPDFMLcontent-based retrieval), Wnioskowanie i reprezentacja. 5. Podsumowanie 3yá ZLHNX WR VWRVXQNRZR GáXJL F]DV DOH MDN QD UR]ZyM G\VF\SOLQ\ QDXNRZHM RND]XMH VL ]D NUyWNL E\ SRZLHG]LHü L* MHVW WR G]LHG]LQD R XVWDORQ\P ]DNUHVLH L PHWRGDFK .RQWURZHUVMH WRZDU]\V]FH RGZLHF]Q\P PDU]HQLRP OXG]NLP ± E\ XF]\QLü NRPSXWHU LQWHOLJHQWQ\P QD Z]yU LQWHOLJHQFML F]áRZLHND QLH XVWDá\ GR G]L >@18 0R*HP\ X]QDü Py]J ]D SHZLHQURG]DMNRPSXWHUDDOHZL NV]RüMHJRIXQNFMLRF]HNXMHQD]EDGDQLH Test 7XULQJD MHVW MX* GRü SRZV]HFKQLH RGU]XFDQ\ MDNR QDU] G]LH Z\VWDUF]DMFHGRVSUDZG]HQLDZLDGRPHM inteligencji. W [9] PR*QD ]QDOH(ü RSLQLH ZLHOX ]QDQ\FK EDGDF]\ AI na temat jej UR]ZRMX3RND]XMRQH*HQDGDOAI nie jest pozbawiona kontrowersji. Mc &DUWK\ Z\Uy*QLD GZLH JáyZQH OLQLH EDGD Z UDPDFK AI. Jedna to ELRORJLF]QD MHM SDUDG\JPDW WR F]áRZLHN MHVW LQWHOLJHQWQ\ ]DWHP AI SRZLQQD QDODGRZDü SV\FKRORJL L IL]MRORJL F]áRZLHND $E\ FR LPLWRZDü WU]HED ZSLHUZ WR GRNáDGQLH SR]QDü L ]UR]XPLHü 'UXJD OLQLD WR fenomenologiczna19, jej podstawa to studiowanie i formalizacja ]GURZRUR]VGNRZ\FK IDNWyZ R ZLHFLH L SUREOHPDFK MDNLH SRMDZLDM VL SU]\RVLJDQLXFHOyZ2EDQXUW\EDGDZF]HRGG]LDáXMQDVLHELHZSHZQ\P VWRSQLXLREDSRZLQQ\VL UR]ZLMDü]VXNFHVHP Zdaniem Herberta A. 6LPRQ¶D SRGVWDZRZ VWUDWHJL AI ]DZV]H E\áR SRV]XNLZDQLH ]áR*RQ\FK OXG]NLFK ]DGD L SRND]\ZDQLH MDN NRPSXWHU J. Searle ]DSUH]HQWRZDá w 1980 roku w Behavioral and Brain Science. tzw. dowód FKLVNLHJR SRNRMX. P. M. i P. S. &KXUFKODQGRZLH SROHPL]XM Z &]\ PDV]\QD PR*H P\OHü" .ODV\F]QD $, MHVW QLH]GROQD GR VWZRU]HQLD P\OF\FK PDV]\Q OHF] V\VWHP\ QDODGXMFH Py]J PRJ WHJR GRNRQDü ZLDW 1DXNL 1U 1991. H.L. Dreyfus, What Computers Can’t Do: The Limits of Artificial Intelligence, New York, 1972. 7HPDW\ND PR*OLZRFL V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML MHVW FLHNDZLH SU]HGVWDZLRQD Z SUDF\ Artificial Intelligence and Creativity, Terry Dartnall (Ed). Seria Studies in Cognitive Systems, Kluver Academic Pub., 1994. 18 19 IHQRPHQRORJLD ILOR] QDXND R ]MDZLVNDFK MDNR GRVW SQ\FK SR]QDQLX DVSHNWDFK U]HF]\ZLVWRFL R ID]DFK UR]ZRMX ZLDGRPRFL GXFKD RG SR]QDQLD ] EH]SRUHGQLFK GDQ\FK GR ZLHG]\ DEVROXWQHM NLHUXQHN ILOR]RILF]Q\ SRVWXOXMF\ RGU]XFHQLH SRM FLRZ\FK VSHNXODFML ILOR]RILF]Q\FK PR*H MH UR]ZL]Dü Z OXG]NL VSRVyE EG( PHWRG µbrute IRUFH¶ : FLJX SyáZLHF]D]JURPDG]RQD]RVWDQLHLSU]HWHVWRZDQDWHRULDQDWHPDWSURFHVyZ ludzkiego rozumowania, oraz sposoby jej symulowania i wzmacniania. Zwolennik metod formalnych, Wolfgang %LEHO ZLG]L SRWU]HE UR]ZRMX wyrafinowanego formalizmu logicznego i metod wnioskowania. 1DGPLHQLD *H UROD ORJLNL Z AI QLH VWDQRZL *DGQHM NRQWURZHUVML -HJR L LQQ\FK]GDQLHPM ]\NLPHFKDQL]PZQLRVNRZDQLDORJLF]QHJRVVLáAI. : RVWDWQLFK ODWDFK VZRMH SRJOG\ ]PLHQLá 'UHZ 0F'HUPRWW 6WDá VL ]ZROHQQLNLHPF]\VWHJRIRUPDOL]PXORJLF]QHJR8ZD*D*HUR]ZyMAI jest ]ZL]DQ\QLH]Z\UDILQRZDQ\PLVSRVREDPLUHSUH]HQWDFMLLPHFKDQL]PDPL wnioskowania, lecz raczej z prostymi sposobami reprezentacji oraz áDWZ\PLGRVWHURZDQLDLNRQWUROLDOJRU\WPDPLJG]LH]áR*RQRFL]DU]G]D VL Z SURFHVLH IRUPXáRZDQLD SUREOHPX 0F'HUPRW Z\UD*D QDG]LHM *H ZV]\VWNRFRMHVWSRWU]HEQHE G]LH]URELRQHVWRVXMFSURVWHUHSUH]HQWDFMH E. A. )HLJHQEDXPQLHPDZWSOLZRFLFRMHVWFLH*NUR]ZRMXAI. Jego ]GDQLHPRGUVWRV\VWHP\]ED]ZLHG]\Z\ND]XMFHLQWHOLJHQWQH ]DFKRZDQLD F]HJR GRZRGHP V VWRVRZDQH Z SUDNW\FH ES 7ZLHUG]L *H SUDFH SU]HVXZDM VL ] SU]HWZDU]DQLD Z NLHUXQNX ]DZDUWRFL ZLHG]\ : Sy(Q\FK ODWDFK 0LQVN\ ]DW\WXáRZDá VZyM Z\NáDG Z\JáRV]RQ\ ] okazji otrzymania nagrody Turinga Form vs. Content in Computer Science )RUPDD]DZDUWRüZLQIRUPDW\FH=DJDGQLHQLHWRSR]RVWDMHDNWXDOQHGR G]L:ODWDFKSRMDZLá\VL JáRV\ZU F]ZURJLHGRSRGHMFLD QD ED]LH ZLHG]\ 6 WR ]ZROHQQLF\ µantirepresentation’ lub ‘0representation’. Ich ]GDQLHPPRGHORZDQLHZ\F]HUSXMFHMZLHG]\MHVW]DGDQLHP]E\WWUXGQ\P GODWHJR WH* U]HF]\ZLVW\ ZLDW PXVL VáX*\ü MDNR VZyM QDMOHSV]\ PRGHO Zdaniem Feigenbaum’a obie problematyki (reprezentacja wiedzy i UR]ZLMDQLH WHFKQLN DGDSWXMF\FK VL GR ZLDWD V ]DUyZQR UR]ZLMDQ\PL WHPDWDPLMDNLNRQWURZHUVMDPLZVSyáF]HVQHMAI. Zdaniem Donald’a Michie, od lat 50. (tzn. pracy A. Turinga opublikowanej w Mind QDGDO JRGQ\PL XZDJL V GZD WUHQG\ DXWRPDW\F]QH XF]HQLH ]DSRF]WNRZDQH SU]H] $ / 6DPXHO¶D Z SRáRZLH ODWSURZDG]FHGRLQGXNF\MQHJR XF]HQLDVL SRM ü concept learning) we wczesnych latach 60., oraz automatyzacja dedukcyjnego wnioskowania, VIRUPXáRZDQDSU]H]-0F&DUWK\¶HJRZSy(Q\FKODWDFKZVSDUWDSU]H] algorytm rezolucji J. A. 5RELQVRQ¶DZSRáRZLHODW1DWRPLDVW]XSHáQLH SRPLQL W WHPDW\N MHVW SURSR]\FMD $ Turinga z roku 1950: budowa PDV]\Q\ ]GROQHM GR XF]HQLD VL 0R*H SU]\V]HGá F]DV E\ SRGMü ]DSURSRQRZDQSyáZLHNXWHPXWHPDW\N " Dla Rodney’a %URRNV¶D]0,7QDMZD*QLHMV]D]PLDQDZ AI QDVWSLáD Z ODWDFKNLHG\VWZLHUG]RQR*HPRGHOZQLRVNRZDQLDVWRVRZDQ\ZAI jest ]XSHáQLH LQQ\ RG WHJR VWRVRZDQHJR Z QDV]\FK JáRZDFK 5y*QLFH WH QLH SU]HNUHODMSRGHMüµQLHMDNXOXG]L¶20DOHSRMDZLDMVL QRZHPR*OLZRFLL FLH*NL GOD AI ]ZáDV]F]D Z URERW\FH URERW\ RVDG]RQH Z U]HF]\ZLVW\P ZLHFLH 3RGHMFLH WR Z SRáF]HQLX ]H ]ZL NV]DMF\PL VL PRFDPL NRPSXWHUyZ ZEXGRZDQ\FK Z URERW\ SR]ZDOD SU]HVXQü JUDQLFH PR*OLZRFLSHUFHSFMLV]WXF]Q\FKV\VWHPyZ'X*DF] üPy]JXF]áRZLHND RN SRZL FRQD MHVW SHUFHSFML 2EHFQLH QDGDO QLH]DGRZDODMFH V rezultaty prac nad systemami wizyjnymi z ruchomych platform, VHJPHQWDFM RELHNWyZ LWS ,VWQLHM SUREOHP\ ] SRáF]HQLHP ZLHG]\ ] ‘machine learning’ do tych dziedzin. Zdaniem Ryszarda 0LFKDOVNLHJR LQWHOLJHQWQ\ V\VWHP PXVL SRVLDGDü VHQVRU\ XPR*OLZLDMFH PX JURPDG]HQLH LQIRUPDFML E\ü Z VWDQLH SU]HNV]WDáFDü LQIRUPDFM Z ZLHG] XRJyOQLü ]RUJDQL]RZDü F]\OL XF]\ü VL RUD]E\üZVWDQLHZ\NRU]\VW\ZDüW ZLHG] GRRVLJQL FLDFHOXF]\OL UR]XPRZDü&HOAIWR]UR]XPLHüLEXGRZDüWDNLHV\VWHP\ Zaproszony do wypowiedzi znany krytyk AI, Hubert Dreyfus, stwierdza, L* Z SLHUZV]\FK GZXG]LHVWX ODWDFK UR]ZRMX ODWD AI PLDáD MDVQR VIRUPXáRZDQH FHOH ZUD] ] SU]HZLG\ZDQLDPL NLHG\ RQH ]RVWDQ RVLJQL WH&HOHPE\áR]DSURJUDPRZDQLHNRPSXWHUyZWDNDE\G]LDáDá\Z LQWHOLJHQWQ\ VSRVyE ]D PHWRG E\áR Z\NRU]\VWDQLH V\PEROLF]QHM reprezentacji wiedzy. Ta symboliczna AI QLH SRZLRGáD VL 7DNLH QLHSRZRG]HQLH PR*H VSRZRGRZDü SRMDZLHQLH VL QRZ\FK KLSRWH] L NLHUXQNyZUR]ZRMX-HGQDN*H'UH\IXV¶D]DG]LZLDIDNW*H*DGHQ]EDGDF]\ (Simon, Lenat, 0F&DUWK\QLHSU]\]QDOLWHJRZSURVWOHF]]PLHQLDMVZRMH SRGHMFLHZNLHUXQNXEDUG]LHMU]HF]RZ\FKLQ*\QLHUVNLFKSUREOHPyZ -DNR SRGVXPRZDQLH WHM G\VNXVML VáX*\ü PR*H Z\SRZLHG( John’a 0F&DUWK\¶HJR NWyU PR*QD VSDUDIUD]RZDü QDVW SXMFR GRü JDGDQLD ZUDFDMP\GRSUDF\:ROLRQSUDFRZDüQDGAIZ\FKRG]F]]DáR*HQLD*H OHSLHMMHVWPLHüVZyMXG]LDáZNRQWURZHUVMDFK Konferencja na temat SZTUCZNEJ INTELIGENCJI PDMFD Z SRGW\WXOH KDVáD BADANIA, ROZWÓJ, ZASTOSOWANIA PR*H MHVW GREU RND]M E\ UR]SRF]ü G\VNXVM QDG PLHMVFHP V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML Z 3ROVFH Z EDGDQLDFK L ]DVWRVRZDQLDFK :DUWR ]DVWDQRZLü VL F]\ SRWU]HEQH V badania, na wzór tych przeprowadzonych dla ARPA [8]. Takie badania, SR]DSHZQHJRURG]DMXLQZHQWDU\]DFMVWDQXDNWXDOQHJRGDá\E\RGSRZLHG( QD QDVW SXMFH S\WDQLD F]\ Z 3ROVFH MHVW ]DLQWHUHVRZDQLH Z\WZDU]DQLHP SURGXNWyZ ]DZLHUDMF\FK WHFKQLNL V]WXF]QHM LQWHOLJHQFML HZHQWXDOQLH NWR MHVW W\P ]DLQWHUHVRZDQ\" &]\ SRWU]HEQH V EDGDQLD SRGVWDZRZH Z W\P ]DNUHVLH"-DNLHV PR*OLZRFL Z W\P NDGUD ILQDQVHWDNLFKEDGD"-DNLH VSHUVSHNW\Z\ZWHMG]LHG]LQLH" 20 1LH ]DZV]H RSáDFD VL QDODGRZDü QDWXU QS PDFKDQLH VNU]\GáDPL E\ ]EXGRZDü VDPRORW =DWHP QLHNRQLHF]QLH WU]HED QDODGRZDü Py]J E\ VWZRU]\ü XP\Vá LITERATURA [1] AI timeline. http://www.robotwisdom.com/ai/timeline.html. [2] AI timeline. http://www.robotwisdom.com/ai/prehistory.html. [3] BONISSONE P., CHEN YO-TO, GOEBEL K., KHEDKAR P.,S.: Hybrid Soft Computing Systems: Industrial and Commercial Applications. (Invited Paper). Proceedings of the IEEE, vol. 87, No.9, September 1999, pp. 1641-1666. [4] %522.6 5$ %5($=(/ & 0$5-$129,û 0 6&$66(//$7, % :,/,$0621 0 The Cog Project: Building a Humanoid Robot, http://www.ai.mit.edu/projects/cog. [5] &+:,$à.2:6.$ ( Sztuczna Inteligencja w Systemach Eksperckich. Warszawa, 1991. [6] )$5 %+ 0DWHULDá\ G\GDNW\F]QH Department of Information and Computer Scences, Saitama University, Japonia. http://www.cit.ics.saitama-u.ac.jp/~far/Lectures/KE2/01kaime/sld010.htm. [7] FORSYTH R.: Expert Systems. Principles and case studies. Chapman and Hall, Ltd, 1984. [8] GROSZ B., DAVIS R. (Ed).: A Report to ARPA on Twenty-First Century Intelligent Systems. American Association for Artificial Intelligence. http://www.aaai.org/Policy/Papers/arpa-report. html. [9] HEARST M.A., HIRSH H.: AI’s greatest trends and controversies. IEEE Intelligent Systems. January/February 2000, pp. 8-17. [10] MARCISZEWSKI W.:Sztuczna inteligencja. Znak, 1998. [11] MEDSKER L.,R.: Hybrid Intelligent Systems. Kluwer Akademic Publishers, 1995. [12] MITCHELL T.M.: Machine Learning. The McGraw-Hill Companies, Inc., 1997. [13] MULAWKA J.J.: Systemy ekspertowe. Wydawnictwa Naukowo-Techn., Warszawa, 1996. [14] SCHALKOFF R.J.: Artificial Intelligence: An Engineering Approach. McGraw-Hill Publishing Comp., 1990. [15] 6($5/( -5 8P\Vá Py]J L QDXND 3:1 :DUV]DZD 6NUyW Z wiat Nauki, Nr 1, 1991. [16] SUSAC D.: Chrystal Balls 3: Coming in 30 Years to a Theatre as Near as You Think – Superhuman Cyborgs and Androids, March 1, 1998. http://ai.about.com/compute/ai/library/weekly/aa030198a. htm [17] The History of Artificial Intelligence. http://library.thinkquest.org/2705/history.html. [18] Timeline. ftp://ftp.cs.cmu.edu/user/ai/pubs/faqs/ai/timeline.txt by Mark Kantowitz i in. [19] WALTZ D.L.: Artificial Intelligence: Realizing the Ultimate Promisses of Computing. http://www. cs.washington.edu/homes/lazowska/cra/ai.html [20] WEISS G. (Ed.): Multiagent Systems. A Modern Approach to Distributed Artificial Intelligence. The MIT Press, 1999.