Spis treści Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Kluczowe pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2. Początki europejskiej gospodarki (1000–1307) . . . . . . . . . . . . . Idea imperium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W cieniu islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Włoska kolebka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klasztorna sieć i „optymalna” ilość pieniądza . . . . . . . . . . . . . . . . Zakon bankierów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szampańskie targi i początki długu publicznego . . . . . . . . . . . . . Ofensywa na północy i południu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 23 28 33 40 47 55 64 3. Konsolidacja władzy (1307–1519) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Era superkompanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Kryzys zakończony zarazą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Brugia – narodziny bankowości rezerw cząstkowych . . . . . . . . . . 88 Genua – początki długu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Epoka Medyceuszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Nowi gracze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Kosma Medyceusz i jego finansowe imperium .. . . . . . . . . . . . . 117 Habsburgowie – imperium kupione na kredyt . . . . . . . . . . . . . . 122 Upadek Medyceuszy, wzlot Fuggera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Żydzi, katolicy, protestanci i Jacob Fugger . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 4. Epoka imperiów (1519–1720) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Zmierzch dominacji Fuggerów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Potęga Antwerpii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 5 Inauguracja rynku długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bunt Niderlandów i upadek Antwerpii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zmierzch hegemonii Habsburgów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pierwsze korporacje i rozkwit Amsterdamu . . . . . . . . . . . . . . . . Bank Amsterdamski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wojna katolików z protestantami, na której zyskali Żydzi . . . . . Amsterdam – finansowa stolica świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szwedzki eksperyment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Handlowa potęga Holandii i wzrost znaczenia Francji . . . . . . . Rozgrywka o polski tron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sefardyjski desant w Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zło wcielone – Bank Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hazard, który stał się rynkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hugenocka sieć finansowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Człowiek, który zbankrutował Francję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bańka Kompanii Mórz Południowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzekomy upadek merkantylizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 156 161 166 171 179 183 189 194 200 202 208 215 217 224 227 233 5. Inflacyjno-imperialna rewolucja przemysłowa (1720–1918) . . Międzywojnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryzys 1763 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryzys, który zrodził Stany Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . Matecznik Rothschildów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rewolucyjne zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Napoleon – demon kontrybucji i konfiskat . . . . . . . . . . . . . . . . Świt epoki Rothschildów i Baringów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amerykańska bitwa o bank centralny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pax Britannica i standard złota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rothschildowie – władcy pożyczek zagranicznych . . . . . . . . . . Kolejny kryzys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ciemna strona imperium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Demokraci kontra bank centralny i system Suffolk . . . . . . . . . . Rewolucja przemysłowa nakręcana pustym pieniądzem . . . . . . Komunizm – dziecko Banku Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skandynawscy Rothschildowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozkwit kolei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 246 250 258 264 268 274 278 283 285 288 295 298 300 305 310 313 319 6 Nowe twarze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krucjata jankesów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ostatnia ofensywa Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ekspansja Prus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Morgan przejmuje władzę nad USA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krwawy standard złota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szczyt kolonialnego wyścigu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryzys Baringów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Morgan kontra Rockefeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Panika 1883 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stronnictwo niemieckie kontra stronnictwo brytyjskie . . . . . . . „Ile kosztuje rewolucja?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narodziny Rezerwy Federalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Biznesowa wojna domowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Apogeum pozornej wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wojna powinna stanowić dla Ameryki wyśmienitą okazję” . . . Sponsorzy komunizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komunizm jako naturalny skutek kapitalizmu państwowego . . . 321 324 329 333 340 347 349 354 361 366 369 375 381 385 387 391 401 404 6. Epoka bratnich imperiów (1918–1944) . . . . . . . . . . . . . . . . . . Francuski odwet na Niemcach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powojenne remanenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Money doctors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stawianie Niemiec na nogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bratnia pomoc zza oceanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielki kryzys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przemysłowcy stawiają na Hitlera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zamach stanu obozu Rockefellera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rewolucja Roosevelta .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Owocna współpraca Wall Street z III Rzeszą . . . . . . . . . . . . . . Demony, które zerwały się z łańcucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hitler wiernym uczniem Napoleona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wall Street ratuje komunizm i nazizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szwajcarscy pośrednicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przygotowanie nowego światowego ładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bretton Woods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 409 415 421 425 429 433 436 440 445 450 453 456 460 468 470 472 7 7. Epoka superimperium – od 1944 roku do dziś . . . . . . . . . . . . . Imperium, jakiego świat nie widział . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naziści spadają na cztery łapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stalina skok na złoto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mit niemieckiego cudu gospodarczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zjednoczona Europa w służbie dolarowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intrygi imperium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Imperium dolara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kres epoki braci Dulles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szczyt i upadek systemu Bretton Woods . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pożegnanie ze złotem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Petrodolary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finansowa „nowa gwardia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mit Reagana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Śmieciowe obligacje i młode wilki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Upadek Sowietów, narodziny Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . Intronizacja Goldman Sachs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bańka dot.com i kryzys azjatycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Globalna walka w obronie petrodolara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryzys, który wyniósł Goldman Sachs na szczyt . . . . . . . . . . . . System petrodolarowy pod presją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konsumpcjonizm, hedonizm, kultura masowa . . . . . . . . . . . . . . Co dalej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 475 478 482 485 489 493 502 507 509 515 522 529 534 539 545 549 552 558 560 566 575 582 Kalendarium najważniejszych wydarzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . 591 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609 Indeks osobowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615 8