geologia 1

GEOLOGIA:
Petrologia i petrografia
Mineralogia i geochemia
Geologia dynamiczna
Gleboznawstwo
Tektonika
Stratygrafia
Paleontologia
Kartowanie geologiczne
Geologia inżynierska, geofizyka, hydrogeologia, geologia złożowa
MINERAŁY I SKAŁY
MINERAŁ
- kryształ
- stały skład chemiczny
- stałe własności fizyczne
- naturalne pochodzenie
- zatwierdzony przez IMA
PROSTE CECHY ROZPOZNAWCZE MINERAŁÓW:
- barwa (zewnętrzna barwa kryształu)
- rysa (barwa po sproszkowaniu)
- twardość (wg skali Mohsa)
- własności chemiczne (np. reakcje z kwasami)
- pokrój (kształt kryształów)
- łupliwość (skłonność do pękania)
Skala twardości
Mohsa:
10. diament
9. korund
8. topaz
7. kwarc
6. ortoklaz
5. apatyt
4. fluoryt
3. kalcyt
2. gips
1. talk
Najczęstsze pokroje:
- izometryczny
- słupkowy
- tabliczkowy
- igiełkowy
(w tym
skupienia
nerkowate)
Łupliwość
MINERAŁY SKAŁOTWÓRCZE
- najbardziej pospolite, występujące w największej ilości,
stanowiące główną część danej skały
- najczęściej spotykane:
kwarc
kalcyt
skalenie (grupa kilku podobnych minerałów)
gips
granaty (grupa kilku podobnych minerałów)
minerały ciemne (grupa kilku podobnych minerałów)
minerały ilaste (grupa kilku podobnych minerałów)
KWARC
- pokrój słupkowy
- barwa biała, szara, rzadziej inne lub
bezbarwny
- rysa biała
- nie reaguje z kwasami
- twardość 7 (zarysowuje szkło i stal)
- brak łupliwości
- skałotwórczy dla skał: granitoidy, gnejsy,
granulity, piaskowce, mułowce, żwiry, piaski,
lessy, gliny
SKAŁA - naturalne nagromadzenie minerałów (lub mineraloidów)
skały monomineralne
skały polimineralne
skalenie
kwarc
GEOLOGIA REGIONALNA POLSKI
– skały magmowe, metamorficzne i osadowe
SKAŁY MAGMOWE
Skały wulkaniczne (wylewne):
Skały plutoniczne (głębinowe):
- bazalty
- granitoidy (np. granit, granodioryt)
- ryolity
- gabroidy (np. gabro, dioryt, anortozyt)
- dacyty
- sjenitoidy (np. sjenit, monzonit)
- trachity
- ultramafity (np. oliwinit, piroksenit
SKAŁY METAMORFICZNE
Skały pierwotne:
Skały metamorficzne:
- granitoidy, piaskowce, zlepieńce
-> gnejsy, granulity
- sjenitoidy, gabroidy, ultramafity
-> serpentynity
- wylewne
-> amfibolity
- iły, mułki, gliny, iłowce, mułowce
-> łupki metamorficzne
- wapienie
-> marmury
SKAŁY OSADOWE
Diageneza – procesy zachodzące w skale po jej osadzeniu
- lityfikacja
- kompakcja
- rekrystalizacja
Skały przed lityfikacją:
Skały po lityfikacji:
skały niezlityfikowane, osady
skały zlityfikowane, skały lite
SKAŁY OSADOWE
Osady:
Skały lite:
- muły węglanowe
- wapienie, margle
- żwiry
- zlepieńce
- piaski
- piaskowce
- mułki, pyły
- mułowce
- iły
- iłowce, łupki ilaste
- gliny
- tyllity
- torfy
- węgle
- gytie, kredy jeziorne
- łupki bitumiczne
- osady próchniczne
- bitumiczne: zlepieńce, piaskowce,
mułowce, iłowce, tyllity
METODY BADAŃ LABORATORYJNYCH MINERAŁÓW I SKAŁ
- metody mineralogiczne (skład mineralny):
- XRD
- mikroskopia polaryzacyjna
- metody chemiczne (skład pierwiastkowy):
- SEM / EDS
Metoda mineralogiczna
XRD – X-Ray Diffraction
= dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego
sprzęt: dyfraktometr
- metoda niszcząca
- próbka proszkowa, poniżej 1g
- efekt: rozpoznanie minerałów
- koszt: ok. 20-40 zł za próbkę
skała
Q
6000
5000
Lin (Counts)
4000
3000
2000
Q
1000
M
Q
M
Q
M
0
20
10
5
4
3
2
d - Scale
Bisnik_Sonda 3_p.3_07,08m / 1s i=0.02 - File: B_S3_p3_0708m.RAW - Type: 2Th/Th locked - Start: 3.000 ° - End: 70.000 ° - Step: 0.020 ° - Step time: 1. s - Temp.: 25 °C (Room) - Time Started: 3 s - 2-Theta: 3.000 ° - Theta: 1
Operations: Background 0.014,1.000 | Import
Q – kwarc
M - mullit
Metoda mineralogiczna
mikroskopia polaryzacyjna – obserwacja szlifów w świetle spolaryzowanym
sprzęt: mikroskop optyczny polaryzacyjny
- metoda niszcząca
- szlif (tzw. płytka cienka)
- efekt: rozpoznanie minerałów
- koszt: indywidualne umowy
Metoda chemiczna
SEM / EDS – Scanning Electron Microscope / Energy Dispersive X-ray
Spectroscopy
= skaningowa mikroskopia elektronowa ze spektroskopią energii
rozproszonego promieniowania rentgenowskiego
sprzęt: mikroskop elektronowy z przystawką EDS
- metoda nieniszcząca
- próbka o wielkości nie większej niż 2 x 3 cm
- efekt: zdjęcia mikroskopowe, przybliżony skład pierwiastkowy (z wyjątkiem
wodoru)
- koszt: ok. 30-60 zł za godzinę
keV
counts