Kultura żydowska
advertisement
PRZEDSTAWICIELE KULTURY ZYDOWSKIEJ Malarze Zydowscy MARC CHAGALL * Francuski malarz pochodzenia żydowskorosyjskiego * Jeden z najwybitniejszych współczesnych grafików * Scenograf * Ilustrator * Zaliczany do kręgu malarzy École de Paris. ZYCIORYS Chagall urodził się w 1887 r. w ubogiej rodzinie chasydzkich Żydów. Mając 19 lat wyjechał do Petersburga, gdzie studiował m.in. u L. Baksta. W 1914 w Berlinie miał pierwszą samodzielną wystawę, gdzie wywarł wpływ na niemieckich ekspresjonistów. W 1917 założył w Witebsku, Akademię Malarską. Chagall był głęboko wstrząśnięty widokiem żydowskiej dzielnicy w Warszawie i faktem, iż był świadkiem publicznego antysemickiego znieważenia jego przyjaciela na jednej z warszawskich ulic. W 1966 r. przeniósł się do Saint-Paul-de-Vence gdzie w 1985 r. zmarł i został pochowany. SLYNNE DZIELA OBRAZY Ja i wieś 1911 Skrzypek 1912-1913 Zakochani nad miastem 1915 Przechadzka 1917 Linoskoczka 1930 Kochankowie w bzach 1931 Ulica zakochanych 1939 SCENOGRAFIE Kostiumy do baletów: GRAFIKI Akwaforty do: Martwych dusz N. Gogola 1923-27 Bajek J. de La Fontaine’a 1927-31 Biblii 1931-55). Aleko 1942 Ognisty ptak 1945 WITRAŻE Witraże do katedry w Reims 1974 STYL Stworzył własny indywidualny styl ekspresyjny kolor, naruszanie proporcji i zestawianie elementów świata realnego w nierealne układy. Tematy z czasów swojego dzieciństwa i młodości w Witebsku, zaczerpnięte z obrzędów i zwyczajów żydowskich i życia rosyjskiego ludu. Liryczne sceny miłosne. Baśniowa atmosfera obrazów zapowiadająca surrealizm. Sztuka z elementami symbolizmu i ekspresjonizmu. ŚRODKI WYRAZU *Charakterystycznymi środkami wyrazu malarstwa Chagalla są: *Miękka i płynna deformacja kształtów *Ekspresyjny koloryt z przewagą żywych czerwieni, błękitów i zieleni *Nastrój dziwności i fantastyczności. MAURYCY GOTTLIEB * Malarz pochodzenia żydowskiego * Najwybitniejszy artysta w kręgu kultury żydowskiej na ziemiach polskich w 2 połowie XIX wieku * Uczeń Jana Matejki * Po śmierci Matejko nazwał go "Malarzem Wielkich Nadziei" ZYCIORYS Urodził się w 1856 r. w Drohobyczu. Pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej o wysokim poziomie intelektualnym. Od najmłodszych lat wychowywany był w głębokim poszanowaniu religii i tradycji judaizmu, a jednocześnie w aurze tolerancji, otwarcia na światopogląd i kulturę nieżydowskiej części społeczeństwa. W 1872 podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Niezależnie od studiów malarskich interesował się historią i językiem polskim. W 1875 zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych i rozpoczął studia pod jego kierunkiem; zajął się w tym okresie głównie malarstwem historycznym, ale wkrótce - po zajściu z kolegami na tle antysemickim - opuścił Kraków i powrócił do Wiednia. Na początku 1879 zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł pół roku później po krótkiej chorobie. SLYNNE DZIELA Przysięga Kościuszki w Krakowie Kawalerowie inflanccy proszący o opiekę Zygmunta Augusta przeciw cesarzowi Ferdynandowi Albrecht brandenburski odbierający inwestyturę od króla Zygmunta Starego Scena z życia Dymitra Samozwańca Autoportret w stroju szlachcica polskiego Shylock i Jessyka Żydzi modlący się Żyd w stroju arabskim Chrystus nauczający w Kafarnaum Kazimierz Wielki nadający prawa Żydom STYL - W okresie studiów krakowskich tworzył obrazy o tematyce historycznej. - Tworzył liczne typy portretowe. - W późniejszym czasie malował głównie prace związane z kulturą, nad obrazami, będącymi realizacją jego misji pojednania polsko-żydowskiego poprzez malarstwo. - Był jednym z pierwszych malarzy, którzy ukazywali Żydów zamożnych, wykształconych, reprezentujących wysoki poziom intelektualny i kulturalny. ŚRODKI WYRAZU Gottlieb był niezwykle wrażliwym kolorystą, wyczulonym na subtelną grę refleksów światła i harmonię tonów barwnych. Ekspresyjne walory światłocieniowe Wyrafinowana gama miękko przenikających plam barwnych Emocjonalny, wizyjny nastrój wielu prac Poeci Zydowscy HEINRICH HEINE *Niemiecki poeta, pochodzenia żydowskiego *Do wielu jego utworów muzykę pisali Robert Schumann i Franz Schubert *wywodził się z niemieckiej szkoły romantyzmu ZYCIORYS Poeta niemiecki twórca o ogromnej pasji polemicznej, operujący nastrojem, błyskotliwym dowcipem, ironią i satyrą; wywodził się z niemieckiej szkoły romantycznej, różniąc się od niej zapatrywaniami politycznymi; autor jednego z najgłośniejszych zbiorów liryki niemieckiej Księga pieśni (1827, wyd. pol. 1880, tu m.in. Liryczne intermezzo, cykle Powrót, Z podróży po Harzu, marynistyczne Morze Północne ), w którym łączył kunszt artystyczny z ludowością i prostotą; po kilkutygodniowym pobycie w Polsce napisał esej O Polsce (1822, wyd. pol. 1913); w Obrazach z podróży (t. 1-4 1826-31, wyd. pol. 1879), pełnych wrażeń z wędrówek po Niemczech, W. Brytanii i Włoszech, objawił się Heine jako mistrz lekkiej i impresyjnej prozy, zawierającej wiele refleksji politycznych i społ., także partie polemiczne; od 1831 w Paryżu, gdzie rozpoczął ożywioną działalność publicystycznej, pisząc m.in. na tematy franc.; tu też powstały artykuły o literaturze niemieckiej. SLYNNE DZIELA Esej o Polsce (1822, wyd. pol. 1913) Księga pieśni (1827, wyd. pol. 1880, tu m.in. Liryczne intermezzo, cykle Powrót, Z podróży po Harzu, marynistyczne Morze Północne ) Artykuły o literaturze niemieckiej (Die romantische Schule 1836) SZOLEM SZWARCBARD שלום־שמואל שווַארצבַארד * poeta żydowski pochodzenia rosyjskiego * publicysta i działacz anarchistyczny *z abójca Symona Petlury w 1926 roku. ZYCIORYS Urodził się w rodzinie besarabskich Żydów Izaaka Szwarcburda i Chai Wajnberg. Po wyjeździe rodziny do Bałty na skutek opróżniania z ludności żydowskiej strefy przygranicznej zainteresował się anarchizmem, wziął udział w rewolucji 1905 roku. W obawie przed aresztowaniem opuścił Rosję i mieszkał m.in. w Rumunii, Lwowie, Budapeszcie, Włoszech. * W 1910 roku osiadł w Paryżu i pracował jako zegarmistrz. * W 1914 roku wstąpił wraz z bratem do Legii Cudzoziemskiej, za trzyletni udział w walkach otrzymał odznaczenie Croix de guerre. * W 1920 roku wydał w Paryżu pierwszy zbiorek poezji "Marzenia i rzeczywistość" ("Trojmen unwirklichkejt"), na którym piętno odcisnęły wydarzenia wojny. SLYNNE DZIELA ""( "טרוימען און ווירקלעכקייטTrojmen un Wirklechkejt" – "Marzenia i rzeczywistość" – wiersze w dwóch tomach wydane pod pseudonimem Bal- Chalojmes, Paryż 1920) ’"( "אין קריג מיט זיך אַ לייןIn krig mit zich alejn" – "W wojnie ze samym sobą" – proza, Chicago 1933) "( "אינעם לויף ֿפון יאָ רןInem lojf fun jorn" – "Z biegiem lat", wspomnienia, Chicago 1934) ( "אין אָ נדענקונג ֿפון שלום שוואַ רצבאַ רדIn ondenkung fun Szolem Szwarcbard" – "W pamięci o Szolemie Szwarcbardzie", wspomnienia Chicago 1938) Naukowcy Zydowscy ALBERT EINSTEIN Naukowiec żydowskiego pochodzenia Mimo żydowskiego pochodzenia nigdy nie był w Izraelu Był ateistą Laureat Nagrody Nobla za wyjaśnienie zjawiska fotoelektrycznego zewnętrznego(1921) i prace teoretyczne w dziedzinie fizyki.(1930) W 1952 roku odrzucił propozycje objęcia stanowiska pierwszego prezydenta Izraela ZYCIORYS Albert Einstein był jednym z najwybitniejszych fizyków w historii nauki. Urodził się 14 marca 1879 roku w Ulm , w Niemczech w rodzinie żydowskiej. Studiował w Zurychu, a pracę zawodową rozpoczął w Bernie jako urzędnik bankowy. Po opublikowaniu pierwszych doniosłych prac (o ruchach Browna i korpuskularnej teorii światła) został w 1909 profesorem uniwersytetu w Zurychu, następnie w Pradze, później w Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie. W 1933, po dojściu Hitlera do władzy, zmuszony został do emigracji z Niemiec. Po przyjeździe do USA pracował w Institute of Advanced Study w Princeton (USA). ZYGMUNT FREUD Psychiatra pochodzenia żydowskiego Twórca psychoanalizy Krytyk religijny, sam o sobie mówił, że jest ateistą Wielokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny oraz literatury ZYCIORYS Zygmunt Freud był austriackim neurologiem i psychiatrą, twórcą psychoanalizy i psychologii głębi. Urodził się 6 maja 1856 we Freibergu na Morawach. Należał do bogatej rodziny lekarskiej pochodzenia żydowskiego. W 1881 roku uzyskał tytuł doktora nauk medycznych i podjął pracę w Das Allgemeine Krankenhaus w Wiedniu. W latach 1885-1893 pracował w Instytucie Neurologicznym Kassowitza w Wiedniu; od 1887 roku zaczął stosować w praktyce lekarskiej metodę sugestii hipnotycznej. SLYNNE DZIELA Über der Traum, 1901. Marzenia senne. Zur Psychopathologie des Alltagslebens, 1901. Psychopatologia życia codziennego Vorlesungen zur Einführung in die Psychoanalyse, 1917. Wstęp do psychoanalizy Über Psychoanalyse, 1910. O psychoanalizie Abriss einer Psychoanalyse, 1939. Zarys psychoanalizy – dzieło niedokończone. Das Unbehagen in der Kultur. Kultura jako źródło cierpień. Rezyserzy Zydowscy ROMAN POLANSKI Polski reżyser Scenarzysta, aktor filmowy i teatralny Producent filmowy Zdobywca Oskara za reżyserię filmu „Pianista” Laureat Złotej Palmy ZYCIORYS Urodził się w polsko-żydowskiej rodzinie w Paryżu która w 1937 przeniosła się do Krakowa Ojciec Polańskiego - Ryszard Polański (lub Liebling) był polskim Żydem. Matka - Bula Polańska (z domu Katz) - urodziła się w Rosji. Okres wojny spędził w getcie w Krakowie a potem we wsi Wysoka koło Wadowic. Od 1948 występował w teatrze, a na ekranie zadebiutował w 1953. Od 1954 studiował reżyserię w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi którą skończył, jednak nie zdobył dyplomu. W 1959 ożenił się z aktorką Barbarą Kwiatkowską, znaną z debiutu w filmie Ewa chce spać, oraz występu w Jowicie. Małżeństwo skończyło się rozwodem w 1962. Laureat Złotej Palmyna festiwalu w Cannesza najlepszy film i Oscaraw 2003 roku za reżyserię Pianisty Statuetki nie odebrał z powodu nadal aktualnego listu gończego i zarzutów pod jego adresem z powodów, dla których opuścił Stany Zjednoczone. SLYNNE DZIELA REŻYSER Filmy krótkometrażowe Morderstwo (1957) Gdy spadają anioły (1959) Gruby i chudy (Gros et le maigre, Le, 1961) Filmy pełnometrażowe Nóż w wodzie (1962) Dziecko Rosemary (Rosemary's Baby, 1968) Chinatown (1974) Piraci (Pirates, 1986) Gorzkie gody (Bitter Moon, 1992) Pianista (The Pianist, 2002) Oliver Twist (2005) SCENARZYSTA Zaczarowany rower(1955) Dziecko Rosemary (Rosemary's Baby, 1968) Chinatown (1974) Piraci (Pirates, 1986) Gorzkie gody (Bitter Moon, 1992) Oliver Twist (2005) AKTOR Antek(1955) jako Antek Gruby i chudy (Gros et le maigre, Le, 1961) jako Chudy Zemsta (2002) jako Józef Papkin Godziny szczytu 3 (2007) jako Detektyw Jacques PRODUCENT Gruby i chudy (Gros et le maigre, Le, 1961) Gorzkie gody (Bitter Moon, 1992) Pianista (The Pianist, 2002) Oliver Twist (2005) STEVEN SPIELBERG Jeden z najwybitniejszych reżyserów i scenarzystów na świecie. Producent filmowy Zdobywca Oskara za m.in. filmy „Listy Schindlera” oraz „Szeregowiec Ryan” Laureat nagrody im. Irvinga G. Thalberga Współzałożyciel wytwórni filmowej „Dream Works” Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa Międzynarodowa kapituła nadała mu godność Kawalera Orderu Uśmiechu. ZYCIORYS Od wczesnego dzieciństwa fascynowała go sztuka filmowa. Swój pierwszy pełnometrażowy film - Firelight - nakręcił w wieku 18 lat. W 1966 rozpoczął studia na wydziale anglistyki na Stanowym Uniwersytecie w Kalifornii w Long Beach. W wieku 21 lat nakręcił 24-minutowy film Amblin, który w 1969 roku zdobył nagrodę na festiwalu w Wenecji. Dzięki temu filmowi podpisał siedmioletni kontrakt ze studiem Universal, przerywając jednocześnie naukę w college'u. Początkowo kręcił filmy telewizyjne i seriale, by w 1971 nakręcić swój pierwszy znaczący duży film - Pojedynek na szosie. W 1974 roku do kin wszedł Sugarland Express, będący jego debiutem na dużym ekranie. Następnym filmem Spielberga były Szczęki które kosztowały 10 milionów dolarów, a osiągnęły wpływy przekraczające 470 mln dolarów. W 1977 roku na ekrany wszedł pierwszy film science fiction w dorobku reżysera - Bliskie spotkania trzeciego stopnia Zdobył on osiem nominacji i dwa Oscary. SLYNNE DZIELA SCENARZYSTA Firelight(1964) Sugarland Express (The Sugarland Express, 1974) Duch (Poltergeist, 1982) Niesamowite historie (Amazing Stories, 1985-1987) Goonies (The Goonies, 1985) A.I. Sztuczna inteligencja (Artificial Intelligence: AI, 2001) Park Jurajski 3 (Jurassic Park III, 2001) REŻYSER Ostatnia broń(The Last Gun, 1959) Firelight(1964 Amblin'(1968) Pojedynek na szosie(Duel, 1971) Sugarland Express(The Sugarland Express, 1974) Szczęki(Jaws, 1975) E.T.(E.T. the Extra-Terrestrial, 1982) Indiana Jones Lista Schindlera (Schindler's List, 1993) Park Jurajski (film) (Jurassic Park, 1993) Zaginiony Świat:Park Jurajski PRODUCENT Powrót do przyszłości(Back to the Future,1985) Powrót do przyszłości II(Back to the Future II,1989) Powrót do przyszłości III(Back to the Future III,1990) Muzycy Zydowscy BOB DYLAN Imię i nazwisko Robert Allen Zimmerman Pseudonim Elston Gunnn, Blind Boy Grunt, Lucky Wilbury Boo Wilbury, Elmer Johnson, Sergei Petrov, Jack Frost Data i miejsce urodzenia 24 maja 1941 Stany Zjednoczone Instrument śpiew, gitara gitara basowa harmonijka, keyboard, akordeon, instrumenty perkusyjne Gatunek folk, rock, blues, country Zawód wokalista, kompozytor poeta, aktor, scenarzysta, DJ Aktywność 1959 - obecnie Wytwórnia płytowa Columbia Records, Asylum Records ZYCIORYS Bob Dylan (właściwie Robert Allen Zimmerman ur. 24 maja 1941 roku w Duluth, Minnesota) - amerykański piosenkarz, kompozytor, pisarz i poeta pochodzenia żydowskiego (Zushe ben Avraham). Jest jedną z najważniejszych postaci muzyki popularnej ostatnich pięciu dekad. Swój indywidualny styl oparł na wielu gatunkach muzycznych, od tradycyjnego amerykańskiego folku i country-bluesa do muzyki gospel, rock and rolla, rockabilly, czy angielskiej, szkockiej i irlandzkiej muzyki folkowej, a także jazzu i swingu. Występuje z gitarą akustyczną, elektryczną, keyboardem, harmonijką ustną. SLYNNE DZIELA Twórca piosenek uznawanych za hymny pokolenia: Blowin' in the Wind, Like a Rolling Stone i protest songów: The Times They Are aChangin', Hurricane. FELIX MENDELSSOHN kompozytor okresu romantyzmu. Był najprawdopodobniej najwybitniejszym cudownym dzieckiem po Mozarcie. Pierwszą symfonię Mendelssohn napisał w wieku piętnastu lat. ZYCIORYS Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy (ur. 3 lutego 1809 w Hamburgu, zm. 4 listopada 1847 w Lipsku), kompozytor okresu romantyzmu. Był najprawdopodobniej najwybitniejszym cudownym dzieckiem po Mozarcie. Ojcem Mendelssohna był Abraham Mendelssohn-Bartholdy, bankier, syn wybitnego filozofa żydowskiego Mojżesza Mendelssohna. Rodzina Feliksa przyjęła jednak chrześcijaństwo i w 1812 przeprowadziła się do Berlina. - Jego siostra Fanny Mendelssohn (później Fanny Hensel), była znaną pianistką i kompozytorem-amatorem. Mendelssohn zaczął uczyć się gry na pianinie u swojej matki gdy miał sześć lat, a od siódmego roku życia uczyła go Marie Bigot w Paryżu. Od 1817 studiował kompozycję u Carla Friedricha Zeltera w Berlinie. Prawdopodobnie pierwszy publiczny koncert (z towarzyszeniem orkiestry kameralnej) dał w wieku dziewięciu lat. CIEKAWOSTKI Mendelssohn przyczynił się także do odnalezienia rękopisów Jana Sebastiana Bacha. Podobno zauważył je, kiedy robił z żoną zakupy u rzeźnika. Obsługa nieświadoma tego co robi, zawijała kawałki mięsa w bezcenne rękopisy Bacha. Sklep mieścił się w tym samym domu, w którym Bach mieszkał i tworzył. Dzięki Mendelssohnowi udało się ocalić i zachować większość cennych nut. Pierwsze wykonanie znanego Marsza Weselnego Mendelssohna, w okolicznościach znanych dzisiaj powszechnie, odbyło się 25 stycznia 1858 roku w kaplicy królewskiej St. James's Palace w Londynie podczas ślubu księżnej Wiktorii Koburg (najstarszej córki królowej Wiktorii) z księciem Fryderykiem Hohenzollernem (późniejszym cesarzem Niemiec). Wyboru utworu dokonała panna młoda.
