Spis treści Wykaz skrótów ............................................................................................................ XI Wykaz literatury ......................................................................................................... XV Ważniejsze strony internetowe . ................................................................................. XIX Przedmowa ................................................................................................................... XXI I. Część ogólna Rozdział I. Rozważania ogólne .................................................................................. § 1.Organizacja międzynarodowa, prawo organizacji międzynarodowych – definicja ........................................................................................................... § 2.Klasyfikacja organizacji międzynarodowych ................................................... 1. Organizacje rządowe, pozarządowe i mieszane . .......................................... 2. Organizacje globalne i partykularne . ........................................................... 3. Organizacje ogólne i wyspecjalizowane ....................................................... 4. Organizacje otwarte, półotwarte i zamknięte . ............................................. 5. Organizacje tradycyjne i ponadpaństwowe .................................................. 6. Organizacje koordynujące i integrujące . ...................................................... 7. Inne podziały organizacji międzynarodowych . ........................................... § 3.Organizacja międzynarodowa – uczestnik społeczności międzynarodowej..... § 4.Organizacja międzynarodowa – podmiot prawa międzynarodowego . ............ § 5.Utworzenie organizacji międzynarodowej ........................................................ § 6.Struktura organizacji międzynarodowych ........................................................ § 7.Osoby fizyczne w organizacjach międzynarodowych ...................................... 3 4 4 5 6 6 7 8 8 8 9 10 12 13 Rozdział II. Uchwały organizacji międzynarodowych ............................................ § 8.Źródła prawa międzynarodowego ..................................................................... § 9.Miękkie prawo międzynarodowe ...................................................................... 14 14 18 Rozdział III. II Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1986 r. . ................... § 10.Prawo traktatów ................................................................................................. § 11.Definicja traktatu, zdolność do zawierania traktatów . ..................................... § 12.Sposoby zawarcia traktatu ................................................................................. 1. Rokowania (negocjacje) ................................................................................. 2. Ustalenie autentyczności tekstu / parafowanie ............................................. 3. Podpisanie/wymiana dokumentów stanowiących traktat . ........................... 4. Przyjęcie umowy ........................................................................................... 19 19 20 21 22 22 22 23 3 Spis treści VI § 13.Zastrzeżenia ....................................................................................................... § 14.Stosowanie traktatu w czasie i w przestrzeni .................................................... § 15.Interpretacja traktatu ......................................................................................... § 16.Obowiązek nieudaremniania traktatu, pacta sunt servanda ............................ § 17.Umowy a państwa i organizacje międzynarodowe niebędące stronami .......... § 18.Nieważność traktatu .......................................................................................... § 19.Wygaśnięcie traktatu . ........................................................................................ 25 26 27 28 29 30 32 Rozdział IV. Sukcesja członkostwa w organizacjach międzynarodowych . .......... 35 II. Część szczegółowa Rozdział I. ONZ – organizacja uniwersalna . ........................................................... § 20.ONZ – charakterystyka ogólna .......................................................................... § 21.Organy główne ONZ .......................................................................................... 1. Zgromadzenie Ogólne ................................................................................... 2. Rada Bezpieczeństwa .................................................................................... 3. Rada Gospodarcza i Społeczna ..................................................................... 4. Rada Powiernicza .......................................................................................... 5. Sekretariat . .................................................................................................... 6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ............................................... § 22.Organizacje wyspecjalizowane ONZ ................................................................ 41 41 44 44 46 49 49 49 50 53 Rozdział II. Unia Europejska ..................................................................................... § 23.Prawo europejskie – definicja i zasady .............................................................. § 24.Pierwotne prawo wspólnotowe i unijne – rozwój .............................................. 1. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS) . ... 2. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (TEWEA) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (TEWG) ....... 3. Zunifikowanie instytucji Wspólnot – Konwencja o pewnych instytucjach wspólnych dla Wspólnot Europejskich, Traktat o fuzji instytucji . .............. 4. Jednolity akt europejski . ............................................................................... 5. Traktat o Unii Europejskiej ........................................................................... 6. Traktat amsterdamski .................................................................................... 7. Traktat nicejski .............................................................................................. 8. Konstytucja europejska ................................................................................. 9. Traktat z Lizbony . ......................................................................................... § 25.Unia Europejska – charakterystyka ................................................................... 1. Wertykalny i horyzontalny rozwój UE ......................................................... 2. Unia Europejska – opis, definicja .................................................................. 3. Unia Europejska – organy ............................................................................. 4. Unia Europejska po wejściu w życie Traktatu z Lizbony ............................. § 26.Pochodne prawo wspólnotowe i unijne . ............................................................ 55 55 57 58 59 60 60 62 64 64 65 66 66 66 67 70 73 Rozdział III. Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego ....................................... § 27.Geneza, cele i zasady działania Paktu ............................................................... 1. Powstanie NATO ........................................................................................... 2. Cele i zasady działania NATO ...................................................................... 76 78 78 79 59 Spis treści VII § 28.Struktura Paktu .................................................................................................. 1. Struktury polityczne . .................................................................................... 2. Struktury wojskowe . ..................................................................................... 3. Członkostwo w NATO .................................................................................. 4. Struktury partnerstwa i współpracy z NATO .............................................. § 29.Działalność Paktu w okresie postzimnowojennym ........................................... 1. Transformacja NATO .................................................................................... 2. Reagowanie na nowe zagrożenia w dziedzinie bezpieczeństwa .................. 3. Rola NATO w operacjach pokojowych / operacjach wspierania pokoju ...... 4. Pozostałe obszary działalności ...................................................................... 82 82 85 87 89 94 94 95 98 103 Rozdział IV. Wybrane pozawspólnotowe/pozaunijne organizacje europejskie .... § 30.Rada Europy . ..................................................................................................... § 31.Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ..................................... 105 105 115 Rozdział V. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ................................. § 32.Rys historyczny .................................................................................................. § 33.Cele i zasady działania MKCK, podstawy prawne działalności ...................... § 34.Struktura MKCK ............................................................................................... § 35.Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża a Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca ............................................... 117 117 119 122 125 Rozdział VI. Wybrane pozaeuropejskie organizacje regionalne o charakterze ogólnym . ....................................................................................................................... § 36.Organizacja Państw Amerykańskich . ............................................................... 1. Geneza, cele i zasady działania Organizacji Państw Amerykańskich ......... 2. Struktura Organizacji Państw Amerykańskich ............................................ 3. Zakres działalności Organizacji Państw Amerykańskich ............................ § 37.Organizacja Jedności Afrykańskiej / Unia Afrykańska . .................................. 1. Organizacja Jedności Afrykańskiej – ogólna charakterystyka .................... 2. Geneza, cele i zasady działania Unii Afrykańskiej ...................................... 3. Struktura Unii Afrykańskiej ......................................................................... 4. Zakres działalności Unii Afrykańskiej ......................................................... § 38.Liga Państw Arabskich ...................................................................................... 1. Geneza, cele i zasady działania Ligi Państw Arabskich . ............................. 2. Struktura Ligi Państw Arabskich . ................................................................ 3. Zakres działalności Ligi Państw Arabskich . ................................................ 129 129 129 133 137 144 144 147 150 157 162 162 164 166 Rozdział VII. Amnesty International i Greenpeace jako przykłady organizacji NGO .......................................................................................................... § 39.Amnesty International . ...................................................................................... 1. Rys historyczny ............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Amnesty International . ........................................... 3. Struktura Amnesty International .................................................................. § 40.Greenpeace ........................................................................................................ 1. Rys historyczny ............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Greenpeace ............................................................. 3. Struktura Greenpeace ................................................................................... 171 171 171 173 176 182 182 185 186 Spis treści VIII Rozdział VIII. Inne wybrane międzynarodowe organizacje pozarządowe – analiza politologiczna . ............................................................................................. § 41.Uwagi wstępne ................................................................................................... § 42.Rotary International .......................................................................................... 1. Rys historyczny ............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Rotary International ............................................... 3. Struktura Rotary International ..................................................................... § 43.Human Rights Watch . ........................................................................................ 1. Rys historyczny ............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Human Rights Watch ............................................... 3. Struktura Human Rights Watch . ................................................................... § 44.Międzynarodowa Rada Nauki (International Council for Science, ICSU) . .... 1. Rys historyczny .............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Międzynarodowej Rady Nauki ............................... 3. Struktura Międzynarodowej Rady Nauki ..................................................... § 45.Międzynarodowe Towarzystwo Nauk Politycznych (International Political Science Association, IPSA) ................................................................................ 1. Rys historyczny .............................................................................................. 2. Cele i zasady działania Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych . ................................................................................................. 3. Struktura Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych ................. § 46.Podsumowanie ................................................................................................... 190 190 191 191 193 194 196 196 196 197 198 198 199 200 200 200 201 201 201 III. Testy i tablice Przykładowe testy wraz z rozwiązaniami ................................................................ Test 1. . ......................................................................................................................... Test 2. .......................................................................................................................... Test 3. . ......................................................................................................................... Rozwiązania ................................................................................................................. Test 1. . ......................................................................................................................... Test 2. .......................................................................................................................... Test 3. . ......................................................................................................................... Inne przykładowe pytania testowe z rozwiązaniami ............................................... Rozwiązania ................................................................................................................. 205 205 208 210 213 213 215 217 220 231 Tablice ........................................................................................................................... Tabl. 1. Społeczność międzynarodowa ..................................................................... Tabl. 2. Rodzaje źródeł prawa międzynarodowego publicznego . ............................ Tabl. 3. Znaczenie źródeł prawa międzynarodowego na poszczególnych etapach istnienia organizacji międzynarodowej ....................................................... Tabl. 4. Umowa międzynarodowa – terminologia .................................................... Tabl. 5. Uchwały organizacji międzynarodowych – źródło prawa .......................... Tabl. 6. Uchwały organizacji międzynarodowych – podział ................................... Tabl. 7. Tryby podejmowania uchwał w organizacjach międzynarodowych . ......... Tabl. 8. Podmiotowość międzynarodowoprawna ..................................................... Tabl. 9. Podmioty prawa międzynarodowego publicznego uznaneprzez większość doktryny ....................................................................................................... 242 242 242 242 243 243 243 243 244 244 Spis treści IX Tabl. 10. Tabl. 11. Tabl. 12. Tabl. 13. Tabl. 14. Tabl. 15. Tabl. 16. Tabl. 17. Tabl. 18. Tabl. 19. Tabl. 20. Tabl. 21. Tabl. 22. Tabl. 23. Tabl. 24. Tabl. 25. Tabl. 26. Tabl. 27. Tabl. 28. Tabl. 29. Tabl. 30. Tabl. 31. Tabl. 32. Tabl. 33. Tabl. 34. Tabl. 35. Tabl. 36. Tabl. 37. Tabl. 38. Tabl. 39. Tabl. 40. Tabl. 41. Tabl. 42. Tabl. 43. Tabl. 44. Tabl. 45. Tabl. 46. Tabl. 47. Tabl. 48. Tabl. 49. Tabl. 50. Tabl. 51. Tabl. 52. 244 245 246 246 247 247 247 248 248 248 249 249 249 250 250 250 251 251 252 252 252 253 253 253 254 254 255 255 255 256 256 257 257 258 258 258 259 259 260 261 261 261 Atrybuty podmiotowości organizacji międzynarodowej ............................ Klasyfikacja organizacji międzynarodowych . ............................................ Organizacje rządowe (GO) – terminologia .................................................. Organizacje pozarządowe (NGO) – terminologia ....................................... Statut organizacji międzynarodowej . .......................................................... Struktura organizacji międzynarodowych .................................................. Członkostwo w organizacjach międzynarodowych – klasyfikacja . ........... Sankcje znajdujące się w dyspozycji organizacji międzynarodowej .......... Funkcjonariusze międzynarodowi ............................................................... Prawo traktatów – podstawowe składowe ................................................... Tryb zawierania umowy międzynarodowej . ............................................... Dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń do traktatów .................................. Sprzeciw wobec zastrzeżenia ....................................................................... Interpretacja traktatów – klasyfikacja ......................................................... Interpretacja traktatów – szkoły .................................................................. Reguły interpretacji traktatów ..................................................................... Umowy a państwa i organizacje międzynarodowe niebędące stronami . ... Nieważność traktatu ..................................................................................... Wygaśnięcie traktatu .................................................................................... Sukcesja państw – definicja ......................................................................... Typy sukcesji państw . .................................................................................. Przedmiot sukcesji państw ........................................................................... Organy główne ONZ .................................................................................... Podejmowanie uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ ............................ Sprawy ważne w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ . ....................................... Sankcje Rady Bezpieczeństwa ..................................................................... Funkcje MTS ................................................................................................ Rewizja wyroku MTS .................................................................................. Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie ............................. Prawo europejskie – systematyka ................................................................ Źródła prawa europejskiego – hierarchia . ................................................... Prawo UE a prawo krajowe .......................................................................... Zarys historii prawa pierwotnego ................................................................ Wspólnoty Europejskie . ............................................................................... Rozwój poziomy Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej . ................... Unia Europejska według postanowień Traktatu z Maastricht . ................... Organy Unii Europejskiej . ........................................................................... Przebieg postępowania przed ETPC – skarga indywidualna ...................... Prawo europejskie – kwestie terminologiczne . ........................................... Struktura organizacyjna Rotary International ............................................ Struktura organizacyjna władz Human Rights Watch . ............................... Struktura organizacyjna władz Międzynarodowej Rady Nauki (ICSU) .... Struktura organizacyjna Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych (IPSA) ..................................................................................... Tabl. 53. Organizacje polityczno-wojskowe o charakterze regionalnym ................... Tabl. 54. Państwa członkowskie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego ............. 262 262 263 Spis treści Tabl. 55. Tabl. 56. Tabl. 57. Tabl. 58. Tabl. 59. Tabl. 60. Tabl. 61. Tabl. 62. Tabl. 63. Struktury polityczne Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego................. Struktury wojskowe Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego.................. Filary Organizacji Państw Amerykańskich.................................................. Struktura Organizacji Państw Amerykańskich............................................ Mechanizm Kairski Organizacji Jedności Afrykańskiej.............................. Struktura Unii Afrykańskiej......................................................................... Interwencje Unii Afrykańskiej...................................................................... Struktura Ligi Państw Arabskich.................................................................. Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca – struktura..................................................................................................... Tabl. 64. Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca – zadania........................................................................................................ 263 263 264 264 264 265 265 266 266 267 IV. Wybór tekstów prawnych 1. Karta Narodów Zjednoczonych, Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ....................................................................................................... 2. Statut Rady Europy . ................................................................................................ 3. Traktat o Unii Europejskiej ..................................................................................... 4. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej .......................................................... 5. Traktat Północnoatlantycki . .................................................................................... 6. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ........................ 271 300 306 316 340 343 Indeks rzeczowy . ......................................................................................................... 355