Galileusz rewolucjonista.pps

Luneta Galileusza narzędzie rewolucji
z XVII wieku
Wiesław Krajewski
PTMA Lublin
Zastosowanie lustra przez Archimedesa.
Soczewki odkryto w
znaleziskach archeologicznych w Visby na
Gotlandii (terytorium
Szwecji). Soczewki te
datuje się na drugą
połowę XI wieku. Kształt
tych soczewek to jest taki,
że połowa to prawie
idealna elipsoida, zaś
druga strona jest płaska.
Jest to prawie idealny
przyrząd optyczny.
XII wiek - mezopotamski
astronom Alhazen (Abu Ali
Hasan Ibn al Hajsam)
zajmował się szeroko
załamaniem i rozszczepieniem światła, zaś jego
prace miały znaczący
wpływ na rozwój
nowożytnego teleskopu.
W kilku opracowaniach napisanych między 1230 i 1235 rokiem
Robert Grosseteste napisał m.in.:
Ta część optyki, gdy dobrze się ją pojmie, pokazuje nam jak
możemy sprawić, by przedmioty bardzo odległe sprawiały
wrażenie będących bardzo blisko, zaś duże bliskie przedmioty
zdawały się małe, i jak możemy sprawić, by odległe przedmioty
były takiej wielkości, jakiej zechcemy, tak że może być możliwym
przeczytanie najmniejszych liter z niesłychanych odległości.
Robert Bacon był
uczniem Grosseteste'a
w Oksfordzie, i często
twierdzi się, że opisał
teleskop w XIII wieku,
choć nie można
stwierdzić z całą
pewnością, że
kiedykolwiek zbudował
w pełni funkcjonalną
konstrukcję teleskopu.
Powszechnie uznaje się że na obszarze
Europy okulary korygujące dalekowzroczność za pomocą odpowiednich soczewek
zostały wynalezione w północnej Italii na
przełomie XIII i XIV wieku. Być może
były już wcześniej znane w Chinach, jednak odkrycie dokonane we Włoszech było
z pewnością niezależne. Około 1450 odkryto, że soczewki wklęsłe (rozpraszające)
korygują krótkowzroczność.
Tak więc w połowie XV stulecia dwa
rodzaje soczewek niezbędnych do
skonstruowania lunety były już znane i
odkrycie teleskopu było, jak można
przypuszczać, jedynie kwestią czasu.
Istnieją udokumentowane przekazy świadczące,
że zarówno soczewkowe jak i lustrzane teleskopy
były znane w Anglii w drugiej połowie XVI
wieku.
Pisma Johna Dee oraz Tomasza Diggesa z lat
odpowiednio 1570 i 1571 opisują zastosowanie
tych konstrukcji optycznych przez ojca Tomasza,
Leonarda Diggesa.
W 1589 roku Giovanni Battista Della Porta opublikował we
Włoszech książkę Magia naturalis, w której opisał właściwości
soczewek i sposób widzenia odległych przedmiotów przy
zastosowaniu dwóch soczewek: skupiającej i rozpraszającej.
Praktyczne wykorzystanie przyrządu optycznego zwanego później
teleskopem miało miejsce w Niderlandach w roku 1608.
Skonstruowanie teleskopu - z dzisiejszego, historycznego punktu
widzenia - należy przypisać trzem osobom. Byli to:
Jan Lippershey,
Zachariasz Janssen i Jakub Adrianszoon.
Jan Lippershey
wystąpił o
przyznanie
patentu na
swoje
urządzenie w
1608 roku.
Patentu takiego
nie uzyskał.
Galileo Galilei
Luneta Galileusza.
Długość - 60 cm, średnica - 1 florena (ok. 45 mm),
powiększenie - 3x
25 VIII 1609 r. - Wenecja
Musisz więc wiedzieć, że prawie dwa miesiące temu doszła tu
wiadomość, że we Flandrii przekazano księciu Maurycemu lunetę,
wykonaną tak, że bardzo odległe rzeczy widać przez nią zupełnie
blisko, że nawet można widzieć człowieka z odległości dwóch mil.
Wydało mi się to tak wspaniałe, że dało okazję do myślenia. Ponieważ sądziłem, że musi to być oparte na nauce perspektywy, zacząłem myśleć o sposobie wykonania takiej lunety. W końcu udało mi
się znaleźć sposób i to tak doskonały, że luneta, którą sporządziłem,
daleko przewyższyła swoją reputacją tę z Flandrii. Wiadomość o
zbudowaniu lunety doszła do Wenecji i właśnie mija sześć dni od
wezwania mnie przez siniori, której z całym senatem musiałem lunetę pokazać ku nieskończonemu podziwowi zebranych. Wielu szlachetnych mężów i senatorów, niektórzy w podeszłym wieku, więcej
niż raz pokonywało schody najwyższych dzwonnic Wenecji, aby
oglądać na morzu żagle i statki tak odległe, że płynąc do portu pod
pełnymi żaglami musiały minąć dwie godziny lub więcej, aby mogły
być dostrzeżone bez mojej lunety. Albowiem w istocie działanie tego
instrumentu polega na pokazywaniu obiektu odległego na przykład
o 50 mil w takiej odległości, jakby był tylko w odległości 5 mil.
(List Galileusza do szwagra, Benedetto
Landucciego, z 29 VIII 1609 r.)
Gwiazdy, Droga Mleczna
Księżyc
Księżyc nie ma, jak wielu myślicieli sądziło, idealnie
kulistego kształtu - podobnie jak inne ciała niebieskie a jego powierzchnia nie jest gładka ani jednostajna,
ale jest nierówna, pełna rozlicznych wklęsłości i
wypukłości, i jak powierzchnia Ziemi pokryta
łańcuchami gór i poprzecinana głębokimi dolinami.
(Galileo Galilei, Sidereus Nuncius)
Planety
Słońce
Księżyce Jowisza
07. 01. 1610
08. 01. 1610
10. 01. 1610
11. 01. 1610
13. 01. 1610
Io
Europa
Ganimedes
Callisto
Gwiezdny posłaniec, odsłaniający
wielkie i godne podziwu widoki i
ukazujący oczom wszystkich, a
zwłaszcza filozofów i astronomów to,
co zaobserwował Galileo Galilei,
patrycjusz florencki i publiczny
matematyk na uniwersytecie w
Padwie, za pomocą obmyślonego
przez niego perspicillum na temat
oblicza Księżyca, jak też niezliczonych gwiazd stałych, Drogi Mlecznej
i gwiazd mgławicowych, szczególnie
jednak na temat czterech planet
krążących wokół Jowisza w nierównych odległościach i okresach z
cudowną chyżością, które aż do
niedawna nieznane były nikomu i
które autor odkrycia postanowił
nazwać Gwiazdami Medycejskimi
Dialog o dwu najważniejszych układach świata
ptolemeuszowym i kopernikowym.
Inni obserwatorzy
Thomas Hariott (1560-1621) - matematyk angielski niezależnie dostrzegł góry na Księżycu (przed 5.08.1609).
Simon Marius (1570-1624) - astronom niemiecki wcześniej od Galileusza obserwował 4 księżyce Jowisza.
Jan Fabricius
(1587-1616),
David Fabricius
(1564-1617)
- astronomowie
holenderscy obserwowali po
raz pierwszy
plamy na Słońcu.
Christofer Scheiner (15731650) - obserwował plamy
na Słońcu.
Krzysztof Scheiner obserwuje plamy słoneczne.
Teleskopy w Polsce
• Rok 1613, Kalisz - pierwsze
zastosowanie lunety do celów
astronomicznych.
• Jezuici - Karol Malapert, Szymon
Perovius, Aleksy Sylvius obserwowali
plamy słoneczne z zastosowaniem
rzutowania obrazu Słońca na ekran.
• Pierwsze zastosowanie montażu
paralaktycznego lunety.
Kościół pw. św.św. Wojciecha i Stanisława Biskupa
(garnizonowy).
Pierwszy kaliski przyrząd obserwacyjny Karola Malaperta
Paralaktyczny montaż lunety.
(Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej)
J. Matejko, Mikołaj Kopernik czyli rozmowa z Bogiem.
Trapez