prawo a inne regulatory zachowan

Prawo a inne regulatory zachowań
1. Prawo i wartości
 prawo jest zjawiskiem kulturowym, gdyż budowane jest na gruncie pewnych wartości, w
celu ich realizacji i ochrony
kognitywizm
akognitywizm
Wartości to byty obiektywne, istniejące z woli
Wartości są tym, co ludzie w danym czasie i
Boga, są niezmienne, stanowią trwały układ
miejscu uważają za cenne, nie są czymś stałym i
odniesienia na podstawie którego ludzkość
niezmiennym, lecz historycznie i społecznie
tworzy kulturę i prawo. Wartości mogą być
uwarunkowanym, zmiennym i subiektywnym,
przedmiotem poznania ludzkiego
nie mogą być przedmiotem badań
 Kulturę każdego społeczeństwa przenika wspólnota podstawowych wartości
 wartości partykularne i grupowe
2. Wielość systemów normatywnych
 człowiek uczestniczy w funkcjonowaniu dwóch światów: natury i kultury
 kultura to zbiór reguł, dostarczających społecznej, zewnętrznej ramy odniesienia dla
ludzkiej aktywności (p. Sztompka)
 uznanie pewnych stanów, czy przedmiotów za cenne, prowadzi ludzi do formułowaniac)
wzorców zachowań
 wszystkie te wzory mają charakter normatywny (określają. Jakie zachowania powinno się
podejmować, a jakich unikać) lub nienormatywny
 role społczne
3. Systemy normatywne inne niż prawo
a) normy moralne
 normy moralne odnoszą się do tych zachowań człowieka i tych jego intencji i postaw,
które poddawane są ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej idei dobra
 nurty myśli moralnej:
Nurt perfekcjonistyczny
Nurt solidarnościowy
- Określa miary moralnej doskonałości
Obejmuje zasady dobrego, bezkonfliktowego
- inaczej moralność cnót
współżycia z innymi
 Moralność – zespół poglądów, ocen, norm i wzorców osobowychukształtowanych
historycznie i regulujących w danym społeczeństwie całokształt stosunków międzyludzkich
z punktu widzenia dobra i zła
 Etyka – dyscyplina naukowa, systematyzująca wiedzę o moralności i wskazująca na
wyższym poziomie abstrakcji ideały i zasady postępowania kwalifikowane jako pożądane
lub nie
b) normy religijne
 obejmują one normy uzasadniane w kategoriach dobra i zła, „dobrego uczynku” lub grzechu
 uzasadniane przez odwołanie się do autorytetu (Boga, absolutu)
 mogą się pokrywać z normami prawnymi
c) normy obyczaju
 odwołują się do przyjętej konwencji społecznej i dotyczą zachowań ujmowanych w
kategoriach ”jest – nie jest przyjęte”
 anonimowość źródeł
 mogą być ujęte w zestaw zasad, np. savoir-vivre
 nikły wpływ na treść norm prawnych
normy organizacji społecznych i politycznych
wolność tworzenia zrzeszeń i organizacji (z wyjątkami)
stowarzyszenia są dobrowolne (w większości)
normy postępowania organizacji są ustalane przez odpowiednie organy organizacji (np.
zarząd) i ogłaszane w statutach
 prawo jest nad zasadami organizacji
d)



4. Różnice między normami moralnymi a prawnymi
I. przedmiot regulacji. Normy moralne nie odnoszą się tylko do zewnętrznych zachowań
człowieka, lecz także do jego pobudek i intencji. Normy moralne nie odnoszą się tylko do
relacji między ludźmi, ale również wobec siebie samego czy Boga
II. sposób regulacji. Istnieje wiele różnych systemów moralnych. Najważniejsze to nurt
perfekcjonistyczni i solidarnościowy. Ten drugi jest bliższy celom, dla których ustanawia
się normy prawne
III. geneza norm. Normy prawne mogą obowiązywać ze względu na nakaz zewnętrznego
autorytetu (heteronomiczne) lub ze względu na własne przekonania (autonomiczne). Są też
przyswajane w procesie socjalizacji (internalizacja). Normy prawne są tylko heteronomiczne
i raczej nie są internalizowane
IV. sposób ogłaszania norm. Normy moralne nie są ogłaszane, nie zawsze są wyraziście
sformułowane. Normy prawne w celu wejścia w życie muszą być należycie ogłoszone
V. sposób obrony wzorców określonych w normach. Norma moralna nie ma ściśle
określonych sankcji, są one nieformalne (sankcje spontaniczne irozproszone). W
przypadku normy prawnej, sankcje są dokładnie określone (sankcja sformalizowana,
skupiona)
5. Relacje treściowe i funkcjonalne
a) związki treściowe
 moralność ma inny zakres regulacji niż prawo
 regulacja zbieżna, gdy prawo i moralność regulują tę samą sferę. W takim przypadku
sankcje za złamanie normy nakładają się ( np. kara więzienia i wykluczenie społeczne
 regulacja rozbieżna, gdy prawo i moralność nie reguluja jednej sfery
 kolizja norm, występuje np. gdy zachowanie dozwolone przez prawo jest sprzeczne z
normami moralnymi (np. aborcja)
 prawo jako minimum moralności (sporne) treści regulowane prawnie mogą być obojętne
moralnie
 zakłada, że jedynym celem ustanawiania prawa są względy moralne, a inne (polityczne,
techniczne( nie są istotne i pozbawia w ten sposób prawo autonomii
b) związki funkcjonalne
 ujawniają się w procesach tworzenia prawa i jego stosowania przez organy państwa oraz
przestrzegania przez obywateli
 rzadsze uzasadnianie tworzenia prawa względami etycznymi w ostatnich latach
 niekiedy normy moralne są celowo wprowadzane do prawa
 klauzula generalna to wprowadzony do aktu prawnego, nieostry przepis, w ramach którego
ocenę stanu faktycznego powierza się podmiotowi przestrzegającemu prawo, bądź organowi
je stosującemu
 czynią one prawo bardziej elastycznym , bliższym społecznemu poczuciu
sprawiedliwości czy słuszności
6. Moralność, religia i obyczaje a obowiązywanie prawa
 konflikt między prawem a moralnością w skrajnym przypadku może skutkować odebraniem
mocy obowiązywania normom prawnym sprzecznym z normami moralnymi (postulat
naturalistów)
 konsekwentna sprzeczność norm moralnych z prawem może prowadzić do stopniowego
odbierania prawu cechy prawowitości
 najczęściej konflikt norm prowadzi do ich wzajemnego osłabiania
 prawo powinno regulować tylko niektóre sfery życia społecznego
7. Kultura prawna
 dwa znaczenia
I. wiedza jednostki i grup społecznych o obowiązującym prawie i stosunek do niego
II. stan prawa (jego treść i forma), doktryny prawne i nauka o prawie, źródła prawa, stosunek
norm prawnych do norm religijnych i instytucje zajmujące się tworzeniem i stanowieniem
prawa oraz I definicja
 różne typy kultur prawnych
 okoliczności różnicujące kultury prawne
 jest rola, jaką wyznacza się prawu w życiu jednostki i społeczeństw oraz znaczenie,
jakie przyznaje się profesjonalnym działaniom
 sposób tworzenia prawa(np. Prawo stanowione, common law)
 wpływ religii
 poziom represyjności prawa
 odmienność podejścia do kwestii celów, jakie przypisuje się prawu
8. Etyka zawodów prawniczych
 zawody zaufania publicznego
 typy norm etyki zawodowej:
 regulujące stosunki członków zawoduze społeczeństwem
 reguły postępowania wobec członków własnego zawodu
 reguły techniczne wykonywania zawodu