Jerzy Grotowski, twórca metody aktorskiej i

Jerzy Grotowski - twórca metody aktorskiej i jeden z największych
reformatorów teatru XX wieku, urodził się 11 sierpnia 1933 roku w Rzeszowie.
Dzieciństwo spędził w Rzeszowie i Przemyślu, a wojnę wraz z matką i bratem
we wsi Nienadówka pod Kolbuszową. W Nienadówce zaczął naukę w szkole
podstawowej, którą kontynuował w Szkole Ćwiczeń przy Liceum Pedagogicznym.
Był uczniem I Gimnazjum w Rzeszowie. Maturę zdał w 1951 roku w V LO
w Krakowie. Studia na Wydziale Aktorskim w Krakowskiej Państwowej Wyższej
Szkole Aktorskiej ukończył w 1955 roku. Następnie studiował reżyserię
w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (GITIS) w Moskwie, gdzie zapoznał się
ze sztuką, techniką Stanisławs kiego, Wachtangowa, Meyerholda i Tairowa.
Po powrocie do kraju został asystentem w krakowskiej szkole teatralnej, w której
rozpoczął także studia reżyserskie (1956-1960).
Zadebiutował przedstawieniem pt. Krzesła wg Ionesco w Starym Teatrze
(IV 1957). W Teatrze Polskiego Radia realizował słuchowiska oparte na legendach
chińskich, tybetańskich i staroindyjskim dramacie Siakuntala. Przygotowywał
i prowadził serię wykładów o filozofii orientalnej w studenckim klubie
„Pod Jaszczurami”. Od maja 1959 roku objął kierownictwo artystyczne opolskiego
Teatru 13 Rzędów, z którym przygotował i wystawił m.in. Orfeusza Cocteau, Dziady
Mickiewicza, Idiotę wg Dostojewskiego. Wraz z Ludwikiem Flaszerem, krytykiem
literackim i teatralnym, stworzył teatr awangardowy, który stał się także prężnym
artystycznym ośrodkiem badawczym. Od lutego 1962 roku Teatr 13 Rzędów przyjął
nazwę Teatr Laboratorium. Do jego głośnych premier należą: Akropolis
wg Wyspiańskiego, zrealizowany wspólnie z Józefem Szajną, Tragiczne dzieje
doktora Faustusa wg Marlowa (1963), Studium o Hamlecie wg Szekspira –
Wyspiańskiego (1964). Po przeprowadzce zespołu do Wrocławia ośrodek ponownie
zmienił nazwę na Instytut Badań Metody Aktorskiej „Laboratorium”. Odbyła się
wówczas premiera jednej z najgłośniejszych inscenizacji Księcia Niezłomnego
wg Calderona – Słowackiego z wielką kreacją Ryszarda Cieślaka. Kolejnym
wydarzeniem o wymiarze światowym było wystawienie Apocalipsis cum Figuris,
o którym Konstanty Puzyna napisał, że jest ono: marzeniem o tajemnej logice świata,
której szukamy od stuleci.
W Danii i USA ukazała się ważna książka Grotowskiego, będąca
podsumowaniem dotychczasowych eksperymentów i poszukiwań - Ku teatrowi
ubogiemu.
Sukcesy Grotowskiego sprawiły, że w 1973 roku powstał w Nowym Jorku
Instytut Badań i Studiów nad Dziełem Jerzego Grotowskiego.
W stanie wojennym artysta opuścił kraj i podróżował po świecie. W Stanach
Zjednoczonych został najpierw profesorem Columbia University w Nowym Jorku,
a następnie Uniwersytetu Kalifornijskiego, gdzie realizował swój kolejny projekt
Dramat Obiektywny. W 1985 roku osiadł w Pontederze, gdzie powstało Centro
di Lavoro di Jerzy Grotowski i gdzie zmarł w 1999 roku.
Otrzymał wiele doktoratów honorowych (Chicago, Nowy Jork, Wrocław),
ale największe wydarzenie przyniósł rok 1997: jako drugi Polak po Adamie.
Mickiewiczu, został profesorem College de France, gdzie utworzono dla niego
Katedrę Antropologii Teatru.
1
Kraj lat dziecinnych, jakim dla Jerzego Grotowskiego stała się
Rzeszowszczyzna, bywał wielokrotnie przedmiotem wspomnień i refleksji artysty.
On sam był przeświadczony o ważnym wpływie zarówno okresu dzieciństwa,
jak i miejsc z najwcześniejszych lat na późniejsze wybory życiowe i artystyczne.
To właśnie tam i wtedy zostały zaszczepione idee, które uformowały światopogląd
dorosłego Grotowskiego.
We wrześniu 1980 roku Grotowski odwiedził Nienadówkę i swoje stare w niej
miejsca. Podczas tego pobytu ekipa telewizji amerykańskiej zrealizowała film
dokumentalny pt. Nienadówka, 1980.
Nienadówka głęboko zapadła w pamięć Jerzego. Nieraz o tym mówił. Pobyt na tej wsi
określił całe nasze życie. Nasza przyszłość zdecydowała się właśnie wtedy (wypowiedź
brata, Kazimierza Grotowskiego).
2