praca magisterska - 0817160643
advertisement
x60 Problem zbawczo¶ci w religiach Wszystkie religie maj± charakter zbawczy. Jednakże pojęcie zbawienia w religiach ¶wiata jest różnie rozumiana. Najogólniej mówi±c ma ona dwa aspekty: w pierwszym oznacza uwolnienie i wyzwolenie od różnego rodzaju nieszczę¶ć, chorób, zagrożeń życia, nienawi¶ci, przemocy, głównie jednak od ograniczeń bytu ludzkiego, jego nietrwało¶ci, przemijalno¶ci; w drugim za¶ zbawienie polega na pełnym życiu w jako¶ciowo innym ¶wiecie i zdobyciu nieprzemijalnego trwania egzystencji ludzkiej we wspólnocie miło¶ci z Bogiem i zbawionymi. W zależno¶ci od tego, jak rozumie się podstawowe zło człowieka (brak, skaza) oraz co uważa się za stan doskonały, będ±cy przedmiotem pragnień i d±żeń ludzkich, kształtuje się charakter i drogi zbawienia w poszczególnych historycznie istniej±cych religiach. Omówienia idei zbawienia występuj±cych w głównych religiach ¶wiata dokonamy przez ukazanie, jak w poszczególnych religiach odpowiada się na pytanie, od czego i do czego ma być człowiek zbawiony oraz jakie dana religia proponuje drogi, modele i moce zbawiaj±ce. Spo¶ród wielkich religii ¶wiata zaprezentuję: buddyzm, islam oraz judaizm i chrze¶cijaństwo. Buddyzm stanowi jedn± z trzech - obok hinduizmu i dżinizmu - starych religii indyjskich o wyraĽnym profilu praktycznym, zmierzaj±cym do ukazania człowiekowi dróg wyzwolenia. Zawarte w buddyzmie hinajana pogl±dy na temat natury ¶wiata i człowieka podkre¶laj± zmienno¶ć wszystkiego, co istnieje. Nie ma niczego, co nie miałoby pocz±tku lub końca. Nie istnieje ani wieczna materia, ani wieczne dusze, ani wieczny Bóg. Niezmiennie s± tylko odwieczne prawa ¶wiata, pusta przestrzeń i nirwana. Wszystko, co istnieje, powstaje wskutek współdziałania dharm. Stanowi± one elementowe czynniki istnienia, które powstaj± i gin±, a między sob± s± powi±zane funkcjonalnie. Człowiek stanowi zbiór wielkiej liczby dharm, a zespołowe ich działanie kształtuje jego osobowo¶ć. Przez ¶mierć człowieka jego dharmy trac± wzajemny zwi±zek i przemijaj±, nie ginie jednak strumień ¶wiatowego życia. jest on podstaw± powstania nowej istoty, która kontynuuje poprzednie życie. Wielo¶ć i charakter wcieleń s± uwarunkowane wolnymi, moralnymi czynami człowieka, jego postępowaniem. Bytowanie człowieka w wymiarach przestrzenno-czasowych jest zmienne, naznaczone cierpieniem, stanowi podstawowe zło, z którego człowiek powinien się wyzwolić. Wyzwolenie według buddyzmu hinajana polega na uwolnieniu od empirycznego bytowania przez przerwanie procesu wcieleń (reinkarnacji). Aby osi±gn±ć zbawienie, człowiek musi zgłębić „mechanizm” wcieleń czyli musi poznać „prawo zależnego bytowania” oraz zastosować ¶rodki zmierzaj±ce do przerwania procesu wcielania. Życie Buddy jest najlepszym zobrazowaniem zarówno charakteru diagnozy (zrozumienia tego, co dla człowieka jest największym złem), jak i sposobu uwolnienia się od zła. Doszedł on do przekonania, że przyczyn± nowych wcieleń jest pragnienie, „ż±dza” i że jedyn± drog± do zlikwidowania bolesnego bytowania jest opanowanie pragnień, całkowite ich wyeliminowanie. Uwolnienie (zbawienie) zapewnia odpowiednie poznanie (wiedza) i sposób życia, a więc asceza i medytacja. Osi±gnięcie zbawienie wymaga ze strony człowieka systematycznego wysiłku. Powstaje tutaj pytanie, czy zbawienie w buddyzmie domaga się jakiej¶ pomocy z zewn±trz, czy jest ono tylko dziełem samego człowieka. Istniej± w buddyzmie różne opinie na ten temat. Przeważa przekonanie, że buddyzm jest religi± autosoterioryczn±, czyli uznaj±c±, że uwolnienie jest uzależnione od samego człowieka i uwarunkowane jego poznaniem i postępowaniem. Ostateczne wyzwolenie jest uwolnieniem od ¶mierci i od narodzin, od urodzenia i od odrodzenia, które powoduj± ¶mierć i osi±gnięcie stanu nirwany („rozproszenie, wyga¶nięcie”). Nirwanę charakteryzuje zanik indywidualnego istnienia, stopienie się z bóstwem, polegaj±ce przede wszystkim na u¶wiadomieniu sobie swojej z nim jedno¶ci, co w konsekwencji daje niewypowiedzian± rozkosz. jest to stan dynamiczny wzniesienia się ponad zmienny ¶wiat. W islamie wyznaczaj±cy go muzułmanie wierz± w jednego, transcendentnego w stosunku do ¶wiata, ale rz±dz±cego nim Boga osobowego (Allach), którego Chrystus i Mahomet s± prorokami. Bóg jedyny jest Ľródłem i ostatecznym celem człowieka, ¶wiata i historii. Każdemu wytycza jego własny los. Wiara, która – według islamu – będ±c wolnym aktem człowieka równocze¶nie jest darem Boga, musi wyrażać się w czynach. Jak islam charakteryzuje sytuację człowieka i jak rozumie jego zbawienie? Islam odrzuca istnienie grzechu pierworodnego, choć przyjmuje istnienie Adama i jego nieposłuszeństwa Bogu. Człowiek rodzi się naturalnie dobry i wierz±cy. Muzułmanie odznaczaj± się optymistycznym spojrzeniem na człowieka, który - ich zdaniem – kieruj±c się naturalnymi pragnieniami może doj¶ć do zbawienia – do raju. Idea zbawienia i drogi osi±gnięcia go kształtowały się sukcesywnie. W okresie mekkijskim muzułmanie zajmowali się przede wszystkim biednymi potrzebuj±cymi, udzielaj±c im pomocy. W Medynie – po triumfie armii muzułmańskiej i zdobyciu w 630 roku Medyny – Bóg wzywa do walki, do zabijania nieprzyjaciół, zapewnia zwycięstwo. „¦więta wojna” staje się obowi±zkiem religijnym. Według Koranu – ¶więtej księgi islamu – zbawienie obejmuje zarówno okres życia ziemskiego, jak i pozaziemskiego. Jest zarezerwowane dla wierz±cych muzułmanów, których wiara wyraża się w modlitwie, postach, pielgrzymkach, trosce o ubogich i ¶więtej wojnie. Ich wyobrażenia o stanie szczę¶liwo¶ci po¶miertnej wskazuj±, że raj rozumiany jest jako dalszy ci±g życia doczesnego, ale jako jego „lepsza” forma. Judaizm i chrze¶cijaństwo wnosz± zupełnie nowe tre¶ci w rozumienie rzeczywisto¶ci zbawienia. Akcentuj± przede wszystkim jego historyczny i osobowy charakter. St±d mówi się w chrze¶cijaństwie o historii zbawienia. Oznacza ona interwencję zbawcz± Boga w zdarzenia ludzkie, która rozwija się w dziejach ¶wiata. Jej kulminacyjnym punktem jest fakt wcielenia Syna Bożego – Jezusa Chrystusa, Jego życie i ¶mierć. Zbawcze dzieło Chrystusa jest nieustannie kontynuowane przez utworzon± przez Niego społeczno¶ć – Ko¶ciół, okre¶lany jako „sakrament zbawienia”. Interwencja zbawcza Boga powstała i kontynuowana w czasie nadaje sens życiu każdej osoby ludzkiej oraz sens dziejom ludzko¶ci i całego wszech¶wiata. Rzeczywisto¶ć zbawienia wi±że się w judaizmie i w chrze¶cijaństwie z sytuacj± antyczn± (kruche, zmienne istnienie) i moraln± człowieka, będ±c± zwłaszcza następstwem grzechu pierwszych rodziców (grzechu pierworodnego), polegaj±cego na naruszeniu harmonijnej więzi między człowiekiem i Bogiem. Człowiek nie jest w stanie o własnych siłach jej odbudować. Potrzebna jest mu w tym szczególna pomoc ze strony Boga. Jej obietnica towarzyszy człowiekowi od pocz±tku. Zaraz po grzechu pierwszych rodziców Bóg zapowiada osobę Odkupiciela (mesjasz). Autorem zbawienia w chrze¶cijaństwie jest Jezus Chrystus Bóg-człowiek, który oddaje życie, aby człowieka wyzwolić z grzechu, zado¶ćuczynić Bogu za nieposłuszeństwo człowieka i udzielić mocy, dzięki której człowiek będzie zdolny do nawi±zania przyjacielskiego stosunku z Bogiem, do udziału w wewnętrznym życiu Trójcy ¦więtej. Ze strony człowieka zbawienie dokonane i dokonywane nieustannie przez Chrystusa domaga się odpowiedzi miło¶ci na miło¶ć, ofiary na ofiarę, wysiłku nieustannej metanoi, przemiany życia modelowanej na wzorze Chrystusa, wysiłku moralnego, aktów religijnych, z których najważniejsze stanowi± udział w sakramentach, zwłaszcza Eucharystii i pokuty. Prezentacja idei zbawienia występuj±cych w przedstawionych religiach ¶wiata ujawniła zarówno pewn± ich zbieżno¶ć, jak i zróżnicowanie. Zbieżno¶ć dotyczy przede wszystkim samego faktu uznania przez człowieka potrzeby wydobycia się, zmiany sytuacji, jaka wi±że się z życiem ziemskim. Uderzaj±cy we wszystkich religiach jest ruch transcendencji człowieka w kierunku lepszego, trwałego, harmonijnego życia, d±żenie do stanu spełnienia możliwo¶ci odczuwanych czy przeczuwanych przez człowieka, stanu zapewniaj±cego trwałe uspokojenie i szczę¶cie. Wszystkie religie poza judaizmem i chrze¶cijaństwem – akcentuj± lub uznaj± wył±czn± warto¶ć wysiłku człowieka w osi±ganiu zbawienia. Stopniowa, duchowa realizacja człowieka odbywa się dzięki jego działaniu. Rewolucyjne rozumienie zbawienia zapowiada judaizm, a realizuje chrze¶cijaństwo. Następuje szczególna interwencja Boga w dzieje ¶wiata, dzieje ludzko¶ci, dzieje poszczególnej osoby. Zbawienie jest dziełem Osoby, jej czynów i skierowane jest do wolnej osoby ludzkiej. Jest zaproszeniem do takiego doskonalenia człowieka, które jest przebóstwieniem i przygotowaniem do udziału w wewnętrznym życiu Boga – wspólnoty (Trójcy ¦więtej). Bibliografia 1. Religia i religioznawstwo – Zofia J. Zdybicka.2. Istota i geneza religii – Ks. Marian Rusecki.3. Wielki nieznany. Zarys religioznawstwa – Ks. Lech Grabowski.4. Ewangelizacja, dialog i rozwój – Wybrane dokumenty międzynarodowej konferencji teologicznej, Nagpur (Indie) 1971 r.5. Być chrze¶cijaninem dzi¶. Teologia dla szkół ¶rednich – pod red. Ks. Mariana Ruseckiego.
