Komputerowe wspomaganie zarządzania Typologia

KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE
ZARZĄDZANIA
Wykład 2
Typologia informatycznych systemów zarządzania
Dr inż. Mariusz Makuchowski
Systemy informacyjne
Systemy Informacyjne
Informacyjne Systemy Zarządzania
Skomputeryzowane
Informacyjne Systemy
Zarządzania
2
System informacyjny
System informacyjn [5] to ogólny system
przepływu wiadomości, obejmujący źródła
wiadomości, kanały przesyłania, punkty
gromadzenia, procedury przekształcania oraz
punkty efektywnego przeznaczenia
wiadomości, łącznie ze środowiskiem
(społecznym i technicznym), w którym jest
osadzony.
System informacyjny można usprawnić
poprzez zastosowanie narzędzi i techniki
komputerowej oraz teleinformatycznej.
3
Zasoby systemu informacyjnego
Zasoby systemu informacyjnego:
 Ludzkie – potencjał wiedzy ukierunkowany na rozwiązywanie
problemów systemu - to jego użytkownicy, specjaliści, którzy
zarządzają, projektują, programują, eksploatują i konserwują
system, pełniący role nadawców i odbiorców, - adresaci technologii
informacyjnej
wg Bojarskiego:
„ człowiek jest najbardziej twórczym, dynamicznym,
wielofunkcyjnym, uniwersalnym, elastycznym, adaptacyjnym oraz
innowacyjnym elementem systemu i cechy te przenosi na system, w
którym znajduje właściwe warunki działania. Wśród warunków
trzeba wymienić to, aby człowiek w systemie pełnił właściwą
‘podmiotową rolę’ ”
4
Zasoby systemu informacyjnego
 Informacyjne – zbiory danych przeznaczone do przetwarzania (bazy
danych, metod, modeli, wiedzy) i zbiór informacji, które mają
znaczenie dla konkretnego ich użytkownika;
 Proceduralne – algorytmy, procedury, oprogramowanie;
Umożliwiają wykorzystanie zgromadzonych danych w celu wykonania
określonego zadania koncepcyjnego, technologicznego czy
programowego
 Techniczne – sprzęt komputerowy, urządzenia z nim współpracujące
(skanery, faxy, modemy, czytniki kodów paskowych, czytniki kart
magnetycznych itp…), sieci telekomunikacyjne, nośniki danych.
5
Elementy systemu informacyjnego
Nadawcy
i odbiorcy
informacji
- podmioty informacyjne
uczestniczące w przekazie i
wymianie informacji;
6
Zbiory
informacji
zestawy wiadomości o charakterze
ekonomicznym (w różnej postaci)
generowane przez nadawców w
określonym porządku przestrzennym
i czasowym
Kanały
SYSTEM
Metody i techniki
informacji
INFORMACYJNY
przetwarzania
-sformalizowane i nie
informacji
sformalizowane drogi (trasy)
przepływów informacyjnych,
zalgorytmizowane procedury
określają nadawców i odbiorców
automatycznej (systemy
informacji, miejsca
informatyczne) i nieautomatycznej
przetwarzania oraz ramy
(systemy tradycyjne) obróbki
czasowe;
zbiorów informacji.
Struktury systemu informacyjnego
7
• Funkcjonalna- stanowi zbiór celów i zadań systemu
oraz ich wzajemnych współzależności
• Informacyjna - składa się z dwóch podstawowych
elementów:
– zasobów informacyjnych
– zbioru metainformacji
• Techniczna - środki techniczne wraz z
oprogramowaniem
• Przestrzenna - zbiór miejsc środowiska, w których
rozmieszczone są obiekty systemu określone w
trzech poprzednich strukturach.
• Konstrukcyjno-technologiczna - przedstawia
istotę konstrukcji systemu informatycznego oraz
stosowaną w nim technologię przetwarzania danych
Struktura
realizacyjna
System informacyjny
System informacyjny zarządzania powinien dostarczać
odpowiednie informacje kadrze kierowniczej na trzech
poziomach zarządzania:
 strategicznym, czyli poziomie definiowania celów
dla całej organizacji i określania metod ich
osiągnięcia,
 taktycznym, czyli poziomie kontroli kierowniczej,
która odpowiada za realizację celów organizacji w
sposób obiektywny i ekonomiczny
operacyjnym, czyli poziomie kontroli operacyjnej,
polegającej na realizacji szczegółowych zadań
organizacji efektywnie i ekonomicznie.
8
System informatyczny
System informatyczny to zautomatyzowany
system przetwarzania danych
wspomagający proces zarządzania.
System informatyczny jest częścią
systemu informacyjnego.
9
System informacyjny
Źródło
informacji
(nadawca)
Wiedza
Wiedza
Informacja
Informacja
System
informatyczny
dane
10
Odbiorca
informacji
System
informacyjny
Funkcje systemu informatycznego
Funkcje systemu informatycznego
Gromadzenie danych
Przetwarzanie danych
Magazynowanie i archiwizacja danych
Przesyłanie danych
Wyszukiwanie i prezentacja danych
11
Zarządzanie i informatyzacja pojęcia
podstawowe
Elementami systemu informatycznego są:
 Organizacja ma na celu scalanie poszczególnych
elementów systemu, by stanowiły całość
 Ludzie odpowiedzialni za zarządzanie, projektowanie,
programowanie, eksploatację, konserwację systemu,
 Telekomunikacja czyli organizacja, sprzęt i
oprogramowanie pozwalające na stworzenie sprzyjających
warunków do wspólnej pracy dwóm lub wielu komputerom,
albo jednego komputera z terminalami i końcówkami,
 Sprzęt (hardware)
 Oprogramowanie (software)
 Bazy danych
12
Typologia informacyjnych systemów
zarządzania
Cele wdrażania systemu informacyjnego w przedsiębiorstwie:
• Ułatwianie gromadzenia informacji niezbędnych do funkcjonowania
danego procesu i zarządzania nim.
• Usprawnienia analizy zebranych danych i informacji.
• Możliwość przekształcenia nieustrukturalizowanego procesu w
rutynowo przebiegającą transakcję.
• Ułatwienie wprowadzania zmian w kolejności przebiegu procesu.
• Umożliwienie łatwego dostępu do zasobów wiedzy i ekspertyz oraz
ich swobodnego transferu.
• Umożliwienie eliminacji zbędnych pośredników z procesów.
• Umożliwienie łatwego monitorowania przebiegu zarówno całego
procesu, jak i jego poszczególnych elementów.
• Możliwość zastępowania czynnika ludzkiego w procesie lub też
zmniejszenie jego udziału.
13
Typologie systemów informatycznych
Ogólny podział systemów informatycznych zarządzania:




Transakcyjne
Informujące
Doradcze
Ekspertowe
ale istnie wiele podziałów które uwzględniają
w zależności od potrzeb różne kryteria.
14
Wymagania systemu informacyjnego
Współczesny system informacyjny powinien spełniać
następujące wymagania (Kisielnicki, Sroka):
15
 Dostępność – użytkownicy powinni posiadać nieskrępowany dostęp
do zasobów informacyjnych, potrzebnych do wykonywania zadań i
podejmowania decyzji. Informacja powinna być dostępna dla osób
upoważnionych, w określonym miejscu, czasie i postaci.
 Aktualność
 Rzetelność – informacje powinny być wiarygodne i prawdziwe
 Kompletność – informacje powinien otrzymywać informacje
kompleksowe i pełne, z jak najmniejszą utratą informacji podczas
procesów przesyłania i przetwarzania danych.
 Porównywalność - informacje z jednej dziedziny lub dziedzin
pokrewnych powinny być doprowadzone do wielkości
porównywalnych
Wymagania systemu informacyjnego
 Niezawodność - jest opisywana za pomocą kryteriów ilościowych lub
jakościowych. Niezawodność systemu jest iloczynem zawodności
wszystkich powiązanych szeregowo elementów. Im większa jest
niezawodność, tym bardziej sprawny jest system zarządzania i na
odwrót.
 Przetwarzalność – użytkownik musi wiedzieć jakie informacje mogą
być w systemie przetwarzane, gdyż nie wszystkie rodzaje informacji
mogą być absorbowane przez system (informacje graficzne,
audio,…).
 Elastyczność – to zdolność dostosowywania się systemu do stale
zmieniających się potrzeb użytkownika, zmian wewnątrz organizacji
i w jej otoczeniu.
 Wydajność – zdolność systemu do przetwarzania informacji w
jednostce czasu
16
Wymagania systemu informacyjnego
17
 Ekonomiczność – wiąże się z kosztami projektowania, wdrażania i
eksploatacji systemu
 Czas reakcji systemu określa jak długo użytkownik musi czekać na
uzyskanie odpowiedzi. Obecnie jest to bardzo ważne kryterium w
systemach informatycznych.
 Szczegółowość – detalizacja informacji jaką musi zapewnić system
 Stabilność – odporność systemu na wszelkie zakłócenia
 Priorytetowość – kolejność zaspokajania potrzeb użytkowników
 Łatwość użytkowania systemu
 Bezpieczeństwo – odporność systemu na ataki przeprowadzone z
zewnątrz i wewnątrz organizacji a także możliwość odzyskania
utraconych przypadkowo informacji
 Poufność – zabezpieczenie udostępniania danych i informacji przed
osobami i instytucjami nieupoważnionymi
Role systemów informacyjnych
Wspomaganie
przewagi
strategicznej
Wspomaganie
podejmowania decyzji
Wspomaganie operacji biznesowych
18
Typologie systemów informatycznych
Systemy informatyczne
Kryterium
zasięgu
przestrzennego
Systemy obiektowe
Systemy
ponadobiektowe
19
Kryterium
wspomaganych
funkcji
zarządzania
SES
SIK
SWD
SBW
Kryterium
przetwarzania
wiedzy
SAB – systemy
automatyzacji biura
SWZW – systemy
wspomagające
zarządzanie wiedzą
Typologia informatycznych systemów
zarządzania
Systemy Informacyjne Zarządzania - SIZ





Systemy
Systemy
Systemy
Systemy
Systemy
ewidencyjno-sprawozdawcze (SES)
informowania kierownictwa (SIK)
wspomagania decyzji (SWD)
informowania naczelnego kierownictwa (SINK)
z bazą wiedzy (SBW)
 Systemy ekspercki (SE)
 System sztucznej inteligencji (SSI)
20
Ewolucja systemów informatycznych
Stopień zaawansowania
SES – systemy
ewidencyjnosprawozdawcze
SIK
SBW
SWD
SES
21
1960
1970
SIK – systemy
informowania
kierownictwa
SWD – systemy
wspomagania
decyzji
SBW – systemy
z bazą danych
1980
1990 2000
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze (SES)
(ang. DP – Data Processing lub TP – Transaction Processing)
22
określane również jako:
– systemy przetwarzania transakcji SPT
– systemy transakcyjne
– systemy operacyjne
Są to systemy najwcześniejsze a początki ich powstania wiążą się
z zastosowaniem maszyn licząco-analitycznych. Były one
wyspecjalizowane przede wszystkim w obsłudze ewidencji
i elementarnej obróbce danych. Rezultatami działania tych
systemów były zbiory danych wynikowych, głównie w postaci
tabulogramów o stałej strukturze i ustalonym zakresie. Systemy te
były bardzo uciążliwe w eksploatacji.
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze
c.d.
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze (SES)
• systemy rejestrujące i udostępniające dane dotyczące
zasobów i zdarzeń (transakcji) występujących
w organizacji
• zajmują się bieżącą ewidencją
• informują o bieżących operacjach gospodarczych
• proste procedury przetwarzania danych
• przygotowują raporty i sprawozdania z bieżącej
działalności organizacji
23
Przykładami mogą być systemy: ewidencji sprzedaży, rachunkowości
i kosztów, gospodarki środkami trwałymi, gospodarki materiałowej,
ewidencji środków finansowych, ewidencji zatrudnienia, ewidencji płac itp.
System informowania kierownictwa
SIK – System Informowania Kierownictwa
MIS – Management Information System
• Ich rozwój datuje się na lata 70-te i 80-te.
• Są tworzone na bazie systemów ewidencyjno-sprawozdawczych,
z wykorzystaniem tworzonych tam i utrzymywanych zbiorów danych.
• Systemy te są wyposażone w odpowiedni, przyjazny dla użytkowników,
interfejs i język użytkownika umożliwiający wyszukiwanie i prezentację
danych z systemów ewidencyjno-sprawozdawczych.
• Zaspokajają potrzeby informacyjne poszczególnych stanowisk
kierowniczych, głównie na taktycznym i strategicznym poziomie
zarządzania.
• Uwzględniają specyficzne potrzeby informacyjne poszczególnych
stanowisk kierowniczych.
24
System wspomagania decyzji
SWD – System Wspomagania Decyzji
DSS - Decision Support Systems
• System, który automatycznie wyszukuje, przerabia i symuluje
informacje potrzebne menedżerom do podejmowania konkretnych
decyzji strategicznych i taktycznych
• Jego zadaniem jest analiza istniejącej sytuacji, dokonana na
podstawie zadanych kryteriów oraz szacowanie zmian zachodzących
w obiekcie i jego otoczeniu za pomocą modeli ekonometrycznych
• Działa w oparciu o bazy danych, które w prosty sposób przetwarzają
a wyniki prezentują w postaci raportów
• Przystosowany do odpowiedniego przetwarzania danych, a nie do ich
przechowywania i wyszukiwania jak to ma miejsce w przypadku SIK
25
System wspomagania decyzji
SWD – System Wspomagania Decyzji
DSS - Decision Support Systems
• Na bazie modeli matematycznych i symulacji dostarcza informacji o
zdarzeniach, które mogą wystąpić w przyszłości - w ten sposób
można badać konsekwencje różnych wariantów decyzyjnych.
Użytkownik ma możliwość dialogowej (krokowej) pracy z systemem.
• SWD jest bardziej elastyczny niż SIK, gdyż wspomaga menedżerów
w rozwiązywaniu problemów nieustrukturalizowanych lub częściowo
ustrukturalizowanych, zaspokajając potrzeby kierownictwa w
zakresie złożonych decyzji.
• Do podstawowych obszarów wspomaganych przez te systemy zalicza
się: planowanie działalności gospodarczej, inwestycje, zaopatrzenie,
sprzedaż wyrobów i usług, gospodarka finansowa.
26
System wspomagania decyzji
System wspomagania decyzji obejmuje:





27
bazę (hurtownię) danych,
system obsługujący bazę danych,
bazę modeli decyzyjnych,
podsystem operowania bazą modeli
podsystem komunikacji użytkownika z systemem
System informacyjny naczelnego
kierownictwa
SINK – System informacyjny naczelnego kierownictwa
EIS – Executive Information Systems
 Dostarcza przedstawicielom naczelnego kierownictwa (dyrekcji,
członkom zarządu itp.) informacji w odpowiedniej formie dotyczącej
sytuacji przedsiębiorstwa
 Uwzględnia indywidualność i specyfikę stylu zarządzania
stosowanego przez kierownictwo
 Funkcjonują w trybie interakcyjnym (podobnie jak SIK) ale posiadają
bazę modeli bądź opierają się na bazach wiedzy
 Posiada bogate prezentacje graficzne
 Zaawansowana technologia telekomunikacyjna gwarantuje wysoką
jakość raportów, do tworzenia których niezbędna jest analiza i
przetwarzanie rozmaitych danych i informacji
28
Systemy z bazą wiedzy
SBW - Systemy z bazą wiedzy
• Realizują ideę sztucznej inteligencji.
• Rozwiązują problemy niezupełnie ustrukturyzowane lub
nieustrukturyzowane.
• Posiadają zdolność „przyswajania” wiedzy oraz bazę wiedzy
• Posiadają mechanizmy wnioskowania. Stosują reguły
decyzyjne tj. heurystyki, które są odwzorowaniem procesów
rozumowania decydenta w danym obszarze problemowym.
• Interfejs użytkownika wskazuje, objaśnia, uzasadnia
i przedstawia skutki możliwych rozwiązań. Umożliwia
komunikację z użytkownikiem w języku naturalnym.
29
Model systemu SBW
eksperci
Bazy wiedzy
Moduły
pozyskiwania
wiedzy
Baza reguł
wnioskowania
30
użytkownicy
Systemy ekspertowe
System ekspertowe
• Są uproszczoną formą systemów z bazą wiedzy
• Następuje tu przeniesienie wiedzy eksperta (lekarza,
inżyniera, biologa itp.) do bazy wiedzy systemu
• Poprzez logiczne wnioskowanie, z posiadanej wiedzy
program może tworzyć nową i przez to wzbogacać swoją
bazę wiedzy.
• rozwiązuje „nieostre” zagadnienia logiczne
• wykorzystuje wiedzę (teoretyczną i doświadczalną)
Przykładami takich systemów są systemy do celów diagnostyki
medycznej
31
Typologia informatycznych systemów
zarządzania
32
SES
SIK
Baza danych
SWD
Baza modeli
decyzyjnych
SBW
Baza wiedzy
Porównanie SIZ - cele
Systemy ewidencyjnosprawozdawcze
•proste operacje arytmetyczne i warunkowe,
przechowywanie i przetwarzanie pojedynczych zbiorów
danych
Systemy informowania
kierownictwa
•agregacja i prezentacja danych
Systemy wspomagania
decyzji
•Analiza danych z wykorzystaniem złożonych metod
matematycznych, badanie alternatywnych rozwiązań
(analiza „co-jeśli”)
Systemy eksperckie
33
Systemy informowania
naczelnego kierownictwa
- EIS
•Wnioskowanie, transfer wiedzy
•Śledzenie, kontrola, planowanie ścieżek dojścia do celu
Porównanie SIZ - zastosowanie
34
Systemy ewidencyjnosprawozdawcze
•Kadry i płace , gospodarka magazynowa, fakturowanie,
ilościowe zestawienia dotyczące sprzedaży i produkcji
Systemy informowania
kierownictwa – MIS
•Systemy finansowo -księgowe, sterowanie produkcją,
sprzedaż i jej krótkoterminowe prognozy, systemy
ostrzegawcze
Systemy wspomagania
decyzji
•Prognozowanie średniookresowe, optymalizacja produkcji,
racjonalizacja przewozów, decyzje inwestycyjne i
lokalizacyjne, systemy dystrybucji
Systemy eksperckie
•Planowanie strategiczne, analizy i diagnozy, weryfikacje i
wariantowania decyzji strategicznych, systemy
wąskospecjalizowane
Systemy informowania
naczelnego kierownictwa
- EIS
•Wybór strategicznych decyzji z decyzji dopuszczalnych,
systemy rachunkowości zarządczej i controlingu
Porównanie SIZ – podejmowanie
decyzji
Systemy ewidencyjnosprawozdawcze
• brak
Systemy informowania
kierownictwa – MIS
• Ustrukturalizowane rutynowe procedury rozwiązywania
problemów z użyciem konwencjonalnych narzędzi
Systemy wspomagania
decyzji
• Rozwiązywanie problemów słabo ustrukturyzowanych
Systemy eksperckie
35
• Rozwiązywanie problemów źle ustrukturyzowanych
Systemy informowania
naczelnego kierownictwa • brak
- EIS
Porównanie SIZ – rodzaj informacji
Systemy ewidencyjnosprawozdawcze
• Raporty cząstkowe i zbiorcze, informacja
operacyjna
Systemy informowania
kierownictwa – MIS
• Raporty podaży i popytu, raporty wyjątków,
strukturalizacja i hierarchizacja raportów
Systemy wspomagania
decyzji
• Informacje wizualizowane odpowiednio do
podejmowania specyficznych decyzji
Systemy eksperckie
36
• Plany, diagnozy, porady, wyjaśnienia
Systemy informowania
do informacji w dowolnym przekroju,
naczelnego kierownictwa • Dostęp
raporty wyjątków, kluczowe wskaźniki rozwojowe
- EIS
Typologia informatycznych systemów
zarządzania
Podział systemów informacyjnych ze względu na
kryterium przetwarzania wiedzy i danych:
 SAB Systemy automatyzacji biura (OAS – Office
Automation Systems)
Dzięki specjalistycznym programom zapewniają
komunikację z użytkownikiem w zakresie gromadzenia,
przetwarzania i przesyłania informacji (edytory tekstów,
poczta elektroniczna, oprogramowanie służące do
obsługi faksów, modemów itp.)
 SWZW Systemy wspomagające zarządzanie wiedzą (KMS –
Knowledge Management Systems)
37
Obszary zastosowań systemów
wspomagających zarządzanie
Poziom
zarządzania
Operacyjny
SES, SIK
SAB, SIK
SWD, SE
Taktyczny
SES, SIK,
SINK
SWD, SIK
SWD, SE
Strategiczny
38
Rodzaj ustrukturyzowania decyzji
dobrze
słabo
źle
SIK, SE
SINK,
SWD, SE
SES – Systemy ewidencyjno – sprawozdawcze
SAB – Systemy automatyzacji biura
SIK – Systemy informowania kierownictwa
SINK – Systemy informowania naczelnego kierownictwa
SWD – Systemy wspomagania decyzji
SE – systemy eksperckie
SSI – systemy sztucznej inteligencji
SE, SSI
Zintegrowany System Informatyczny
ZSI - Zintegrowany System Informatyczny
IMIS – Integrated Management Information Systems







39
To modułowo zintegrowany system informatyczny obsługujący
wszystkie sfery działalności organizacji tj.
finanse i księgowość
sprzedaż i zaopatrzenie
konstrukcja i technologia
produkcja
utrzymanie ruchu i remonty
Gospodarkę zasobami ludzkimi
inne obszary
Cechy ZSI
Cechy zintegrowanego systemu informatycznego:
40
 kompleksowość funkcjonalna
 integracja danych i procesów - realizowana jest w ramach struktury
informacyjnej
 elastyczność funkcjonalna i strukturalna - zapewnia maksymalne
dostosowanie rozwiązań sprzętowo - programowych do potrzeb obiektu
w chwili instalowania i uruchamiania systemu, a także pozwala na
szybkie dostosowanie w przypadku zmiennych wymaganiach i nowych
potrzeb
 otwartość – pozwala na rozszerzenia systemu o nowe moduły
 zaawansowanie merytoryczne - zapewnia pełne informatyczne
wspomaganie procesów informacyjno - decyzyjnych
 zaawansowanie technologiczne - gwarantuje zgodność z aktualnymi
standardami sprzętowo – programowymi
 zgodność z polskimi przepisami, np. ustawą o rachunkowości
Cechy ZSI
W systemach ZSI wymagana jest realizacja kilku
poziomów integracji:
41
 integracja z systemem informacyjnym – integracja
funkcji wyników przedsiębiorstwa, struktury
organizacyjnej
 integracja zastosowań – integracja oprogramowania
użytkowego, środków komunikacji z użytkownikiem
 integracja danych – integracja z bazą danych,
słownikiem danych
 integracja systemów – integracja z systemami sieci,
oprogramowania komunikacyjnego
Zintegrowany System Informatyczny
ZSI urzeczywistniają koncepcję integracji
kompleksowych systemów informatycznych wspomagania
procesów zarządzania w organizacji z kompleksowymi
systemami komputerowego wytwarzania CIM
(Computer Integrated Manufacturing)
42
Kompleksowe systemy
komputerowego wytwarzania CIM
•
•
•
•
43
CIM to połączenie zautomatyzowanego systemu produkcji
z ogólnymi funkcjami planowania, finansowania,
zaopatrzenia, sprzedaży, zarządzania zasobami ludzkimi
itp…
Jest systemem kompleksowo zintegrowanym, który
powstał w związku z rozwojem nauki i technologii
informatycznej w dziedzinach takich jak:
komputerowe wspomaganie projektowania wyrobów CAD
projektowanie procesów CAP
zapewnienie jakości CAQ
komputerowe wspomaganie wytwarzania CAM
Bibliografia
• [1] Adam Nowicki, Komputerowe wspomaganie biznesu (2006)
• [2] Karol Kukuła, Badania operacyjne w przykładach i zadaniach
(2002)
• [3] Czesław Smutnicki, Algorytmy szeregowania (2002)
• [4] Ryszard Knosyla i Zespół, Komputerowe wspomaganie
zarządzania przedsiębiorstwem –Nowe metody i systemy (2007)
• [5] Zbigniew Klonowski, Systemy informatyczne zarządzania
przedsiębiorstwem. Modele rozwoju i właściwości funkcjonalne
(2004)
• [6] M. Fertsch, K. Grzybowska, A. Stachowiak, Logistyka i
zarządzanie produkcją –nowe wyzwania i odległe granice (2007)
44
Dziękuję za uwagę.