Zestawienie klasyfikacji gleb na terenie powiatu T
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. III. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 3.1. Rzeźba terenu Cały obszar Powiatu Średzkiego należy zaliczyć pod względem morfologicznym do terenów słabo urozmaiconych. Ukształtowanie terenu, rzeźba, gleby, wody oraz krajobraz powiatu są pochodzenia polodowcowego. Teren ten znajduje się na obszarze dawnego zlodowacenia środkowopolskiego. Jego powierzchnię stanowi zespół równin z niewielkimi nachyleniami, które poprzecinane są dodatkowo szerokimi dolinami rzek Maskawy, Strugi Średzkiej, Miłosławki i Warty. Różnice wysokości na terenie powiatu mające odzwierciedlenie w wartościach rzędnych bezwzględnych, są niewielkie i na obszarach poszczególnych gmin wynoszą: Dominowo - najniżej położony punkt to: 94,5 m n.p.m. (Sabaszczewo), a najwyżej położony punkt to: 125 m n p m (Wzgórze Ludgardy); Krzykosy - najniżej położony punkt to: 66,1m n p m we wsi Młodzikowo, a najwyżej położony punkt to: 92,6 m n p m (Góry Bismarka); Nowe Miasto nad Wartą - najniżej położony punkt to: 65,0 m n p (Nowe Miasto), a najwyżej położony punkt to: 107,0 m n p m (Szypłów); Środa Wlkp. - najniżej położony punkt to:66,7 m n p m (Nadziejewo), a najwyżej położony punkt to: 107,3 m n p m (Zmysłowo); Zaniemyśl - najniżej położony punkt to: 61,5 m n p m (Zwola), a najwyżej położony punkt to: 106,1 m n p m (Łysa Góra). Różnica, między najniżej (61,5 m n.p.m. – gmina Zaniemyśl) i najwyżej (125,0 m n.p.m. – gmina Dominowo), położonymi punktami wysokościowymi na terenie powiatu wynosi 63,5 m. 3.2. Litologia 3.2.1. Budowa geologiczna Omawiany obszar pod względem geologicznym leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Głębokie podłoże tworzy tak zwana platforma paleozoiczna, na której spoczywa późniejsza pokrywa skał mezozoicznych. Pokrywa osadowa przykryta jest utworami trzeciorzędowymi (oligoceńskimi, mioceńskimi i plioceńskimi) oraz czwartorzędowymi (plejstoceńskimi i holoceńskimi). 33 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Utwory oligoceńskie to piaski drobnoziarniste, mułki i iły. Utwory mioceńskie to iły i mułki z wkładkami piasków i piaskowców oraz z domieszkami pyłu węglowego. Osady plioceńskie stanowią powierzchnię podczwartorzędową i dominują wśród nich iły poznańskie. Utwory czwartorzędowe na terenie powiatu to osady plejstoceńskie zlodowacenia środkowopolskiego - gliny zwałowe oraz piaski i żwiry, tworzą one jeden poziom z przewarstwieniami i soczewkami piasków wodnolodowcowych (dolina rzeki Maskawy, Miłosławki i Warty). W obrębie terasy zalewowej, stanowiącej dno rzeki Warty, występują przeważnie mady w postaci glin pylastych i pyłów, a także piasków pylastych, gliniastych i drobnych. Osady holoceńskie – w dolinach rzek i drobnych cieków reprezentowane są przez piaski, żwiry, mułki rzeczne i gytie o niewielkiej miąższości. 3.2.2. Zasoby kopalin Na terenie Powiatu Średzkiego występują udokumentowane złoża gazu ziemnego, kruszywa naturalnego oraz ilastych surowców ceramiki budowlanej. Zestawienie zasobów surowcowych na terenie powiatu przedstawia tabela 12. Zasoby surowców naturalnych T a b e l a 12 Zasoby Surowiec gaz ziemny kruszywo naturalne surowce ilaste ceramiki budowlanej Jednostka [mln m3] [tys. Mg] [tys. Mg] geologiczne bilansowe 9.316,03 5.413,0 przemysłowe Wydobycie [za rok 2001] 6.175,06 2.952,0 494,19 172,0 561,0 2,0 606,0 Źródło: PIG Warszawa 2002, Ministerstwo Środowiska Na terenie gminy Środa Wlkp. w największym stopniu prowadzona jest eksploatacja kruszywa naturalnego oraz gazu ziemnego. Eksploratorem złóż gazu na terenie Powiatu Średzkiego jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział w Poznaniu - Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie. Na podstawie informacji przekazanych przez Oddział Zielonogórski Zakładu Górnictwa Nafty i Gazu na terenie Powiatu Średzkiego znajduje się 12 odwiertów wydobywczych, w tym 1 odwiert do zatłaczania wody złożowej oraz 29 odwiertów zlikwidowanych. Obecnie w wierceniu znajduje się odwiert Zaniemyśl-3. Na bieżąco prowadzi się monitoring odwiertów Kaleje-9 i Kaleje-14 poprzez miesięczne kontrole stanu technicznego. 34 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 13. Wykaz złóż surowców naturalnych Wyszczególnienie T a b e l a 13 Zasoby Stan zag. złoża Wydobycie za geologiczne przemysłowe bilansowe gaz ziemny [mln m3] Kaleje 1) T 566,34 98,84 Kaleje-E (Środa Wlkp.) R 137,00 Klęka 2) E 816,39 63,94 Radlin2) E 7.796,30 6.012,28 kruszywo naturalne [tys. Mg] Czarne Piątkowo E 949 828 Czarne Piątkowo DW E 243 243 Czarne Piątkowo I R 232 Czarne Piątkowo III R 240 240 Czarne Piątkowo IV E 613 613 Czarnotki I R 39 Czarnotki II Z 9 5 Dębiczek E 18 18 Dzierznica R 631 Grójec E 250 194 Grójec I Z 515 Murzynowo Leśne Z 863 Nietrzanowo E 347 347 Szlachcin E 464 464 surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. Mg] Chocicza E 606 561 rok 2001 1,61 492.58 59 18 11 1 4 4 18 57 2 1) złoże znajduje się na terenie trzech powiatów Poznań, Śrem, Środa Wlkp. 2) złoże znajduje się na terenie dwóch powiatów Jarocin, Środa Wlkp. Źródło: PIG Warszawa 2002, Ministerstwo Środowiska Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E – złoża zagospodarowane – eksploatowane; P – złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie; R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo; T – złoże zagospodarowane – eksploatowane okresowo; Z – złoże zaniechane. Na terenie Powiatu Średzkiego, wzdłuż dolin trzech rzek: Średzkiej Strugi, Maskawy i Miłosławki, występują torfowiska niskie, na których znajdują się udokumentowane złoża torfu. Według Dokumentacji Geologicznej złoża torfu „Dolina rzeki Średzka Struga”, odcinek Środa – Kromolice (Zaremba 1957) oraz Dokumentacji Geologicznej złóż torfu „Dolina rzeki Maskawy i Miłosławki”, na odcinku Środa – Miłosław (Stępień 1958) w podkategorii badań C2 cały obszar zajmuje powierzchnię 595,25 ha 35 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego i zawiera torfowisko I o powierzchni 242 ha oraz torfowiska A,B,C,D,E,F o łącznej powierzchni 353,25 ha. Średnia miąższość torfu wynosi 1,45 m (maksymalnie 2,65 m). Ogólne zasoby torfu zostały wyliczone na 2 070 tyś. m3, z czego zasoby bilansowe stanowią 922 tyś. m3. Średni stopień rozkładu torfu w profilach glebowych (31%,32%,33%) jest prawie jednolity dla całego złoża i poszczególnie występujących gatunków torfu, natomiast wysoka popielność – 19,2 %, 19,4 %, 21,0 % - świadczy o zanieczyszczeniu złoża utworami mineralnymi w postaci zamuleń i piasku (Zaremba1957). Wykonane wiercenia wykazują w przewadze torf trzcinowy i drzewny niski o wysokiej popielności, która waha się w granicach od 17% w warstwach spągowych do 42% w warstwach stropowych. Złoża A, B, E posiadają surowiec nie nadający się do wykorzystania przemysłowego, natomiast złoża C, D i F buduje torf o cechach surowca opałowego (Stępień 1958). Pozostawione rozległe potorfia mają otwarte zwierciadło wody gruntowej, zarastając w partiach brzeżnych trzciną i pałką wodną. Powstały w wyniku dawnej ręcznej eksploatacji torfu. Stare drobne wyrobiska zostały zasypane. Torfowiska nie są obecnie eksploatowane, a ze względu na ich lokalizację, przyszła eksploatacja jest trudna do realizacji. Są wykorzystywane rolniczo jako użytki zielone. 3.3. Wody podziemne 3.3.1 Charakterystyka wód podziemnych Teren Powiatu Średzkiego zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się w makroregionie zachodnim Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim. Występowanie poziomów wodonośnych jest ściśle związane z budową geologiczną. Warunkuje ona istnienie skał umożliwiających gromadzenie się wody. Na obszarze województwa wielkopolskiego, na którego obszarze znajduje się Powiat Średzki, przeważają wody zgromadzone w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych, które rozdzielone są warstwami iłów poznańskich i glin zwałowych. Wodonośne piętro czwartorzędowe W obrębie utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne gruntowy i wgłębny międzyglinowy i podglinowy. Poziom gruntowy występuje głównie w obrębie dolin rzecznych. Poziom ten ze względu na korzystne parametry hydrogeologiczne i jakościowe jest często ujmowany. 36 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Wodonośne piętro trzeciorzędowe W piętrze trzeciorzędowym wyróżnić można trzy warstwy wodonośne: dolną, środkową i górną. Tworzą je piaski od gruboziarnistych do pylastych i mułków, przedzielonych serią iłów i pokładów węgla. 3.3.2. Główne zbiorniki wód podziemnych Przez teren powiatu przebiega fragment głównego zbiornika wód podziemnych, GZWP nr 150. Występuje on w utworach czwartorzędowych i ma porowy charakter ośrodka. Jego zasoby dyspozycyjne wynoszą 456,0 tys. m3/d a średnia głębokość ujęć waha się między 25 a 35 m. Zestawienie parametrów charakterystycznych dla GZWP występującego na terenie powiatu przedstawia tabela 14. Parametry GZWP występującego na terenie powiatu Nr GZWP 150 T a b e l a 14 Nazwa GZWP Typ ośrodka Wiek skał Powierzchnia GZWP [km2] Średnia głębokość ujęć [m] Zasoby dyspozycyjne [tys.m3/d] Pradolina Warszawa Berlin porowy Q 1 904 25-35 456,0 Źródło: WIOŚ Poznań 2002 3.3.3. Zasoby wód podziemnych Na terenie poszczególnych gmin powiatu występowanie wód podziemnych przedstawia się następująco: Gmina Dominowo – na terenie gminy występują dwa piętra wodonośne: czwartorzędowy i trzeciorzędowy, Znajdują się one poza obszarem głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP). W obrębie piętra czwartorzędowego wody występują w utworach piaszczystożwirowych, woda tego poziomu jest nadmiernie zażelaziona, posiada znaczną twardość, a jej zasoby nie zaspokajają w pełni potrzeb. Warstwę wodonośną piętra trzeciorzędowego tworzą piaski kwarcowe mioceńskie przewarstwione wkładkami węgla brunatnego. Wydajność studni, podobnie jak w piętrze czwartorzędowym, wynosi Q = 10 – 40 m3/h. Woda jest lepszej jakości, mimo to wymaga uzdatnień dla celów komunalnych. Gmina Krzykosy – eksploatowane są dwa piętra wodonośne: czwartorzędowy i trzeciorzędowy. W czwartorzędowym piętrze wodonośnym wyróżnia się poziom wód gruntowych (źródłem zasilania są opady atmosferyczne) i wód wgłębnych. Wody gruntowe zalegają w warstwach piaszczystych wypełniających pradolinę na głębokości 10 37 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego – 15 m. Poziom wody gruntowej na obszarze gminy zależny jest od stanów wody w Warcie i waha się od 0,0 m ppt – 5,0 m ppt. Średnia wydajność jednostkowa poziomu wód gruntowych wynosi ok. 10 m3/h m; najwyższą uzyskano ok. 30 m3/h m. Poziom wód wgłębnych nie występuje na terenie gminy. W piętrze trzeciorzędowym występuje zasadniczo jeden poziom – mioceński. Występują tu piaski pylaste i drobnoziarniste zalęgające na głębokości ok. 130 m. Gmina Nowe Miasto - na terenie gminy, występuje czwartorzędowy i trzeciorzędowy poziom wodonośny oraz złoża wód mineralnych. Gmina Środa Wlkp. - na jej terenie występują i są eksploatowane wody dwóch poziomów wodonośnych: czwartorzędowego i trzeciorzędowego. Piętro czwartorzędowe – poziom plejstoceński, z uwagi na niewielka miąższość wodonośna nie odgrywa większego znaczenia. W Brodowie, Nadziejewie, Słupi Wielkiej i Brzeziu istnieją lokalne zasoby tego poziomu, które są eksploatowane i wykorzystywane głównie przez indywidualnych odbiorców (studnie kopane). Wody tego poziomu występują stosunkowo płytko, co związane jest z równinnym charakterem terenu. Jest to poziom o swobodnym zwierciadle, niezbyt zasobny, gdzie dominują głębokości 1,0 – 5,0 m. Woda gruntowa na głębokości 0-1,0 m ppt występuje w dolinach wszystkich głównych cieków przepływających przez teren gminy. Poziom trzeciorzędowy stanowi główną użytkową warstwę wodonośną gminy. Jest to poziom mioceński, którego warstwę wodonośną budują piaski pylaste i drobne zalegające pod znaczną miąższością warstwy iłów poznańskich. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi średnio 42 – 53 m i wyraźnie wzrasta w kierunku północnym. W rejonie Środy Wlkp. zasoby eksploatacyjne wycinka basenu mioceńskiego wynoszą Q – 539 m3/h. Ujęcia przemysłowe na terenie miasta (m.in. cukrownia „Środa”, mleczarnia, szpital) mają łączne zasoby 137 m3/h, ujęcia wiejskie o zatwierdzonych zasobach – 479 m3/h. Ogółem wielkość zasobów eksploatacyjnych zatwierdzonych w kat. „B” wynosi 1 457,1 m3/h, w tym: z utworów trzeciorzędowych – mioceńskich 1 333,3 m3/h, z utworów czwartorzędowych 124,8 m3/h. Gmina Zaniemyśl – użytkowe zbiorniki wodonośne występują w obrębie utworów czwartorzędu i trzeciorzędu. Podstawowym jest zbiornik wód trzeciorzędowych. Zbiornik czwartorzędowy Pradolina Warszawsko-Berlińska zaliczany jest do zbiorników głównych – GZWP Nr 150. W utworach czwartorzędowych występuje poziom wód gruntowych oraz lokalnie poziom wód wgłębnych. Poziom wód gruntowych występuje głównie w piaskach i żwirach, natomiast wód wgłębnych w przewarstwieniach piaszczystych wśród glin morenowych. Miąższość warstwy wodonośnej waha się w granicach 5,0 – 25,0 m. Zatwierdzone zasoby wód wynoszą 224 m3/h, z czego wykorzystuje się tylko 50 m3/h. 38 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego W piętrze trzeciorzędowym ujmowane są wody poziomu mioceńskiego. Wyróżnia się tu 3 warstwy wodonośne: dolną (poniżej 30 m ppt), środkową (15-25 m ppt) i górną (5-10 m ppt). Eksploatowane są warstwy górna i środkowa. Łączna wielkość zasobów eksploatacyjnych zatwierdzonych w kat. „B” wynosi 465,3 m3/h, w tym: z utworów czwartorzędowych 83,7 m3/h, z utworów trzeciorzędowych – mioceńskich 381,6 m3/h. Na terenie powiatu występują złoża wód geotermalnych posiadające walory lecznicze, które rozpoznano wierceniami w miejscowości: Koszuty (gm. Środa Wlkp.): - odwiert IG-2 „Środa” – głębokość użytkowa 1040 m, temperatura samowypływu 40,5 0C, dyspozycyjna ilość wody 40 m3/h, jakość wody: 0,8% solanka chlorowosodowa-bromkowa, średnio zmineralizowana; - odwiert IG-3 „Środa” – głębokość użytkowa 1300 m, wydajność zbliżona do wydajności odwiertu IG-2; Kaleje (gm. Zaniemyśl) - głębokość użytkowa 700 m, temperatura samowypływu 38,3 C, dyspozycyjna ilość wody 168 m3/d, jakość wody: 0,21 % solanka 0 chlorowo-sodowa-bromkowa; Polwica (gm. Zaniemyśl) - głębokość użytkowa 1300 m, temperatura samowypływu 26,0 0C, dyspozycyjna ilość wody 432 m3/d, jakość wody: 0,9 % solanka chlorowosodowa-bromkowa, borowa – średnio zmineralizowana. Wody te obecnie nie są eksploatowane. 3.4. Wody powierzchniowe 3.4.1. Sieć rzeczna Sieć rzeczną na terenie Powiatu Średzkiego tworzy przede wszystkim rzeka Warta oraz Maskawa wraz z dopływami między innymi Strugą Średzką, Wielkim Rówem i Miłosławką. Tworzą one gęstą sieć cieków o dendrologicznym układzie. W przebiegu głównych cieków odwadniających powiat dominuje kierunek południkowy; jedynie Miłosławka i Maskawa w swym dolnym biegu wykazują przebieg równoleżnikowy. Cieki charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania z jednym max i min w ciągu roku. Jest to obszar wysoczyznowy, zbudowany z glin zwałowych, gdzie licznie występują drobne zagłębienia bezodpływowe mające charakter okresowy. Obszar powiatu znajduje się w strefie najniższych odpływów w Polsce. 39 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Warta Dorzecze Warty leży w zlewni rzeki Odry. Jest głównym prawobrzeżnym dopływem Odry, o długości 808,2 km. Układ dolin i sieci rzecznej wiąże się z układem pradolin i dolin przełomowych powstałych wskutek działania lodowca. Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta, uzupełniona wieloma jeziorami o zróżnicowanej wielkości oraz zbiornikami sztucznymi. Przez obszar Powiatu Średzkiego w gminie Nowe Miasto przepływa rzeka Warta na odcinku 38 km (340,0 km – 302,0 km), w tym 16 km stanowi granicę z Powiatem Śremskim. Maskawa Maskawa jest prawostronnym dopływem Warty, uchodzącym do niej w km 307,2, 11 km na wschód od miejscowości Śrem, w okolicach Józefowa. Całkowita długość rzeki wynosi 56,4 km, w tym 44,5 km występuje na terenie Powiatu Średzkiego, a jej powierzchnia zlewni 620,8 km2. Jest ciekiem typowo nizinnym, o średnim spadku 0,08 ‰. Zarówno na rzece głównej jak i jej dopływach istnieje szereg jazów, liczne łączące się rowy melioracyjne, a w km 29,5 rzeki Maskawy – zbiornik retencyjny „Środa” zasilany jej wodami. Rzeka przepływa przez gminę Dominowo, Środa Wlkp. (19,4 km), Krzykosy (5,2 km) i Zaniemyśl (9,0 km). Głównymi dopływami Maskawy są: Struga Średzka (jest prawostronnym dopływem rzeki Maskawy oraz lewostronnym dopływem rzeki Kopli, uchodzi do Maskawy w 26,0 km biegu rzeki w Środzie Wlkp. Całkowita długość Strugi wynosi 15,7 km, a powierzchnia zlewni 58,2 km2. Wzdłuż zachodniej strony strugi występują mokradła z zarastającymi zbiornikami wodnymi. Przepływa przez teren gminy Środa Wlkp. na długości 10,5 km); Wielki Rów (jest lewostronnym dopływem Maskawy i uchodzi do niej w 22,0 km biegu rzeki, całkowita długość rzeki wynosi 27,2 km, a powierzchnia zlewni 99,8 km 2. Występuje na terenie gminy Środa Wlkp. odcinkiem 9,0 km); Miłosławka (uchodzi do Maskawy w 7,8 km biegu rzeki, długość jej wynosi 36,3 km, a powierzchnia zlewni 182,9 km2. Biegnie przez teren gminy Krzykosy – 11,7 km i gminy Zaniemyśl na odcinku 7,1 km). Wymienione dopływy Maskawy posiadają również rozbudowaną sieć własnych dopływów. Pozostałe cieki wodne na terenie powiatu Pod względem zasobności w wody powierzchniowe, Powiat Średzki zaliczany jest do obszarów o średniej zasobności. Prócz wymienionych głównych rzek Maskawy, 40 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Miłosławki i Warty wraz z ich podstawowymi dopływami przez teren powiatu przepływają również cieki wymienione w tabeli 15. Długość rowów szczegółowych i cieków naturalnych na terenie powiatu wg ewidencji na dzień 31.12.2002 wynosi 624,86 km. Rowy te utrzymywane są przez Spółki Wodne. Wykaz pozostałych cieków przepływających przez Powiat Średzki Nazwa cieku Kanał Miłosławski Kanał Borowski Rów „B” Wielki Rów Brodek Jezierski Polwicki Kanał ulgi Kanał Pałczyński Drgań Lutynia Bystrotok Odnoga Brzostowska Kamionka Kanał Dębiecki Gmina (przez którą przepływa ciek) Zaniemyśl, Krzykosy, Środa Wlkp. Zaniemyśl, Krzykosy Nowe Miasto Środa Wlkp., Dominowo Zaniemyśl Zaniemyśl Zaniemyśl Zaniemyśl Środa Wlkp. Zaniemyśl Nowe Miasto Zaniemyśl Nowe Miasto Zaniemyśl Środa Wlkp. T a b e l a 15 Długość cieku na terenie powiatu [km] 17,0 13,2 11,5 11,1 6,9 6,2 6,1 5,1 3,8 3,7 3,5 3,4 2,5 2,1 1,0 Źródło: Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Inspektorat we Wrześni. 3.4.2. Zbiorniki wodne Do naturalnych zbiorników wodnych na terenie powiatu należą 4 jeziora położone na terenie gminy Zaniemyśl. Dodatkowo na terenie gminy Środa Wlkp. znajduje się jeden sztuczny zbiornik retencyjny, zasilany głównie wodami powierzchniowymi. Jeziora Wszystkie jeziora występujące na obszarze powiatu znajdują się na terenie gminy Zaniemyśl. Zaliczano je do rynny Kórnicko-Zaniemyskiej i są to: Jezioro Raczyńskie, Jezioro Łękno, Jeziory Małe i Jeziory Wielkie. Ich charakterystykę morfologiczną przedstawia poniższa tabela 16. Charakterystyka morfologiczna jezior na terenie Powiatu Średzkiego Jezioro Raczyńskie Łękno Jeziory Małe Jeziory Wielkie Powierzchnia zwierciadła wody [ha] 84,4 26,1 44,3 60,3 Objętość [tys. m3] 2 342,9 581,0 2 600,9 1 817,0 T a b e l a 16 Głębokość [m] maksymalna średnia 5,8 5,0 16,3 5,4 2,8 2,2 5,9 3,0 Kategoria podatności na degradację III III II non Źródło: Stan Środowiska w Powiecie Średzkim 2003. 41 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Jezioro Raczyńskie Jezioro Raczyńskie położone jest na południowy-zachód od miejscowości Zaniemyśl. Jest pierwszym zbiornikiem ciągu ośmiu jezior położonych w rynnie Kórnickiej. Z Jeziora Raczyńskiego wypływa rzeka Kamionka. Zbiornik zajmuje powierzchnię 84,4 km 2 i ma kształt silnie wydłużony. Dno jeziora jest silnie zróżnicowane, o średniej głębokości 2,8 m, z dwoma głęboczkami i dwoma wyniesieniami w postaci wysp. Większa – wyspa Edwarda – ma powierzchnię 3,1 ha. Na wyspie Edwarda znajduje się park wpisany do rejestru zabytków. Rośnie tam starodrzew liściasty z wieloma pomnikami przyrody, głównie dębami. Bezpośrednie otoczenie jeziora stanowi drzewostan liściasty z dominacją olchy – ustalono strefę ochronną jeziora na górnej krawędzi zbocza rynny jeziornej. Planuje się utworzenie obszaru chronionego krajobrazu o przewodniej funkcji rekreacyjnej, który obejmowałby m.in. zlewnię Jeziora Raczyńskiego. Nad brzegami jeziora zlokalizowane są sezonowe ośrodki wypoczynkowe, pole namiotowe, kąpieliska, punkty gastronomiczne i prywatne działki rekreacyjne, toteż jest ono narażone na silne obciążenie turystyczne i rekreacyjne. Jezioro jest zbiornikiem typu sandaczowego, na którym prowadzona jest gospodarka rybacka. Jezioro Łękno Jezioro Łękno położone jest na zachód od Zaniemyśla. Zasilane jest przez rzekę Kamionkę wpływającą do niego od strony południowo-wschodniej, z odległego o ok. 1 km Jeziora Raczyńskiego. Jezioro to zajmuje powierzchnię 26,1 km2, a jego średnia głębokość wynosi 2,2 m. Jest ono w niewielkim stopniu wykorzystywane w celach rekreacyjnych i turystycznych – zabudowa rekreacyjna znajduje się na południowowschodnim brzegu. Korzystny dla Jeziora Łękno (I kategoria) jest sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej, którą stanowią chroniące zbiornik lasy. Jeziory Małe Jezioro Jeziory Małe położone jest na zachód od miejscowości Łękno. Zajmuje powierzchnię 44,3 km2. Jego średnia głębokość wynosi 5,9 m. Od strony południowej zbiornik zasilany jest przez rzekę Kamionkę, a od południowo-zachodniej przez rów melioracyjny. Jezioro wykorzystywane jest w niewielkim stopniu na cele rekreacyjne – zabudowa z nią związana znajduje się na północno-wschodnim brzegu zbiornika. 42 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Jeziory Wielkie Jezioro Jeziory Wielkie położone jest na południe od miejscowości o tej samej nazwie. Zasilane jest przez rzekę Kamionkę od południa i rów melioracyjny od wschodu. Kamionka po przepłynięciu jeziora wypływa z jego północnego krańca w kierunku kolejnego jeziora Bnińskiego leżącego na terenie gminy Kórnik. Średnia głębokość zbiornika wynosi 3,0 m i zajmuje powierzchnię 60,3 km2. Zbiorniki retencyjne Sztuczny zbiornik retencyjny „Środa” usytuowany w 29,5 km rzeki Maskawy powyżej Środy Wlkp. (gm. Środa Wlkp.), wybudowany został w latach 1968 – 1971. Ma on powierzchnię geodezyjną 47,7 ha i objętość ok. 900 m2. Wysokość piętrzenia wynosi 7,10 m. Jazy pozwalają na piętrzenie wody w celu nawadniania podsiąkowego lub ujęć bezpośrednich. Minimalna powierzchnia zalewowa wynosi 22,9 ha, średnia 35 ha, a maksymalna 45 ha. Zbiornik powstał w celu zwiększenia retencji, a także dla potrzeb rolnictwa, przemysłu i służb przeciwpożarowych. Obecnie wodę do nawodnień pobiera kilku rolników, natomiast nie korzysta z niej przemysł. Zbiornik spełnia głównie role zaplecza rekreacyjnego dla potrzeb mieszkańców Środy. Jest on zasilany wodami rzeki Maskawy. Obiekty małej retencji wodnej Do obiektów małej retencji wodnej na terenie powiatu należy zaliczyć małe zbiorniki wodne, stawy rybne, glinianki. Wykaz istniejących stawów hodowlanych na terenie powiatu z uwzględnieniem podziału gminnego, przedstawia tabela 17. Wykaz zbiorników hodowlanych (stawów rybnych) na terenie powiatu Tabela 17 Gmina Miejscowość Powierzchnia [m2] Krzykosy Krzykosy Krzykosy Środa Wlkp. Środa Wlkp. Środa Wlkp. Środa Wlkp. Środa Wlkp. Nowe Miasto Zaniemyśl Zaniemyśl Garby Miąskowo Pięczkowo Annopole Dębiczek Mączniki Włostowo Zmysłowo Boguszyn Lubonieczek Czarnotki 7 010 3 500 2 000 14 000 5 950 7 500 5 200 1 100 1 000 3 220 5 000 (2 stawy) Źródło: Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. 43 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 3.5. Gleby Mimo monotonii ukształtowania powierzchni pokrywa glebowa jest zróżnicowana. Na piaskach występują bielicoziemy, na glinie morenowej brunatnoziemy, w płytkich zagłębieniach terenu czarne ziemie bagienne. W dolinach cieków wyróżnia się głównie grunty mineralne w postaci madów, oraz gleby torfowe i murszowo – torfowe powstałe z torfu torfowisk niskich występujących na tym terenie. Gleby występujące na obszarze powiatu w większości zaklasyfikowane zostały do gleb o średnio dobrej, średniej i słabej jakości. Gleby klasy VI i V zajmują 27 %, natomiast znaczny procent, bo 40 % stanowią ziemie IV klasy bonitacyjnej. Gleby klasy III zajmują 30 % powierzchni. Najmniejszy udział zajmuje klasa II - 2%, natomiast klasa I w ogóle nie występuje. Szczegółową klasyfikację gleb powiatu z uwzględnieniem podziału na poszczególne gminy, pod względem ich jakości bonitacyjnej przedstawiono w tabeli 18. Zestawienie klasyfikacji gleb na terenie powiatu T a b e l a 18 Klasa bonitacyjna gruntów ornych wyrażona w [%] Powiat/gmina I II III a III b IV a IV b V VI VI RZ Średzki 0 2 15 15 30 10 17 10 1 Dominowo 0 0 10 18 43 7 13 8 1 Krzykosy 0 0 2 2 10 9 41 33 3 Nowe Miasto 0 0 8 17 40 12 20 3 0 Środa Wlkp. 0 4 26 19 28 10 9 4 0 Zaniemyśl 0 0 13 13 28 13 18 15 0 Źródło: WIOŚ Poznań, 2003 r. Największe obszary gleb należących do wyższych klas bonitacyjnych (III a i III b) znajdują się w gminach Środa Wlkp. i Dominowo. Dodatkowo, na terenie gminy Środa Wlkp. występuje niewielki obszar gleb w II klasie bonitacyjnej, które należą do obszarów prawnie chronionych. Gminy położone na terenie Powiatu Średzkiego, zostały również sklasyfikowane przez Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w sposób przedstawiony w tabeli 19. 44 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie powiatu T a b e l a 19 Ocena gleb w punktach IUNG Powiat/Gmina Bonitacja Grunty orne Średzki Dominowo Krzykosy Nowe Miasto Środa Wlkp. Zaniemyśl 50,1 54,6 31,6 52,7 62,1 49,5 Użytki zielone 36,5 38,8 31,9 40,1 39,6 32,2 Jakości i przydatności rolniczej Grunty orne Użytki zielone 51,0 57,1 34,7 51,3 61,2 50,7 35,0 37,8 30,7 39,2 38,6 27,7 Wskaźnik syntetyczny jakości Grunty Użytki orne zielone 50,6 55,8 33,2 52,0 61,7 50,1 Ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej 35,8 38,3 31,3 39,7 39,1 30,5 67,3 72,7 50,5 68,9 78,6 65,6 Źródło: WIOŚ Poznań, 2001 r. Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej charakteryzuje warunki mniej lub bardziej korzystne danego obszaru dla wegetacji uprawianych roślin. Im wartość wskaźnika wyższa, tym lepsze warunki dla produkcji rolnej. Na terenie Powiatu Średzkiego, jak wynika z tabeli 19, najwyższy wskaźnik charakteryzuje gminy Środa Wlkp. i Dominowo, najniższy gminę Krzykosy. Od jakości gleb występujących na terenie powiatu uzależniona jest struktura gatunkowa upraw. Znaczący udział w produkcji rolnej mają uprawy zbożowe – pszenica, żyto, mieszanki zbożowe, owies, pszenżyto i kukurydza. Oprócz zbóż uprawiane są na dużą skale buraki cukrowe i ziemniaki. Powiat posiada również dobrze rozwinięte ogrodnictwo, a zwłaszcza uprawę cebuli, ogórków i kapusty. Strukturę rodzaju wybranych najpospolitszych upraw w poszczególnych gminach powiatu w roku 2001 przedstawiono w tabeli 20. Struktura głównych upraw w poszczególnych gminach powiatu w roku 2002 Powierzchnia i rodzaj uprawy [ha] Gmina zboża ziemniaki buraki cukrowe Dominowo 3.910 934 433 Krzykosy 4.566 303 40 Nowe Miasto 3.755 195 120 Środa Wlkp. 6.850 1.550 1.100 Zaniemyśl 4.050 400 195 Razem 23 131 3 382 1 888 T a b e l a 20 kukurydza 439 49 380 700 500 2 068 Źródło: Urzędy Gmin na terenie powiatu; Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw ma produkcja zwierzęca prowadzona na terenie powiatu. Część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Według danych uzyskanych z gmin do dominujących kierunków produkcji zwierzęcej na terenie powiatu w 2002 roku należał: 45 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. tucz trzody chlewnej 102.810 szt. fermy drobiu 331.000 szt. hodowla bydła 9 436 szt. hodowla owiec 670 szt. hodowla koni 56 szt. Na terenie powiatu w miejscowości Środa Wlkp., Sulęcinek i Murzynowo Leśne prowadzona jest hodowla strusi. 3.6. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej 3.6.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej Ze względu na stosunkowo niewielką lesistość powiatu, roślinność nieleśna pełni ważną funkcję przyrodniczą. Szczególną rolę odgrywają zbiorowiska łąkowe, torfowe i szuwarowe w dolinach rzek, przede wszystkim Warty, Maskawy i Strugi Średzkiej, a także zbiorowiska roślinności wodnej towarzyszącej brzegom jezior, głównie Jeziora Raczyńskiego. Na obszarze powiatu występują również fragmenty borów mieszanych (świeżych, wilgotnych). W drzewostanie dominują gatunki drzew liściastych: 2 gatunki dębów: szypułkowy (Quercus robur) i bezszypułkowy (Quercus sessilis), brzoza brodawkowata (Betula pendula), buk (Fagus.) oraz jesion (Fraxinus). Ponadto występują zbiorowiska drzew iglastych z udziałem sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris), świerku (Picea) i modrzewia (Larix). Warstwa krzewów to przede wszystkim leszczyna pospolita (Corulus avellana), ale jest to zbiorowisko raczej słabo rozwinięte. Na szczególną uwagę zasługuje roślinność wodna, najbogatsza florystycznie i najbardziej zróżnicowana, występująca nad brzegami jezior i rzek. Z gatunków rzadkich flory Wielkopolski wymienić można: wolffię bezkorzeniową, rdestnicę, świetlika, starca błotnego, goździka pysznego, oczeret, zamokrzycę ryżową. 3.6.1.1. Zieleń urządzona Ze względu na niewielką lesistość, ważną rolę w systemie ekologicznym powiatu spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa oraz zieleń cmentarna. 46 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Zadrzewienia śródpolne, przydrożne i przywodne pełnią role migracyjnych korytarzy środowiskowych, urozmaicają krajobraz powiatu, podnoszą walory estetycznokrajobrazowe oraz spełniają na obszarach użytkowanych rolniczo funkcję zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi. Zieleń cmentarna stanowi uzupełnienie roślinności na terenie powiatu. W jej skład wchodzi zieleń występująca zarówno na cmentarzach czynnych jak i nieczynnych. Na terenie powiatu istnieje 60 parków o łącznej powierzchni 226,12 ha, w tym 6 parków miejskich. Część z nich została wpisana do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W tabeli 21 zamieszczono wykaz istniejących parków z uwzględnieniem przy ich lokalizacji podziału gminnego. Miejscowość Powierzchnia Rodzaj parku 1 2 parku [ha] w tym wód [ha] 3 4 9,08 8,86 3,30 2,09 2,35 3,20 4,80 0,50 0,75 brak brak 0,51 0,44 0,54 4,0 2,44 2,05 3,44 1,48 - - 3,90 5,48 4,40 5,60 4,32 5,72 - 0,45 0,07 brak 0,08 brak 0,25 - 1,82 7,70 5,00 2,74 0,87 6,85 4,67 4,90 3,20 2,19 4,22 1,60 2,75 0,12 0,10 0,15 0,18 0,09 0,69 0,04 0,35 0,25 0,014 0,27 Brak 0,14 Gmina Dominowo Chłapowo Dzierżnica Giecz (bez grodziska) Kopaszyce Murzynowo Kościelne Rusibórz Zberki dworski pałacowy podworski, folwarczny dworski dworski dworski (angielski) dworski Garby Młodzikowo Murzynówko Sulęcin Sulęcinek Borowo Murzynowo Leśne dworski z II połowy XIX w dworski z końca XIX w dworski z II polowy XIX w dworski z połowy XIX w dworski z końca XIX w dworski dworski Boguszyn Chocicza Dębno Klęka Skoraczew Szypłów Kruczyn podworski, krajobrazowy krajobrazowy krajobrazowy – styl barokowy podworski, krajobrazowy podworski, krajobrazowy podworski, krajobrazowy krajobrazowy Gmina Środa Wlkp. podworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski podworski dworski, krajobrazowy krajobrazowy dworski, krajobrazowy podworski, krajobrazowy pałacowy, krajobrazowy Gmina Krzykosy Gmina Nowe Miasto Bieganowo Brodowo Chudzice Dębicz Januszewo Jarosłwiec Koszuty Mączniki Nadziejewo Pętkowo Pierzchno Pławce Połażejewo 47 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 1 2 Rumiejki Słupia Wielka Starkowiec Piątkowski Strzeszki Szlachcin Środa Wlkp. - miasto Ulejno Winna Góra Zdziechowice Zielniki Żabikowo podworski, krajobrazowy krajobrazowy krajobrazowy podworski pałacowy 6 parków miejskich dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy dworski dworski wiejski, krajobrazowy Czarnotki Jeziory Wielkie Łękno Pigłowice Płaczki Polwica Śnieciska Wyszakowo Zaniemyśl Zaniemyśl (wyspa) dworski dworski dworski dworski wiejski dworski dworski, krajobrazowy dworski, krajobrazowy rekreacyjny, przykościelny krajobrazowy 3 4 2,56 4,20 2,54 3,45 8,20 15,8 1,53 8,20 4,80 2,10 2,60 0,12 brak 0,05 0,20 brak 0,55 0,12 0,03 0,25 3,0 10,30 9,31 4,17 2,50 1,77 4,03 4,20 3,40 2,93 brak brak 0,32 0,4 0,1 0,286 0,20 0,20 0,03 brak Gmina Zaniemyśl Źródło: Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. 3.6.1.2. Formy ochrony przyrody Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć również niektóre pomniki przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczokrajobrazowe. Na terenie powiatu obszary wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi objęto następującymi formami ochrony: Parki krajobrazowe Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy rozciąga się wzdłuż dorzecza Warty na terenie gmin: Miłosław, Nowe Miasto nad Wartą i Żerków. Został utworzony Rozporządzeniem Nr 1/94 Wojewodów Poznańskiego i Kaliskiego z 17 października 1994 r. Przedmiotem ochrony jest unikalna, bardzo urozmaicona rzeźba terenu, bogate i ciekawe zbiorowiska roślinne, rzadkie gatunki roślin i zwierząt, a także wartości kulturowe, związane z bogatą przeszłością tego regionu. Występują tu niezwykle malownicze starorzecza, pełniące funkcje zimowisk ptaków wodnych. Park obejmuje obszar 15 640 ha – w tym 1 080 ha północno-wschodniego terenu gminy Nowe Miasto, w okolicach Dębna. W rozporządzeniu powołującym park w punkcie 2 określającym 48 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. granice parku nie występuje gmina Środa Wlkp., jednakże granice parku obejmują jeden staw rybny (na południe od Winnej Góry) położony w południowo – wschodniej części gminy. Rezerwaty „Dębno nad Wartą” – to rezerwat faunistyczny w gminie Nowe Miasto istniejący od 1974 r. i obejmuje 21,62 ha powierzchni, którą pokrywa bardzo zróżnicowana roślinność: na stromej krawędzi doliny jest to wielogatunkowy drzewostan liściasty z dominującym dębem, a na płaskiej terasie nadzalewowej – łęg wiązowo-jesionowy. Spotyka się tu również bluszcz pospolity – gatunek chroniony. Rezerwat przyrody utworzony dla zachowania i ochrony środowiska rzadkich gatunków zwierząt bezkręgowych: ślimaków świdrzyków (wśród których są gatunki wymierające i bardzo rzadkie) oraz równonogów, charakterystycznych dla terenów górskich. Rezerwat wchodzi w skład Żerkowsko – Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. Pomniki przyrody Za pomnik przyrody w pojęciu ustawy o ochronie przyrody z 1991 r (Dz.U. Nr 99, poz. 1079) uważany jest wyróżniający się twór lub skupienie tworów przyrody ożywionej lub nieożywionej, mający szczególne wartości pod względem przyrodniczym, naukowym, historycznym, pamiątkowym lub krajobrazowym. Są to przeważnie pojedyncze stare drzewa i krzewy lub ich grupy, aleje, głazy narzutowe, źródła, jaskinie, stanowiska rzadkich gatunków roślin. Na terenie Powiatu Średzkiego występuje łącznie 88 pomników przyrody. Wykaz pomników przyrody z podziałem na poszczególne gminy powiatu przedstawia tabela 22. Wykaz pomników przyrody znajdujących się na terenie powiatu Nr rejestru wojewódzkiego Miejscowość 1 2 T a b e l a 22 Opis przedmiotu poddanego ochronie 3 Gmina Krzykosy 245/57 245/57 Murzynowiec Murzynowiec 597 Garby 614 Sulęcinek 700/67 788/94 789/94 790/94 791/94 792/94 793/94 Bogusławki Garby Garby Garby Garby Garby Garby Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 530 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 420 cm Grupa drzew (10 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. – obwód pierścienicy 340 - 361 cm Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill. obwód na wysokości pierścienicy 391cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 330 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 362 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 573 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 535 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 525 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 545 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 600 cm 49 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 1 2 794/94 795/94 796/94 797/94 798/94 799/94 800/94 801/94 802/94 803/94 804/94 805/94 806/94 807/94 808/94 Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Garby Młodzikowo Sulęcin 809/94 Sulęcin 810/94 Sulęcin 811/94 Sulęcin 3 Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 335 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 335 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 350 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 335 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 317 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 350 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 350 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 380 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 317 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 456 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 317 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 508 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 338 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pierścienicy 410 cm Jesion – Fraxinus - obwód pierścienicy 343 cm Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill. obwód na wysokości pierścienicy 320 cm Topola biała - Populus alba L - obwód na wysokości pierścienicy 550 cm Olcha – Alnus - obwód na wysokości pierścienicy 268 cm Gmina Nowe Miasto 318 319 Skoraczew Skoraczew 460 Kruczyn 461 Szypłowo 462 Aleksandrów Klęka 465 Nowe Miasto 689/157 Papiernia 690/157 Papiernia 691/158 Papiernia 692/159 Papiernia 693/160 - Papiernia Papiernia 694/161 Klęka 695/162 Klęka 696/163 Klęka 697/164 Klęka 698/165 Nowe Miasto 699/166 Klęka 844/94 Nowe Miasto 244/56 393 Winna Góra Szlachcin Grupa drzew (5 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. Grupa drzew (4 szt.) Platan klonolistny - Platanus acerifolia Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 630cm Sosna pospolita - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 320cm Aleja pomnikowa - Kasztanowiec pospolity – Aesculus hippocastanum – P-47, L-49 Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 520cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 455 cm 3 szt. Dęby szypułkowe - Quercus robur. Obwody pni na wysokości pierścienicy 330 cm,390 cm i 300 cm Grupa drzew (14 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 300cm Grupa drzew (8 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. Grupa drzew (2 szt.) Klon polny - Acer campestre Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 150cm Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 190cm Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 190cm Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 215cm Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 180cm Grupa drzew (8 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 264cm Gmina Środa Wlkp. 596 Strzeszki Grupa drzew (7 szt.) Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill. Platan klonolistny - Platanus acerifolia – od ziemi wyrasta 7 pni Buk zwyczajny - Fagus sylvatica L. - obwód pnia na wysokości pierścienicy 295cm 50 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 1 2 1001 Winna Góra 1002 Winna Góra 1003 Winna Góra 1004 Winna Góra 1005 Winna Góra 1006 Winna Góra 1007 Winna Góra 1009 Winna Góra 1184/00 Winna Góra 1185/00 Starkówiec Piątkowski 3 Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 325cm Jesion wyniosły –Fraxinus excelsior L. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 282cm Jesion wyniosły –Fraxinus excelsior L. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 365cm Jesion wyniosły –Fraxinus excelsior L. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 340cm Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill. obwód na wysokości pierścienicy 360cm Platan klonolistny - Platanus acerifolia - obwód pnia na wysokości pierścienicy 410cm Sosna zwyczajna - Pinus silvestris - obwód pnia na wysokości pierścienicy 460cm Wiąz szypułkowy - Ulmus laevis - obwód pnia na wysokości pierścienicy 375cm Wiąz szypułkowy - Ulmus laevis - obwód pnia na wysokości pierścienicy 330cm Lipa drobnolistna – Tilia cordata - obwód pnia na wysokości pierścienicy 550cm Gmina Zaniemyśl 230 Doliwiec Leśny 233 Doliwiec Leśny 234 Zaniemyśl 236 Zaniemyśl 237 Zaniemyśl 334/92 Zaniemyśl 335/93 Zaniemyśl 340 Łękno 341 Jeziory Wielkie 384 Mądre 501 Łękno 639 Zaniemyśl 640 Zaniemyśl 1186/00 Łękno 1187/00 Łękno 1188/00 Łękno 1189/00 Łękno 1190/00 Łękno 1191/00 Łękno 1192/00 Łękno Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 370cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 424cm wysokość ok. 25m, do pierwszego konara 19m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 480cm, wysokość ok. 28m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 345cm, wysokość ok. 20m, rozpiętość korony ok. 15m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 345cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 780cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 570cm 2 szt. Dęby szypułkowe – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 360cm i 380cm Głaz narzutowy – granit – o obwodzie 540cm, dł. 190 cm, szer. 90 cm, wys. 120 cm Lipa drobnolistna – Tilia cordata - obwód pnia na wysokości pierścienicy 420cm, wysokość 20m, rozłożysta korona Aleja grabowa o dł. 130 m - Grab zwyczajny - Carpinus betulus L. - obwód pnia na wysokości pierścienicy 10 – 56 cm, wysokość 14 – 18m Grupa drzew (49 szt.) Dęby szypułkowe – Quercus rob. obwód pnia na wysokości pierścienicy 70 – 500 cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 650cm Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 308cm, wysokość 24m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 344cm, wysokość 28m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 298cm, wysokość ok. 28m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 343cm, wysokość ok. 27m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 304cm, wysokość ok. 27m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 445cm, wysokość ok. 28m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 504cm, wysokość ok. 25m 51 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 1 2 1193/00 Łękno 1194/00 Łękno 1195/00 Łękno 3 Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 505cm, wysokość ok. 27m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 354cm, wysokość ok. 28m Dąb szypułkowy – Quercus rob. – obwód pnia na wysokości pierścienicy 282cm, wysokość ok. 29m Źródło: Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. Obszary chronionego krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu „Bagna Średzkie” został ustanowiony Uchwałą Nr X/95/95 Rady Miejskiej w Środzie Wlkp. z dnia 20 czerwca 1995 r. OChK położony jest na terenie gminy Środa Wlkp., między szosą Poznań – Katowice a nasypem kolejki wąskotorowej Środa Wlkp. - Zaniemyśl, a szosą Kórnicką. Zajmuje powierzchnię 120,32 ha, z czego łąki 8,41 ha, doły potorfowe i rzeka Struga Średzka 39,47, zadrzewienia 0,43 ha oraz 72 ha użytkowane rolniczo. Rozporządzenie wprowadza 17 ograniczeń i zakazów na terenie „Bagien Średzkich” Na obszarze „Bagien Średzkich” ustalone są następujące optymalne terminy koszenia łąk: I. 15.05 – 07.06; II. 01.07 – 15.07; III. 15.08 – 15.09. Teren „Bagien Średzkich” w dolinie Strugi Średzkiej jest ostoją wielu rzadkich gatunków ptaków wodnych – ok. 25 chronionych gatunków (stan w 1997 roku). Miedzy innymi: perkozy, perkozki, bąki, łabędzie, cyranki, płaskonosy, zauszniki, wodniki, błotniaki stawowe, zielonki, bataliony, śmieszki, rybitwy czarne, remizy, wąsatki. Użytki ekologiczne Na terenie gminy Zaniemyśl zostało uznanych uchwałą Rady Gminy 6 użytków ekologicznych położonych w : miejscowości Zaniemyśl pod nazwą „Chmielnik” o pow. 5,26 ha; miejscowości Łękno o pow. 4,8 ha; miejscowości Zwola o pow. 4,32 ha; miejscowości Jeziory Wielkie o pow. 0,1345; miejscowości Jaszkowo (2 obiekty) o pow. 1,72 i 2,04 ha. Ochroną objęto zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, grunty naturalnych łąk bagiennych oraz torfowiska; są to miejsca przebywania, dokarmiania i rozrodu dzikiej zwierzyny oraz ptactwa wolno żyjącego. 52 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 3.6.1.3. Sieć ECONET W nawiązaniu do koncepcji sieci paneuropejskiej EECONET (European ECOlogical NETwork) wraz z metodyką jej wyznaczania, powstała Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET-PL, która składa się z 78 dużych obszarów węzłowych (31% powierzchni kraju) połączonych siecią 110 korytarzy ekologicznych (15% powierzchni kraju). W sieci ECONET-PL znalazły się wszystkie typy krajobrazu naturalnego. Dla Polski opracowano koncepcje ochrony dolin rzecznych, zgodnie z praktyką europejską, zwracającą szczególną uwagę na zachowanie różnorodności biologicznej ekosystemów rzecznych. Sieć ECONET nawiązuje do Dyrektywy Habitatowej (92/43/EWG) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej flory i fauny i Dyrektywy Ptasiej ( 79/409/EWG) o ochronie dziko żyjących ptaków oraz potrzeb zachowania ciągłości chronionej przestrzeni dolin rzecznych. Zgodnie z ta koncepcją, Dolina Środkowej Warty - odcinek śremski (o funkcji łącznikowej pomiędzy Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym i Żerkowsko-Czeszewskim Parkiem Krajobrazowym) został zaliczony do korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym 27K – Śremski Warty. Jest on postulowany do ochrony w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu – Pradolina Warciańsko-Obrzańska ze względu na wysokie walory przyrodnicze: kręte koryto rzeki, zespoły wydm, starorzecza, łąki torfowiskowe, lasy i zarośla na glebach hydrogenicznych. Przebiegać on będzie przez teren gminy Krzykosy, Środa Wlkp. i Zaniemyśl. Na terenie gminy Nowe Miasto przebiega korytarz ekologiczny Potok ‘Spod Kolniczek” – stanowi go zielona dolina potoku wypływającego w kierunku północnym z okolic Kolniczek. 3.6.1.4. Lasy Lasy na terenie Powiatu Średzkiego należą do zasięgu terytorialnego 3 Nadleśnictw: Nadleśnictwo Babki (gm. Zaniemyśl), Nadleśnictwo Czerniejewo (gm. Dominowo, Środa Wlkp.) i Nadleśnictwo Jarocin (gm. Krzykosy, Nowe Miasto, Zaniemyśl). Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy Powiatu Średzkiego zaliczane są do Działu Bałtyckiego, Poddziału Pasa Wielkich Dolin oraz Krainy Wielkopolsko – Kujawskiej. Lesistość w Powiecie Średzkim jest niska i wynosi 16,9 % (łączna powierzchnia 10 469 ha) i jest niższa od średniej w województwie wielkopolskim, która wynosi 25,2 %. 53 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Lasy występują w oddzielonych od siebie kompleksach, zróżnicowanych pod względem siedliskowym i gatunkowym. Najsilniej zalesiona jest środkowa i południowa część Powiatu (gm. Krzykosy, Zaniemyśl, Nowe Miasto). Procentowy udział lasów do gruntów ogółem w poszczególnych gminach przedstawia się następująco: - gmina Dominowo 7,4 %; - gmina Krzykosy 28,0 %; - gmina Nowe Miasto 20,7 %; - gmina Środa Wlkp. 8,1 %; - gmina Zaniemyśl około 25,0 %. Dominującym typem siedlisk są bór mieszany świeży (BMśw.) i las mieszany świeży (LMśw.). W występującym naturalnym drzewostanie przeważa sosna zwyczajna z domieszką dębu, brzozy i olszy. W mniejszym stopniu występuje las mieszany (LM), gdzie w drzewostanie przeważa sosna z domieszką dębu, brzozy, topoli oraz las świeży (Lśw.) z dębem, topolą, modrzewiem i świerkiem. W pradolinie oraz wokół jezior przeważają lasy liściaste: olsy oraz łęgi olszowe, w których dominuje olszyna, osika i brzoza. W podszyciu występuje: jałowiec, jarzębina, leszczyna, tarnina, a na stanowiskach wilgotniejszych – kruszyna. Wśród runa leśnego spotyka się: borówkę czarną, jeżynę, paproć, konwalię, poziomkę orlicę i inne. Bory świeże posiadają duże walory zdrowotne i nadają się do wypoczynku. Część lasów stanowi własność prywatną. Na koniec 2002 roku zajmowały one powierzchnię 1 355 ha, co stanowi 12,9 % powierzchni wszystkich lasów na terenie powiatu. Wszystkie lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa objęte są inwentaryzacją lub planem urządzenia lasów. Właściwa gospodarka leśna pozwala lasom istniejącym na terenie Powiatu Średzkiego na spełnianie (w sposób naturalny lub też w wyniku działalności człowieka) różnych funkcji, które można podzielić na dwie podstawowe grupy: produkcyjną i pozaprodukcyjną. Funkcje produkcyjne (gospodarcze) lasu, polegają na zdolności do produkcji biomasy i ciągłego powtarzania tego procesu, co umożliwia trwałe użytkowanie drewna i surowców niedrzewnych pozyskiwanych z lasu, w tym użytków gospodarki łowieckiej. W konsekwencji prowadzi to do uzyskiwania dochodów. Do funkcji pozaprodukcyjnych należy zaliczyć między innymi funkcje ekologiczne (ochronne) oraz funkcje społeczne. Funkcje ekologiczne wyrażają się między innymi korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu, skład atmosfery, regulację obiegu 54 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego wody w przyrodzie, ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem, zachowanie potencjału biologicznego bardzo dużej liczby gatunków i ekosystemów, a także różnorodności krajobrazu. Z kolei funkcje społeczne lasu kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa, zapewniają rozwój kultury, nauki i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Potwierdzeniem funkcji pozaprodukcyjnych lasów Powiatu Średzkiego jest występowanie na ich terenie lasów ochronnych, pomników przyrody oraz miejsc o znaczeniu historycznym i kulturowym. Lasy ochronne Zlokalizowane są one na terenie poszczególnych gmin Powiatu: gmina Dominowo – lasy ochronne w rejonie Giecza; gmina Krzykosy - lasy wodochronne w obrębie terasy zalewowej rzeki Warty i lasów towarzyszących Miłosławce, Maskawie i mniejszym ciekom oraz lasy turystyczno-wypoczynkowe w rejonie trasy katowickiej; gmina Nowe Miasto – lasy ochronne I grupy, rozciągające się w pradolinie Warty, pełniące funkcje glebochronne, wodochronne, klimatyczne i turystyczne; gmina Środa Wlkp. – niewielki obszar lasów w pobliżu m. Winna Góra oraz pas leśny długości ok. 600 m przecięty drogą krajową nr 11; gmina Zaniemyśl - lasy ochronne zajmują powierzchnię 2 003,58 ha, co stanowi 76% ogólnej powierzchni gruntów leśnych i zadrzewionych. Stanowią one własność Skarbu Państwa w użytkowaniu przez Nadleśnictwo Jarocin i Babki. 3.6.5. Charakterystyka ogólna świata zwierząt Świat zwierzęcy Powiatu Średzkiego jest typowy dla równinnych obszarów kraju Wielkopolski. Do gatunków zwierzyny grubej występującej w lasach należą: sarny, jelenie, dziki, daniele. Zwierzyna drobna reprezentowana jest między innymi przez: lisy, zające, wydry, bobry, kuny, piżmaki, króliki. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią również ptaki, żerujące i gniazdujące głównie w dolinach rzecznych, między innymi Warty, Maskawy, Miłosławki, Strugi Średzkiej. Na polach spotkać można bażanty, kuropatwy i słonki. Z gatunków gadów występujących na omawianym obszarze wymienić należy padalce i zaskrońce. 55 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Płazy reprezentowane są przede wszystkim przez żaby, ropuchy, rzekotki i kumaki. Najliczniej na terenie powiatu występują jednak owady, żyjące w różnym środowisku. Mało zróżnicowana i ograniczona do pospolitych gatunków jest fauna ryb. Nie sprzyja jej rozwojowi zły stan czystości wód występujących na terenie powiatu. 3.7. Zestawienie wielkość zasobów i walorów przyrodniczych Rozpatrując istnienie zasobów i walorów przyrodniczych na terenie powiatu należy robić to w kilku płaszczyznach. Występowanie tych samych zasobów uznać można jednocześnie jako czynnik prorozwojowy jak i ograniczający rozwój. W tabeli 23 przedstawiono zestawienie ważniejszych czynników przyrodniczych oddziałujących na rozwój powiatu. Prorozwojowe i ograniczające rozwój zasoby i walory przyrodnicze istniejące na terenie powiatu T a b e l a 23 Element Czynniki pogarszające Czynniki prorozwojowe przyrodniczy możliwości rozwojowe Położenie – w poza obszarem ekologicznego wzrost natężenia ruchu – aktywnym zagrożenia wzrost zanieczyszczenia gospodarczo i powietrza rozwój ruchu tranzytowego intelektualnie rejonie kraju Ukształtowanie nie stwarza problemów koncentracja rolnictwa w terenu – płaska budowlanych gminach Środa Wlkp. i powierzchnia Dominowo sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa i leśnictwa zwiększona erozja na obszarach tych gmin Gleby – średnio zastępowanie areału rolnego uprawa gatunków roślin o dobra, średnia i nasadzeniami leśnymi lub niewielkich wymaganiach niska jakość naturalnymi użytkami (łąki) glebowych (zboża) bonitacyjna wykorzystanie do nasadzeń niższe plony biopaliw (wierzby energetycznej) znaczne zanieczyszczenie rozwój przemysłu gleby siarką przetwórczego – uprawianych kompleksy gleb chronionych gatunków roślin ograniczających rozwój kompleksy gleb chronionych zabudowy (gmina Środa Wlkp.) oraz gleby pochodzenia organicznego – torfy (gmina Środa Wlkp., Nowe Miasto) 56 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Złoża bogactw naturalnych – gaz, kruszywo naturalne Wody podziemne – niewielkie zasoby Wody powierzchniowe – gęsta sieć drobnych cieków wodnych, jeziora polodowcowe, duże zanieczyszczenie Powietrze – zanieczyszczone w niewielkim stopniu Hałas – komunikacyjny i przemysłowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego rozwój przemysłu zanieczyszczenia na etapie przetwórczego gazu – poszukiwania i eksploatacji przychody dla gmin z tytułu złóż gazu – ewentualne opłat, zapewnienie zatrudnienia skażenia gleby i wód gruntowych, możliwość źródło ekologicznego przerwania łańcucha ogrzewania – gaz, rośliny pokarmowego energetyczne, biomasa, energia słoneczna naruszenie walorów widokowych w rejonie eksploatacji złóż kruszywa naturalnego położenie części powiatu na niedobory wody wpływające na obszarze głównego zbiornika wielkości plonów wód podziemnych GZWP-150 brak możliwości rozwoju zasoby wód są wystarczające niektórych dziedzin gospodarki dla potrzeb powiatu niski procent skanalizowania regionu nieszczelne zbiorniki bezodpływowe (szamba) niewłaściwe zagospodarowanie obszarów zasobowych wód podziemnych możliwość skażenia wód przez działalność przemysłową urozmaicenie estetyki zła jakość wód krajobrazu zwiększenie zagrożenia występowanie naturalnych powodziowego w dolinie Warty zbiorników wodnych w gminie nieuregulowana ochrona wód i Zaniemyśl pobrzeży jezior występowanie sztucznych okresowe wylewy rzeki Warty, zbiorników wód Maskawy, Miłosławki i Strugi powierzchniowych (Zbiornik w Średzkiej Środzie Wlkp.) pozytywny wpływ na zdrowie i zanieczyszczenia jakość życia mieszkańców komunikacyjne powietrza (drogi oddechowe) (przede wszystkim DK nr 11 i drogi wojewódzkie nr 432 i 436) zanieczyszczenia powietrza w wyniku niskiej emisji rozwój turystyki w rejonach pogorszenie warunków poza skupiskami przemysłu i z mieszkania ludności dala od głównych ciągów nadmierne natężenie hałasu w komunikacyjnych pobliżu zakładów przemysłowych nadmierne natężenie hałasu wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych 57 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Walory przyrodnicze – położenie poza obszarem ekologicznego zagrożenia Walory kulturowe – liczne zabytki Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego możliwości rozwoju bazy niska lesistość powiatu turystycznej przede wszystkim w oparciu o kompleks leśny i jeziora w gminie Zaniemyśl rozwój turystyki i agroturystyki na terenach oddalonych od terenów przemysłowych występowanie Zbiornika „Środa” o funkcji retencyjno – rekreacyjnej występowanie obszarów chronionych będących zapleczem przyrodniczym doliny rzeczne stanowiące lokalne ciągi wysokiej aktywności przyrodniczej korzystne warunki klimatyczne transwielkopolska trasa ograniczenia rozwoju rowerowa gospodarczego i rozwoju komunikacji spowodowane rozwój turystyki dbałością o zachowanie dóbr popularyzacja regionu kultury w dobrym stanie D A L E J 58 III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
