Profilaktyka zakażeń wirusowych krwiopochodnych. Wirusy: HBV

Profilaktyka zakażeń wirusowych krwiopochodnych.
Wirusy:
 HBV
 HCV
 HIV
Częstotliwość bezobjawowego przebiegu zakażeń:
 HBV = 75%
 HCV = 50%
Stężenie we krwi [kom/ml] Ilość krwi potrzebna do zakażenia [ml] Wskaźnik zakaźności -
HBV
100.000.000
0,00004
100
HIV
1.000.000
0,1
1
Okienko serologiczne:
 HIV – 22 dni
 HBV – 59 dni
 HCV – 82 dni ( średnio 66 dni)
Ryzyko potransfuzyjnego zakażenia wir. HIV biorcy krwi:
 Polska – 1 : 1.000.000
 Afryka centralna – 1 : 1.000
Ryzyko przetoczenia krwi niezgodnej grupowo – 1 : 150.000
Ryzyko transmisji wirusa po zakłuciu zakażoną igłą:
 HBV / WZW B - 10 – 30%
 HCV / WZW C - 4%
 HIV / AIDS - 0,3%
Okoliczności wzrostu ryzyka transmisji wirusa HIV przy zakłuciu:
- głębokie zakłucie
16,1%
- widoczna krew na narzędziu 5,2%
- igła prosto z żyły
5,1%
- AIDS terminalny
6,4%
Strona 1 z 9
Zasady profilaktyki:
 Krew i inne płyny ustrojowe każdego pacjenta są przypuszczalnie zakażone
 Szczególna ostrożność
 Stosowanie zabezpieczeń ochronnych (?)
 Opatrunki na uszkodzoną skórę
 Próbki krwi i płynów ustrojowych transportowane w szczelnie zamkniętych pojemnikach
 Nie pipetowanie ustnie
 Staranne uprzątanie przedmiotów kłujących
 Nie zakładanie ponowne nakładki na igłę
 Zanieczyszczone miejsca zmyć wodą i zdezynfekować
 Odpady infekcyjne spalić
 Zabrudzoną odzież szpitalną włożyć do worka przy łóżku
Przeżywalność wirusa HIV:
 Podchloryn sodu 0,1%
 Podchloryn sodu 10%
 Woda utleniona 6%
 Chlorheksydyna
 Aldehyd glutarowy 2%
 Alkohol etylowy 70%
 Temperatura 56°C
 Wyschnięta krew
 Środowisko wodne (temp. pokojowa)
-
15 min
1 min
3 min
1 – 5 min
10 min
1 min
30 min
do 3 dni
do 7 dni
Profilaktyka poekspozycyjna w służbie zdrowia:
1.



Zmyć materiał zakaźny.
Spojówki, śluzówki – wielokrotnie wodą lub 0,9% NaCl
Skóra – wielokrotnie wodą, umyć wodą i mydłem, odkazić (alkohol 70%, woda utleniona, itd.)
Rana – pozwolić pokrwawić, przemyć wodą (najlepiej utlenioną)
2. Zapytać czy jest zakażony HBV, HCV, HIV lub czy podejrzewa takie zakażenie.
3. Pobrać od pacjenta i osoby narażonej krew na HBsAg, antyHCV i antyHIV.
4. Zgłosić incydent jako wypadek przy pracy.
5. W razie udowodnienia lub poważnych podejrzeń zakażenia u pacjenta:

HBV
- u osób szczepionych podać dawkę przypominającą szczepionki (jeśli minął rok od szczepienia)
- u osób nieszczepionych zastosować cykl szczepień (0, 1, 6) i 1000j surowicy anty-HBs

HIV
- profilaktyka podstawowa:
- profilaktyka rozszerzona:
- jeśli leki niedostępne podajemy :
Combivir 2 x 1 tabl.
Combivir 2 x 1 tabl. + Kaletra 2 x 2 tabl.
Retrovir 2 x 250 mg
Strona 2 z 9
Nazewnictwo.
Choroba zakaźna – jest wywołana przez drobnoustroje, ich toksyczne produkty, a także przez pasożyty i inne czynniki
biologiczne, które ze względu na sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.
78 chorób zakaźnych
42 patogeny
Choroba zakaźna (2) – jest wywołana przez zarazek i biologiczne czynniki przez niego wytwarzane.
Choroba inwazyjna – jest wywołana przez pasożyty ze świata zewnętrznego.
Choroba odzwierzęca = zoonosis – jest chorobą zakaźną człowieka, której źródłem są zwierzęta.
Choroba zaraźliwa – choroba wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy, mogący przenosić się od
osobnika zakażonego do zdrowego. Choroby zakaźne zupełnie nie zaraźliwe: tężec, zatrucie jadem kiełbasianym,
toksoplazmoza, inne zoonozy.
Drobnoustrój = microbion – mikroorganizm widoczny tylko w urządzeniach powiększających: bakterie, pierwotniaki,
glony, grzyby, riketsje, chlamydia, wirusy, priony.
Drobnoustrój chorobotwórczy = zarazek = contagium – drobnoustrój zdolny do niekorzystnego (w rozległym
znaczeniu tego słowa) działania na organizm gospodarza: człowieka, zwierzęcia, rośliny.
Zakażenie = infectio – wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego w ustroju człowieka lub
zwierzęcia.
Zarażenie = inwazja = invasioductio – proces wnikania jakimikolwiek wrotami do organizmu gospodarza lub
przenosiciela mechanicznego pasożytów – pierwotniaków i tkankowców, co odróżnia zarażenie od zakażenia.
Proces epidemiczny – proces szerzenia się choroby w populacji uwarunkowany oddziaływaniem na siebie trzech
czynników: czynnika chorobotwórczego, wrażliwej populacji, warunków środowiskowych.
Proces epidemiczny:
 Źródło zakażenia – człowiek lub zwierze, chory lub nosiciel
 Drogi zakażenia – kontakt bezpośredni, drogi oddechowe, przewód pokarmowy, zabiegi inwazyjne, wektory
 Ofiara zakażenia – człowiek bez odporności naturalnej lub nabytej (czynnej lub biernej)
Choroba zawodowa = morbus professionalis:
 jest spowodowana wyłącznie lub głównie przez szkodliwe warunki w miejscu pracy
 występuje znacznie częściej lub wyłącznie przy zawodowym narażeniu na dany czynnik niż w innych
warunkach
 w znaczeniu prawnym do chorób zawodowych zalicza się choroby zamieszczone w ustawowo przyjętym
wykazie chorób zawodowych
Strona 3 z 9
Wirusowe zapalenie wątroby = WZW – ostra choroba zakaźna wywołana przez wirusy pierwotnie hepatotropowe:
 HAV – WZW A
 HBV – WZW B
 HCV – WZW C
 HDV – WZW D (występuje wyłącznie z HCV)
 HEV – WZW E
 HGV – WZW G
WZW A
Źródło zakażenia – człowiek chorujący jawnie lub skąpo objawowo
Drogi zakażenia – feralno-oralna (dominująca), krwiopochodna, ślina
Zawodowe grupy ryzyka:
 Personel medyczny
 Personel zakładów zamkniętych (internaty, domy opieki, koszary, więzienia, żłobki)
 Pracownicy kanalizacji i hydraulicy
 Personel cywilny i wojskowy pracujący w Azji, Afryce, Ameryce Południowej
Klinicznie:
 Żółtaczka (lub przebieg bezżółtaczkowy)
 Mdłości
 Wymioty
 Bóle brzucha
 Brak łaknienia
Rozpoznanie:
 Bilirubina w surowicy ↑
 ALT + AST ↑
 Anty-HAV IgM obecny w surowicy
Hospitalizacja nie jest przymusowa.
Obowiązek zgłoszenia do PPIS
Rokowanie:
 Nadostre zapalenie wątroby  0,1 – 0,5%

Samowyleczenie bez pozostawienia trwałego uszczerbku na zdrowiu
Strona 4 z 9
Zapobieganie WZW A:

Wysoki standard higieny osobistej (choroba brudnych rąk)

Wysoki standard higieniczno-sanitarny w miejscu pracy

Bezwzględne przestrzeganie uniwersalnych zasad profilaktyki zakażeń krwiopochodnych

Szczepienie ochronne (schemat: 0 – 6 m-cy)
- HAVRIX 1440
- AVAXIM
- VAQTA ADULT
- TWINRIX ADULT (wzw A + B)
- Seroprotekcja występuje u 100% szczepionych I trwa co najmniej 20 lat
WZW B
Źródło zakażenia – nosiciel HBV (HBsAg) bezobjawowy lub chory z tego powodu
Drogi zakażenia – krwiopochodna (zawodowa), płciowa, odmatczyna, horyzontalna.
Zawodowe grupy ryzyka:

Pielęgniarki

Lekarze wszystkich specjalności

Pracownicy laboratoriów medycznych

Personel salonów kosmetycznych i tatuażu

Służby mundurowe narażone na brutalne kontakty z ludźmi

5% personelu medycznego w Polsce jest HBV+

40 – 55% przebyło zakażenie HBV (anty-HBV IgG+)
Klinicznie:

Osłabienie

Bóle brzucha

Brak łaknienia

Objawy „grypowe”

Żółtaczka
Strona 5 z 9
Rozpoznanie:



Bilirubina w surowicy ↑
ALT + AST ↑
Anty- HBcIgM+, HBsAg+, HBeAg+
Hospitalizacja nie jest przymusowa.
Obowiązek zgłoszenia do PPIS.
Rokowanie:

Nadostre zapalenie WZWB 0,5 – 1%

Samowyleczenie 80-90%

Przetrwanie zakażenia HBV ponad 6 m-cy i rozwój następstw 10-20%
Zapobieganie WZW B:

Stałe bezwzględne stosowanie uniwersalnych zasad profilaktyki zakażeń krwiopochodnych

Wysoki standard higieny osobistej (choroba brudnych rąk)

Wysoki standard higieniczno-sanitarny w miejscu pracy

Szczepienia ochronne (schemat: 0 – 1 – 6 m-cy)
- ENGERIX B
- HEPAVAX-GENE
- EUVAX B
- HB VAX II
- H-B-VAX PRO
- Seroprotekcja u 40-95% szczepionych
Konkretne ryzyko po ekspozycji zawodowej:

HBV jest obecny w: nasieniu, wydzielinie pochwowej, pocie, ślinie, łzach, mleku, krwi, płynie stawowym i
puchlinowym, płynie mózgowo-rdzeniowym (0,0004)

Ryzyko po zakłuciu igłą:
 Pacjent HBsAg+ HBeAg+ / HBV-DNA+  10 – 40%
 Pacjent HBsAg+ HBeAg- / HBV-DNA-  2 – 10%

Ryzyko po kontakcie pacjenta HBV+ z błonami śluzowymi lub skórą nieuszkodzoną jest trudne do oceny, ale
prawdopodobnie wysokie.
Strona 6 z 9
Markery serologiczne WZW B:

HBsAg
-
Zakażenie HBV (ostre lub przewlekłe)

HBeAG
-
Znaczna replikacja HBV
Znaczna zaraźliwość chorego
Aktywna choroba wątroby

HBV-DNA
-
Znaczna replikacja HBV
Znaczna zaraźliwość chorego
Aktywna choroba wątroby wymagająca leczenia
Zakres: 2000 - 10⁶ kopii/ml
Najważeniejszy marker HBV

HBsAg nb
-
Anty-HBcIgG+

HBsAg nb
Stan po przebyciu zakażenia HBV
Nie trzeba szczepić
-
seroprotekcja po szczepieniu na WZWB
Anty-HBs+ >10j/l
WZW C
Źródło zakażenia – nosiciel HCV bezobjawowy lub chory z tego powodu (ok. 1,5%)
Drogi zakażenia – krwiopochodna (zawodowa), płciowa, odmatczyna, horyzontalna.
Zawodowe grupy ryzyka:

Pielęgniarki

Lekarze wszystkich specjalności

Pracownicy laboratoriów medycznych

Personel salonów kosmetycznych i tatuażu

Służby mundurowe narażone na brutalne kontakty z ludźmi
Klinicznie:

95% przebiega bezżółtaczkowo i skąpo objawowo
Strona 7 z 9
Rozpoznanie:


ALT + AST ↑
Anty-HCV+
Hospitalizacja nie jest przymusowa.
Obowiązek zgłoszenia do PPIS.
Zapobieganie WZW C:

Stałe bezwzględne stosowanie uniwersalnych zasad profilaktyki zakażeń krwiopochodnych

Wysoki standard higieny osobistej (choroba brudnych rąk)

Wysoki standard higieniczno-sanitarny w miejscu pracy

Nie istnieje i nie będzie w najbliższym czasie konstruowana szczepionka lub immunoglobulina HCV
Markery serologiczne WZW C:

Anty-HCV
-
zakażenie HCV lub stan po przebyciu WZW C
o Fałszywie dodatnie u chorych z chorobami autoimmunologicznymi
o Niekiedy pojawiają się kilka tygodni (nawet 26) po WZW C
o U 7-10% zakażonych są trudne do wykrycia lub ich nie ma

HCV-RNA met. PCR
-
całkowita pewność
WZW D
Źródło zakażenia - nosiciel HBV i HDV bezobjawowy lub chory z tego powodu
Drogi zakażenia – identyczne jak przy HBV
Zawodowe grupy ryzyka – identyczne jak przy HBV
Klinicznie:

Nadważenie HDV osoby HBV+ = zaostrzenie choroby

Współzakażenie HBV i HDV = cięższy przebieg WZW, 50% ryzyko przewlekłego zakażenia HBV + HDV
Strona 8 z 9
PRZEWLEKŁE WZW B lub C:

Co najmniej 6 miesięczne udokumentowane trwanie zakażenia HBV/HCV i choroby wątroby

Badania molekularne
HBV z wiremią
HCV z genotypem i wiremią

Ocena histopatologiczna biopunktatu wątroby metodą Scheura
MARSKOŚĆ WĄTROBY POZAPALNA TYPY B lub C:

Aktywna marskość wątroby (diagnostyka j.w.)

Dokonana marskość wątroby z objawami niewydolności (endoskopia, USG dopplerowskie)
Zespoły pozawątrobowe u zakażonych przewlekle HBV/HCV:
1. Choroby krwi:
o Trombocytopenia
o Leukopenia
o
Aplazja szpiku
2. Choroby skóry:
o Porfiria skórna późna
o Bielactwo
o Liszaj płaski
o Rumień guzowaty
3. Guzkowe zapalenie tętnic
4. Zesp. Guillaina-Barrego
5. Krioglobulinemia typu mieszanego
Uniwersalne zasady profilaktyki zakażeń krwiopochodnych (wirusami, bakteriami, pierwotniakami, prionami):

Krew i inne materiały biologicznie każdego chorego należy traktować jako potencjalnie zakażone

Każda próbka krwi musi być traktowana jak zakażona

Każde narzędzie raz użyte u dowolnego pacjenta jest zakażone i może przenieść zakarzenie

Wszelkie procedury medyczne należy wykonywać spokojnie, ostrożnie i rozważnie

Zabiegi inwazyjne muszą być wykonywane z zabezpieczeniem ochronnym (rękawice, maska, okulary, fartuch)

Mycie rąk mydłem przed i po założeniu rękawic przez co najmniej 10 sek.

Każda manipulacja sprzętem medycznym jest niebezpieczna
Strona 9 z 9