Diagnostyka WZW typu B - Dolina Biotechnologiczna

Diagnostyka WZW typu B
Pomimo powszechnej dostępności skutecznej szczepionki przeciw
wirusowi HBV, co roku dochodzi do 10-30 milionów nowych zakażeń.
Diagnostyka i leczenie pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu B
(WZW typ B) są coraz lepsze i wciąż udoskonalane.
HBV należy do grupy wirusów hepatotropowych. Jest to wirus DNA o średnicy
około 42 nm. Zbudowany jest z komponentu powierzchniowego HBsAg (ang.
hepatitis B surface antygen) oraz z komponentu rdzeniowego HBcAg (ang. hepatis
B core antygen). Wewnątrz komponentu rdzeniowego znajduje się DNA,
polimeraza DNA oraz rozpuszczalny polipeptyd zwany HBeAg (ang. hepatitis B e
antygen) (1, 6)
Drogi zakażenia
HBV jest o wiele bardziej zakaźny niż HCV czy HIV (wystarczy 0,00004 ml
zakażonej krwi). Do zakażenia wirusem HBV może dojść głównie:
– drogą krwi (krew, produkty krwiopochodne, zanieczyszczone strzykawki, igły,
także podczas piercingu, tatuowania czy u narkomanów, ponadto poprzez ostrza
żyletek czy szczoteczki do zębów)
– drogą płciową (częstsza droga zakażenia niż w przypadku HCV)
– w trakcie porodu (ryzyko przeniesienia wirusa zależy od jego aktywności
replikacyjnej i waha się między 10 a 100%)
Do prawdopodobnych dróg zakażenia zalicza się ślinę, inne płyny ustrojowe oraz
mleko matki, chociaż kwestia ta nadal pozostaje nie do końca wyjaśniona (2, 5).
Przebieg i objawy
Zakażenie HBV przebiega kilkuetapowo. W pierwszej fazie następuje intensywna
replikacja wirusa. U niektórych pacjentów obserwuje się objawy grypopodobne,
bóle stawów i uczucie rozbicia, u niewielkiego odsetka rozwija się żółtaczka z
jasnym stolcem, brązowym moczem oraz z bólami nadbrzusza. Jest to faza
inkubacji wirusa i w następstwie odpowiedzi immunologicznej organizmu
dochodzi do ostrego wirusowego zapalenia wątroby. Na tym etapie u dwóch
trzecich osób nie są zauważalne żadne objawy lub objawy są skąpe. Nasilają się
reakcje zapalno-martwicze miąższu wątroby oraz dochodzi do częściowego
ograniczenia replikacji wirusa. Po pewnym czasie dochodzi do normalizacji
poziomu transaminaz i fazy przewlekłej zakażenia.
Podczas reakcji zapalnych, hepatocyty obumierają a w ich miejsce może pojawić
się tkanka bliznowata. We wczesnym stadium mówimy o włóknieniu wątroby,
później o marskości (2,3).
Diagnostyka
W diagnostyce duże znaczenie, poza wykryciem zakażenia HBV, ma określenie
fazy zakażenia. Istnieje szereg wskaźników wykorzystywanych do wykrycia ostrej
fazy zakażenia, potwierdzenia zakaźności zarażonego, potwierdzenia przebycia
zakażenia lub nabytej odporności.
Testy serologiczne w kierunku WZW typu B wykonywane są z surowicy lub osocza
krwi. Określono, że zarówno przeciwciała jak i antygeny są stabilne w
temperaturze pokojowej przez wiele dni, w temperaturze lodówki przez miesiące,
natomiast w zamrożeniu przez lata.
W przypadku badania HBV DNA, należy pamiętać o odwirowaniu i odciągnięciu
surowicy do 4 godzin od pobrania oraz zamrożeniu próbki, ponieważ może dojść
do stopniowej degradacji wirusowego kwasu nukleinowego (wyjątek krew
pobrana na EDTA- może być przechowywana w temperaturze lodówki do 5 dni).
Parametry te są jednak wrażliwe na obecność hemolizy w próbce, gdy używa się
do ich detekcji metod kolorymetrycznych lub chemiluminescencyjnych.
Można także stosować metody barwienia immunohistochemicznego tkanki
wątrobowej do wykrycia HBsAg oraz HBcAg oraz hybrydyzacji lub PCR do
wykrycia HBV DNA.
Tabela 1. Testy wykorzystywane w diagnostyce WZW typu B (5, 6)
* Fałszywie pozytywne wyniki 1-2 tyg. po szczepieniu
W diagnostyce ostrej fazy zakażenia HBVmożna wykryć:
– HBsAg (czasami ujemny)
– przeciwciała anti-HBc w klasie IgM
W początkowej fazie infekcji mogą także pojawić się markery replikacji wirusa
(HBeAg, HBV DNA). Podczas powrotu do zdrowia markery te stopniowo zanikają,
pojawiają się przeciwciała anty-HBe oraz anty-HBs.
Jeżeli HBsAg jest pozytywny to pacjent jest zainfekowany wirusem HBV. Zaleca
się powtórzenie badania po 6 miesiącach, aby określić czy zakażenie zostało
wyeliminowane czy też przeszło w fazę przewlekłą.
Czasami anty-HBc IgM są pozytywne przez wiele lat, a negatywny wynik tych
przeciwciał przy jednoczesnej obecności HBsAg może wskazywać na przewlekłą
infekcję wirusem. Stąd też nie stosuje się badania anty-HBc IgM w skriningu
pacjentów z ostrą infekcją. Niemniej jednak można wykorzystać oznaczenie tych
przeciwciał w przypadku:
– Okienka serologicznego ostrego WZW typu B, gdy wykrywa się głównie antyHBc klasy IgM
– Po wielu latach od wystąpienie ostrego WZW typu B, gdy poziom anty-HBs jest
niewykrywalny
– Po wielu latach chronicznego WZW typu B, gdy HBsAg jest niewykrywalny
Przebytą infekcję HBV można scharakteryzować oceniając obecność:
– przeciwciał anty-HBs (wykorzystywane także w określaniu odporności po
szczepieniu)
– przeciwciał anty-HBc klasy IgG
Przewlekłą infekcję HBV można scharakteryzować oceniając obecność:
– HBsAg przez ponad 6 miesięcy
– HBeAg
– HBV DNA
Dwa ostatnie badania pomogą lekarzowi podjąć decyzję o terapii
przeciwwirusowej (w przypadku zakaźności). U zakażonego pacjenta którego
HBsAg jest ujemny, HBV DNA niewykrywalne, a ALT w normie zwykle nie stosuje
się leczenia przeciwwirusowego, a prognoza jest dobra (4).
Tabela 2. Znaczenie markerów wirusowego zapalenia wątroby typu B (4)
Obecnie na rynku oferowany jest szeroki zakres badań w kierunku
wirusowego zapalenia wątroby typu B. Niemniej jednak, znaczenie
poszczególnych testów zmienia się wraz z kolejnymi fazami infekcji.
Należy więc zatem pamiętać, które oznaczenia mogą wnieść istotne
informacje w rozpoznanie zakażenia lub jego monitorowanie.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
Piśmiennictwo:
1. Własiuk M. Wirusowe zapalenie wątroby. Synevo Laboratoria Medicover.
Online available.
2. Zeuzem S. Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Zagrożenia, zapobieganie i
leczenie. ELPA 2007.
3. Cieśla A. Vademecum diagnostyki wirusowego zapalenia wątroby typu B. Bliżej
Diagnostyki 2006; 9: 14-23.
4. Mauss S. et al. (Ed.). Hepatology 2012. A clinical textbook. Flying publisher.
Germany 2012.
5. Krajden M. et al. The laboratory diagnosis of hepatitis B virus. Can J Infect Dis
Med Microbiol 2005;16(2):65-72.
6. Wilkins T. et al. Hepatitis B :diagnosis and treatment. American Family
Physician 2010: 81(8: 965-972.
Data publikacji: 23.05.2017r.