4 Raport z badania niezatrudnionych

Raport ewaluacyjny z badania beneficjentów projektu
„Indywidualne ścieżki zatrudnienia” do tej pory niezatrudnionych
oraz potencjalnych pracodawców
Projekt realizowany przez
Elbląską Radę Konsultacyjną Osób Niepełnosprawnych
w partnerstwie z
Kynnys ry Turun toimikunta z Finlandii
Opracowała: Beata Ciężka
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
Spis treści
1.
Wstęp .................................................................................................................................. 3
2.
Wyniki badania ................................................................................................................... 4
2.1.
Opinie beneficjentów projektu ........................................................................................ 4
2.2.
Opinie potencjalnych pracodawców ............................................................................... 6
3.
Wnioski i rekomendacje ..................................................................................................... 8
Elbląg, 1 lipca 2011
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
Wstęp
W dniach 20 czerwca – 1 lipca 2011 r. przeprowadzono wywiady telefoniczne z beneficjentami
projektu „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”, którzy do tej pory nie uzyskali zatrudnienia oraz
potencjalnymi pracodawcami – przedsiębiorcami regionu elbląskiego.
Przeprowadzono 10 wywiadów z beneficjentami projektu, pozostającymi bez zatrudnienia.
Podczas wywiadów zadawano następujące pytania:
1. Co było powodem, Pana/Pani motywacją do wejścia do projektu?
2. Czy jest ktoś, kto Pana/Panią wspiera (najbliższe otoczenie – rodzina, koledzy, sąsiedzi)? W
jaki sposób wspiera (lub przeszkadza)? Jakie są tego konsekwencje?
3. Czym jest dla Pana/Pani praca? Czym jest praca dla Pana/Pani otoczenia?
4. Dlaczego do tej pory Pan/Pani nie podjął pracy? Jaki są główne przyczyny?
5. Jak Pan/Pani obecnie ocenia swoje: zdrowie; kwalifikacje i umiejętności zawodowe; sytuację
rodzinną. Czy to ma wpływ na to, że Pan/Pani nie pracuje. Jeśli tak, to jaki?
Ponadto przeprowadzono 15 wywiadów z potencjalnymi pracodawcami.
Podczas wywiadów zadawano następujące pytania:
1. Czy Pan/Pani zatrudnia osoby niepełnosprawne i/lub długotrwale bezrobotne po 45 roku
życia; osoby w wieku powyżej 45 lat?
2. Czy są jakieś bariery w zatrudnianiu tej grupy osób? Co może być barierą w zatrudnianiu?
3. Czy widzi Pan/Pani różnice w pracy osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych w
stosunku do innych pracowników? Jakie to są różnice? Jaki mają wpływ na pracę i utrzymanie
się w niej?
4. Jakie jest postrzeganie osób niepełnosprawnych i długotrwale bezrobotnych w pracy przez
kadrę zarządzającą i przez pracowników?
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
5. Jeśli przychodzi osoba po 45 roku życia z nowymi, nabytymi kwalifikacjami i umiejętnościami,
to czy ma szanse do zatrudnienia? (Tak/Nie) Dlaczego?
1. Wyniki badania
1.1.
Opinie beneficjentów projektu
Wszystkie osoby, które uczestniczyły w badaniu wskazują, że powodem i główną motywacją do
wejścia do projektu była chęć znalezienia pracy i poprawy swojej sytuacji materialnej.
1 osoba wskazała również chęć „wyjścia z domu”, szczególnie, że „dzieci nie wymagają już opieki”,
odbyć jakieś kursy doszkalające – widać tu jednak motywację nie tyle związaną z chęcią znalezienia
pracy czy zarobkowania, co przezwyciężenia nudy.
Dwie inne osoby podkreśliły, że ważna była dla niej możliwość nauczenia się czegoś nowego i
„sprawdzenia się jeszcze”, poznania ludzi.
Osoby te mają stosunkowo niską determinację do podejmowania pracy, wydaje się, że cele, które
sobie postawiły (przezwyciężenie nudy, wyjście z domu, nauczenie się nowych rzeczy), spełnia samo
uczestnictwo w projekcie, praca zatem nie jest efektem koniecznym, aby cele te zostały osiągnięte.
Dwie osoby, w trakcie wywiadu wskazały, że udało im się znaleźć pracę – jedna osoba jest na stażu
jako pracownik biurowo-handlowy, druga rozpoczyna pracę jako telemarketer.
Beneficjenci projektu najczęściej (6 osób na 10 uczestniczących w wywiadach) wskazało, że najbliższa
rodzina wspierała i nadal wspiera ich w postanowieniu zgłoszenia się do projektu i obecnie – w
poszukiwaniu pracy. Wsparcie to polega na zachęceniu, a nawet podejmowaniu prób znalezienia
pracy dla domownika. 3 osoby wskazały nawet, że czują presję ze strony rodziny, aby „powrócić do
samodzielności finansowej”. Jedna z tych osób podkreśla, że czuje się z tego powodu mocno
zestresowana, można tu zauważyć bardzo rozbudzone oczekiwania rodziny, że praca zostanie przez
beneficjenta podjęta.
Pojawiają się jednak 2 osoby, u których pojawił się swego rodzaju bunt przeciwko opinii rodziny,
wyrażający się w słowach „to moja sprawa”, „ich to nie powinno obchodzić”, co może świadczyć o
pewnym konflikcie, na tym tle, bądź generalnie niezbyt dobrych relacjach. W deklaracjach samych
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
respondentów nie ma to dla nich znaczenia, jest raczej mobilizujące, na zasadzie „ja im jeszcze
pokażę”.
Jedna z osób powiedziała, że o ile w najbliższej rodzinie (mąż, dzieci) odczuwa pozytywne wsparcie,
to dalsza rodzina (siostry, rodzice) naśmiewają się z niej, zniechęcają słowami, „a po co ci to na stare
lata”. W relacji respondentki jest to dla niej sytuacja nieprzyjemna, aczkolwiek stara się nie poddać
zniechęceniu. Tutaj presja rodziny jest o tyle duża, że starają się zniechęcić beneficjentkę nazywając
np. wyzyskiem uczęszczanie na bezpłatne praktyki, co jak na razie nie wpływa negatywnie na jej
motywację, ale w sytuacji pozostawania dłuższy czas bez zatrudnienia może ją zdemobilizować.
Jedna z osób wprost powiedziała, że najbliższa rodzina, była raczej niechętna jej wejściu do projektu
oraz podejmowaniu pracy, o ile jednak „dodatkowe pieniądze by się przydały”, to jednak rodzina nie
wierzy, aby znalazła pracę i raczej zniechęca do podejmowania wysiłków w tym kierunku, traktując to
jako stratę czasu.
Beneficjenci, z którymi przeprowadzono wywiady definiują, jako osoby znaczące dla nich jedynie
rodzinę, wydaje się że ich kontakty poza rodzinne są dosyć ubogie i nie mające wpływu na
podejmowane przez nich decyzje życiowe. Jeżeli pojawiają się takie kategorie osób znaczących, jak
np. koleżanki – to okazuje się, że ich rola jest raczej demotywująca, a nastawienie sceptyczne,
prawdopodobnie są to bowiem osoby również nieaktywne zawodowo, stąd takie podejście dla
planów zatrudnienia się przez jedną z ich grupy.
Dla beneficjentów, z którymi przeprowadzono wywiady, praca przede wszystkim kojarzona jest z
możliwością zarobkowania, podobnych argumentów za namawianiem ich do podjęcia pracy używa
najbliższa rodzina – „będzie nam lżej”. Tylko trzy osoby, biorące udział w wywiadach wskakują pracę,
jako element budowania poczucia własnej wartości, używając takich określeń jak „chcę się jeszcze
sprawdzić, spróbować”, „mieć coś dla siebie”, „mieć swoje życie”.
Jako przyczyny nie podjęcia do tej pory pracy beneficjenci podają przede wszystkim, że jej nie ma lub,
jeżeli jest – to jest niedostosowana do ograniczeń fizycznych, które mają – zbyt ciężka, wymagająca
dźwigania. Nie pojawiają się natomiast argumenty związane z ambicjami, niesatysfakcjonującym
wynagrodzeniem czy też koniecznością przeorganizowania sobie życia – być może jednak nie chcą się
do tego przyznać otwarcie lub nawet przed sobą. Barierą, która wskazywana jest najczęściej i jako
bariera najbardziej determinująca trudności związane z podejmowaniem pracy – jest wiek
beneficjentów, ich zdaniem osoba powyżej 40-45 roku życia ma praktycznie bardzo niewielkie szanse
na znalezienie pracy.
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
Swoje zdrowie, kwalifikacje czy sytuację rodziną beneficjenci oceniają zazwyczaj dobrze, nie
wskazując tych kwestii, jako znaczącego ograniczenia w podejmowaniu pracy. Jeżeli jednak dopytać,
to okazuje się, że nie chcieliby podejmować się prac szczególnie wyczerpujących fizycznie. Praca
biurowa przez dwie z pytanych osób, wskazywana jest jako najbardziej pożądana.
Sytuacja rodzinna również nie jest przeszkodą, gdyż dzieci są już zazwyczaj dorosłe lub na tyle duże,
że nie wymagają stałej opieki i jak mówi jedna z osób „chciałyby żeby mama już nie siedziała tylko w
domu, żeby zaczęła coś robić”. Może to oznaczać, że w momencie, gdy skończyły się obowiązki
związane z opieką nad dziećmi, osoba „siedząca w domu” spostrzegana jest jako „mniej wartościowa,
nieużyteczna”.
Największa niepewność beneficjentów dotyczy ich kwalifikacji i umiejętności zawodowych,
szczególnie widoczne jest to wśród osób, które przeszły rozmowy kwalifikacyjne, a następnie
dowiedziały się że do pracy została wybrana inna osoba. Można zauważyć, że takie osoby są bardziej
zniechęcone i spada ich samoocena.
1.2.
Opinie potencjalnych pracodawców
Podczas badania udało się przeprowadzić wywiady z 15 potencjalnymi pracodawcami z rejonu
elbląskiego. 7 pracodawców zatrudnia osoby niepełnosprawne, zdecydowana większość (11 na 15)
zatrudnia osoby powyżej 45 roku życia, w tym jeden pracodawca osobę długotrwale bezrobotną
powyżej 45 roku życia (obecnie jest na stażu).
Zazwyczaj pracodawcy nie identyfikują barier (lub się do nich nie przyznają), w zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych i/lub 45+, mając o nich dobrą opinię, jako o pracownikach dobrych, sumiennych,
szanujących pracę i starających się wykonywać ją jak najlepiej. 5 pracodawców wskazuje nawet, że
pracownicy ci są lepsi – z uwagi na większą determinację dla utrzymania pracy i większe
zdyscyplinowanie podczas jej wykonywania. Dwóch pracodawców podkreśla wręcz, że woli
zatrudniać pracowników powyżej 40 roku życia, gdyż mają doświadczenie oraz ustabilizowaną
sytuację życiową, i jak mówią „potrafią pracować w przeciwieństwie do ludzi młodych”.
Z kolei zatrudnienie osoby niepełnosprawnej pracodawcy uzależniają od charakteru jej
niepełnosprawności, wskazując, że wiele prac może taka osoba wykonywać i jej niepełnosprawność
nie ma żadnego znaczenia. Niezatrudnianie osób niepełnosprawnych, jak mówi 3 z pracodawców,
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
wieże się z tym, że nie mieli takiej okazji, aczkolwiek w ich opinii niepełnosprawność nie byłaby
ograniczeniem dyskwalifikującym potencjalnego kandydata do pracy.
Pracodawcy ci wskazują również, że traktowanie w ich przedsiębiorstwie osób niepełnosprawnych
czy starszych nie różni się od podejścia do innych pracowników, również sami pracownicy nie
wykazują zachowań, które w jakiś sposób napiętnowałyby osoby niepełnosprawne czy starsze.
Również podczas zatrudniania wiek czy też orzeczenie o niepełnosprawności nie jest cechą brana pod
uwagę – liczą się przede wszystkim kompetencje i chęć do pracy. Wypowiedzi pracodawców wydają
się w tej kwestii szczere, jak mówi jedna z osób - „zatrudniając straszą osobę mam do niej większe
zaufanie”.
Jeden z pracodawców (Sklep firmowy Zakładów Mięsnych ŁMEAT-ŁUKÓW), poprosił o kontakt ze
strony ERKON, gdyż jest gotowy na współpracę przy zatrudnieniu, ewentualnie odbyciu stażu przez
beneficjenta projektu. Gotowość zatrudnienia osób niepełnosprawnych czy powyżej 45 r.ż. wyraził
przedstawiciel PHU POLISZYNEL.
Niemiej jednak pojawia się kilku (3) pracodawców niechętnych zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
lub powyżej 45 r.ż. najczęściej argumentując to specyfiką swojej branży i wysokim stresem
wykonywania takiej pracy, do takich branż zaliczają gastronomię (gdzie pojawia się kontakt z
klientem, często nietrzeźwym, agresywnym), praca z dziećmi (wymagająca dużej odporności i
sprawności fizycznej), ubezpieczenia (wymagająca odporności na stres i dużych umiejętności
interpersonalnych, szybkiego uczenia się). Pracodawcy reprezentujący te branże raczej jednoznacznie
wykluczyli możliwość zatrudnienia osoby niepełnosprawnej czy powyżej 45 r.ż. Jedna z tych osób
oświadcza, że chociaż zatrudnia taka osobę, to zrobiła to jedynie z uwagi na koneksje rodzinne i nie
jest zadowolona z niej jako pracownika.
Jeden z pracodawców obecnie niezatrudniających osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności
wskazuje, że do niedawna zatrudniał takie osoby, jednak musiał je zwolnić, gdyż powtarzały się
problemy z kontaktami i rozliczeniami z PFRON, co skutecznie zniechęciło go do zatrudniania tego
typu pracowników.
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.
2. Wnioski i rekomendacje
Podsumowując badanie stwierdzić można nadal wysoką motywację, a nawet determinację
beneficjentów do uzyskania zatrudnienia – w ich przypadku podtrzymać należy kontakt z trenerem
pracy i wspomagać poszukiwanie pracy, aby nie dopuścić do spadku motywacji i zniechęcenia.
Ważne jest zwrócenie uwagi, iż udział w projekcie zaspokaja niektórym uczestnikom potrzeby
związane z podejmowaniem aktywności poza domem, choć niekoniecznie wiąże się z autentyczną
chęcią znalezienia pracy.
Istotna jest, podnoszona już we wcześniejszych badaniach, kwestia demotywowania beneficjentów
przez rodzinę. W kolejnych tego typu projektach warto uwzględnić konieczność bezpośredniego lub
pośredniego oddziaływania na postawę osób znaczących dla beneficjenta.
W opinii beneficjentów, największą barierą utrudniającą czy nawet uniemożliwiającą znalezienie
przez nich pracy jest ich wiek. Uważają, że osoby młode mają większe szanse na rynku pracy. Opinie
potencjalnych pracodawców tego nie potwierdzają. Warto upowszechniać zatem informacje, że
pozytywnych aspektach zatrudniania osoby 45+ wśród przedsiębiorco oraz wykorzystywać je w
budowaniu wysokiej samooceny osób poszukujących pracy. Podobne postawy towarzyszą
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Projekt „Indywidualne ścieżki zatrudnienia”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie.