Francja- kraj Europy Zachodniej

Francja- kraj Europy Zachodniej.
Francja jest państwem położonym w zachodniej części kontynentu europejskiego,
zajmującym 551,5 tys. km². Rozciągłość równoleżnikowa kraju wynosi 945km, a
południkowa 973km. Od wschodu graniczy z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami Szwajcarią,
Włochami, a od południa z Hiszpanią. Od zachodu i północnego zachodu Francję oblewa
Ocean Atlantycki i Kanał La Manche, a od południa Morze Śródziemne. Obok granic
morskich, granice naturalne stanowią Alpy i Pireneje, a także rzeka Ren na odcinku 180km.
Jedyną większą wyspą należącą do Francji jest Korsyka.
W skład Francji wchodzą cztery departamenty zamorskie: Gwadelupa, Martynika,
Reunion, Gujana Francuska, dwa terytoria o statusie specjalnym: Mayotte, Saint-Pierre i
Miqueleon oraz terytoria zamorskie: Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia i inne
.
WARUNKI NATURALNE
Obszar
Francji
odznacza
się
wyraźnym
zróżnicowaniem
krajobrazu,
budowy
geologicznej, rzeźby, klimatu i roślinności.
Występują tu zarówno rozległe płaskie i pagórkowate niziny i wyżyny, jak i młode góry,
należące do najwyższych w Europie. Na północnym zachodzie kraju (w Bretanii i Normandii)
położone są stare góry z orogenezy hercyńskiej - Masyw Armorykański. Są to góry
zrębowe, zbudowane z kwarcytów, gnejsów i granitów, o dużej odporności, osiągające
wysokość zaledwie 400m n.p.m. Obniżenia zostały tu wycięte w mniej odpornych łupkach
krystalicznych. W tej części kraju, na wybrzeżach Kanału La Manche, występują malownicze
wybrzeża typu riasowego.
Południową i środkową część kraju zajmuje, rozbity na szereg masywów zrębowych i kotlin,
Masyw Centralny. Obszar ten podlegał sfałdowaniu w karbonie. Podczas orogenezy
alpejskiej masyw uległ podniesieniu i popękaniu. Powstały dwa rowy tektoniczne, które
obecnie są dolinami rzek Allier i górnej Loary. Rozpoczęła się intensywna działalność
wulkaniczna trwająca do czwartorzędu. Powstały stożki wulkaniczne, które dobrze zachowały
się do czasów współczesnych. Rzeźba terenu jest tu płaska lub lekko falista, a maksymalne
wysokości osiągają 1 900m n.p.m.
Na północ od Masywu Centralnego znajduje się rozległe obniżenie Basenu Paryskiego,
wypełnione skałami osadowymi z okresu mezozoicznego i trzeciorzędowego, otoczone
wapiennymi i piaskowcowymi progami. Występują tu rozległe, monotonne powierzchnie
płaskie, pokryte zwartymi kompleksami leśnymi. Na południowy zachód od Basenu
Paryskiego występuje Basen Akwitański z piaszczystymi Landami i nadbrzeżnymi wydmami
nad Zatoką Biskajską. Na wschód od Basenu Paryskiego wznoszą się paleozoiczne masywy
górskie zrębowych Wogezów zbudowanych z granitów i piaskowców oraz niskich Ardenów
zbudowanych z utworów karbońskich. Do Francji należy tylko zachodni fragment Ardenów.
Najmniejszą z nizin jest Rów Rodanu i Saony (obniżenie tektoniczne).
Na południowo-wschodnich krańcach kraju znajdują się pasma górskie Alp Zachodnich.
Dzielą się one na dwie zasadnicze części: Alpy Północne i Alpy Południowe. W Alpach
Północnych znajduje się najwyższy szczyt Europy - Mt. Blanc (4 807m n.p.m.). Od
północnego zachodu z Alpami sąsiadują góry Jura, a na południowym zachodzie Francji,
wzdłuż granicy z Hiszpanią ciągnie się bariera górska trudno dostępnych, pozbawionych
niższych przełęczy Pirenejów. Góry Jura są zbudowane z wapieni jurajskich i kredowych, w
których rozwinęły się zjawiska krasowe.
Większość terytorium Francji znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, będącego
pod wpływem oddziaływania wilgotnego powietrza atlantyckiego. Lata są tu chłodne, a zimy
łagodne. Południowe wybrzeża mają klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski, z łagodną
zimą i jesienno-zimowymi opadami deszczu oraz ciepłym, prawie bezdeszczowym latem. W
Alpach, Pirenejach oraz w najwyższych partiach Masywu Centralnego panuje klimat górski,
chłodny i wilgotny. Granica wiecznego śniegu w górach przebiega na wysokości 2 5003 000m. n.p.m.
Średnia temperatura stycznia waha się od 0° C w górach do 9° C na południu, a lipca od
17° C na północy do 23° C na południu. Najwyższe opady (maksymalnie do 4 000mm
rocznie) notuje się w górach, najniższe na śródziemnomorskim wybrzeżu i w Basenie
Paryskim (poniżej 550mm).
Około 28% powierzchni Francji zajmują obszary leśne, które zostały zamienione na
grunty orne i pastwiska. Wśród zachowanych lasów dominują lasy liściaste - dębowe,
dębowo-bukowe z domieszką grabu, jawora i jodły. W Landach nad Zatoką Biskajską można
spotkać lasy sosnowe. W południowej Francji wiele obszarów leśnych zostało zniszczonych
w wyniku pożarów. Rozległe obszary Bretanii i Normandii porastają wrzosowiska. W
południowej Francji występuje roślinność śródziemnomorska, gdzie spotkać można lasy
kasztanowe z dębami korkowymi, sosną alpejską i cyprysami. Na zniszczonych glebach
występuje makia z mirtami, oleandrami oraz innymi krzewinami i ziołami. W wysokich
górach występuje piętrowy układ roślinności. W dolnych partiach rosną lasy mieszane, a w
górnych - lasy iglaste (świerkowe lub jodłowe).
Naturalna szata roślinna została w znacznym stopniu zniszczona, jej miejsce zajęły
uprawy rolne i sztuczne drzewostany. Około 10% terytorium Francji zajmują obszary
chronione. Największe parki narodowe występują w Alpach (trzy z sześciu francuskich
parków narodowych), Pirenejach i Masywie Centralnym.
Sieć rzeczna Francji jest dobrze rozwinięta. Francuskie rzeki należą do zlewisk: Oceanu
Atlantyckiego i Morza Śródziemnego. Są one połączone siecią kanałów wykorzystywanych w
transporcie śródlądowym. Ponad 60% powierzchni kraju leży w dorzeczu 4 głównych rzek:
Loary (1 012km), Sekwany (776km), Rodanu (najzasobniejsza rzeka w wodę) i Garonny.
Około 10% należy do dorzecza Renu. Rzeki uchodzące do Oceanu Atlantyckiego mają ujścia
lejowe, co ułatwia budowę portów w głębi lądu. Na atlantyckim wybrzeżu obserwuje się 3-4
metrowe pływy morskie, u brzegów Normandii i północnej Bretanii sięgające około 8m. W
odcinku ujściowym Rodanu, z materiału naniesionego przez rzekę, powstała delta.
Występują tu liczne jeziora i mokradła. W pobliżu ujścia Rodanu leży także największy port
Morza Śródziemnego - Marsylia. Największe jeziora kraju występują w Alpach, np. Jezioro
Genewskie) oraz wzdłuż Zatoki Biskajskiej i Lwiej, gdzie z odciętych zatok morskich
utworzyły się jeziora lagunowe.
LUDNOŚĆ
Francja należy do najludniejszych krajów Europy. W 1999 roku zamieszkiwało ją ponad
59mln osób (4 miejsce w Europie nie licząc Rosji), co daje średnią gęstość zaludnienia 107
osób/km². Około 2mln Francuzów żyje w departamentach zamorskich, a 1,5mln poza
granicami kraju. Francja ma niski przyrost naturalny - 3,4‰. Wzrost liczby ludności kraju jest
w dużej części spowodowany imigracją z krajów Maghrebu (północno-zachodnia Afryka),
Turcji, Portugalii i Włoch.
Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Ponad połowa ludności zamieszkuje obszar
położony na północ od doliny Loary i Masywu Centralnego, gdzie gęstość zaludnienia wynosi
600-800 osób/km². W Regionie Paryskim gęstość zaludnienia przekracza nawet 900
osób/km². Gęsto zaludnione są także wybrzeża Morza Śródziemnego oraz doliny Rodanu i
Garonny. Stosunkowo słabo zaludniony jest Masyw Centralny oraz Korsyka.
Społeczeństwo w ogromnej większości reprezentują Francuzi (94%). Ponadto,
najliczniejszymi
grupami
są:
Arabowie
(Algierczycy
i
Marokańczycy),
Niemcy
(Alzatczycy), Bretończycy, Hiszpanie, Portugalczycy i Włosi. Duża liczba cudzoziemców
przebywa we Francji nielegalnie. Dość liczną grupę stanowi francuska Polonia (800 tys.1mln osób).
Ponad 3 społeczeństwa to wyznawcy katolicyzmu, 10% stanowią ateiści. Zjawisko
analfabetyzmu praktycznie nie istnieje.
Językiem narodowym jest francuski. Jego znaczenie w świecie zmalało, ale nadal jest on
jednym z oficjalnych języków narodowych organizacji ONZ i UNESCO oraz wielu państw
afrykańskich. Obok angielskiego jest językiem dyplomatycznym Watykanu, a także językiem
igrzysk olimpijskich.
Łuk Triumfalny
Luwr- jedno z najwspanialszych
muzeów świata
Katedra Notre Dame.
Sekwana.
Bazylika Sacre Coeur
W 1998 roku w miastach mieszkało 73% ludności. Do największych miast Francji
zaliczamy: stolicę kraju - Paryż (10,6mln, tj. 1/6 ludności kraju), Lyon (1,3mln), Marsylię
(1,2mln) i Lille (1,0mln).
W 1998 roku ludność aktywna zawodowo liczyła 26,4mln, a jednocześnie było 3,0mln
bezrobotnych, tj. 11,4% ludności czynnej zawodowo.
GOSPODARKA
Francja jest wysokorozwiniętym krajem o gospodarce rynkowej, z dominującym udziałem
usług i przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego. Należy do grupy najwyżej rozwiniętych
gospodarczo państw świata. Pod względem globalnej wielkości dochodu narodowego zajmuje
czwarte miejsce na świecie, a w przeliczeniu na jednego mieszkańca zajmuje miejsce
jedenaste. Tę wysoką pozycję zawdzięcza ona w dużym stopniu procesom przemian jakie
miały miejsce w latach osiemdziesiątych. Spośród 50 największych przedsiębiorstw
europejskich 11 należało do Francji. Od 1958 roku Francja jest członkiem Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej, czyli obecnej Unii Europejskiej .
We Francji można zaobserwować wyraźny podział kraju na dwie części: wschodnią bogatszą, lepiej uprzemysłowioną, gęściej zaludnioną z aglomeracją Paryża i zachodnią (na
zachód od linii Hawr-Marsylia) - bardziej rolniczą, uboższą i słabiej zaludnioną.
Ważnym sektorem francuskiej gospodarki jest rolnictwo, zatrudniające 2,4% pracujących.
Spośród państw europejskich, Francja zajmuje drugie (po Rosji) miejsce pod względem
produkcji rolniczej. Dostarcza także najwięcej na całym kontynencie nadwyżek rolnych.
Produkty rolnicze i wyroby przetwórstwa rolnego stanowią 15% krajowego eksportu.
Warunki klimatyczne i glebowe oraz charakter ukształtowania powierzchni wpływają na
zróżnicowanie produkcji. Ponad połowę terytorium kraju zajmują użytki rolne (35% grunty
orne, 25% łąki i pastwiska). W ostatnim ćwierćwieczu ich powierzchnia zmniejszyła się o
7%. Podstawę gospodarki rolnej stanowią gospodarstwa rodzinne o średniej powierzchni
24ha. Dość liczne grupy stanowią wielkie gospodarstwa specjalizujące się w produkcji zbóż
(głównie w części północnej) oraz kilkuhektarowe winnice (na południu). Francuskie
rolnictwo prezentuje wysoki poziom mechanizacji i chemizacji. Głównymi obszarami
rolniczymi kraju są niziny północnej części kraju i Basenu Akwitańskiego.
Francja należy do największych światowych producentów cukru buraczanego (największy
producent w Europie), mięsa, mleka, serów (300 gatunków, 2 miejsce w produkcji
światowej), zbóż i wina (2 miejsce w produkcji światowej).
Głównymi uprawami we Francji są: pszenica (6,8% światowych zbiorów), jęczmień (7,6
światowych zbiorów), kukurydza (2,4 światowych zbiorów), buraki cukrowe, tytoń, chmiel,
cykoria, warzywa. Pszenica i kukurydza uprawiane są w północnej części kraju, w Basenie
Akwitańskim i w dolinie Rodanu, jęczmień w części północnej i Alzacji. W delcie Rodanu
oraz na obszarach sztucznie nawadnianych uprawia się ryż. łącznie pod uprawę zbóż
przeznacza się prawie połowę powierzchni gruntów ornych. Plony zbóż należą do
najwyższych na świecie. Uprawa buraków cukrowych koncentruje się w północnej części
kraju. Mimo, że pod ich uprawę przeznacza się tylko 2,3 % areału gruntów ornych, Francja
jest największym światowym producentem buraków cukrowych (12,2% produkcji
światowej).
Bardzo dobrze rozwinęło się sadownictwo. Na północy uprawia się jabłonie, na południu śliwy, drzewa brzoskwiniowe i morelowe. Na nasłonecznionych stokach środkowej i
południowej Francji uprawiana jest winna latorośl. W Langwedocji winnice zajmują ponad
30% użytków rolnych. Najsłynniejsze wina pochodzą z okolic Bordeaux w Akwitanii.
Lazurowe Wybrzeże słynie z uprawy kwiatów wykorzystywanych w przemyśle
kosmetycznym.
Winnice na południu Francji
Prawie połowę wartości produkcji rolnej przypada na hodowlę. Najważniejszą rolę
odgrywa bydło (26% pogłowia i 23% produkcji mleka w UE), trzoda chlewna, owce, i drób.
Hodowla rozwija się na wyżynnych obszarach Masywu Centralnego oraz w Alpach, Jurze i
Pirenejach.
Duże znaczenie ma rybołówstwo morskie, zwłaszcza połowy tuńczyków i skorupiaków
(langusty, kraby, krewetki, homary). Bazuje ono na pobliskich, zasobnych, atlantyckich
łowiskach, ale nie zaspokaja potrzeb rynku wewnętrznego (20% z importu). W ostatnich
latach zwiększa się udział połowów dalekomorskich,
Francja nie posiada bogatych złóż surowców mineralnych. Począwszy od przełomu lat
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych górnictwo odgrywa coraz mniejszą rolę w gospodarce
kraju (wytwarza obecnie poniżej 1% dochodu narodowego), wiele kopalń węgla kamiennego
jest likwidowanych Eksploatuje się go w Zagłębiu Lotaryńskim (węgiel dobrej jakości wysokokaloryczny), ale jego wydobycie nie zaspokaja potrzeb wewnętrznych. W Basenie
Akwitańskim eksploatuje się gaz ziemny. Znaczne zapotrzebowanie krajowego rynku na ropę
naftową i gaz ziemny jest pokrywane z importu (z Arabii Saudyjskiej, Iranu, Gabonu, Nigerii,
Algierii, Rosji). W Masywie Centralnym i Wogezach eksploatuje się rudy uranu. Są one
paliwem dla elektrowni atomowych, które pokrywają 3/4 potrzeb kraju w zakresie energii
elektrycznej. Rozwój energetyki jądrowej stał się możliwy dzięki powszechnej akceptacji
społeczeństwa. Pozostała część krajowej produkcji energii elektrycznej pochodzi z elektrowni
cieplnych (12%) i hydroelektrowni (14%) zbudowanych na Renie, Rodanie i Isére. We
Francji istnieje jedyna w Europie elektrownia pływowa, wykorzystująca do produkcji energii
przypływy i odpływy morza. Zbudowano ją nad Kanałem La Manche. Na Przedgórzu
Pirenejów zbudowano elektrownię słoneczną. Znaczną cześć krajowej produkcji energii
przeznacza się na eksport.
W Lotaryngii wydobywa się rudy żelaza, które zaspokajają 40% potrzeb krajowych.
Niewielkie znaczenie ma eksploatacja rud cynku i ołowiu oraz boksytów w Prowansji.
Krajowe zasoby rud metali są w dużym stopniu wyeksploatowane. Rosnące koszty
wydobycia przy niskiej zawartości czystego metalu spowodowały szybki spadek wydobycia i
zastąpienie znacznie tańszym importem.
Francja posiada dobrze rozwinięte hutnictwo żelaza i stali skupione na północy kraju oraz
w Lotaryngii. Na wysokim poziomie stoi hutnictwo metali nieżelaznych: aluminium
(u podnóży Alp i Pirenejów), cynku i ołowiu oraz miedzi.
Z innych surowców większe znaczenie mają sole potasowe wydobywane w Alzacji i sól
kamienna w Lotaryngii.
Ważną rolę w gospodarce kraju odgrywa przemysł włókienniczy (bawełniany i wełniany),
którego produkcja, pomimo braku własnych surowców, należy do największych na świecie.
Główne ośrodki przemysłu włókienniczego znajdują się w regionie Lyonu, w południowej
Alzacji, w regionie Nord i Basse-Seine. Jednak od lat osiemdziesiątych wyraźnie maleje rola
przemysłu włókienniczego. Francja jest współtwórczynią światowej mody.
W największych miastach i portach morskich kraju dynamicznie rozwijają się
nowoczesne sektory gospodarki: przemysł samochodowy zlokalizowany w Lyonie i Paryżu
(Peugeot, Citroën, Renault), lotniczy w Tuluzie (samoloty pasażerskie Airbus i wojskowe
Mirage), kosmiczny (rakiety Ariane), elektroniczny w pasie śródziemnomorskiego wybrzeża i
w Okręgu Paryskim, elektryczny i elektromaszynowy.
Ponadto bardzo dobrze rozwinęła się branża chemiczna, produkująca farby, lakiery i
tworzywa sztuczne, petrochemiczna (rafinerie zlokalizowane w największych portach kraju:
w Marsylii, Hawrze i Dunkierce), farmaceutyczna oraz perfumeryjno-kosmetyczna. Główne
ośrodki przemysłowe kraju koncentrują się w regionie paryskim (26% produkcji krajowej),
lyońskim, w Regionie Północno-Wschodnim i Nord-Pas-de-Calais.
Znaczenie tradycyjnych dziedzin przemysłu francuskiego - włókienniczego, odzieżowego
i metalurgicznego, zwłaszcza metalurgii żelaza - zmniejsza się, chociaż nadal ich udział w
produkcji europejskiej jest znaczący.
Francuski sektor przemysłowy (przemysł i budownictwo), zatrudniając 27% pracującej
ludności, wytwarza 33% dochodu narodowego.
Większość ludności Francji pracuje w usługach (68%), które mają największy udział w
tworzeniu dochodu narodowego (65%). Szczególne miejsce zajmuje turystyka. W 1996 roku
Francję odwiedziło 62mln turystów, co pod tym względem, stawia kraj na pierwszym miejscu
w świecie; obroty sektora turystycznego wynosiły 28mld dol. USA. Turystów przyciąga tu
zwłaszcza Paryż, uważany za kulturalną i artystyczną stolicę świata, gdzie znajdują się liczne
zabytki i muzea oraz dzielnice artystów, kawiarenek i restauracji. Ponadto godne plecenia jest
południe Francji, pełne starożytnych i średniowiecznych zabytków, plaż (Lazurowe
Wybrzeże) oraz obszar Alp.
Dolina Loary słynie z przepięknych
Lazurowe Wybrzeże przyciąga miliony
zamków- zamek Carcassonne
turystów z całego świata
Wizytówką krajowego transportu są autostrady, szybkie pociągi TGV, osiągające
prędkość do 300 km/godz. i samoloty (dwa największe porty lotnicze kraju - Orly i Ch. de
Gaulle znajdują się w Paryżu). Francja posiada połączenia ze 150-cioma portami lotniczymi
w 75 krajach. Z Wielką Brytanią Francja jest połączona poprzez podmorski Eurotunel,
biegnący pod Kanałem La Manche. W przewozach towarowych zdecydowanie dominuje
transport samochodowy, na który przypada prawie 30% przewiezionych ładunków. Przewozy
pasażerskie są w 39% obsługiwane przez kolej, w 33% przez lotnictwo i w 28% przez
transport samochodowy (z wyłączeniem transportu miejskiego).
Wymiana handlowa Francji stanowi 5,4% obrotów światowych (4 miejsce w świecie w
1995 roku). Kraj ten eksportuje środki transportu, maszyny, chemikalia, energię elektryczną i
artykuły rolno-spożywcze (zboże, mięso, sery, wina), a importuje surowce mineralne,
maszyny, używki i drewno.
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, zasoby Internetu.