26_Inne_ideologie

advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
Wiedza o społeczeństwie
Temat: Inne ideologie
Inne ideologie - feminizm
Do tej kategorii zaliczyć można doktryny, które od dziesięcioleci mają swoje miejsce w
myśli politycznej, ale którym nie udało się wywrzeć realnego wpływu na życie polityczne
państw europejskich. Są to agraryzm, anarchizm, ekologizm, islamizm, nacjonalizm,
nowa lewica, pacyfizm, feminizm, populizm i syndykalizm.
Ideologia feministyczna narodziła się w latach 60 – tych XX wieku w związku z
ruchem kontestacyjnym. Nawiązywała do emancypacyjnych ruchów kobiecych z
przełomu XIX i XX wieku, przede wszystkim do ruchu sufrażystek.
Początkowo feminizm zwracał uwagę głównie na
dyskryminację kobiet w polityce i gospodarce. Od
lat 90 – tych zainteresowanie ideologów
przesunęło się w kierunku dyskryminacji w sferze
kultury i języka.
Postuluje likwidację stworzonej przez mężczyzn
patriarchalnej struktury społecznej.
Parada sufrażystek w Nowym Jorku w roku 1912
Inne ideologie - feminizm
Głównym założeniem feminizmu jest równość, rozumiana jako równy status kobiet i
mężczyzn we wszystkich sferach życia, oraz idea wolności kobiet, rozumiana jako
prawo do decydowania o własnym ciele.
Feminizm zakłada walkę z wszelkimi formami
dyskryminacji kobiet, m.in.:
• dyskryminacją religijną – religie zwykle
degradują kobiety,
• zwyczajową – obyczaje ograniczają wolność
kobiet,
• komercyjną – handel wizerunkami kobiet,
pornografia,
• językową – gorszy status rodzaju żeńskiego
lub jego brak,
• socjalizacyjną – wychowanie kobiet w
poczuciu niższości.
Agraryzm
Agraryzm narodził się w Niemczech w II połowie XIX wieku. Za głównego teoretyka
agraryzmu uznaje się G. Ruhlanda.
Rozwój tej ideologii nastąpił na początku XX wieku oraz w okresie międzywojennym.
Agraryzm rozwijał się przede wszystkim w Niemczech, Czechosłowacji, Bułgarii, Polsce i
Danii.
Agraryzm opiera się na założeniu, że głównym i najważniejszym
bogactwem narodowym jest ziemia, a rozwój gospodarki
powinien się opierać na rozwoju rolnictwa. Agraryzm akcentuje
rolę warstwy chłopskiej w społeczeństwie.
Agraryzm uznaje pierwszeństwo pracy przed kapitałem.
Odrzuca kapitalizm i socjalizm, głosząc koncepcję „trzeciej
drogi”.
Milan Hodża, polityk
czechosłowacki, jeden z
głównych ideologów
europejskiego agraryzmu w
okresie międzywojennym.
Agraryzm
Ideologia agraryzmu traktuje państwo jako dobro wspólne. Podkreśla patriotyzm oraz
szacunek dla ojczyzny i dla demokracji. Sprzeciwia się zaś rewolucji niszczącej państwo i
porządek społeczny.
Agraryści propagowali kult ziemi i szacunek dla przyrody. W związku z tym uważa się ich
za prekursorów idei ekologicznych.
W agraryzmie podkreśla się znaczenie Kościoła i religii, które
pomagają w rozwoju moralnym społeczeństwa.
W Polsce w I połowie XX wieku agraryzm był podstawową ideą
działalności partii ludowych, m.in. Stronnictwa Ludowego, a w latach
1945 – 1947 Polskiego Stronnictwa Ludowego, któremu
przewodniczył Stanisław Mikołajczyk.
W okresie międzywojennym głównym ideologiem polskiego
agraryzmu był Stanisław Miłkowski.
Po 1989 roku wykształciła się zmodyfikowana wersja agraryzmu –
neoagraryzm, który stał się ideologią partii ludowych, m.in. Polskiego
Stronnictwa Ludowego.
Stanisław Mikołajczyk
Anarchizm
Ideologia anarchistyczna narodziła się w XX wieku. Jako pierwszy tego pojęcia użył
jeden z twórców doktryny – Pierre – Joseph Proudhon. Oprócz niego główni twórcy
ideologii to Michał Bakunin i Piotr Kropotkin.
Rozwój ideologii anarchistycznej nastąpił na przełomie XIX
i XX wieku.
Według anarchistów najwyższą wartością jest wolność. W
związku z tym należy odrzucić wszystko, co ją ogranicza,
m.in. autorytety.
Największym zagrożeniem dla wolności jest państwo.
Dlatego ono i jego struktury powinny zostać całkowicie
zlikwidowane. Państwo jest utożsamiane ze złem
wyrządzanym ludziom, z narzucanymi na nich
ograniczeniami, które krępują jednostkę. W miejsce
państwa miałyby powstać dobrowolne stowarzyszenia i
wspólnoty ludzi.
Pierre-Joseph Proudhon
Anarchizm
W obrębie anarchizmu można wyodrębnić kilka nurtów. Jednym z nich był anarchizm
syndykalistyczny zakładający oparcie nowego ładu społecznego na syndykatach, czyli
dobrowolnych stowarzyszeniach obywateli, w których główną rolę mieli odgrywać
robotnicy.
Anarchizm indywidualistyczny odrzucał nie tylko państwo, ale także społeczeństwo,
rodzinę i religię jako formy przymusu.
Anarchizm komunistyczny zaś łączył idee anarchizmu z komunistyczną wizją gospodarki.
W przeszłości w Polsce ideologia anarchistyczna nigdy nie zdobyła zbytniej
popularności. Na przełomie XIX i XX wieku poglądy anarchistyczne głosił Edward
Abramowski.
Wzrost popularności anarchizmu nastąpił w latach 80 – tych XX wieku. Powstało
wówczas kilka grup anarchistycznych, np. Federacja Anarchistyczna, a w latach 90 –
tych, m.in. „grupa anarchistyczna solidarność”.
Anarchizm
Drugim wybitnym ideologiem anarchizmu był Michał Bakunin (1814-1876). Twierdził on,
że jedyną drogą prowadzącą do nowego porządku jest rewolucja anarchistyczna. Miała
ona być poprzedzona aktami terroru, realizowanymi przez gotowych na wszystko
spiskowców (terror indywidualny, wymierzony w przedstawicieli władzy państwowej).
Akty te miały służyć „obudzeniu mas”. Na gruzach dawnego systemu miały powstać
wspólnoty kolektywnie zarządzające wszelkimi dobrami. Zniknąć miało zarówno
państwo, jak i własność prywatna.
Zmierzch anarchizmu nastąpił w okresie międzywojennym. Jedynym
krajem europejskim, w którym odgrywał on wtedy istotną rolę polityczną,
była Hiszpania, lecz i tam nastąpił jego upadek po zakończeniu wojny
domowej w roku 1939. Renesans tego nurtu nastąpił dopiero w latach
sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Pojawiły się wówczas organizacje
terrorystyczne - takie jak Frakcja Czerwonej Armii w RFN i Czerwone
Brygady we Włoszech, głoszące konieczność obalenia państwa
kapitalistycznego. Jednak w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia
nastąpił zmierzch i tej odmiany anarchizmu. Dzisiaj zwolennicy
anarchizmu, skupieni w Międzynarodówce Anarchistycznej, masowo biorą
udział w demonstracjach przeciwko globalizacji, rozumianej przez nich
jako podporządkowanie świata rządom wielkich koncernów i banków.
Michał Aleksandrowicz Bakunin
Ekologizm
Ideologia ekologiczna narodziła się na początku lat 70 – tych XX wieku na fali krytyki
cywilizacji konsumpcyjnej.
W latach 80 – tych ruch kontestacyjny przybrał oficjalną formę ruchu ekologicznego.
Naczelnym pojęciem ideologii jest przyroda, która jest pojmowana jako całość złożona
ze ściśle powiązanych ze sobą elementów.
Przyroda ma swoją wartość niezależnie od samego człowieka. Dlatego powinna być
chroniona jako wartość sama w sobie.
Ruch ekologiczny odrzuca antropocentryzm, uznawany za powód wykształcenia się
agresywnego modelu człowieka, który nie liczy się z przyrodą. Ekolodzy propagują
model człowieka łagodnego, wrażliwego, odrzucającego konsumpcyjny styl życia i
szanującego środowisko naturalne.
Ekologizm
Ideologia ekologizmu odrzuca pogląd o nieograniczonych możliwościach rozwoju. W
jego miejsce proponuje ideę zrównoważonego rozwoju, która zakłada pogodzenie
zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństw z ochroną środowiska naturalnego i
jego zasobów. Gospodarka powinna się opierać na odnawialnych źródłach energii,
małych gospodarstwach rolnych oraz drobnych i średnich przedsiębiorstwach.
Przedstawiciele ruchu ekologicznego opowiadają się za państwem demokratycznym,
zdecentralizowanym, o bardzo rozwiniętej samorządności.
Do najważniejszych współczesnych ideologów ekologizmu
można zaliczyć Amerykanina Murraya Bookchina,
francuskiego myśliciela Andre Gorza i radykalnego
duchownego austriackiego Ivana Illicha.
Obecnie w Polsce o ideologii ekologizmu odwołuje się
wiele organizacji ekologicznych i partii politycznych.
Ivan Illich (1926 – 2002)
Islamizm
Ideologia islamistyczna narodziła się w krajach muzułmańskich jako odpowiedź na
europejski imperializm. Za prekursora ideologii uchodzi Al – Afghani (1838 – 1897),
który dążył do nadania islamowi charakteru antyzachodniej ideologii.
Pierwszą w pełni islamistyczną organizacją było powstałe w latach 20 – tych XX wieku
Stowarzyszenie Braci Muzułmanów, które rozwinęło swoją działalność we wszystkich
krajach arabskich.
W II połowie XX wieku ideologia ta w pełni
się ukształtowała, a do jej głównych
twórców można zaliczyć Maulanę
Maududiego, Sajjida Kutba i Ruhollaha
Chomeiniego.
W myśl tej ideologii islam jest jedyną
prawdziwą religią, a jego przeznaczeniem
jest panowanie nad światem. Celem
muzułmanina jest więc walka wszelkimi
metodami ze wszystkim, co nieislamskie.
Dżamal ad-Din al-Afghani
Islamizm
Islamiści dostrzegają, że świat islamu ponosi klęski w rywalizacji z Zachodem pod
względem politycznym, militarnym i gospodarczym. Przyczynę takiego stanu rzeczy
upatrują w odchodzeniu muzułmanów od nauki Mahometa. Dlatego jedyną szansą na
przywrócenie światu islamskiemu dawnej potęgi jest, ich zdaniem, powrót do
pierwotnego islamu i jego zasad.
Pełny powrót do tradycji jest możliwy tylko w państwie islamskim, które opiera się na
prawie szariatu regulującym wszystkie aspekty życia społecznego i prywatnego.
Powrót do tradycji wymaga także odrzucenia zachodnich wzorców kulturowych i
wartości, które będąc nie do pogodzenia z zasadami islamu, stają się przyczyną
negatywnych zjawisk społecznych. Dlatego islamiści, zwalczają je wszelkimi możliwymi
sposobami, uciekając się także do terroru.
Obecnie islamizm jest ideologią wielu ugrupowań terrorystycznych (zob. lekcja 35).
Szacuje się, że z tą ideologią utożsamia się 10% wszystkich muzułmanów.
Nacjonalizm
Nacjonalizm to ideologia, która narodziła się w XIX wieku w krajach europejskich.
Twórcami ideologii nacjonalistycznej byli m.in. Giuseppe Mazzini (nacjonalizm włoski),
Maurice Barres (nacjonalizm francuski), Teodor Herzl (nacjonalizm żydowski), Tomasz
Masaryk (nacjonalizm czeski).
Po II wojnie światowej ideologia nacjonalistyczna zaczęła się rozwijać w wielu krajach
Azji i Afryki (nacjonalizm afrykański i arabski) i przyczyniła się do procesu dekolonizacji.
Po 1989 roku w Europie nastąpiło odrodzenie
ideologii nacjonalistycznych, zwłaszcza w byłych
republikach ZSRR i państwach byłej Jugosławii.
Zgodnie z założeniem nacjonalizmu naród jest
najwyższą wartością w życiu społecznym. Jest
pojmowany nie tylko jako wspólnota kulturowo –
dziejowa, ale także jako – duchowa i moralna,
która ma swoje własne cele.
Giuseppe Mazzini
Nacjonalizm
Dobro narodu jest nadrzędne w stosunku w stosunku do dobra jednostek, grup i klas
społecznych. Stąd główną zasadą, na której powinno się opierać życie społeczne, jest
idea solidaryzmu narodowego. Poza tym dobro narodu jest miarą postępowania.
Etyczne jest to, co służy narodowi, a etyka narodowa jest nadrzędna w stosunku do
etyki chrześcijańskiej.
Nacjonaliści są zwolennikami silnego państwa, którego
celem jest rywalizacja i ochrona interesu narodu.
W Polsce, podobnie jak w Europie, nacjonalizm narodził
się pod koniec XIX wieku. Jego twórcami byli Jan Ludwik
Popławski, Zygmunt Balicki, a przede wszystkim Roman
Dmowski, przywódca polskiego narodowego obozu
politycznego – endecji.
Polski nacjonalizm miał charakter obronny, dlatego często
jest nazywany myślą narodową, dla odróżnienia od
agresywnych form tej ideologii, np. nacjonalizmu
niemieckiego.
Roman Dmowski
Nacjonalizm
W okresie międzywojennym partie nacjonalistyczne – Stronnictwo Narodowo
Demokratyczne, Stronnictwo Narodowe i Obóz Wielkiej Polski, były jednymi z głównych
sił politycznych w kraju.
W literaturze polskiej istnieje wyraźne rozróżnienie
między nacjonalizmem a patriotyzmem, który w
odróżnieniu od nacjonalizmu częściej postrzegany
jest pozytywnie. Za skrajną, agresywną formę
nacjonalizmu uważany jest szowinizm.
W Polsce za polityczny wyraz nacjonalizmu
uważano ruch narodowy (Liga Narodowa,
Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, Związek
Młodzieży Polskiej Zet, Narodowy Związek
Robotniczy, Związek Ludowo-Narodowy, Obóz
Wielkiej Polski, Stronnictwo Narodowe).
Demonstracja ONR W Krakowie w 2007
Obecnie jako nacjonalistyczne określają się w Polsce ugrupowania takie jak np. Obóz
Narodowo-Radykalny czy Narodowe Odrodzenie Polski.
Nowa lewica
Nowa lewica to radykalna ideologia związana z ruchem politycznego protestu.
Największe znaczenie i oddziaływanie miała w II połowie lat 60 – tych XX wieku.
Czołowym ideologiem był amerykański filozof niemieckiego pochodzenia Herbert
Marcuse. Oprócz niego do przedstawicieli tego nurtu zalicza się Daniela Cohn – Bendita,
Rudiego Dutschke i Toma Haydena.
Współcześnie nowa lewica straciła na znaczeniu.
Jednak jej ideolodzy i przywódcy rewolucji
studenckiej odgrywają dużą rolę w życiu
politycznym, gospodarczym i kulturalnym wielu
państw europejskich. Politycznie przedstawiciele
ruchu nowej lewicy są najczęściej związani z
partiami ekologicznymi.
Herbert Marcuse
Nowa lewica
Ideologia nowej lewicy była połączeniem idei marksistowskich, anarchistycznych,
maoistowskich i egzystencjalnych.
Ideolodzy nowej lewicy odrzucili współczesne państwo i społeczeństwo industrialne,
które, według nich, mają charakter represyjny i totalitarny. Ich zdaniem, państwo
demokratyczne co prawda gwarantuje wolność jednostce, jednak w rzeczywistości
sprawuje nad nią ścisłą kontrolą za pomocą nowoczesnych środków, takich jak technika,
media, konsumpcja.
Nowa lewica odrzuciła konsumpcyjny styl życia oraz elity polityczne i
społeczne. Proponowano tzw. „Wielką Odnowę”, polegającą na buncie
intelektualistów i studentów, który miał doprowadzić do powstania
nowego, nierepresyjnego społeczeństwa.
Miało się ono opierać na ideach wolności – rozumianej jako wyzwolenie
człowieka ze wszystkich ograniczeń, równości, demokracji
uczestniczącej, która umożliwiłaby jednostce realne wpływanie na
podejmowane decyzje.
Rudi Dutschke
Przez propagowanie destrukcji ideologia nowej lewicy była inspiracją dla europejskiego
terroryzmu lewackiego w latach 70 – tych, m.in. Czerwonych Brygad we Włoszech oraz
Frakcji Czerwonej Armii w Niemczech.
Pacyfizm
Ideologia pacyfistyczna ukształtowała się na początku XIX wieku i stała się oficjalną
doktryną ruchu pacyfistycznego.
Pacyfizm potępia wszystkie wojny bez względu na ich przyczyny i charakter (wojny
agresywne, obronne i narodowowyzwoleńcze).
Wartością najwyższą dla zwolenników pacyfizmu jest
pokój, a celem ruchu jest ustanowienie trwałego
stanu pokoju między państwami.
Za zagrożenie dla pokoju pacyfiści uznają wszelkie
ideologie i postawy agresywne, m.in. nacjonalizm,
rasizm, ksenofobię oraz imperializm.
Według pacyfistów zmiany społeczne nie mogą się
dokonywać z użyciem przemocy.
Mahatma Gandhi
Populizm
Populizm pojawił się w Europie w pierwszej połowie XIX wieku pod wpływem haseł
Wielkiej Rewolucji Francuskiej oraz na fali wystąpień Wiosny Ludów.
Szczytowy okres rozwoju ideologii oraz inspirowanego przez nią ruchu nastąpił w latach
30 – tych i 40 – tych XX wieku w Ameryce Południowej i Środkowej.
Główną cechą populizmu jest idealizacja ludu obejmującego biednych mieszkańców
miast i wsi. Wyzyskiwany przez wyższe warstwy społeczne lud jest nośnikiem cnót i
wartości obywatelskich.
Celem działalności politycznej powinno być dobro ludu. Jego interesom zagrażają tzw.
wrogowie ludu, którzy spiskują przeciwko ludowi i w związku z tym powinni być
zwalczani.
Populizm odnosi się wrogo do wszelkich elit oraz poglądów głoszących konieczność
istnienia hierarchii społecznych (np. konserwatyzmu).
Populizm
Na czele państwa stoi przywódca, który doskonale rozumie się z ludem, zna jego
oczekiwania i potrafi je realizować.
Populiści przejawiają nieufność wobec dużego
kapitału. Ich zdaniem, gospodarka powinna się
opierać na drobnej i średniej własności
ziemskiej oraz przemysłowej.
W Polsce w okresie międzywojennym
elementy populizmu były obecne w
programach partii ludowych.
W latach 80 – tych elementy populizmu
występowały w ruchu „Solidarność”. Obecnie
hasła populistyczne głosi m.in. Samoobrona
Rzeczypospolitej Polskiej.
Juan Domingo Perón, jeden z najbardziej
znanych polityków populistycznych, w
latach 40 i 50 – tych rządził Argentyną.
Syndykalizm
Syndykalizm (od francuskiego słowa syndicale, czyli „związek zawodowy”) pojawił się
pod koniec XIX wieku we Francji i głosił, że czołową rolę w nowym porządku
społecznym powinny zająć związki zawodowe, które obok swoich tradycyjnych
funkcji przejmą także wszystkie funkcje państwa.
Czołowy teoretyk syndykalizmu, George
Sorel (1847-1922) twierdził, że zmiana
systemu musi nastąpić na drodze
rewolucyjnej, a katalizatorem rewolucji
będzie wielka idea syndykalizmu, którą
należy wpoić masom, by poderwać je do
czynu. Syndykalizm odegrał pewną rolę
w życiu politycznym Francji, Hiszpanii i
Włoch na przełomie XIX i XX wieku,
później jednak praktycznie zniknął ze
sceny politycznej.
Download