Program zajęć dla studentów II i III roku Wydziału Stomatologii

Program zajęć dla studentów II i III roku Wydziału Stomatologii
Mikrobiologia jamy ustnej
Zajęcia obejmują 10 godzin wykładów (5x2h), 30 godzin ćwiczeń (10 ćwiczeń x 3h), kończą się
zaliczeniem testowym. (Regulamin zajęć – patrz Mikrobiologia z immunologią)
Program ćwiczeń:
1. Ekosystem jamy ustnej.
Uwarunkowania zjawisk ekologicznych w jamie ustnej – środowisko, wiek, czynniki wpływające
rozwój bakterii, mechanizmy kolonizacji jamy ustnej. Nabywanie prawidłowej flory jamy ustnej.
Flora fizjologiczna jamy ustnej: błony śluzowe, język, ślina, kieszonki dziąsłowe. Płytka nazębna –
tworzenie się płytki, rozmieszczenie, skład: płytka naddziąsłowa, płytka poddziąsłowa, kamień
nazębny. Rola flory jamy ustnej w zakażeniach ogólnoustrojowych.
Część praktyczna:
Film. Ekosystem jamy ustnej.
Wykonanie preparatów bezpośrednich z wymazów z policzka, języka, płytki nazębnej, kieszonki
dziąsłowej.
Pobieranie i posiew materiałów z różnych środowisk jamy ustnej (do odczytu na kolejnych
ćwiczeniach). Pomiar pH śliny.
Wykonanie przez studentów testu CRT®bacteria (do odczytu na kolejnych ćwiczeniach).
2. Próchnica zębów.
Etiologia próchnicy: czynniki gospodarza, dieta, drobnoustroje. Mikrobiologia próchnicy: znacznie
płytki nazębnej, rola poszczególnych drobnoustrojów: paciorkowce zmienne, pałeczki kwasu
mlekowego, promieniowce, inne. Rodzaje próchnicy, mikroflora w różnych lokalizacjach próchnicy.
Testy mikrobiologiczne stosowane do oceny ryzyka próchnicy. Profilaktyka i leczenie próchnicy.
Przeciwdrobnoustrojowe działanie środków przeciwpróchniczych. Zaburzenia biocenozy.
Część praktyczna:
Oglądanie preparatów bezpośrednich z ognisk próchniczych.
Oglądanie posiewów z różnych środowisk jamy ustnej.
Odczyt testów CRT®bacteria i interpretacja przez studentów.
3. Choroby przyzębia.
Mechanizmy obronne jamy ustnej.
Klasyfikacja chorób przyzębia. Udział flory bakteryjnej w powstawaniu różnego rodzaju chorób
przyzębia, czynniki wirulencji drobnoustrojów mających znacznie w chorobach przyzębia.
Immunopatologia chorób przyzębia. Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia. Znaczenie
badań mikrobiologicznych w chorobach przyzębia. Diagnostyka mikrobiologiczna opierająca się na
badaniach genetycznych w periodontologii. Leczenie chorób przyzębia i zasady racjonalnej
antybiotykoterapii. Przedstawienie prezentacji przygotowanych przez studentów.
Część praktyczna:
Wykonanie i oglądanie preparatów bezpośrednich oraz posiewów z różnych postaci chorób przyzębia.
Prezentacja zestawów PET (MIP Pharma) – omówienie wykonania.
4. Ropne zakażenia zęba, zębodołowe i okołozębowe.
Zasady współpracy lekarza stomatologa z pracownią bakteriologiczną,
Możliwości diagnostyczne pracowni.
Podstawowe zasady pobierania materiału do badań mikrobiologicznych: okres pobierania, rodzaje
materiałów, sposoby pobierania, przechowywania i transportu, skierowanie do pracowni
mikrobiologicznej.
Opracowanie materiału w pracowni bakteriologicznej – wykonanie i znaczenie praktyczne
poszczególnych etapów:
* badanie mikroskopowe - preparat bezpośredni barwiony metoda Grama lub inną ewentualnie
wykazanie antygenu bezpośrednio w materiale metodami serologicznymi lub genetycznymi; *posiewy
na odpowiednie podłoża bakteriologiczne w warunkach tlenowych i beztlenowych; identyfikacja
wyhodowanych drobnoustrojów - preparat z hodowli, ocena morfologii kolonii, *badanie cech
1
biochemicznych, * badanie serologiczne, * typowanie fagowe; * sondy molekularne, * oznaczenie
wrażliwości na antybiotyki; * badanie zjadliwości drobnoustrojów (metody in vivo i in vitro)
Zakażenie zębiny i miazgi zębowej ropne i zgorzelinowe. Ropnie okołowierzchołkowe i przyzębne,
angina Ludwiga. Ropnie wyrostka zębodołowego kości. Zapalenie szpiku i kości szczęki oraz żuchwy.
Suchy i zakażony zębodół. Zakażenia wszczepów. Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń miazgi i
ropni okołozębowych. Przedstawienie prezentacji przygotowanych przez studentów.
Część praktyczna
Omówienie skierowania na badania bakteriologiczne. Oglądanie preparatów i posiewów materiałów
pobieranych z kanałów korzeniowych w kierunku bakterii tlenowych i beztlenowych.
5. Zakażenia krwi, opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
Bakteriemia, posocznica, zakażenia odogniskowe: ropnie przerzutowe, zapalenie wsierdzia,
powikłania narządowe. Drogi szerzenia się zakażeń w obrębie jamy ustnej, głowy i szyi. Zakażenia
odcewnikowe. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Pobieranie i przesyłanie próbek krwi i
płynu mózgowo-rdzeniowego.
Część praktyczna
Oglądanie zestawów do pobierania krwi i podłoży do posiewów krwi.
Oglądanie preparatów i posiewów z krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.
6. Zakażenia błony śluzowej jamy ustnej i gruczołów ślinowych.
Grzybice jamy ustnej: kandydoza rzekomobłoniasta, atroficzna, rozrostowa, zakażenia grzybicze
układowe, podstawowe zasady diagnostyki i leczenia zakażeń grzybiczych. Zakażenia wirusowe:
HIV-1, HIV-2, VZV, EBV, HHV-5, HHV-8, paramyksowirusy (odra, świnka, parainfluenza, RS),
enterowirusy (Coxackie A). Zapalenie kątów ust, stomatopatia protetyczna.
Część praktyczna:
Ocena morfologii kolonii grzybów na podłożu Sabourauda.
Ocena morfologii komórek w hodowli szkiełkowej.
Odczytanie testu filamentacji.
Odczytanie testu biochemicznego API Candida.
Odczytanie antymykogramu.
7. Inne zakażenia jamy ustnej
Promienica. Błonica. Gruźlica. Krztusiec. Objawy w jamie ustnej w przebiegu rzeżączki i kiły.
Cuchnący nieżyt nosa: Klebsiella ozenae, twardziel: Klebsiella scleromatis. Różnice w diagnostyce
mikrobiologicznej i leczeniu w/w schorzeń.
Część praktyczna:
Film. Trąd
Oglądanie preparatów i posiewów promieniowców, maczugowców błonicy, prątków gruźlicy,
pałeczek Klebsiella.
8. Zakażenia dróg oddechowych
Zakażenia wywołane przez paciorkowce, gronkowce, pałeczki Haemophilus influenzae. Zakażenia
górnych i dolnych dróg oddechowych: ucha zewnętrznego, ucha środkowego, zatok szczękowych,
krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc. Mikrobiologia zakażeń dróg oddechowych: materiały diagnostyczne,
czynniki etiologiczne, identyfikacja, leczenie.
Część praktyczna:
Film: Miejscowa odporność dróg oddechowych
Diagnostyka gronkowców, paciorkowców, pałeczek hemofilnych,
9. Zasady kontroli zakażeń. Dezynfekcja i sterylizacja w gabinecie stomatologicznym
Zakażenia krzyżowe, zakładowe, szpitalne. Źródło, rezerwuar zakażenia, drogi przenoszenia, drogi
wnikania. Zakażenia egzogenne, endogenne. Nosicielstwo, kolonizacja, zakażenie. Kliniczne postacie
zakażeń. Nadzór i kontrola zakażeń w warunkach ambulatoryjnych i szpitalnych. Specyfika kontroli
zakażeń w praktyce stomatologicznej.
2
Czynniki etiologiczne zakażeń krzyżowych – bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze,
charakterystyka drobnoustrojów szpitalnych ( zmienność, oporność na antybiotyki) – alert patogeny.
Zasady chemioterapii zakażeń szpitalnych.
Niszczenie drobnoustrojów – sanityzacja, dezynfekcja, sterylizacja (definicja, podziały, zastosowanie
praktyczne).
Dezynfekcja: fizyczna (termiczna – pasteryzacja, tyndalizacja, dekoktacja: promieniowanie UV),
chemiczna (alkohole, aldehydy, pochodne chloru, jodofory, detergenty, mydła, środki utleniające,
związki metali ciężkich, barwniki, inne, zasady doboru preparatów dezynfekcyjnych), gazowa
(komory gazowo-formaldehydowe). Środki dezynfekcyjne i antyseptyczne stosowane w praktyce
stomatologicznej.
Sterylizacja: wysokotemperaturowa – suche gorące powietrze, para wodna, spalanie, wyżarzanie;
niskotemperaturowa - tlenek etylenu, formaldehyd, fumigacja; chemiczna: środki odkażające –
alkohole, aldehydy, chlorowce, nadboran; mechaniczna – filtry; plazmowa.
Kontrola procesu sterylizacji: wskaźniki fizyczne, chemiczne, biologiczne.
Metody badania bakteryjnego zanieczyszczenia powietrza i powierzchni, sprzętu: metoda opadowa
samoistna i z wymuszonym obiegiem, wymazy
Część praktyczna:
Filmy: Higiena w szpitalu. Zakażenia szpitalne (Virkon).
Demonstracja różnego typu aparatury do wyjaławiania.
Oglądanie wskaźników chemicznych kontrolujących proces sterylizacji.
Odczytanie posiewów sporotestów A i S.
Oglądanie płytki z przykładem działania promieniowania UV i środków dezynfekcyjnych.
Przegląd prospektów najczęściej stosowanych chemicznych środków dezynfekcyjnych i
sterylizujących. Oglądanie posiewów z palców, powierzchni i powietrza.
10. Antybiotykoterapia w zakażeniach jamy ustnej i tkanek okolicy głowy i szyi.
Leki przeciwdrobnoustrojowe stosowane w różnych dziadzinach stomatologii, spektrum
przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwskazania, działania uboczne, dawkowanie. Profilaktyka
antybiotykowa. Leczenie wybranych postaci zakażeń: promienica szyjno-twarzowa, czyrak głowy i
szyi, czyraczność, Angina Ludwiga, zakażenia przestrzeni przygardłowej, choroba Lemierre’a,
zakażenia kości szczęki i żuchwy. Najczęściej występujące oporności na antybiotyki wśród
drobnoustrojów wywołujących zakażenia okolic głowy i szyi.
Część praktyczna:
Filmy: MRSA, Octenidol
Interpretacja wyników badań mikrobiologicznych z zakresu stomatologii.
Ocena antybiogramów alert-patogenów.
Zalecane podręczniki:
1. Podstawy mikrobiologii dla stomatologów. L.P. Samaranayake
2. Wybrane zagadnienia z mikrobiologii jamy ustnej. M. Łuczak, E. Swoboda-Kopeć
Wejściówki:
1. Ekosystem jamy ustnej Magda Kaczała
2. Próchnica zębów
3. Choroby przyzębia Magda Kaczała
4. Ropne zakażenia zęba, zębodołowe i około zębowe
5. Zakażenia krwi, opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
6. Zakażenia błony śluzowej jamy ustnej i gruczołów ślinowych
7. Inne zakażenia jamy ustnej Magda Kaczała
8. Zakażenia dróg oddechowych
9. Zasady kontroli zakażeń, dezynfekcja i sterylizacja
10. Antybiotykoterapia w zakażeniach jamy ustnej i tkanek okolicy głowy i szyi
3
4