Bliżej cukrzycy - Abbott Diabetes Care
advertisement
Bliżej cukrzycy Program szkoleń dla pielęgniarek POZ Co to jest cukrzyca? Glukoza jako paliwo Glukoza INSULINA Energia Funkcjonowanie organizmu Objawy cukrzycy Częste oddawanie moczu Wzmożone pragnienie Osłabienie Utrata masy ciała Zakażenia, gorsze gojenie ran Typy cukrzycy (1) Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2 Typy cukrzycy (2) Inne specyficzne typy cukrzycy Cukrzyca ciążowa Hipoglikemia – poziom cukru poniżej normy Drżenie, niepokój Przyśpieszone bicie serca Bladość skóry Głód Nudności Hiperglikemia – poziom cukru powyżej normy Zwiększone pragnienie Częste oddawanie moczu Senność, uczucie zmęczenia Zmiany skórne Nieostre widzenie Wolniejsze gojenie się ran Hiperglikemia – oznaczanie ciał ketonowych we krwi Zamiast pomiaru acetonu w moczu można wykonać pomiar poziomu ciał ketonowych we krwi przy użyciu glukometru Tylko nieliczne glukometry mają możliwość mierzenia poziomu ciał ketonowych we krwi Zalety pomiaru ciał ketonowych we krwi: Informacja na temat aktualnego stanu zdrowia – ciała ketonowe najpierw pojawiają się we krwi, dopiero później w moczu Wynik pomiaru ciał ketonowych we krwi to dokładny wynik ilościowy (pomiar wykonany przy użyciu pasków testowych do badania moczu to badanie jakościowe, określające orientacyjny poziom ciał ketonowych w moczu) Technika wykonania pomiaru poziomu ciał ketonowych jest taka sama, jak w przypadku pomiaru stężenia glukozy Pomiar ciał ketonowych we krwi w porównaniu z pomiarem ciał ketonowych w moczu Zalecenia PTD 2009, Zalecenie 5, pkt III: 1. Jeśli wartość glikemii przekracza 250 mg/dl (13,9 mmol/l), chorzy na cukrzycę typu 1 powinni wykonać oznaczenie ciał ketonowych w moczu i w przypadku stwierdzenia ketonurii unikać wysiłku 2. Chorzy na cukrzycę typu 2 powinni rozważyć analogiczne ograniczenie w przypadku, gdy wartość glikemii przekracza 300 mg/dl (16,7 mmol/l) Leczenie insuliną Lekarz ustala dawkowanie insuliny Szybkie wydzielanie insuliny w czasie posiłków, wydzielanie podstawowe insuliny pomiędzy posiłkami i w nocy Leczenie pompą insulinową Podawanie insuliny Dawka podstawowa pokrywa podstawowe zapotrzebowanie organizmu na insulinę niezależne od posiłków. Nie jest ono stałe na przestrzeni doby, lecz podlega wahaniom: jest najniższe w nocy i podczas wysiłku fizycznego. Czas działania różnego rodzaju insulin Miejsca podawania insuliny Insulinę krótkodziałającą, szybkodziałającą Insulina o przedłużonym działaniu, analog długodziałający Mieszanki insulinowe, analogi dwufazowe Doustne leki przeciwcukrzycowe Samokontrola Dobór wysiłku fizycznego Sposób odżywiania Kontrola masy ciała Pomiary ciśnienia Pielęgnacja stóp Pomiary glikemii Normy glikemii na czczo i po posiłku Cukrzyca typu 1 i krótkotrwała cukrzyca typu 2 – glikemia po posiłku podczas samokontroli do 140 mg/dl Glikemia na czczo i przed posiłkami w osoczu żylnym 70-110 mg/dl Pozostali chorzy – glikemia po posiłku podczas samokontroli do 160 mg/dl HbA1c: Cukrzyca typu 1 i krótkotrwała cukrzyca typu 2: ≤ 6,5% Pacjenci z cukrzycą w wieku > 70 lat, z wieloletnią (> 20 lat) cukrzycą i po zawale i/lub udarze: < 8% Pozostali chorzy: ≤ 7% Normy glikemii na czczo i po posiłku Dla każdego pacjenta należy indywidualnie określić docelowe wartości glikemii: Określenie celów w leczeniu cukrzycy (1) Należy dążyć do osiągnięcia wszystkich wartości docelowych dotyczących: Ciśnienia tętniczego Gospodarki węglowodanowej Gospodarki lipidowej Określenie celów w leczeniu cukrzycy (2) Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej: Stężenie cholesterolu całkowitego: < 175 mg/dl Stężenie cholesterolu frakcji LDL: < 100 mg/dl Stężenie cholesterolu frakcji LDL u chorych na cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca: < 70 mg/dl Stężenie cholesterolu frakcji HDL: > 40 mg/dl (dla kobiet wyższe o 10 mg/dl) Stężenie cholesterolu „nie HDL”: < 130 mg/dl Stężenie triglicerydów: < 150 mg/dl Określenie celów w leczeniu cukrzycy (3) Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego: Ciśnienie skurczowe < 140 mmHg Ciśnienie rozkurczowe < 90 mmHg Przy wartościach ciśnienia tętniczego > 140/90 mmHg należy rozpocząć leczenie farmakologiczne Określenie celów leczenia w cukrzycy (4) Rzucenie palenia tytoniu Kontrola masy ciała Regularna aktywność fizyczna Obwód pasa Określenie celów w leczeniu cukrzycy (5) Spożycie tłuszczu (% dziennej energii): Nasycone < 10 Tłuszcze trans < 2 Wielonienasycone n-6 4-8 Wielonienasycone n-3 2g/d. kwasu linolenowego i 200 mg/d. kwasów tłuszczowych Spożycie soli (g/dziennie) < 6 Zalecenia żywieniowe Dieta chorego na cukrzycę powinna być zgodna z zasadami prawidłowego żywienia Dla pacjentów z otyłością zawartość kalorii powinna być ograniczona i skonsultowana z lekarzem prowadzącym Węglowodany 45-50% zapotrzebowania energetycznego Węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym Węglowodany proste o wysokim indeksie glikemicznym Tłuszcze 30-35% zapotrzebowania energetycznego Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego Tłuszcze pochodzenia roślinnego Białka 15-20% zapotrzebowania energetycznego Białko pochodzenia zwierzęcego Białko pochodzenia roślinnego Witaminy i mikroelementy Wymiennik węglowodanowy 1 wymiennik węglowodanowy (1 WW) to ilość produktu spożywczego, która zawiera 10 gramów węglowodanów Zjedzenie 1 WW, czyli 10 gramów węglowodanów podnosi glikemię o około 40 mg/dl Indeks glikemiczny (IG) Określa zdolność węglowodanów do podwyższenia stężenia glukozy we krwi IG produktu powyżej 60 powoduje gwałtowny wzrost glikemii Obróbka pokarmu zwiększa IG Ogólne zasady prawidłowego żywienia Należy dzielić dzienną rację kalorii na 5-6 posiłków Posiłki należy spożywać o stałych porach i w jednakowych ilościach każdego dnia Ostatni posiłek należy zjeść krótko przed snem, aby zapobiec spadkowi poziomu cukru podczas snu Nie należy się przejadać Zaleca się urozmaicanie diety Zawsze należy mieć przy sobie cukierki lub coś słodkiego, aby spożyć je w przypadku niedocukrzenia Alkohol Spalanie 1 g alkoholu dostarcza organizmowi 7,1 kcal Większe ilości alkoholu zaburzają pracę wątroby, co grozi głębokim niedocukrzeniem Spożycie do 20 g/d. alkoholu przez kobiety i do 30 g/d. przez mężczyzn nie musi prowadzić do pogorszenia wyrównania cukrzycy Wysiłek fizyczny (1) Jest integralną częścią leczenia Początkowo aktywność umiarkowana Przed wysiłkiem wykonaj rozgrzewkę Powinien być regularny Każdy rodzaj wysiłku jest korzystny dla zdrowia Wysiłek fizyczny (2) Powikłania Cukrzyca z powodu najczęściej wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania przewlekłych powikłań cukrzycy Przewlekłe powikłania cukrzycy to uszkodzenia różnych tkanek i narządów, prowadzące do ich nieprawidłowej funkcji Ryzyko wystąpienia i postęp przewlekłych powikłań zależą głównie od kontroli metabolicznej cukrzycy. Osoby, u których cukrzyca na przestrzeni wielu lat była dobrze wyrównana, mają małą szansę rozwinięcia przewlekłych powikłań Oprócz przewlekłych powikłań cukrzycy mogą wystąpić powikłania ostre, które charakteryzują się podniesionym poziomem cukru we krwi i niedoborem insuliny Ostre powikłania cukrzycy Do najczęstszych początkowych objawów narastających zaburzeń metabolicznych zalicza się: Gwałtowne chudnięcie Silne pragnienie Wielomocz Osłabienie Nudności i wymioty prowadzące do rozwoju śpiączki Objawy te mogą sugerować wystąpienie kwasic cukrzycowych Przewlekłe powikłania w cukrzycy Retinopatia Udar mózgu Neuropatia Zawał serca Stopa cukrzycowa Nefropatia Nefropatia Nefropatia występuje u 25-40% osób chorych na cukrzycę To upośledzenie funkcji nerek prowadzące do ich niewydolności (konieczność leczenia dializami lub przeszczepem) W wyniku uszkodzenia kłębuszków nerkowych w moczu pojawia się białko Białko w ilości ponad 200 mg/l moczu może świadczyć o uszkodzeniu nerek spowodowanym przez cukrzycę Ważna jest kontrola glikemii i ciśnienia tętniczego oraz 1 x na ½ roku badanie w kierunku mikroalbuminurii Retinopatia Retinopatia to uszkodzenie naczyń krwionośnych gałki ocznej Raz w roku należy wykonywać badanie oczu, które obejmuje m.in.: Badanie ostrości barw Badanie dna oka Badanie rozpoznawania barw Główne czynniki sprzyjające powstaniu tego schorzenia to: hiperglikemia, nadciśnienie tętnicze oraz stres Neuropatia Neuropatia cukrzycowa to grupa zespołów klinicznych, które dotyczą różnych części układu nerwowego – jednej lub kilku jednocześnie Neuropatia cukrzycowa nie jest pojedynczą jednostką chorobową Może przebiegać skrycie i długi czas pozostawać nierozpoznana lub ujawniać się objawami podmiotowymi i przedmiotowymi Zespół Stopy Cukrzycowej (ZSC) Stopa cukrzycowa powstaje w wyniku uszkodzenia układu nerwowego i naczyniowego oraz podatności na infekcje bakteryjne Objawy: Leczenie zespołu stopy cukrzycowej polega na: Oznaczanie stężenia glukozy w pełnej krwi włośniczkowej czy w osoczu? W osoczu krwi żylnej – w celu rozpoznania: • Cukrzycy • Nieprawidłowej tolerancji glukozy • Nieprawidłowej glikemii na czczo W pełnej krwi włośniczkowej: • W celu monitorowania leczenia i oceny wyrównania metabolicznego cukrzycy Na co zwracać uwagę przy analizie wyników pomiarów? Osocze Krwinki białe Płytki krwi Krew pełna Krwinki czerwone Glikoliza oznacza spadek glukozy w próbce „na skrzep” o ok. 10 mg/dl na godzinę. Kalibracja glukometru – sposób prezentacji wyników Wyniki mogą być przeliczone na krew pełną lub na osocze. Sopot Przykład: Odległość Sopot – Zakopane Ta sama odległość wyrażona w dwóch skalach (kilometry oraz mile) 594 km 369 mil 1 km = 0,621 mili * Informacje dot. odległości pochodzą z serwisu Google Maps. Przelicznik km do mili pochodzi z serwisu www.wikipedia.org Zakopane Kalibracja glukometru – sposób prezentacji wyników Sopot Wynik we krwi pełnej x 1,11 = wynik w osoczu Zakopane Kalibracja do osocza Glukometr kalibrowany do krwi pełnej: 86 mg/dl Metoda laboratoryjna: 102 mg/dl Wartości glikemii w surowicy są o 10-15% wyższe niż we krwi pełnej. Chorując na cukrzycę, powinieneś wiedzieć, czy wyniki wykonywanych przez Ciebie pomiarów stężenia glukozy dotyczą surowicy czy krwi pełnej Zakłócenia wyników pomiarów Czynniki środowiskowe Czynniki fizjologiczne Czynniki technologiczne Czynniki środowiskowe Światło Wysokość Wilgotność Czynniki technologiczne Budowa paska testowego Warstwa zewnętrzna - przeźroczysta Warstwa izolująca Warstwa hydrofilna Czujnik minimalnej objętości Elektroda pracująca Elektroda referencyjna Napięcie – potencjał elektryczny Czynniki fizjologiczne Wartości hematokrytu Metabolity Leki Suplementy prozdrowotne Na co zwracać uwagę przy wykonywaniu pomiarów – najczęstsze błędy Próbka krwi nieodpowiedniej wielkości Pomiar wykonywany kilka razy z tego samego nakłucia Przeterminowane paski testowe Przeoczenie instrukcji dotyczących sposobu wymiany igieł w nakłuwaczach Przygotowanie do zabiegów (1) Przygotowanie do zabiegów (2) Niezbędne badania laboratoryjne, które chory powinien wykonać przed zgłoszeniem się do szpitala: Dobowy profil glikemii (7 oznaczeń w ciągu doby, w tym w godz. 2.00-4.00 w nocy) Morfologia krwi obwodowej i liczba płytek krwi Stężenie w surowicy krwi kreatyniny, elektrolitów, białka całkowitego, aktywność aminotransferaz Równowaga kwasowo-zasadowa (gazometria) krwi Badanie ogólne moczu Ocena dna oka Badanie EKG spoczynkowe Badanie RTG klatki piersiowej Przygotowanie do zabiegów (3) Dokumenty i inne rzeczy niezbędne, które należy mieć ze sobą przy zgłoszeniu się do szpitala: Wyniki badań laboratoryjnych, glukometr, paski testowe, sprzęt do podawania insuliny, dzienniczek samokontroli Leki stosowane przewlekle Nie zabierać ze sobą: Przygotowanie do zabiegów (4) Przygotowanie farmakologiczne zależy od typu cukrzycy i dotychczas stosowanego leczenia, rodzaju zabiegu i stopnia wyrównania metabolicznego. Zawsze należy przestrzegać następujących zasad: Nie przyjmować stałych pokarmów od północy Płyny można przyjmować do czterech godzin przed zabiegiem (ale po uzgodnieniu z anestezjologiem) Co godzinę wykonywać pomiar poziomu cukru przy użyciu glukometru Tak zwane małe zabiegi operacyjne (ekstrakcje zębów, nacięcie ropnia, zdjęcie paznokcia itp.) prowadzone w znieczuleniu miejscowym nie wymagają zmiany dotychczasowej terapii. Zindywidualizowane podejście do pacjenta Zindywidualizowane podejście do pacjenta ma na celu: Uwzględnienie jego sytuacji psychospołecznej Rozwijanie motywacji do optymalnego postępowania Unikanie straszenia pacjenta konsekwencjami nieprawidłowego stosowania się do zaleceń lekarskich Stosowanie optymalnej edukacji opartej na diagnozie psychologicznej Istotnym warunkiem skuteczności terapii jest spójna postawa całego zespołu terapeutycznego oraz skuteczna komunikacja pomiędzy pacjentem a lekarzem prowadzącym i pielęgniarką Edukacja chorych z cukrzycą Najistotniejszym elementem samokontroli jest motywacja. Siła motywacji danej osoby do określonego sposobu leczenia zależy od: Oczekiwania – jeśli to zrobię, to jaki to przyniesie dla mnie wynik? Wartości – czy wynik, który osiągnę, wart jest mojego wysiłku? Przewidywań dotyczących wysiłku i efektywności – jakie mam szanse uzyskania wyniku, który będzie dla mnie opłacalny? Dekalog pielęgniarki oczami pacjenta 1. Wysłuchaj mnie 2. Zapytaj o moje zdrowie 3. Patrz zawsze na mnie, a nie na moją chorobę, nie lekceważ moich skarg 4. Mów do mnie, a nie przy mnie 5. Zachowaj dyskrecję 6. Nie każ mi czekać na siebie 7. Nie mów mi, co mam robić, zanim nie powiesz, jak mam to robić 8. Informuj mnie zawsze 9. Pamiętaj, kim byłem 10. Pozwól mi doznać i przeżyć ciepło Twojej opieki Bliżej Cukrzycy cukrzycy Program © 2012 Abbott szkoleń dla pielęgniarek POZ © 2010 Abbott ADC/e/AABC/e/2/03/10
