metodyka pracy z uczniem z adhd

Uczeń z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej /ADHD/
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji
uwagi, występuje na całym świecie, we wszystkich kulturach, zarówno u dzieci jak i
u dorosłych.
Dzieci z objawami zespołu zdarzają się prawie w każdej klasie, często są
kłopotliwymi uczniami, nielubianymi przez rówieśników i wykluczanymi z zespołu
klasowego.
PRZYCZYNY ADHD
Do przyczyn wywołujących ADHD należą:
 czynniki genetyczne (badania wskazują na udział około 20 genów w
patogenezie zespołu),
 uwarunkowania psychospołeczne, np. zaburzone funkcjonowanie rodziny,
choroby lub zaburzenia psychiczne w rodzinie, uzależnienia rodziców, brak
konsekwencji w procesie wychowawczym, deficyty neuropsychologiczne,
 czynniki okołoporodowe: urazy, zamartwica, nieprawidłowy przebieg ciąży,
nikotynizm, alkoholizm, narkomania w okresie ciąży, infekcje wirusowe w
czasie ciąży,
 alergia i nietolerancja pokarmowa,
 poważne zatrucia, np. ołowiem.
Uważa się jednak, że największe znaczenie ma uwarunkowanie genetyczne związane
z budową ośrodkowego układu nerwowego. 30-50% krewnych dzieci z tym
schorzeniem (często rodzice), miało w dzieciństwie podobne rozpoznanie, a 71%
miało podobny zespół objawów1.
Obok przyczyn genetycznych, najistotniejszą jest odmienny sposób dojrzewania
układu nerwowego. Jest on wywołany zmianami w materiale genetycznym,
powodującymi nieprawidłowe funkcjonowanie niektórych struktur mózgu, a w
konsekwencji zaburzenia procesów psychicznych2.
Łysek J.: Dzieci z symptomem ADHD. „Nauczyciel i Szkoła 2004 nr 1/2 s. 108-117
Kowalik-Olubińska M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci – problem diagnozy. „Wychowanie na co dzień”
2005 nr 7/8 s. 27-30
1
2
1
OBJAWY
Zaburzenie jest rozpoznawane u dzieci mających trwale występujące objawy, które
rozpoczęły się przed 7 rokiem życia. Do trwałych zachowań świadczących o
problemie należą: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadmierna
ruchliwość.
Aby stwierdzić zespół ADHD obowiązują ścisłe kryteria, które muszą być spełnione.
Należy do nich sześć symptomów zaburzeń koncentracji uwagi utrzymujących się
przez przynajmniej sześć miesięcy w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka,
a także sześć lub więcej objawów nadruchliwości i impulsywności.
Kryteria te zostały przyjęte przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne.
Zaburzenia uwagi:
o dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć
szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy
wynikające z niedbałości,
o często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi,
o często nie stosuje się do podawanych instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem
zadań szkolnych i codziennych obowiązków,
o często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć. Nie lubi
lub unika zajęć wymagających wysiłku umysłowego (nauka szkolna, zadania
domowe),
o często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć: zabawki, książki,
długopisy itp.,
o łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych,
o często zapomina.
Nadruchliwość:
o dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć
na miejscu,
o wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach,
o często chodzi po pomieszczeniu (w szkole, w pracy, w domu),
o często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem,
o często jest w ruchu, biega,
o często jest gadatliwe.
Impulsywność:
o często wyrywa się do odpowiedzi zanim pytanie zostanie dokończone,
o często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej,
o często przerywa lub przeszkadza innym.
2
WŁAŚCIWA DIAGNOZA
Wiele zaburzeń w rozwoju objawia się podobnie do ADHD. Do chorób pozornie
wskazujących na istnienie zespołu należą: alergie, nadczynność tarczycy, astma,
choroby pasożytnicze, niedokrwistość, niedożywienie, padaczka, uszkodzenia słuchu
lub wzroku, zaburzenia psychiczne (leki, depresja, mania, niski poziom inteligencji,
zaburzenia zachowania), zaburzenia środowiskowe (dzieci narażone na długotrwały
stres, zespół dziecka maltretowanego, inne trudności w środowisku
wychowawczym)3.
Aby można było mówić o nadpobudliwości, dziecko musi mieć objawy stałe, o
różnym nasileniu we wszystkich środowiskach, a więc w szkole, w domu, wśród
rówieśników, na podwórku. Ważne jest, aby objawy występowały od wczesnego
dzieciństwa.
Objawy ADHD zmniejszają się z wiekiem. Najszybciej ustępuje nadruchliwość,
wolniej poprawia się zdolność skupienia uwagi.
W okresie dojrzewania objawy utrzymują się u ponad 2/3 chorych. Na pierwszy plan
wysuwają się problemy z koncentracją i trudności w nauce. Obok problemów
związanych z nauką występują problemy z rówieśnikami, nauczycielami i rodzicami,
a także niska samoocena.
Na właściwą diagnozę składa się ocena medyczna, rozmowa z pacjentem, wywiad
psychiatryczny bądź psychologiczny i ocena zachowania społecznego.
Ocena medyczna.
Ocenia się aktualny stan zdrowia dziecka, wykonuje się badanie słuchu i ostrości
wzroku, badanie tarczycy, niekiedy badanie EEG. Lekarz gromadzi dane dotyczące
przebiegu ciąży, porodu, dotychczasowego rozwoju i stanu zdrowia, wstępnie
diagnozuje symptomy ADHD.
Rozmowa i wywiad kliniczny.
Wywiad przeprowadza się z pacjentem i jego rodziną w celu uzyskania takich
danych, jak: moment pojawienia się symptomów nadpobudliwości, ich opis, rozwój,
występowanie lub brak objawów ADHD u rodziców lub dalszych członków rodziny,
atmosfera wychowawcza, stosowane metody wychowawcze.
Ocena zachowania społecznego.
Analiza funkcjonowania dziecka w domu, przedszkolu, szkole na podstawie
kwestionariuszy obserwacji, skal ocen wg kryteriów oraz wywiadów
przeprowadzonych z nauczycielami i wychowawcą.
3
Smykaj J.: Jak rozpoznać ADHD u dziecka? „Edukacja i Dialog” 2005 nr 7 s. 14 - 18
3
Mamy do czynienia z ADHD, jeżeli procedura diagnostyczna wykaże większość
symptomów składających się na zespół nadpobudliwości.
Dziecko ma deficyt uwagi, nadruchliwość i impulsywność od wczesnego
dzieciństwa, trwające co najmniej sześć miesięcy, wpływające zaburzająco na jego
funkcjonowanie, charakteryzujące się dużą intensywnością. Ponadto stwierdza się
występowanie zespołu u członków rodziny i czynniki wpływające niekorzystnie na
system nerwowy w okresie płodowym i okołoporodowym4.
W przypadku, gdy zgromadzony materiał diagnostyczny nie pozwala na takie
ustalenia, może występować „pseudo adhd” - inaczej zaburzenia zachowania i emocji
o podłożu środowiskowym.
WSPÓŁPRACA RODZINY I SZKOŁY
Trafna diagnoza ma ogromne znaczenie dla stosunków w domu i w szkole.
Do tego momentu wielu rodziców uważa, że nie ma kompetencji do wychowywania
dzieci. Do chwili postawienia diagnozy lekarskiej wokół dziecka narasta napięcie.
Rodzice i nauczyciele wzajemnie się obwiniają z powodu złego zachowania dziecka.
W interesie dziecka jest, by rodzice i nauczyciele współpracowali ze sobą,
wprowadzając w życie odpowiedni program pomocowy, który ułatwi mu relacje
społeczne w grupie, poprawi poczucie własnej wartości, nauczy kontroli własnego
ciała i umysłu.
Oto kilka porad dla rodziców:
- zaakceptuj odmienność Twojego dziecka,
- stwórz stały plan dnia,
- uporządkuj reguły dotyczące nauki domowej dziecka (np. kolejność odrabiania
lekcji),
- dokładnie ustal czynności codzienne dziecka,
- stosuj zasadę konsekwencji w wychowaniu (nagrody, pochwały, kary),
- trenuj umiejętności rodzicielskie z uwzględnieniem terapii rodzinnej,
- jeśli jest to konieczne zastosuj leczenie farmakologiczne,
- wymagaj od szkoły współpracy i podejmuj skuteczne działania, aby dziecko mogło
uczyć się i wychowywać w grupie rówieśniczej.
4
Kowalik-Olubińska M.: op.cit.
4
JAK PRACOWAĆ Z UCZNIEM Z ADHD.
Dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową należy stwarzać warunki do
zdobywania wiedzy i przebywania w grupie przez modyfikowanie otoczenia. Same
żyją w chaosie, wymagają więc przyjaznego, uporządkowanego i stałego środowiska.
Istotne jest dopasowanie wymagań rodziców i nauczycieli do realnych możliwości
ucznia. Dobrym sposobem jest postępowanie wielokierunkowe, tj. praca rodziców z
nauczycielami, nauczanie w specjalnych warunkach (mniejsza klasa, dwóch
nauczycieli).
Oto wybrane sposoby pracy z uczniem :
- stwórz uczniowi optymalne miejsce pracy na lekcjach; w pobliżu swojego biurka,
w oddaleniu od reszty klasy w celu skupienia jego uwagi,
- określ swoje oczekiwania w celu ustalenia jasnych reguł pracy ucznia w klasie;
najlepiej ująć je w punktach i wywiesić w widocznym miejscu,
- zadbaj o to, by uczeń wiedział jaki jest plan lekcji i jakie przybory szkolne
powinien nosić,
- sprawdzaj systematycznie notatki z lekcji i prace domowe ucznia,
- treść przekazuj w szybki sposób, dostosowany do możliwości koncentracji ucznia,
prezentuj ją w małych dawkach,
-zadania dziel na mniejsze zadania cząstkowe, niewymagające długiej koncentracji,
- urozmaicaj zadania i przygotuj je w sposób interesujący ucznia,
- aktywizuj ucznia poprzez czynną dyskusję, doświadczenia, pracę w mniejszych
grupach i na zajęciach pozalekcyjnych,
- rozwijaj umiejętność słuchania i zapamiętywania poprzez powtarzanie instrukcji,
przygotowywanie komunikatorów złożonych z prostych, krótkich zdań,
- podkreślaj słowa dodatkowymi sygnałami (podniesienie ręki, zapalanie światła,
używanie obrazków, schematów, słów kluczowych wypisanych na tablicy),
- pozwól uczniom odpowiadać ustnie zamiast pisać,
- przygotuj ucznia do, trudnej dla niego sztuki, wybierania odpowiedzi w testach
wyboru,
5
- zapoznawaj ze sposobami efektywnego uczenia się, korzystania z komputera,
dyktafonu, robienia notatek,
- ucz pracy w zespole z innymi uczniami - sumiennymi i pilnymi,
- wymagaj schludności i porządku,
- ogranicz ilość materiału przepisywanego do zeszytu,
- staraj się współpracować z psychologiem, pedagogiem szkolnym oraz rodzicami.
6
ADHD
wybór literatury, adresy internetowe.
I. KSIĄŻKI:
1. Bragdon Allen D., Gamon David: Kiedy mózg pracuje inaczej. Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, 2003
Jeden z rozdziałów jest poświęcony ADHD, jego objawom, przyczynom i leczeniu u dzieci
i dorosłych.
2. Cooper Paul, Ideus Katherine: Zrozumieć dziecko z nadpobudliwością psycho –
ruchową: poradnik dla rodziców i nauczycieli. Warszawa: Wydaw. Akademii
Pedagogiki Specjalnej, 2001
Autorzy są wykładowcami na Uniwersytecie w Cambridge, przedstawili w książce własne
doświadczenia na temat ADHD, istotę tego zjawiska w praktyce pedagogicznej. Zapoznają
nauczycieli z wiedzą i pojęciami, które uważają za najbardziej pomocne w codziennej pracy
z dziećmi w szkole.
Książka przeznaczona jest dla osób zainteresowanych zrozumieniem osób dotkniętych ADHD.
Może być pomocna dla przyjęcia właściwej postawy wobec problemu dzieci i dorosłych zmagających się z tym zaburzeniem.
3. Gomez Angel Morales: Gdy dziecko ma problemy w klasie. Kraków: Wydaw.
„eSPe”, 2002
Pozycja skierowana do wychowawców, nauczycieli i doradców metodycznych.
Czytelnik znajdzie w niej charakterystykę zachowań anormalnych (m.in. dziecka nadpobudliwego) oraz techniki wspomagające ukształtowanie postawy prawidłowej.
W części zawierającej aneks znajdują się różnego rodzaju kwestionariusze, testy, ankiety,
techniki przydatne w diagnozie i w pracy pedagogicznej.
4. Hallowell Edward M., Ratey John: W świecie ADHD. Nadpobudliwość
psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych. Poznań: „Media
Rodzina”, 2004
Książka uważana jest za klasyczne dzieło w bogatej anglojęzycznej literaturze tematu przeznaczonej dla szerokiego odbiorcy. Autorzy, czerpiąc z własnego doświadczenia, opisują całe
spektrum objawów ADHD, jego różnorodnych postaci i odmian w wieku dziecięcym
i dorosłym.
5. Pfiffner Linda J.: Wszystko o ADHD: kompleksowy, praktyczny przewodnik
dla nauczycieli. Poznań: Wydawnictwo „Zysk i S-ka”, 2004
Celem autorki książki jest ukazanie skutecznych metod uczenia się dzieci z ADHD w zwykłych
klasach szkolnych.
Stosuje „model nauczania równoległego” czyli połączenia wychowania i nauczania, opierając
7
się na obserwacjach klinicznych oraz własnych doświadczeniach pedagogicznych.
Czytelnik odnajdzie tutaj strategie wiążące indywidualne potrzeby nielicznych dzieci z ADHD
z potrzebami reszty uczniów w klasie. Jeden z rozdziałów jest poświęcony programom
indywidualnym, stosowanym gdy uczeń wymaga dodatkowej interwencji.
Autorka dużo miejsca poświęca współpracy z rodzicami, ewaluacji wybranej strategii oraz
ADHD w kontekście diagnozy i terapii.
6. Serfonstein Gordon: Twoje dziecko nadpobudliwe: poradnik dla rodziców.
Warszawa: „Prószyński i S-ka”, 1999
Dużo miejsca autor poświęca zaburzeniom koncentracji uwagi połączonym z innymi
dysfunkcjami typu: nadaktywność, impulsywność, pamięć krótkotrwała, trudności w mówieniu
i pisaniu.
W aneksie czytelnik znajdzie wskazówki praktyczne i zabiegi terapeutyczne stosowane w
nadpo pudliwości połączonej z dodatkowymi zaburzeniami.
Książka jest adresowana do rodziców, opiekunów, lekarzy.
7. Terapia pedagogiczna: scenariusze zajęć. Pod red. Violetty Florkiewicz. Łódź:
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2003
Wśród dysfunkcji rozwojowych poruszanych w niniejszej publikacji obszerny rozdział zajmuje
nadpobudliwość psychoruchowa, zahamowanie psychoruchowe i zaburzona koncentracja
uwagi. Do każdego z problemów opracowano scenariusze zajęć terapeutycznych, do wykorzystania przez pedagogów w celu wspierania uczniów z trudnościami w uczeniu się.
II. ARTYKUŁY:
ZAGADNIENIA OGÓLNE
1. Anielska Agnieszka: O nadpobudliwości psychoruchowej. „Życie Szkoły”
2005 nr 4 s. 58 – 60
2. Choroś Dorota: Dzieci, którym trudno się uczyć. „Nowa Szkoła” 2005 nr 7 s.
41 – 44
3. Dudek Mieczysław: Niedostosowanie społeczne dzieci z syndromem deficytu
uwagi i nadruchliwością (DUN). W: Młodzież wobec współczesnych
zagrożeń. Rzeszów: Wydaw. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003.- S.94-104
4. Gadzina Paweł: Był sobie chłopiec... „Niebieska Linia” 2005 nr 3 s. 22 – 24
5. Górecka Alicja: Zaburzenia dynamiki procesów nerwowych jedną z przyczyn
trudności wychowawczych i niepowodzeń szkolnych. „Nauczanie
Początkowe” 2000/2001 nr 4 s. 50 - 60
8
6. Hebel Małgorzata: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. „Życie Szkoły”
2005 nr 10 s. 16-20
7. Kowolik Piotr: Nadpobudliwość psychoruchowa w młodszym wieku
szkolnym. „Nauczyciel i Szkoła” 2005 nr 1/2 s. 9 – 24
8. Leksowska Monika: Indywidualny plan edukacyjny. „Edukacja i Dialog” 2005
nr 7 s. 19 - 23
9. Łysek Jan: Dzieci z symptomem ADHD. „Nauczyciel i Szkoła” 2004 nr 1/2 s.
108-117
10.Michalik Anna: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. „Wychowawca”
2003 nr 9 s. 13
11.Miłkowska Monika: Dziecko z zespołem ADHD – dylemat zreformowanej
szkoły i rodziców. „Nowa Szkoła” 2005 nr 9 s. 46 – 48
12.Nehring Alicja, Sawicka Lidia: Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo w
edukacji zintegrowanej. „Wychowawca” 2003 nr 9 s. 9 – 11
13.Nowak Małgorzata: Swawolny Dyzio czy dziecko z ADHD? „Dyrektor
Szkoły” 2005 nr 7/8 s. 25 – 28
14.Patycka Bożena: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami
koncentracji uwagi. „Życie Szkoły” 2002 nr 7 s. 414-419
15.Petlewska Halina: Pipi w szkolnej ławie – czyli o nadpobudliwości
psychoruchowej. „Opieka Wychowanie Terapia” 2000 nr 4 s. 34 - 41
16.Siemieniuk Halina: Dziecko nadpobudliwe czy z ADHD? „Nowa Szkoła”
2005 nr 5 s. 61-62
17.Turbiarz Iwona: Droga do diagnozy ADHD. Cz.1. „Remedium” 2004 nr 12 s.
20 – 21
18.Turbiarz Iwona: Droga do diagnozy ADHD. Cz.2. „Remedium” 2005 nr 1 s.
18-19
19.Wiśniewski Daniel: Nadpobudliwość psychoruchowa dzieci. „Edukacja i
Dialog” 2004 nr 1 s. 49 – 51
9
20.Wojnarowska Anna: Ryzyko niedostosowania społecznego u dzieci z
nadpobudliwością psychoruchową. W: Lubelski Rocznik Pedagogiczny XXIV.
Lublin: Wydaw. Uniwersytetu M.Curie - Skłodowskiej, 2004 .- S. 245-254
21.Wolańczyk Tomasz: Nadpobudliwość psychoruchowa dzieci. „Edukacja i
Dialog” 2004 nr 6 s. 30 – 38
22.Wolańczyk Tomasz: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci.
„Wychowanie w Przedszkolu” 2004 nr 3 s. 3 - 6
METODYKA PRACY Z UCZNIEM Z ADHD
1. Baczyńska Ewa, Borowiec – Janczak Beata, Kuchcik Anna: Praca z dzieckiem
nadpobudliwym psychoruchowo. „Życie Szkoły” 2002 nr 1 s. 10 – 14
2. Bartkowicz Zdzisław: Terapia nieletnich nadpobudliwych psychoruchowo.
„Opieka Wychowanie Terapia” 1998 nr 2 s. 17 – 28
3. Biegajczyk Beata: Można pracować z dzieckiem z ADHD? „Nowa Szkoła”
2005 nr 7 s. 45 – 48
4. Depczyńska Małgorzata: Trudności szkolne dzieci nadpobudliwych
psychoruchowo. W: Dzieci z trudnościami edukacyjnymi. Zielona Góra:
Wydaw. Uniw. Zielonogórskiego, 2002.
5. Duniec Beata M.: Wpływ zajęć muzyczno-ruchowych z elementami
muzykoterapii na dzieci z nadpobudliwością psychoruchową. „Nauczyciel i
Szkoła” 2001 nr 1/2 s. 111 – 12
6. Duplaga Barbara: Dziecko nadpobudliwe w grupie integracyjnej. W: Integracja
społeczna : praktyczne próby wdrażania. Pod red. Danuty Al-Kamisy.
Warszawa: Wydawnictwo „Żak”, 2002.- S. 75 - 87
7. Gorczyca Robert: Praca z dzieckiem z ADHD. „Niebieska Linia” 2005 nr 3 s.
25 – 27
8. Grochowska Bożena: Zasady pracy z dzieckiem nadpobudliwym. „Edukacja
Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole” 2003 nr 7 s. 69 – 71
10
9. Kamińska Marzena: Istnieje przecież nauczanie indywidualne. Kwestia dzieci
nadpobudliwych. „Gazeta Szkolna” 2006 nr 1/2 s. 10
10.Kowalik – Olubińska Małgorzata: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci –
problem diagnozy. „Wychowanie na co dzień” 2005 nr 7/8 s. 27 – 30
11.Kruczkowska Maria: Dzieciństwo na prochach. „Wysokie Obcasy” 2000 nr 10
s. 44 – 49
12.Leksowska Monika: Indywidualny plan edukacyjny. „Edukacja i Dialog” 2005
nr 7 s. 19 – 23
13.Łysakowska Iwona: Praca z uczniem nadpobudliwym. „Nowe w Szkole” 2002
nr 12 s. 13 – 14
14.Mozolewska Bożena, Zarzycka Dorota: Zabawy z dziećmi nadpobudliwymi.
„Wychowanie w Przedszkolu” 2004 nr 3 s. 16-17
15.Olek Urszula: W zgodzie z naturą i samym sobą. Program pracy z dziećmi
nadpobudliwymi psychoruchowo. „Wychowawca” 2003 nr 9 s. 14 – 15
16.Pecyna Maria Bogumiła: Jak leczyć i wychowywać dziecko ze wzmożoną
aktywnością psychoruchową. Cz.1. „Szkoła Specjalna” 1997 nr 5 s. 282-292
17.Pecyna Maria Bogumiła: Jak leczyć i wychowywać dziecko ze wzmożoną
aktywnością psychoruchową. Cz.2. „Szkoła Specjalna” 1998 nr 1 s. 35 – 41
18.Poleć Bożena: Jak pracowałam z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo.
„Życie Szkoły” 2006 nr 1 s. 35 - 39
19.Potemska Elżbieta, Opolska Teresa: Program korekcji nadpobudliwości
psychoruchowej u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Cz.1. „Opieka
Wychowanie Terapia” 1998 nr 2 s. 29 – 37
20.Potemska Elżbieta, Opolska Teresa: Program korekcji nadpobudliwości
psychoruchowej u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Cz.2. „Opieka
Wychowanie Terapia” 1998 nr 3 s. 22 – 32 (scenariusze zajęć)
21.Smykaj Joanna: Jak rozpoznać ADHD u dziecka? „Edukacja i Dialog” 2005
nr 7 s. 14 – 18
22.Turbiarz Iwona: Dziecko z zespołem ADHD w szkole. „Remedium” 2005
nr 10 s. 22 – 23
11
23.Turbiarz Iwona: Metody nauczania dzieci z zespołem ADHD. „Remedium”
2006 nr 1 s. 30 - 31
24.Turbiarz Iwona: Rola specjalistów w diagnozowaniu dzieci z zespołem
ADHD. „Remedium” 2005 nr 4 s. 20 –21
25.Turbiarz Iwona: Sytuacja rodziców dziecka z ADHD. „Remedium” 2004
nr 2 s. 18 – 19
26.Werbińska Dorota: Nauczanie języka obcego dzieci z zespołem ADHD.
„Języki Obce w Szkole” 2004 nr 6 s. 60 – 64
27.Wikłacz Joanna: Dziecko z zespołem ADHD w szkole. Rozpoznanie problemu
przez nauczycieli. „Nauczyciel i Szkoła” 2005 nr 1/2 s. 168 - 180
SERWISY INTERNETOWE O ADHD.
www.misjanadziei.org.pl/adhd/ - Kampania Społeczna na temat adhd.
www.adhd.info.pl - Jak żyć z adhd, leczenie, serwis dla lekarzy, gry dla dzieci,
forum dyskusyjne.
www.adhd.strefa.pl - ADHD – jak sobie radzę. Odżywianie i adhd.
www.awans.net/strony/adhd.html - strona zawiera artykuły Ireny Wielowiejskiej
ze Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Nadpobudliwym „Ponad”.
akszeing.w.interia.pl - Nadpobudliwość psychoruchowa.
www.psychologia.edu.pl - strona Polskiego Towarzystwa Psychologicznego,
zawiera opracowania naukowe o adhd.
Opracowanie: Magdalena Gutowska
12