psychologia polityki - Sebastian Kozłowski

WSP TWP –Wydział Nauk Społecznych w Warszawie
PSYCHOLOGIA POLITYKI
Program i literatura przedmiotu
Studia niestacjonarne, magisterskie, kierunek politologia – I rok
rok akademicki 2011/2012
liczba godzin wykładu: 15
wykład prowadzi: dr Sebastian Kozłowski
rygor: zal
cele i metody nauczania: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wiedzą psychologiczną
jako narzędziem badania i wyjaśniania działań ludzi w sferze polityki. Wymiar teoretyczny
i pokrywająca się z nim egzemplifikacja empiryczna ma ułatwić zrozumienie zachowań
polityków, ich otoczenia zarówno w ujęciu modelowym jak również poprzez analizę
konkretnych zachowań wyborczych w Polsce i na świecie. Przedmiotem zainteresowania są
tu m. in. cechy indywidualne polityków i specyfika ich społecznego środowiska a także
problem świadomości, komunikacji i wywierania wzajemnego wpływu w politycznym
kontekście.
Zajęcia mają formę wykładu z elementami dyskusji dydaktycznej.
Tematyka wykładów:
 Wieloaspektowość uwarunkowań działania jednostki w polityce
 Psychologia polityki jako subdyscyplina politologiczna
 Schematy upowszechnionego myślenia woluntarystycznego i fatalistycznego
w psychologii polityki
 Świadomość, samoświadomość, racjonalność i odpowiedzialność w polityce.
Podświadomość, nieświadomość, superracjonalizm, iluzja – przejawy konstruktywnego
irracjonalizmu w działaniu politycznym
 Koncepcja psychotransgresjonizmu w odniesieniu do aktywności polityków
 Konflikt i agresja – rola konfliktu w polityce, przyczyny kreowania wrogów i ich
identyfikowania
Zagadnienia szczegółowe:
1. Wieloaspektowość uwarunkowań działania jednostki w polityce (a. uwarunkowania
wewnętrzne-indywidualne, b. środowiskowe-społeczne, c. obiektywne-bezosobowe
prawa i procesy)
2. Psychologia polityki jako subdyscyplina politologiczna
3. Biopolityczne ujęcie jednostki – natura ludzka, paradoks altruizmu
4. Schematy upowszechnionego myślenia woluntarystycznego i fatalistycznego
w psychologii polityki
5. Świadomość, samoświadomość, racjonalność i odpowiedzialność w polityce
6. Podświadomość, nieświadomość, superracjonalizm, iluzja – przejawy
konstruktywnego irracjonalizmu w działaniu politycznym
7. Wpływ poczucia winy i krępującego zobowiązania na działanie w sferze polityki
8. Koncepcja psychotransgresjonizmu w odniesieniu do aktywności polityków
9. Kryzys przywództwa w obliczu akceptacji patologicznych dewiacji
10. Synergiczny i destrukcyjny wymiar działania ludzi w polityce
11. Radykalizm polityczny – wymiar indywidualny i społeczny, przyczyny oraz
pozytywne i negatywne konsekwencje.
12. Psychologiczne konsekwencje transformacji ustrojowej w Polsce, wnioski z badań nad
preferencjami wyborczych.
13. Komunikacja werbalna i niewerbalna, przyczyny i polityczne konsekwencje
nieporozumień
14. Język propagandy i reklamy, skuteczne wywieranie wpływu.
15. Metody, techniki i granice wywierania wpływu na społeczeństwo przez polityków,
przedmiotowy aspekt w stosunkach zwierzchnik-podwładny, znaczenie cech obiektu
wpływającego i obiektu poddawanego działaniom
16. Kształtowanie i zmiana postaw politycznych.
17. Perswazja w polityce – cechy podmiotów i przedmiotów oddziaływania.
18. Polityka w wymiarze hierarchii potrzeb, kreowanie potrzeb jako instrument władzy
19. Złożoność procesu podejmowania decyzji politycznych, pozytywne i negatywne cechy
schematów rozbudowanych oraz prostych reguł, atrakcyjność skąpstwa poznawczego.
20. Konflikt i agresja – rola konfliktu w polityce, przyczyny kreowania wrogów i ich
identyfikowania
21. Cechy charakterystyczne psychologii tłumu - jej znaczenie w manipulacji i w walce o
władzę
22. Uznanie społeczne dla przywódców politycznych, formy legitymizacji, rola charyzmy
w polityce, „hipnotyczne” właściwości przywódców
23. Depersonalizacja polityki – anonimowość, bezosobowy system, cyber-przywództwo,
dehumanizacja stosunków interpersonalnych.
24. Elity polityczne – realny wpływ, rola przywódców i autorytetów, proces powstawania
społecznego zaufania wobec rządzących, znaczenie hierarchii organizacyjnej i
społecznej.
25. Autorytety, wzorce, przykłady działania, moda i „szał” w świecie polityki
26. Osobowość demokratyczna i autorytarna w aspekcie politycznym i społecznym –
zjawisko tęsknoty za rządami silnej ręki - przejawy destrukcyjnych tendencji
wynikające z badań empirycznych polskiego społeczeństwa
27. Polityka w erze globalizacji i homogenizacji kultury- postępująca jednowymiarowość
jednostki w epoce konsumpcjonizmu, kryzys przywództwa w kontekście anomii
społecznej
28. Wymiary lęku, strachu i paranoi politycznej na przykładzie oddziaływania teorii
spiskowych
29. Cechy indywidualne przywódców a cechy prowadzonych przez nich działań –
paradoks moralności polityków i ich polityki
30. Empatia przywódców politycznych jako składnik procesu rządzenia
31. Asertywność w polityce – korzyści i straty dla jednostki oraz otoczenia
32. Polityczne przejawy likwidacji dysonansu poznawczego społeczeństwa i przywódców
33. Przejawy postmodernizmu i tzw. politycznej poprawności w zachowaniach
34. Problem sprawnego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego w obliczu
kryzysów i napięć społecznych, politycznych, gospodarczych
35. Socjotechniczne aspekty działań politycznych, rola manipulacji i manipulantów
36. Figuranctwo i pseudo-działalność a sprawczość i rzeczywisty wpływ na politykę
37. Indywidualizm i kolektywizm – rola ambicji indywidualnych w zajmowaniu
wyższych pozycji oraz tradycyjne schematy roli jednostki
38. Paradoks przerostu administracji i biurokracji jako przejaw indywidualnych
skłonności do pomnażania podwładnych
39. Świadomość narodowa i nacjonalizm jako aspekty kształtujące identyfikację
polityczną oraz instrumenty rządzenia
40. Dysfunkcjonalna i funkcjonalna rola stereotypów oraz uprzedzeń w działaniu
politycznym
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
Doliński D., Psychologiczne mechanizmy reklamy, Gdańsk 2003.
Dymkowski M., Między psychologią a historią. O roli złudzeń w dziejach, Warszawa
2000.
Dymkowski M., Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk 2003.
Fromm E., Ucieczka od wolności, Warszawa 1978.
Jakubowska U., Ekstremizm polityczny. Studium psychologiczne, Gdańsk 2005.
Jakubowska U., Preferencje polityczne. Psychologiczne teorie i badania, Warszawa 1999.
Kozielecki J., Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii, Warszawa 2001.
Pratkanis A., Aronson E.,Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co
dzień, Warszawa 2003.
Reykowski J. (red.), Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe, Warszawa 1993.
Sears D. O., Huddy L., Jervis R. (red.), Psychologia polityczna, Kraków 2008.
Skarżyńska K., Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej t. 13, Warszawa 2005.
Urban M., Polityka jako paranoja, [w:] Metafory polityki - II, (red.) Kaczmarek B.,
Warszawa 2003
Wilson E. O., O naturze ludzkiej, Warszawa 1988.
Zaborowski Z., Teoria treści i form samoświadomości, Warszawa 2000.
LITERATURA ZALECANA (min. 5 pozycji):
Aronson E., Człowiek- istota społeczna, Warszawa 1995.
Bauman Z., Globalizacja, Warszawa 2000.
Bauman Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000.
Biopolitics: Ethological and Physiological Approaches, ed. by Watts M., San Francisco – Washington –
London 1981.
Bógdał-Brzezińska A., Gawrycki M.F., Cyberterroryzm i problemy bezpieczeństwa informacyjnego we
współczesnym świecie, Warszawa 2003.
Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańsk 1994.
Dawkins R., Samolubny gen, Warszawa 1996.
Dewey J., Human Nature and Conduct. An Introduction to Social Psychology, New York 1930.
Focault M., Nadzorować i karać, Warszawa 1998.
Fromm E., Niech się stanie człowiek: z psychologii etyki, Warszawa – Wrocław 1996.
Fromm E., Serce człowieka. Jego niezwykła zdolność do dobra i zła, Warszawa 1996.
Holly R., Psychologiczna koncepcja postawy w teorii i w badaniach eksperymentalnych, „Przegląd
Psychologiczny” nr 19/1976.
Huizinga J., Homo ludens, Warszawa 1985.
Jakubowska U., Czym jest przywództwo polityczne, [w:] Przywództwo polityczne. Studia politologiczne,
Bodio T. (red.), vol.5, Warszawa 2001.
Jung C.G., Modern Man in Search of Soul, London 1933.
Karwat M., Figuranctwo jako paradoks uczestnictwa. Eseje przewrotne, Warszawa 2004.
Karwat M., Przewrotna dialektyka podmiotowości i figuranctwa, [w:] Państwo i Kultura Polityczna, vol. 1
(18), Warszawa 1997.
Karwat M., Stereotypowa personifikacja polityki; [w:] Studia Polityczne, nr 5, Warszawa 1996.
Karwat M., Sztuka manipulacji politycznej, Warszawa 1998.
Karwat M., Wielkość - wybitność - przeciętność - mierność. Skala jakości polityków; [w:] Studia
Politologiczne, vol. 1, Trudna sztuka polityki. Szanse, ryzyko, błąd (red.) Klementewicz T., Warszawa
1996.
Klementewicz T., Historia nie osądzi. Z problemów wartościowania jakości przywódców politycznych, [w:]
Przywództwo polityczne, Studia politologiczne, (red.) T.Bodio, vol.5, Warszawa 2001.
Koralewicz J., Ziółkowski M., Mentalność Polaków, Poznań 1990.
Larsson G., Prawda, czy fałsz? Protokoły mędrców Syjonu, Warszawa 1997, s. 11.
Le Bon G., Psychologia tłumu, Warszawa 1994.
Lipset S.M., Homo politicus, Warszawa 1995.
Marcuse H., Człowiek jednowymiarowy, Warszawa 1991.
Maslow A.H., Motivation and Personality, New York 1954.
Mądrzycki T., Postawy jako składnik osobowości, „Przegląd Psychologiczny” nr 8/1964.
Mead G.H., Umysł, osobowość i społeczeństwo, Warszawa 1975.
Merton R.K., Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa 2002.
Mills C.W., Elita władzy, Warszawa 1961.
Morris D., Ludzkie zoo, Warszawa 2005, s. 7-67.
Morris D., Naga małpa, Warszawa 2005, s. 9-42, 90-112.
Mumford L., The Transformation of Man, New York 1956.
Murawski K., Filozofia polityki. Wybrane zagadnienia prakseologiczne, Warszawa 1993.
Ostasz L., Teoria świadomości i podświadomości, Kraków 1996.
Pacewicz P., Pomiędzy myślą a rzeczywistością. Rewolucja jako zjawisko psychologiczne. Wrocław 1983.
Pareto V., Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne, Warszawa 1994.
Parkinson C. N., Prawo Parkinsona, Warszawa 1971.
Piątek Z., Ewolucja i etyka, czyli kilka uwag o altruizmie, [w:] Humanistyka i Przyrodoznawstwo, nr
5/1999.
Pietraś Z. J., Decydowanie polityczne, Warszawa – Kraków 1998.
Popielski K., Człowiek – Wartość – Sens, studia z psychologii egzystencji, Lublin 1996.
Psychologia, (red.) Tomaszewski J., Warszawa 1979.
Rainko S., Świadomość i determinizm. Studia nad społeczną determinacją świadomości, Warszawa 1981.
Rainko S., Świadomość i historia, Warszawa 1978.
Reykowski J., Emocje i motywacja, [w:] Psychologia, (red.) J. Tomaszewski, Warszawa 1979.
Reykowski J., Motywacja prospołeczna a osobowość, Warszawa 1986.
Robin S.R., Post J.M., Paranoja polityczna. Psychopatologia nienawiści, Warszawa 1999.
Scott W.E., Cummings L.L. (red.), Zachowanie człowieka w organizacji, T.2, Warszawa 1983.
Shaughnessy J.J., Zechmeiseter E.B., Zechmeiseter J.S., Metody badawcze w psychologii, Gdańsk 2002.
Singh K., Ideas in Psychoanalisys: Guilt, Cambridge 2000.
Skarżyńska K., We and They in Polish political discourse: a psychological approach. In: A. Duszak (ed.):
Us and Others. Amsterdam i Philadephia 2002.
Skarżyńska K. (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
Skarżyńska K., Chmielewski K., Motywacja osiągnięciowa i uwarunkowania sukcesu w Polsce. Studia
Psychologiczne, nr 36, 1998.
Skarżyńska K., Główne nurty psychologii politycznej. Czasopismo Psychologiczne, nr 3/4, 2000.
Skarżyńska K., Sprzeciw, poparcie czy "dawanie świadectwa wartościom"- co motywuje Polaków do
aktywności politycznej. [w:] Psychologia rozumienia zjawisk społecznych, (red.) B. Wojciszke, M.
Jarymowicz, Warszawa 1999.
Skarżyńska K., Work as a cultural and personal value: Attitudes towards work in Polish society.
International Journal of Occupational Safety and Economics, nr2, 2002.
Skarżyńska K., Zaufanie, więzi społeczne i poczucie skuteczności a życie w demokracji. Kolokwia
Psychologiczne, nr 10, 2002.
Skarżyńska, K. (red.), Psychologia polityczna, Warszawa 1999.
Weber M., Trzy czyste typy prawomocnego panowania, w: Elementy teorii socjologicznych, Warszawa
1975.
Wróbel Sz., Konstruowanie nieświadomości. Kognitywistyczne a psychoanalityczne rozumienie
nieświadomości wobec tożsamości ludzkiego umysłu, [w:] Tożsamość podmiotu zbiorowego, Colloquia
Communia, (red.) J. Mizińska, nr 3(70), Warszawa 2000.
Zaborowski Z., Świadomość i samoświadomość człowieka, Warszawa 1998.
klasyka literatury psychologicznej: http://psychclassics.yorku.ca/