KONSTYTUCJA

KONSTYTUCJA
ISTOTA I POJĘCIE KONSTYTUCJI
 zasada konstytucjonalizmu – każde państwo demokratyczne powinno mieć konstytucje i zapewnione
mechanizmy do jej obrony jej poprawnego przestrzegania i stosowania.
Rodzaje konstytucji
– pisane i niepisane
– sztywne (ma moc wyższą niż ustawa zwykła i trudniejszy tryb zmiany – kryterium wyodrębnienia formalne
i/lub materialne) i elastyczne (tryb zmiany jak ustaw zwykłych – kryterium wyodrębnienia materialne – treści, a
nie mocy prawnej.)
– jednolite i złożone stabilne (USA) – niestabilne (Francja)
– pełne i niepełne(reguluje na czas przejściowy podstawowe zasady ustrojowe)
Konstytucja –materialna-całoksztalt norm prawnych mających za przedmiot ustroj polit panstwa. Formalna-ustawa
zasadnicza, uchwalona przez powolany do tego organ. Zawierajaca regulacje ustrojowe, nawyzsza moc prawna.
Nadrzędność –najwyzsze miejsce w hierarchii aktow normatywnych.
Zasadnicza ustawa- nadrzędność, podstawowe zasady aksjologii prawa, zbior praw kardynalnych stanowiących
fundament polityczny i społeczny lad.
Prawo konstytucyjne-zespół norm prawnych zawartych w konstyt.i innych ustawach konstyt.. Largo- całokształt
norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju polity,spol-gospod. Materialne-okresla merytoryczna
tresc stosunkow prawnych. Formalne—okresla tryb postepowania przed org panstwa
Przedmiot- podmiot władzy suwerennej w panstwie i sposoby jej sprawowania, podstawy ustroju spol-gosp, system
organow państwowych, status obywatela w panstwie, podstawy systemu wyborczego
Źródła- stricte- konstytucja, Largo-ustawy, akty prawne o mocy ust normatywne uchwaly parlamentu
Nowelizacja-zmiana niektórych postanowien bez naruszenia istoty ustroju
Rewizja-zmiana zasad obowiązującej konstyt)
Systematyka-wewnetrzny układ jej tresci, odpowiednie uporządkowanie jej postanowien, według z gory przyjętych
założeń klasyfikacji.Ogólna-podzial na:dzialy,czesci,rozdzialy), szczegółowa-wg kryterium ideologicznopolity.,logiczny układ tresci
CECHY KONSTYTUCJI JAKO USTAWY ZASADNICZEJ
(1) szczególna treść – polega na zakresie (szerokości) regulowanych przez nią materii i na sposobie (głębokości,
szczegółowości) ich regulowania.
– Materia konstytucyjna to całokształt kwestii ustrojowych (triada), tzn.:
→ ogólne zasady ustroju państwowego;
ustrój naczelnych organów państwa
→ podstawowe prawa, wolności i obowiązków jednostki.
(2) szczególna forma – polega na jej :szczególnej nazwie trybie powstania .trybie zmiany –szczególnej systematyce
ogólnej – podział na rozdziały → daje wyraz aksjologii ustrojodawcy; systematyka szczegółowa jest taka sama
jak w innych ustawach.11111
(3) szczególna moc prawna – przyznanie konstytucji najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego
(zbudowanego na zasadzie hierarchiczności.
Zmiana Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku – art. 235 K → technika inkorporacji.
Rozdział XII – ZMIANA KONSTYTUCJI; Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub
Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w
terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od
dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby senatorów.
Cechy konstytucji:
-szczególna treść
-szczególna nazwa
-szczególny tryb powstania (uchwalenie przez parlament; przyjęcie przez konstytuantę; referendum)
-szczególny tryb zmiany(ustawa konstytucyjna może tylko zmienić)
Rewizja-taka zmiana konstytucji, która narusza jej zmiany naczelne np. likwidacja Senatu-naruszenie
dwuizbowego parlamentu.
Nowelizacja taka zmiana konstytucji, która nie narusza naczelnych zasad np. zmiana liczby posłów
-szczególna moc prawna(lex superior-przepis wyższy uchyla przepis niższy)
Materie Konstytucji:
-wskazanie suwerena,status prawny jednostki,organizacja aparatu państwowego,gospodarka,internacjonalizacja
Konst.,-zmiana Konstytucji
UMOWA RATYFIKOWANA
Zawierana przez RM(zgoda wyrazaona w ustawie),ratyfikowana przez
Prezydenta.publik.DzU
USTAWA
Uchwala Sejm przy współudziale Senatu i Prezydenta.DzU
ROZPORZĄDŹ. Z MOCĄ USTAWY
Prezydent na wniosek RM np. w czasie stanu wojennego.DzU
ROZPORZĄDZENIE
Powszechne,szczegółowe upoważnienie ustawowe, zakaz subdelegacji, np. KRRiTV
ZARZADZENIA
Wewnętrznie obowiązujące-adresaci jednostki podlegle, Monitor Polski, reguluja`admin
rzadowa
ZASADY USTROJOWE
Państwo jako wspolne dobro obywateli, zasada panstwa demokr, panstwa
prawnego(formalnie-organy działają na podstawie i w granicach prawa, materialnie-prawo
winno być spr),pomocniczosc,3podzialu,repulikanska forma panstwa, (na czele stoi
kadencyjny organ wybierany w wyborach
powszec.),regionalizm,jednolitość,samorząd,pluralizm polit,zas społeczeństwa
obywatelskiego,społecznej gospodarki wolnorynkowej(wolność, własność,
wspolpraca)równość wobec prawa,wolności obywatelskich
OBYWATELSTWOMożna się zrzec, nie można zabrac, nabycie-prawo krwii,ziemi, naturalizacja,repatriacja,
reintegracja,opcja
ZGROMADZENIA-15osob, nadzor sadu rejonowego
ZWIĄZKI ZAWODOWE-dobrowolne i samorządowe, niezależne od pracodawcy
organizacje pracownikow powolane do obrony ich praw,interesow zawodowych i
socjalnych.nadzor sadu okregowego
STOWARZYSZENIE-Rejestrowe(15osob),zwykle-3osoby
STAN WOJENNY-zewnetrzne zagrozenie panstwa(terroryzm,zbrojna napaść),Prezydent na
wniosek RM rozporządzeniem, na okres nieoznaczony, DzU, nie można
zmienic:konstytucji,ordynacji wyb do sejmu,Senatu, ust o wyborze prezydenta i ust o stanach
nadzwyczajnych,nie można ograniczyc praw i wolności(godność,ochrona zycia)
STAN WYJATKOWY-zagrozenie konstytucyjnego ustroju panstwa,bezpiczenstwa
obywateli,porządku publi., nie dłużej niż 90 dni(jednorazowe przedłużenie za zgoda sejmu)
KLĘSKA ŻYWIOŁ.-zapobieganie skutkom katastrof naturalnych lub awarii tech.oraz
usuwanie.RM rozporządzeniem na wniosek wojewody, na 30dni
DEMO BEZPOSR-sprawowanie władzy przez ogol wyborcow, bez pośrednictwa
jakichkolwiek organow.Formy:ogolne zgromadzenie wyborcow, inicjatywa
ludowa(uprawnienie grupy wyborcow do wniesienia projektu ustawy lub tez do poddania pod
referendum),weto ludowe(uprawnienie wyborcow do pod referendum ustawy która budzi
sprzeciw),referendum(głosowanie ogółu,przedmiotem którego jest odjecie decyzji w sprawie)
REFERENDUM-obligatoryjne(jedyny prawnie dopuszczalny sposób przyjecia konkretnego
rozstrzygniecia). Konstytucyjne-przyjecie/odrzucenie ustawy o zmianie konstyt.,wynik
wiążący niezależnie od frekwencji,na wniosek Prezydenta,92 posłów,Senatu zarzadza
Marszałek Sejmu(w 60dni),post legem,fakultatywne. W sprawach o szczególnym znaczeniuwiążące(50%frekw).Zarzadza prezydent za zgoda Senatu(bezwzgl większość).Zarzadza Sejm
(b.w)na wniosek Senatu,RM,500tys obywateli. W sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacjeante legem,Zarzadza Sejm w uchwale b.w.g.
ZASADY WYBORCZE:wolność,powszechność,tajność, większość/proporcjonalne,
bezpośrednie(bezpośrednio na kandydata nie zas na podmiot(organ), oddanie glosu nastepuje
samodzielnie,osobiście),równość(formalna-każdy wyborca ma taka sama ilość glosow,
materialna-waga każdego glosu jest taka sama).
Inicjatywa ustawodawcza-posłom: komisji sejmowej lub co najmniej 15 posłom,Radzie
Ministrów,Senatowi,prezydentowi,grupie 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
PREZYDENT- wybory zarzadza Marszałek,15osobowy komitet wyb.+1000podpisow,wyniki
w DzU. Zwoluje Rade Gabinetowa.prowadzi polityke obronna. Jako glowa panstwanajwyższy przedstawiciel RP, reprezentuje RP, uosabia autorytet władzy, symbol jedności i
trwałości Państwa
IMMUNITETformalny =osobisty, np. sedziowski wyróżnia 2 aspekty:
* procesowy- warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności karnej jest zgoda parlamentu
właściwej jego Izby
* nietykalność- zakaz ograniczania wolności parlamentarnej
Immunitet formalny ma charakter:
* względny- może być ograniczony w toku procedury określanej w regulaminie Sejmu i
Senatu
* nietrwały- tylko w trakcie kadencji parlamentu
* indywidualno-konkretny – dot. konkretnej osoby i zarzucanego czynu
* ostateczny – uchwałę Sejmu lub Senatu kończy postępowanie w sprawie wyrażenia zgody
na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej
Immunitet materialny członek parlamentu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności
za działanie wchodzące w zakres sprawowania mandatu przedstawicielskiego, zakaz ten
dotyczy zarówno okresu trwania mandatu, jak i po jego zakończeniu; można pociągnąć do
odpowiedzialności tylko za zgodą Sejmu lub Senatu.
MANDAT przedstawicielski-wolny(nie ponosi odp przed wyborcami,reprezentuje caly
narod,nie związany instrukcjami,nieodwołalny)/imperatywny/semiimper.
SEJM
Skrocenie kadencji większością 2/3(307),prezydent po opinii marszalka
Powoluje prezesa NBP na wniosek prezydenta,wybor składu TK,TS,RM. Wraz z SenatemRPO,prezesa NIK,RPD,IPN
Sekretarze(wiceministrowie) powoływani przez premiera na wniosek ministra
Budżet to roczny plan finansowy dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów uchwalany w formie
ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego w danym roku budżetowym
SENAT
Zgromadzenie narodowe czyli Sejm i Senat pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie
Marszalka Senatu obradują wspólnie w przypadkach:
-odebranie przysięgi od nowego prezydenta
-postawienie w stan oskarżenia prezydenta przed TS – większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN
na wniosek co najmniej 140 członków ZN
-uznanie prezydenta jako trwale niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
System kanclerski Niemcy, kanclerz ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, ma pełnię władzy
wykonawczej, tworzy rząd i dobiera ministrów
System parlamentarno-gabinetowy Anglia, Włochy, władza wykonawcza jest podzielona między głowę
państwa i rząd
System parlamentarny Polska, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, wykonawczą prezydent i RM,
sądowniczą sądy i trybunały art. 10 ust. 2 Konstytucji
System prezydencjalny =półprezydencki Rosja, Ukraina, Francja, Serbia, władza wykonawcza to prezydent,
przewodniczy też Radzie Ministrów
System prezydencki USA, władza wykonawcza – prezydent, nie ma rządu z premierem, sekretarze nie mają
własnych kompetencji, są nieodpowiedzialni politycznie, odpowiadają konstytucyjnie
Trybunał Stanu:
-przewodniczący (Pierwszy Prezes SN), 2 zastępców i 16 członków (są niezawiśli) wybieranych przez Sejm, na
4lata. Sśdzi:prezydenta, RM,ministrow z teką,premiera,KRRiTv,prezesow-NBP,NIK, Naczelnego dowódzce Sił
Zbrojnych,posłów i senatorow
KRRiT:
-9 członków, kadencja 6 lat co 2 lata wymieniana jest 1/3 składu, powołanie ponowne jest niedopuszczalne
-stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji, organ ochrony prawa, odp przed TS
-wydaje rozporządzenia, podejmuje uchwały
-członkowie powoływani przez Sejm(4), Senat(2) i prezydenta(3)
Krajowa Rada Sądownictwa: na 4 lata, 25 czlonkow
-stoi na straży niezależności sądów i nie zawisłości sędziów
-może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych
-skład: Pierwszy Prezes SN. Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA, osoba powołana przez prezydenta
-wyraża opinie co do propozycji zmian ustroju sądów, przedstawia Prezydentowi kandydatury na stanowiska
sedziow
Niezależność sądów:
-tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość
-ingerencje władzy ustawodawczej w treść prawomocnych orzeczeń sądowych w sprawach karnych nie powinny
być częstą praktyką (prawo łaski, amnestia, abolicja)
Niezawisłość sędziów:
-podlegają Konstytucji i ustawom
-orzekają na podstawie ustawy i zgodnie z własnym sumieniem
-powoływani przez prezydenta na wniosek KRS
-powoływani na czas nieoznaczony
-nieusuwalni poza przypadkami określonymi w ustawie
-immunitet sędziowski
-niepołączalność i apolityczność
-wynagrodzenie odpowiadające godności pełnionego urzędu
Sąd Najwyższy:
-naczelny organ sądowy
-sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi sądami
-zapewnienie prawidłowości wykładni prawa
-nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw
-dzieli się na: Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Wojskową, Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych
NSA:
-skład: Prezes, wiceprezesi Sadu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych, sędziowie
-Prezesa i wiceprezesa powołuje i odwołuje prezydent
-orzeka w sprawach skarg na decyzje administracyjne, postępowanie administracyjno egzekucyjne
-rozpatruje skargi na uchwały organów samorządu terytorialnego
-rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem
-Izby: Finansowa, Gospodarcza, Ogólnoadministracyjna
NIK:
-naczelny organ kontroli państwowej
-podlega Sejmowi
-działa na zasadach kolegialności
Rzecznik Praw Obyw.: 5lat
-samodzielny organ państwowy ustanowiony w Konstytucji
-funkcja kontrolna, powołany przez parlament
-rozpatruje skargi na działanie administracji czasem sądów
-bada legalność i sprawność administracji
-nie rozstrzyga spraw, tylko je bada
-może udzielać zaleceń innym organom
-powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów
-organ niezależny i niezawisły, immunitet formalny
-ochrona praw i wolności wymienionych w Konstytucji
*postepowanie mogą zainicjowac-obywatele(również cudzoziemcy i bezpanstwowowcy),organy samorządowe,
Rzecznik Praw Dziecka, z własnej inicjatywy
NBP
Na 6 lat,bank centralny Polski,Kreuje system pieniężny,wyłączne prawo emisji
pieniądza,ustala i realizuje polityke pieniezna,niezależny od parlamentu i rzadu. Prezes
NBP=przewodniczący RPP