Kalendarium TK Seminarium 28.02.2017

Warszawa, 24 luty 2017 r.
Michał Szczepański
Seminarium magisterskie IV rok
u prof. Roberta Grzeszczaka
Referat:
Destabilizacja sądu konstytucyjnego i fragmentacja prawa unijnego i krajowego
Kalendarium zmian w ustawie (ustawach) o Trybunale Konstytucyjnym
Drogie Koleżanki i Koledzy,
poniżej znajdziecie zestawienie najistotniejszych wydarzeń ostatnich miesięcy dotyczących
procesu paraliżu Trybunału Konstytucyjnego. Szarym kolorem oznaczyłem momenty zwrotne
procesu – tj. wyroki w sprawach K34/15, K35/15, K47/15, K 39/16 i K44/16, uchwały Sejmu VII
kadencji o wyborze 5 sędziów i uchwały Sejmu VIII kadencji o stwierdzeniu braku mocy
prawnej uchwał Sejmu VII kadencji.
Data
Wydarzenie
30 sierpnia 2015 r.
Po upływie 30 dni od ogłoszenia weszła w życie ustawa z 25
czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
W art. 137 Sejm VII kadencji przyznał sobie prawo do wyboru
wszystkich sędziów, których kadencja kończyła się w 2015 r.
8 października 2015 r.
Sejm VII kadencji (na swoim ostatnim posiedzeniu) wybrał pięciu
sędziów Trybunału Konstytucyjnego (trzech, których kadencja
rozpoczyna się 7 listopada 2015 r. oraz dwóch, których kadencja
rozpoczyna się odpowiednio 3 i 9 grudnia 2015 r.).
23 października 2015 r.
Grupa posłów PiS zaskarżyła do Trybunału Konstytucyjnego
niektóre przepisy ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale
Konstytucyjnym - sprawa w Trybunale o sygn. K 29/15.
Posłowie słusznie zakwestionowali art. 137, podnosząc, że nie
jest dopuszczalny wybór sędziów TK „na przyszłość”. Posłowie
wskazali:
„O ile bowiem wygaśnięcie mandatu trójki sędziów TK 7 listopada
2015 r. nastąpi w trakcie VII kadencji Sejmu, o tyle mandat
pozostałej dwójki sędziów TK wygaśnie w grudniu 2015 r.
(odpowiednio 2 i 8 grudnia). To jest w trakcie VIII kadencji Sejmu.”
25 października 2015 r.
Powszechne wybory do Sejmu i Senatu.
4 listopada 2015 r.
Trybunał Konstytucyjny wyznaczył na 25 listopada i 21 grudnia
2015 r. rozprawy w sprawie K 29/15 (wniosek grupy posłów PiS).
6 listopada 2015 r.
Kadencję w Trybunale Konstytucyjnym skończyli sędziowie:
Maria Gintowt - Jankowicz, Wojciech Hermeliński i Marek
Kotlinowski.
10 listopada 2015 r.
Wnioskodawcy (grupa posłów PiS) wycofali wniosek w sprawie K
29/15 (25 listopada 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał
postanowienie o umorzeniu postępowania w tej sprawie).
13 listopada 2015 r.
Do Sejmu wpłynął poselski (PiS) projekt ustawy o zmianie ustawy
z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
17 listopada 2015 r.
Grupa posłów (PO) zaskarżyła do Trybunału Konstytucyjnego
niektóre przepisy ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale
Konstytucyjnym w takim samym zakresie (treściowo tożsamy),
jak w wycofanym wniosku w sprawie K 29/15; sprawa w
Trybunale sygn. K 34/15.
18 i 19 listopada 2015 r. Pierwsze, drugie i trzecie czytanie projektu ustawy o zmianie
ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
Uchwalenie ustawy z 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o
Trybunale Konstytucyjnym i przekazanie jej do Senatu.
19 listopada 2015 r.
Trybunał Konstytucyjny wyznaczył termin rozprawy w sprawie K
34/15 na 3 grudnia 2015 r.
20 listopada 2015 r.
Ustawa z 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy z 25 czerwca
2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym zostaje przekazana
Prezydentowi do podpisu. Prezydent Andrzej Duda podpisał
ustawę i zostaje ona ogłoszona w Dzienniku Ustaw.
23 listopada 2015 r.
Grupa posłów (PO) zaskarżyła ustawę z 19 listopada 2015 r. o
zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (sprawa w
Trybunale o sygn. K 35/15). W kolejnych dniach wnioski w tej
sprawie składają także RPO, KRS i I Prezes SN. Rozpoznanie
łączne w ramach sprawy K 35/15.
24 listopada 2015 r.
Trybunał Konstytucyjny wyznaczył termin rozprawy w sprawie K
35/15 na 9 grudnia 2015 r.
25 listopada 2015 r.
Posłowie PiS wnieśli do Sejmu projekty pięciu uchwał o
stwierdzeniu braku mocy prawnej odpowiednio pięciu uchwał
Sejmu VII kadencji z 8 października 2015 r. o wyborze sędziów
Trybunału Konstytucyjnego. Sejm podjął uchwały, które zostały
ogłoszone w Monitorze Polskim.
Treść każdorazowej uchwały:
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że Uchwała Sejmu
RP z dnia 8 października 2015 r. w sprawie wyboru sędziego
Trybunału Konstytucyjnego (dot. imię i nazwisko sędziego),
opublikowana w Monitorze Polskim z 23 października 2015 r. poz.
(numer pozycji) jest pozbawiona mocy prawnej.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do Prezydenta o
powstrzymanie się od odbioru ślubowania od osoby wskazanej
w przedmiotowej uchwale.
2 grudnia 2015 r.
Sejm podjął uchwały o wyborze pięciu sędziów Trybunału
Konstytucyjnego.
O ile w uchwałach dot. wyboru sędziego Pszczółkowskiego i
sędzi Przyłębskiej podane były daty rozpoczęcia kadencji
(odpowiednio 3 i 9 grudnia), tak przy wyborze pozostałej trójki
sędziów uchwała stwierdzała wyłącznie wybór.
3 grudnia 2015 r.
Na ranem czterech spośród wybranych przez Sejm 2 grudnia
2015 r. sędziów Trybunału Konstytucyjnego złożyło wobec
Prezydenta ślubowanie.
Po rozprawie w sprawie K 34/15 Trybunał Konstytucyjny w
składzie pięciu sędziów wydał wyrok (stwierdzający
konstytucyjność zdecydowanej większości zaskarżonych
przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale
Konstytucyjnym, poza art. 137 w części pozwalającej na
stwierdzenie, że Sejm VII kadencji dokonał 8 października 2015
r. wyboru dwóch sędziów na niezgodnej z Konstytucją podstawie
prawnej).
Trybunał stwierdził:
„W wypadku dwóch sędziów Trybunału, wybranych na miejsce
sędziów, których kadencja upłynęła bądź upływa 2 i 8 grudnia
2015 r., podstawa prawna istotnego etapu ich procedury
wyborczej została zakwestionowana przez Trybunał jako
niekonstytucyjna.
Wątpliwości konstytucyjnych nie budzi natomiast podstawa
prawna wyboru trzech sędziów Trybunału na miejsce sędziów,
których kadencja upłynęła 6 listopada 2015 r. Zakresowa
derogacja art. 137 ustawy o TK nie wpłynęła na skuteczność ich
wyboru. Zgodnie z zasadą, że sędzia Trybunału jest wybierany
przez Sejm tej kadencji, w trakcie której zostało opróżnione jego
stanowisko, wybór oparty na tej podstawie był w tym wypadku
ważny i nie ma przeszkód, aby procedura została sfinalizowana
złożeniem ślubowania wobec Prezydenta przez osoby wybrane
na stanowisko sędziego Trybunału.”
4 grudnia 2015 r.
Grupa posłów (PO) zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego z
wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności uchwał Sejmu
podjętych 25 listopada 2015 r. oraz uchwał Sejmu o wyborze
pięciu sędziów Trybunału, podjętych 2 grudnia 2015 r. Sprawa w
Trybunale sygn. U 8/15
9 grudnia 2015 r.
Po rozprawie w sprawie K 35/15 Trybunał Konstytucyjny w
składzie pięciu sędziów wydał wyrok (stwierdzający
niekonstytucyjność istotnej części przepisów ustawy z dnia 19
listopada 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
Trybunał stwierdził:
„Przyjęcie poglądu przyznającego głowie państwa swobodę w
zakresie decydowania o ewentualnym przyjęciu bądź
nieprzyjęciu ślubowania od sędziego wybranego przez Sejm
oznaczałoby wykreowanie normy ustawowej, która czyniłaby z
Prezydenta dodatkowy, obok Sejmu, organ współdecydujący o
obsadzie personalnej Trybunału. Takie rozumienie art. 21 ust. 1
ustawy o TK z 2015 r. nie miałoby podstawy w żadnym
postanowieniu Konstytucji.”
15 grudnia 2015 r.
Do Sejmu wpłynął poselski (PiS) projekt ustawy o zmianie ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym
16 i 18 grudnia 2015 r.
W Dzienniku Ustaw zostały ogłoszone wyroki Trybunału
Konstytucyjnego z 3 grudnia 2015 r. i 9 grudnia 2015 r. w
sprawach sygn. K 34/15 i K 35/15.
22 grudnia 2015 r.
Uchwalenie ustawy z 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o
Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa przekazana do Senatu.
Następnego dnia Senat przyjął ustawę bez poprawek
28 grudnia 2015 r.
Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale
Konstytucyjnym przekazana Prezydentowi do podpisu. Prezydent
podpisał ustawę, która weszła w życie z dniem ogłoszenia.
29 grudnia 2015 r.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przedłożył Trybunałowi
Konstytucyjnemu wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją
ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale
Konstytucyjnym. Sprawa w Trybunale sygn. K 47/15.
7 stycznia 2016 r.
Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie, na posiedzeniu
niejawnym, wydał Postanowienie o umorzeniu postępowania w
sprawie U 8/15. TK uznaje się niewładny do badania zgodności z
Konstytucją uchwał Sejmu.
12 stycznia 2016 r.
Prezes Trybunału Konstytucyjnego włączył do orzekania w
Trybunale (podjęcie obowiązków sędziowskich) dwoje sędziów
wybranych przez Sejm 2 grudnia 2015 r .(których kadencja w
Trybunale rozpoczęła się odpowiednio 3 i 9 grudnia 2015 r.).
9 marca 2016 r.
Trybunał Konstytucyjny ogłosił wyrok w sprawie o sygnaturze K
47/15. Za podstawę orzeczenia przyjął bezpośrednio stosowalne
przepisy Konstytucji oraz ustawę o TK w brzmieniu nadanym
przez ustawę nowelizującą, z wyłączeniem jej niektórych
przepisów. Pominięte zostały te zaskarżone regulacje, która
dotyczyły trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym
i mogłyby mieć potencjalnie zastosowanie w tej sprawie. Trybunał
uznał, że nie jest dopuszczalne, aby te same przepisy były
równocześnie podstawą i przedmiotem orzekania.
Trybunał stwierdził:
„(…) że pełny skład Trybunału to skład złożony ze wszystkich
sędziów Trybunału, którzy mogą orzekać w danej sprawie.
(…)Trybunał musiał zatem odrzucić rezultat interpretacji art. 44
ust. 3 ustawy o TK (że pełny skład to 13 sędziów – przyp. M.S.),
oparty na założeniu, że ustawodawca - znając tenor wyroku o
sygn. K 34/15 (opublikowanego 16 grudnia 2015 r., a więc dzień
po wniesieniu do Sejmu projektu ustawy nowelizującej), stanowi
przepisy, których realizacja prowadzi do działania sprzecznego z
jego własnym orzeczeniem, mającym moc powszechnie
obowiązującą, albo stanowi przepis, który w ogóle nie może
znaleźć zastosowania.
Zaskarżony art. 99 ust. 1 ustawy o TK po nowelizacji stanowi, że
orzeczenia Trybunału wydawane w pełnym składzie zapadają
większością 2/3 głosów. (…) Trybunał postanowił pominąć tę
regulację. Zamiast niej Trybunał zdecydował o bezpośrednim
zastosowaniu - jako lex superior - art. 190 ust. 5 Konstytucji,
przewidującym zwykłą większość głosów do podjęcia
orzeczenia.”
29 kwietnia 2016 r.
Do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o Trybunale
Konstytucyjnym (PiS).
30 lipca 2016 r.
Prezydent RP podpisał ustawę z 22 lipca 2016 r. o Trybunale
Konstytucyjnym.
11 sierpnia 2016 r.
Po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, Trybunał
Konstytucyjny w składzie pięciu sędziów wydał wyrok w sprawie
K 39/16, w którym uznał część przepisów ustawy z dnia 22 lipca
2016 r. za niezgodne z Konstytucją. Wyrok wydano w okresie
vacatio legis tej ustawy.
Trybunał stwierdził:
„(…) podjęta przez ustawodawcę próba instytucjonalizacji
"mniejszości sędziowskiej" (sprzeciw czwórki sędziów - przyp.
M.S.), na wzór gwarancji proceduralnych znanych w prawie
parlamentarnym,
nie
odpowiada
funkcji
Trybunału
Konstytucyjnego jako organu władzy sądowniczej oraz
indywidualnemu statusowi niezwisłych sędziów Trybunału.
(…) intencją ustawodawcy na gruncie art. 80 ust. 4 ustawy o TK
z 2016 r. (Prezes TK wnioskuje do Prezesa RM o publikację
wyroku - przyp. M.S.) było przyznanie Prezesowi Rady Ministrów
prawa do weryfikacji prawidłowości orzeczeń Trybunału
skierowanych do publikacji. Zważywszy powyższe, Trybunał
orzekł, że art. 80 ust. 4 ustawy o TK z 2016 r. ingeruje w
konstytucyjny standard publikacji orzeczeń Trybunału, a przez to
jest niezgodny z art. 190 ust. 2 Konstytucji. (…)
Drugi z zaskarżonych przepisów ustawy o TK z 2016 r. - art. 89 zakłada podział orzeczeń Trybunału na te, które mają zostać
ogłoszone w dzienniku urzędowym, i te, które ogłoszone nie
będą. Ustawodawca uznał zatem swoje prawo do wyboru
orzeczeń Trybunału podlegających publikacji…”
6 października 2016 r.
Na posiedzeniu Sejmu odbyło się pierwsze czytanie poselskiego
projektu ustawy o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego
(mającej zastąpić ustawę z 22 lipca 2016 r. o Trybunale
Konstytucyjnym).
7 listopada 2016 r.
Trybunał Konstytucyjny w składzie pięciu sędziów wydał wyrok w
sprawie K 44/16, dotyczącej zasad powołania prezesa i
wiceprezesa Trybunału przewidzianych w ustawie z 22 lipca 2016
r.
Trybunał stwierdził:
„(…) w warunkach faktycznych i prawnych, które wystąpiły w dniu
wydania niniejszego wyroku, liczba sędziów wyrażających wolę
wykonywania swych obowiązków i orzekania sprawie K 44/16
spadła poniżej wymagań (…). Zarządzeniem z 7 listopada 2016
r. o zmianie zarządzenia z 18 sierpnia 2016 r. Prezes Trybunału
Konstytucyjnego zarządził rozpoznanie niniejszej sprawy w
składzie pięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
Ustalając właściwy w niniejszej sprawie skład orzekający
punktem wyjścia należało uczynić poglądy wyrażone w sprawie K
47/15, a w szczególności twierdzenie, że Trybunał Konstytucyjny
w każdych okolicznościach ma obowiązek wykonywać swoje
ustrojowe zadania. Do tych zadań należy niewątpliwie badanie
zgodności z Konstytucją ustaw, w tym także ustawy regulującej
funkcjonowanie Trybunału (art. 188 pkt 1 Konstytucji).
Z uwagi na wskazaną powyżej odmowę przez niektórych sędziów
TK udziału w rozprawie i wydaniu orzeczenia niemożliwym stało
się orzekanie w składzie co najmniej 11 sędziów TK oraz
równoczesne zrealizowanie normy konstytucyjnej (nakazu
orzekania przez TK). Wychodząc z przyjętego w sprawie K 34/15
założenia, że wszelkie regulacje dotyczące Trybunału nie mogą
prowadzić do sytuacji, w której utraciłby on zdolność
funkcjonowania, należało zatem zastosować obowiązującą w
dniu wyrokowania regulację ogólną, że w sprawach zgodności
ustaw z Konstytucją Trybunał orzeka w składzie pięciu
sędziów…”
19 grudnia 2016 r.
Kadencję w Trybunale Konstytucyjnym skończył sędzia Andrzej
Rzepliński.
20 grudnia 2016 r.
Częściowo weszła w życie ustawa - Przepisy wprowadzające
ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem
Konstytucyjnym oraz ustawę o statusie sędziów Trybunału
Konstytucyjnego.
Jednocześnie częściowo weszła w życie:
(i)
(ii)
ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie
postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym,
ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów
Trybunału Konstytucyjnego.
20 grudnia 2016 r.
Odbyło się posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego Sędziów
Trybunału Konstytucyjnego.
21 grudnia 2016 r.
Sędzia Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska została
powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej na stanowisko
Prezesa TK.