Zaburzenia czynności stawu skroniowo

DTP0408_09-11_Guzman
04.04.2008
16:29 Uhr
DENTAL TRIBUNE
Seite 1
Badania
Polish Edition
9
Zaburzenia czynności stawu skroniowo-żuchwowego –
klasyfikacja diagnostyczna
Część 2
Ulises A. Guzman i Henry A. Gremillion, USA
Głowa, twarz, narząd żucia
i szyja to okolice, w których
często występują dolegliwości
bólowe. Wiele różnych chorób
daje podobne objawy i charakteryzuje się podobnym obrazem klinicznym, co może prowadzić do nieprawidłowego
rozpoznania, a w efekcie do zastosowania niewłaściwego sposobu leczenia.
Formalna, sprawdzona klasyfikacja uwzględniająca mnogość
związanych z bólem jednostek
chorobowych może uprościć i
zwiększyć skuteczność procesu
diagnozowania. System klasyfikacji musi się rozwijać - nie może
trwać niezmieniony, ponieważ
poziom naszej wiedzy w zakresie
mechanizmów bólowych wciąż
wzrasta. Nie istnieje obecnie
idealna klasyfikacja zaburzeń
dotyczących narządu żucia, żaden określony zestaw kryteriów
diagnostycznych nie obejmie
wszystkich sytuacji, w jakich
może być stosowany. Co więcej,
wiele systemów klasyfikacji powstało, w celu łatwiejszego tworzenia populacji do badań naukowych i nie można ich stosować do
opisu każdego przypadku klinicznego. Kryteria udziału w badaniu klinicznym mogą np. uwzględniać obecność wszystkich
objawów choroby, a do postawienia diagnozy może wystarczyć
tylko kilka z nich. Kryteria te powinny stanowić wskazówki kliniczne w procesie diagnozowania, ale ostateczna diagnoza musi
być oparta na klinicznej opinii lekarza. Niniejszy artykuł przybliża czytelnikowi najszerzej akceptowany system klasyfikacji
diagnostycznej zaburzeń w zakresie czynności stawu skroniowo-żuchwowego (TMD).
Przyjmuje się, że można wyróżnić 2 główne kategorie TMD:
zaburzenia zewnątrztorebkowe
(pochodzenia mięśniowego) i
śródtorebkowe (pochodzenia
stawowego). Większość zaburzeń dotyczących stawu skroniowo-żuchwowego ma charakter
zewnątrztorebkowy, jednak stosunkowo często oba typy zaburzeń współistnieją u jednego pacjenta. Zaburzenia dotyczące
mięśni żucia to najczęściej występujący typ TMD.
Obecna wiedza na temat stopnia złożoności i zależności dynamicznych między mięśniami żucia i mięśniami szyi pozwala lekarzowi lepiej określić etiologię
choroby. Podczas badania pacjenta najbardziej interesują nas
indywidualne odmiany i wymagania stawiane systemowi, a
także możliwość normalnego
funkcjonowania podczas snu i
czuwania.
Ból mięśniowo-powięziowy to
ból zlokalizowany, umiejsco-
wiony, zwykle tępy, z miejscową
tkliwością mocnych pasm mięśni,
ścięgien i/lub powięzi, które reagują bólem na dotyk i mogą dawać
typowy obraz ograniczonej bolesności i/lub objawów autonomicznych wywoływanych przez różne
bodźce. Pacjenci mogą skarżyć
się na sztywność mięśni, nagłe
zaburzenia zwarcia, objawy
ze strony uszu, dzwonienie w
uszach, zawroty głowy, ból zębów, napięciowe bóle głowy i dolegliwości ze strony mięśni żucia.
W diagnostyce różnicowej należy
uwzględnić przede wszystkim
chorobę zwyrodnieniową stawów, zapalenie mięśni, bóle
mięśniowe, nowotwory i fibromialgię.
Zapalenie mięśni (myositis)
to stan zapalny wywołany czynnikami miejscowymi, np. infekcją lub urazem. Ból ma zazwyczaj charakter ostry i dotyczy
ograniczonego obszaru z jednoczesną tkliwością powyżej całego mięśnia. Stan zapalny może
rozwinąć się także w obrębie
ścięgnistego przyczepu mięśnia,
co określa się jako zapalenie
ścięgna (tendonitis lub tendomyositis). Ból nasila się pod wpływem ruchów żuchwy. Stan zapalny i ból powodują zaburzenia
czynnościowe. Może występować obrzęk, zaczerwienienie
tkanek i wzrost temperatury powyżej mięśnia na całym jego
przebiegu. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić przede
wszystkim zapalenie mięśni,
niesklasyfikowane bóle mięśniowe oraz ból mięśniowo-powięziowy.
Spastyczny skurcz mięśnia to
niezależne od woli, nagłe i utrzymujące się (drżenie pęczkowe)
toniczne skrócenie mięśnia.
Wcześniej dla tej jednostki używano określenia szczękościsk.
Mięsień w stanie skurczu jest
znacznie skrócony. Pacjent odczuwa ostre dolegliwości bólowe
i ma zmniejszony zakres ruchów,
a często występuje także nagłe
zaburzenie zwarcia. Badania
EMG pozwalają na weryfikację
utrzymującego się skrócenia
mięśnia nawet w stanie spoczynku. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić przede
wszystkim zapalenie mięśni,
miejscowy niesklasyfikowany
ból mięśniowy oraz nowotwory.
Miejscowy niesklasyfikowany ból mięśniowy - kategoria
ta obejmuje wtórny ból mięśni
związany z niedokrwieniem,
bruksizmem, zmęczeniem, zaburzeniami metabolicznymi,
opóźnioną tkliwością mięśni,
działaniem autonomicznego układu nerwowego oraz użytkowaniem szyny ochronnej (kokontrakcja). Mimo istnienia znaczących dowodów na istnienie tych
stanów chorobowych, nie ma
wielu wiarygodnych cech klinicznych, które mogą być wykorzystane do odróżnienia poszczególnych wymienionych jednostek.
Przykurcz mięśniowo-włóknisty to bezbolesne skrócenie
mięśnia. Wcześniej stan ten
określano jako przewlekły szczękościsk, zwłóknienie mięśnia lub
bliznowacenie mięśnia. Jest to
stan przewlekłej oporności na
bierne rozciąganie, wynikający
ze zwłóknienia ścięgien, więzadeł lub samych włókienek mięśniowych. Pacjent zwykle nie
skarży się na dolegliwości bólowe, chyba że mięsień jest rozciągany w stopniu przekraczającym warunki czynnościowe.
Wyróżnia się 2 podstawowe typy
przykurczu: miostatyczny (stan
odwracalny) i mięśniowo-włók-
nisty (stan nieodwracalny). Obraz kliniczny obejmuje ograniczenie zakresu ruchów i utrzymujący się opór podczas biernego rozciągania. Ponadto pacjent często podaje w wywiadzie
uraz lub infekcję. Diagnostyka
różnicowa obejmuje zwykle
przede wszystkim ankylozę
stawu skroniowo-żuchwowego i
przerost wyrostka dziobiastego
żuchwy.
Nowotwór mięśni żucia
może mieć charakter łagodny lub
złośliwy i może powodować dolegliwości bólowe. Konieczne
jest potwierdzenie rozpoznania
poprzez wykonanie biopsji i
zastosowanie metod obrazowania. Nowotworzenie to rozrost
nieprawidłowej tkanki (często
niekontrolowany), w tym przypadku pochodzącej lub obej-
mującej staw skroniowo-żuchwowy. Nowotwory można
sklasyfikować jako łagodne,
złośliwe lub będące przerzutami
z innych, odległych miejsc.
Około 1% nowotworów złośliwych daje przerzuty do szczęki
i żuchwy. Opisywano rozprzestrzenianie się raka kolczystokomórkowego głowy i szyi, raka
nosogardzieli, nowotworów pochodzących ze ślinianki przyusznej (rak gruczołowo-torbielowaty) i raka śluzowo-naskórkowego do okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, co objawia się
bólem i zaburzeniami jego prawidłowego funkcjonowania.
Dysfunkcje nie są zwykle wywoływane przez nowotwory. Do nowotworów pierwotnych występujących w obrębie wyrostka
kłykciowego należą: kostniak,
ª
DTP0408_09-11_Guzman
04.04.2008
16:29 Uhr
Seite 2
DENTAL TRIBUNE
10 Badania
ª
łagodny kostniak zarodkowy,
chrzęstniak i chrzęstniakomięsak, łagodny guz olbrzymiokomórkowy, włókniak kostniejący
i śluzak. Opisywano przypadki
nowotworów złośliwych rozwijających się w przestrzeni stawowej stawu skroniowo-żuchwowego (włókniakomięsak, mięsak
maziówkowy).
Wrodzone i rozwojowe zaburzenia dotyczące kości czaszki
(w tym żuchwy) obejmują
aplazję (agenezę), hipoplazję,
hiperplazję i nowotworzenie.
Ubytki i zaburzenia dotyczące
szczęki i żuchwy mogą mieć pochodzenie zębowe lub niezębowe oraz charakter uogólniony
albo przerzutowy. Większość zaburzeń wrodzonych i rozwojowych powoduje przede wszystkim problemy natury estetycznej
albo czynnościowej. Rzadko towarzyszy im ból twarzoczaszki,
chyba że mamy do czynienia
z nowotworem (np. zapalenie
kości, szpiczak mnogi, choroba
Pageta). Całkowita ageneza występuje bardzo rzadko.
Aplazja oznacza nieprawidłowy lub niecałkowity rozwój
kości czaszki (w tym żuchwy).
Większość przypadków aplazji
żuchwy zalicza się do zespołów
połowicznej mikrostomii. W
tych zespołach często zajęty jest
także narząd słuchu.
Hipoplazja to niecałkowity
lub niedostateczny rozwój kości
czaszki (w tym żuchwy) o charakterze wrodzonym lub nabytym. Wzrost uważa się za prawidłowy, lecz proporcjonalnie
zmniejszony. Przykładem niecałkowitego rozwoju jest zespół
Treachera-Collinsa. Hipoplazja
wyrostka kłykciowego może być
efektem urazu i wynikać z niepełnego lub niedostatecznego rozwoju wyrostka żuchwy.
Hiperplazja to nadmierny
rozwój kości czaszki (w tym żuchwy). Może mieć charakter rozwojowy lub nabyty. Hiperplazja
może przyjąć postać zlokalizowanego powiększenia wyrostka
kłykciowego lub wyrostka dziobiastego albo nadmiernego
wzrostu całej żuchwy lub połowy
twarzy. Dysplazja włóknista to
postać hiperplazji związana z
łagodnym, wolno rosnącym obrzmieniem żuchwy i/lub szczęki.
Charakteryzuje się obecnością
włóknistej tkanki łącznej. Choroba ta występuje u dzieci i młodych dorosłych. Może wejść w
fazę nieaktywną po osiągnięciu
dojrzałości kostnej. Radiologicznie zmiana może mieć charakter od nieprzeziernego o wyglądzie matowego szkła po przezierny - zależy to od stosunku
tkanki włóknistej do kości. W badaniu klinicznym zwykle nie
stwierdza się przemieszczenia
zębów, zmian w obrębie kości
zbitej ani zaburzeń zwarcia.
Zaburzenia dotyczące krążka stawowego charakteryzują
ię nieprawidłowościami układu
elementów wewnątrztorebkowych stawu. Prowadzi to do
utrudnienia ruchów wyrostka
kłykciowego żuchwy podczas
otwierania i zamykania ust. W
obrębie stawu skroniowo-żu-
chwowego może to wiązać się z
wydłużeniem, rozerwaniem lub
pęknięciem torebki stawowej
albo więzadeł, co prowadzi do
zaburzeń położenia lub budowy
krążka stawowego. W grupie zaburzeń związanych z przemieszczeniem krążka wyróżnia się
nieprawidłowości stosunku krążka do wyrostka kłykciowego.
Można je podzielić na przypadki
przemieszczenia krążka z lub bez
odprowadzenia.
Przemieszczenie krążka z odprowadzeniem charakteryzuje
się czasowym zaburzeniem lub
pojawieniem się utrudnień dotyczących strukturalnej zależności
między krążkiem i wyrostkiem
kłykciowym podczas ruchów żuchwy, co objawia się odgłosami
podczas otwierania ust, np. trzasków lub stuków. Odgłos powstający podczas zamykania ust nie
jest zwykle tak głośny jak przy
ich otwieraniu. Uważa się, że powstaje on na skutek ponownego
przemieszczenia krążka (powrotu do wcześniejszej pozycji),
następującego zwykle w położeniu doprzednim lub doprzedniodośrodkowym. Sugeruje się, że
czasowe nieprawidłowe położenie krążka wynika z nieregularności budowy powierzchni stawowych, adhezji powierzchni
stawowych i krążka stawowego,
degradacji mazi stawowej lub
braku koordynacji ruchów
krążka i wyrostka kłykciowego,
będącej skutkiem nieprawidłowej czynności mięśni lub deformacji krążka. Pojawiła się także
hipoteza dotycząca naturalnego
postępu choroby, jednak nie ma
jak dotąd przekonujących dowodów na to, że trzaski w stawach
skroniowo-żuchwowych w naturalny sposób prowadzą do blokowania i degeneracji albo rozwoju
zmian o charakterze zapalenia
stawów, który byłby normalną
reakcją fizjologiczną. Kryteria
diagnostyczne w tym przypadku
obejmują: powtarzające się odgłosy powstające w obrębie stawów, zwykle podczas ruchów
żuchwy (otwieranie, zamykanie), potwierdzenie przemieszczenia krążka metodą obrazowania tkanek miękkich z poprawą
podczas otwierania ust oraz brak
rozległych zmian degeneracyjnych w badaniach obrazowych
tkanek twardych. Ból może nasilać się podczas ruchów w obrębie
stawów i odchyleń w ruchach z
towarzyszącym trzaskiem.
Przemieszczenie krążka bez
odprowadzenia lub zablokowanie opisywane jest jako zmieniona lub nieprawidłowa zależność strukturalna między krążkiem i wyrostkiem stawowym,
która utrzymuje się podczas ruchów żuchwy. Charakteryzuje
się brakiem odgłosów powstających w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych i ograniczeniem ruchów żuchwy (otwarcie <
35 mm) oraz zbaczaniem żuchwy
w stronę dotkniętą chorobą (jeśli
nie jest ona obustronna). Obrazowanie tkanek miękkich ujawnia
przemieszczenie krążka bez odprowadzenia. Obrazowanie tkanek twardych nie wykazuje rozległych zmian o charakterze
zwyrodnienia stawów. Pacjent
może odczuwać ból, nasilający
się podczas siłowego otwierania
ust. Występujące trzaski stawów
skroniowo-żuchwowych z blokowaniem i obustronną szparą
niedogryzową (w ostrej fazie), a
czasami także badanie obrazowe
tkanek twardych mogą wykazać
umiarkowane zmiany o charakterze zwyrodnienia stawów. Badania dotyczące postępu choroby
wykazały, że bardzo rzadko dochodzi do przejścia stanu przemieszczania krążka z odprowadzaniem do stanu przemieszczania bez odprowadzania, jednak
przypadki przemieszczania krążka bez odprowadzania niemal
zawsze prowadzą do rozwoju
zmian strukturalnych w obrębie
kości.
Zwichnięcie stawu (zablokowanie w pozycji zgryzu otwartego) charakteryzuje się położeniem wyrostka kłykciowego, a
zwykle także krążka ku przodowi
od wyniosłości stawowej i brakiem możliwości zamknięcia ust
bez przeprowadzenia odpowiedniego manewru. Trudności w powrocie do normalnej pozycji żuchwy mogą wynikać z aktywności mięśni unoszących żuchwę
i/lub faktycznego nadmiernego
rozciągnięcia kompleksu krążkowo-wyrostkowego. Czasowe
przemieszczenie, które pacjent
jest w stanie sam skorygować nazywamy nadwichnięciem. Pacjenci zwykle mówią o występującym nadmiernym zakresie ruchów żuchwy (hipermobilność),
co nie powoduje bolesności. Jednak mogą wystąpić dolegliwości
bólowe w czasie przemieszczenia i lekki ból utrzymujący się
przez pewien czas. Badanie radiologiczne uwidacznia przewędrowanie wyrostka kłykciowego daleko poza wyniosłość
stawową. Diagnostyka różnicowa obejmuje przede wszystkim złamania.
Stany zapalne mogą przebiegać pod postacią miejscowego
zapalenia błony maziowej, zapalenia torebki stawowej lub tkanek pozakrążkowych stawu
skroniowo-żuchwowego na skutek infekcji, reakcji immunologicznych wtórnych, degeneracji
stawu albo urazu. Różnicowanie
kliniczne między tymi stanami
jest trudne, czasami wręcz niemożliwe. Kryteria diagnostyczne mogą obejmować bolesność stawu skroniowo-żuchwowego nasilającą się pod wpływem czynności, szczególnie
podczas badania palpacyjnego
górnej lub tylnej części stawu.
Obrazowanie tkanek twardych
nie wykazuje rozległych zmian o
charakterze zwyrodnienia stawów. Badanie kliniczne może
dodatkowo wykazać miejscową
bolesność spoczynkową, ograniczenie ruchomości na skutek
dolegliwości bólowych, okresowe obrzmieniem (związane
z przekrwieniem) powodujące
utrudnienie złączenia zębów po
tej samej stronie w odcinku bocznym i ból ucha. Rozpoznanie różnicowe obejmuje najczęściej:
chorobę zwyrodnieniową stawów, zapalenie wielostawowe,
infekcje ucha, choroby nowotworowe, uogólnione systemowe
zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze zapalenie stawów (chorobę Stilla), spondyloartropatie
(zesztywniające zapalenie kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie
stawów, infekcyjne zapalenie
stawów, zespół Reitera), choroby
związane z krystalizacją złogów
(dna moczanowa, hiperurykemia) oraz choroby autoimmunologiczne i inne choroby mieszane
tkanki łącznej (toczeń rumieniowaty, sklerodermię, zespół Sjögrena). Zapalenia wielostawowe
charakteryzują się występowaniem dolegliwości bólowych w
ostrej i podostrej fazie choroby.
Może występować trzeszczenie
stawów i ograniczenie ruchów
żuchwy na skutek bólu i/lub
degeneracji oraz obustronne
zmiany strukturalne kości widoczne w badaniu radiologicznym. Stopień złożoności choroby uzasadnia przeprowadzenie
badań serologicznych i leczenie
przez specjalistę reumatologa.
Obustronna resorpcja struktur
wyrostka kłykciowego może
prowadzić do zgryzu otwartego
przedniego.
Choroba zwyrodnieniowa
stawów to niezapalne schorzenie
stawów, często dotyczące stawów maziowych. Klasyfikacja
zależy od etiologii choroby. Wyróżnia się postać pierwotną i
wtórną niezapalnego schorzenia
stawów. Rozpoznanie stanu
wtórnego ma szczególne znaczenie kliniczne, ponieważ może
odpowiadać pierwszej fazie leczenia.
Pierwotna choroba zwyrodnieniowa stawów to degeneracyjna, niezapalna choroba stawów, charakteryzująca się zniszczeniem i starciem tkanek stawu
z jednoczesną przebudową leżącej poniżej tkanki podchrząstkowej na skutek przeciążenia
mechanizmów remodelowania.
Chorobę zwyrodnieniową stawów rozpoznaje się przede
wszystkim wtedy, kiedy nie ma
określonego czynnika przyczynowego. Cechy kliniczne choroby obejmują: bolesność podczas ruchów żuchwy, punktową
tkliwość podczas badania palpacyjnego, ograniczenie zakresu
ruchu ze zbaczaniem w stronę
dotkniętą chorobą podczas otwierania żuchwy oraz liczne odgłosy powstające w obrębie
stawu. W badaniu radiologicznym stwierdza się objawy strukturalnych zmian kostnych
(stwardnienie podchrząstkowe,
tworzenie osteofitów, erozja).
Nasilenie dolegliwości bólowych i zaburzeń funkcjonalnych
może różnić się w zależności od
stopnia zapalenia i zmian morfologicznych. Badania sugerują, że
przebieg choroby zwykle jest
korzystny i możliwa jest przebudowa oraz adaptacja. Leczenie
musi być planowane w zależności od określonego przypadku
i stopnia nasilenia dolegliwości
bólowych oraz zaburzeń czynnościowych. W diagnostyce
różnicowej należy uwzględnić
przede wszystkim: zapalenie, zapalenie wielostawowe i choroby
nowotworowe.
Wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów to degeneracyjna
choroba stawów, charakteryzująca się zniszczeniem i starciem
tkanek stawu z jednoczesną przebudową leżącej poniżej tkanki
podchrząstkowej na skutek
wcześniejszego zdarzenia lub
choroby, które spowodowało
Polish Edition
przeciążenie mechanizmów remodelowania. Cechy kliniczne
choroby obejmują: dobrze udokumentowaną chorobę lub epizod związany z chorobą zwyrodnieniową stawów, bolesność
podczas ruchów żuchwy, punktową tkliwość podczas badania
palpacyjnego, ograniczenie zakresu ruchu ze zbaczaniem w
stronę dotkniętą chorobą podczas otwierania żuchwy oraz
trzaski lub liczne odgłosy powstające w obrębie stawu. Do potencjalnych czynników etiologicznych należą: bezpośredni
uraz stawu skroniowo-żuchwowego (pourazowe zapalenie
stawu), miejscowa infekcja
stawu lub przebyte albo aktywne
systemowe zapalenie stawów
(np. reumatoidalne zapalenie stawów).
Ankyloza charakteryzuje się
ograniczeniem ruchomości żuchwy ze zbaczaniem w stronę
dotkniętą chorobą podczas otwierania ust. Zwykle choroba nie
daje dolegliwości bólowych.
Zrosty włókniste występują najczęściej w górnym piętrze stawu
skroniowo-żuchwowego, utrudniając ruch ślizgowy dotkniętego
chorobą wyrostka kłykciowego.
Zrosty mogą powstać wtórnie do
stanu zapalnego stawu związanego z urazem albo ze schorzeniami ogólnoustrojowymi, jak
np. zapalenie wielostawowe.
Ankyloza kostna może prowadzić do całkowitego unieruchomienia stawu skroniowo-żuchwowego. W praktyce klinicznej można potwierdzić proliferację kości badaniem radiologicznym. U pacjenta obserwuje się zbaczanie w stronę dotkniętą chorobą i znaczące ograniczenie ruchu żuchwy w stronę
przeciwną.
Złamanie stanowi bezpośredni uraz żuchwy i może wiązać się ze złamaniem wyrostka
kłykciowego. Może także obejmować wszystkie pozostałe elementy narządu żucia: tkanki
miękkie, krążek stawowy, torebkę, błonę maziową, tkanki pozakrążkowe, więzadła i/lub powierzchnie stawowe. Złamania
wyrostka stawowego są zwykle
jednostronne. Do złamania może
dochodzić na poziomie szyjki lub
torebki (wewnątrz- lub zewnątrztorebkowo), z lub bez przemieszczenia. Położenie i zasięg
złamania określa kierunek tego
przemieszczenia. Zazwyczaj na
skutek działania mięśnia skrzydłowego bocznego dochodzi do
przemieszczenia doprzedniodośrodkowo-dolnego. Cechy
kliniczne choroby obejmują: towarzyszący uraz, ból w okolicy
przedusznej i obrzęk (zapalenie
błony maziowej, zapalenie torebki), ograniczenia w otwieraniu ust, a w razie przemieszczenia fragmentu wyrostka kłykciowego zaburzenia zwarcia i zbaczanie na stronę dotkniętą
złamaniem. W przypadku złamania wyrostka kłykciowego obserwuje się często rozwój zrostów
i zwyrodnienia stawów. DT
Piśmiennictwo:
1. Dworkin, S.F., Huggins, K.H., Le
Resche, L., et al. Epidemiology
of signs and symptoms in temporomandibular disorders: clinical signs in
cases and control. JADA, 1990,
120:273–81.
DTP0408_09-11_Guzman
04.04.2008
16:29 Uhr
DENTAL TRIBUNE
2. Schiffman, E., Fricton, J.R., Haley, D., et
al. The prevalence and treatment needs
of subjects with temporomandibular disorders. JADA, 1990, 120:295–304.
3. Fricton, J.R., Myofascial pain syndrome: Characteristics and epidemiology. In: Fricton, J.R, Awad EA(eds). Advances in Pain Research and Therapies,
vol 17. Myofascial pain and Fibromyalgia. New York: Raven, 1990:107–127.
4. Fricton, J, Kroening R, Haley D,
et al. Myofascial Pain syndrome of the
head and neck: Areview of clinical characteristics of 168 patients. Oral Surg Oral
Med Oral Pathol 1982;60:615–23.
5. Layzer RB. Diagnostic implication of
clinical fasciculations and cramps. In.
Rowland LP (ed). Human Motor
Diseases.
New
York:
Raven,
1982:23–27.
6. Sahlin K, Eldstrom L, Sigholm H, et al.
Effectsof lactic acid accumulation and
ATP decrease on muscle tension and relaxation. Am J Physiol1981;240:
C121–C126.
7. Dao TTT, Lund JP, Lavinge GJ. Comparison of pain and quality of life in bruxers
and patients with Myofascial pain of the
masticatory muscles. J Orofacial Pain
1994;8:350–356.
8. Tveteras K, Kristensen S. The etiology
and pathogenesis of trismus. Clin Otolaryngol 1986;11:383–7.
9. Aniceto GS, Penin AG, de la Meta Pages
R, et al. Tumors metastatic to the
mandible. Analysis of nine cases and review of the literature. J Oral Maxillofac
Surg 1990;48:246–251.
10. Bavitz JB, Chewning LC. Malignant disease as temporomandibular joint dysfunction: Review of the literature and report of case. J Am Dent Assoc 1990;120:
163–166.
11. Sharav Y, Feinsod M. Nasopharyngeal
tumor initially manifested as Myofascial
pain dysfunction syndrome. Oral Surg
Oral Med Oral Pathol 1977;44:54–77.
12. Malins TJ, Farrow A. Facial pain due to
occult parotid adenoid cystic carcinoma.
J Oral Maxillofac Surg1991;49:
1127–1129.
13. Trumpy IG, Lyberg T. Temporomandibular joint dysfunction and facial
pain caused by neoplasms: Report of
three cases. Oral Surg Oral Med Oral
Pathol 1993;76:149–152.
14. Svensson D, Isacsson G. Benign osteoblastoma
associated
with
an aneurysmal bone cyst of the mandibular ramus and condyle. Oral Surg Oral
Med Oral Pathol 1993;76:433–436.
15. Nitzan DW, Marmary Y, Hasson O, et al.
Chondrosarcoma arising in the temporomandibular joint: A case report and literature review. J Oral Maxillofac Surg
1993;51:312–315.
16. White RD, Makar J, Steckler RM.
Synovial sarcoma of the temporomandibular joint. J Oral Maxillofac Surg
1992;50:1227–1230.
17. Mendoca-Caridad JJ, Schwartz HC.
Synovial chondromatosis of the temporomandibular joint: Arthroscopic diagnosis and treatment of a case. J Oral
Maxillofac Surg 1994;56:624–625.
18. Quinn PD, Stanton DC, Foote JW.
Synovial chondromatosis with cranial
extension. Oral Surg Oral Med Oral
Pathol 1992;73:398–402.
19. Brecht K, Johnson CM. Complete
mandibular agenesis. Report of
a case. Arch Otolaryngol 1985;
111:132–134.
20. Behrents RG, Mc Namara JA,
Avery JK. Prenatal mandibulofacial
dysostosis (Treacher-Collins syndrome). Cleft Palate J 1977;14:13–34.
21. Farrar WB. Differentiation of temporomandibular joint dysfunction to simplify
treatment. J Prosthet Dent1972;
28:629–36.
22. Dolwick MF. Diagnosis and etiology of
internal derangements of the temporomandibular joint. In Laskin D, Greenfield W, Gale E, et al, editors. The President’s Conference on the examination,
diagnosis and management of temporomandibular joint disorders. Chicago:
Am Dent Assoc 1983:112–7.
23. Hansson TL. Temporomandibular joint
anatomical findings relevant to the clinician. In Clark GT, Solberg WK, editors.
Perspectives in temporomandibular disorders. Chicago:Quintessence Publishing Co, 1987:45–57.
24. Isberg-Holm AM, Westesson P. Movement of th disc and condyle in temporomandibular joints with clicking: An
arthrographic and cineradiographic
study on autopsy specimens. Acta Odontol Scand 1982;40:151–164.
Pełen spis piśmiennictwa
dostępny u wydawcy.
Seite 3
Badania 11
Polish Edition
Kontakt
Ulises A. Guzman – lekarz dentysta,
członek Academy of General Dentistry.
Dr Guzman uczestniczy w programie
skoncentrowanym na diagnozowaniu i
leczeniu bólu twarzoczaszki w Parker E.
Mahan Facial Pain Center w College of
Dentistry na University of Florida.
Ukończył szkołę dentystyczną w
Marquette University, był kapitanem w
United States Air Force Dental Corps.
Przez 12 lat prowadził prywatny gabinet
w Cooper City (Floryda), a jego zainte-
resowania kliniczne obejmowały stomatologię odtwórczą, ortodoncję i zaburzenia czynności stawów skroniowożuchwowych. Z dr. Guzmanem można
się skontaktować, pisząc na adres:
[email protected].
Henry A. Gremillion – lekarz dentysta,
Master of the Academy of General Dentistry. Dr Henry A. Gremillion jest profesorem w Department of Orthodontics
w College of Dentistry, University of
Florida. Współpracuje z Department of
Prosthodontics na UFCD, jest dyrektorem Parker E. Mahan Facial Pain Center
oraz kieruje programem Fellowship in
Craniofacial Pain. Posiada bogate doświadczenie w diagnozowaniu i leczeniu bólu pochodzącego z układu stomatognatycznego. Jest autorem lub współautorem licznych artykułów naukowych, abstraktów i rozdziałów książek.
Wygłasza wykłady na temat zaburzeń
stawów skroniowo-żuchwowych i bólu
dotyczącego układu stomatognatycznego. Z dr. Gremillionem można się
skontaktować, pisząc na adres:
Parker E. Mahan
Facial Pain Center
P.O. Box 100437
University of Florida College of Dentistry Gainesville,
FL 32610-0437
E-mail:
[email protected]
AD
EOLVNR&LHELH
EOLVNR7ZRLFKSRWU]HE
.RPSOHNVRZH]DRSDWU]HQLHJDELQHWöZVWRPDWRORJLF]Q\FKLSUDFRZQLSURWHW\F]Q\FK
:\V\ïNDQDWHUHQLHFDïHJRNUDMX
*GDñVNLRNROLFH*U]HJRU]'XGD
WHOJGXGD#PDUURGHQWSO
6]F]HFLQLRNROLFH5REHUW5]HSND
WHOUU]HSND#PDUURGHQWSO
7UöMPLDVWRLRNROLFH$QQD.RĂFLHZLF]
WHODNRVFLHZLF]#PDUURGHQWSO
7RUXñLRNROLFH7RPDV].DUQRZVNL
WHOWRPDV]NDUQRZVNL#PDUURGHQWSO
2OV]W\QLRNROLFH0RQLND%RQGDU
WHOPRQLNDERQGDU#PDUURGHQWSO
%LDï\VWRNLRNROLFH'DQXWD'ÈEURZVND
WHOGGDEURZVND#PDUURGHQWSO
5DIDï%ġRZVNL
WHOUEġRZVNL#PDUURGHQWSO
:DUV]DZDLRNROLFH3DZHï&KRPLFNL
WHOFKRPLFNL#PDUURGHQWSO
0DULXV]6RVQRZVNL
WHOVRVQRZVNL#PDUURGHQWSO
(G\WD*DMHZVND
WHOHG\WDJDMHZVND#PDUURGHQWSO
’öGěLRNROLFH$JQLHV]ND%RURñ
WHODERURQ#PDUURGHQWSO
3/$7<12:< 6321625
7 ( 6 7 2 : ( * 2
3 5 2 * 5 $ 0 8
('8.$&<-1(*2
.DWRZLFHLRNROLFH0DUFLQ.RĂFLHOQLDN
WHOPDUFLQNRVFLHOQLDN#PDUURGHQWSO
,ZR%RLDGMLHZ
WHOLZR#PDUURGHQWSO
0DFLHM%DMHU
WHOPDFLHMEDMHU#PDUURGHQWSO
.UDNöZLRNROLFH0RQLND%LHOHFND
WHOPELHOHFND#PDUURGHQWSO
%LHOVNR%LDïDLRNROLFH5DIDï7RSROHZVNL
WHOUWRSROHZVNL#PDUURGHQWSO
$GULDQ0DOHF
WHODPDOHF#PDUURGHQWSO
ZZZPDUURGHQWSO
PDUURGHQWņ VLHG]LEDVDORQğUPRZ\%LHOVNR%LDïDXO.UDVLñVNLHJRWHOWHOELXUR#PDUURGHQWSO
PDUURGHQWņ VDORQğUPRZ\.DWRZLFHXO&KUREUHJRWHOWHOHPDLONDWRZLFH#PDUURGHQWSO
PDUURGHQWņ VDORQğUPRZ\:DUV]DZDXO.UDVQRZROVND*WHOWHOZDUV]DZD#PDUURGHQWSO