HISTORIA PISMA

HISTORIA PISMA
czyli od piktogramu
do alfabetu
Przygotowała:
Edyta Wzorek
Co to jest pismo
Pismo jest systemem umownych znaków, za
pomocą których utrwalamy język mówiony.
Jednakże jest wiele sposobów za pomocą
których zapisujemy mowę. Najbardziej
popularny podział wyróżnia zapis znaczeń oraz
dźwięków. Choć większość używanych
systemów pisma jest mieszana - opiera się na
systemie fonetyczno-znaczeniowym.
Czemu służyło pismo
Ludzie od zawsze dążyli do porozumiewania
się. Początkowo za pomocą gestów, prostych,
prymitywnych rysunków, rycin czy malowideł,
z czasem słów. Próbowano wyrazić myśli,
przekazać wiedzę. Wraz z rozwojem ludzkości,
udoskonalaniem narzędzi oraz
wykorzystywaniem materiałów, komunikacja
przybierała różne formy, ewoluowała razem
z człowiekiem, aż wykształciła znane i używane
przez nas pismo.
Rodzaje pisma – klasyfikacja
- piktograficzne (obrazkowe)
- ideograficzne
- fonetyczne
- mieszane
- węzełkowe
Pismo piktograficzne - obrazkowe
Pismo obrazkowe, inaczej piktograficzne znane jest
jako najstarszy system piśmienniczy - pojawiło się w
2 połowie IV tys. p. n. e.. Za pomocą schematycznych
rysunków symbolizujących osoby, zwierzęta,
przedmioty oraz czynności przedstawiano elementy
rzeczywistości, którą próbowano oswoić. Prostota
rysunków w zrozumiały sposób oddawała znaczenia
sytuacji (np. polowań), jednak nie była w stanie
oddać wszystkiego, co chciano przekazać. Ograniczała
porozumiewanie do podstawowych i prostych
znaczeń, dlatego pismo to ulegało modyfikacji. Pismo
piktograficzne doczekało się wielu odmian.
Pismo hieroglificzne
Do pisma piktograficznego zalicza się pismo hieroglificzne,
które jest bardzo rozbudowanym i złożonym systemem
znaków. Hieroglify (,,święte znaki”) wg badań są
najwcześniejszym rodzajem pisma starożytnego Egiptu,
pochodzącym już sprzed 3000 r. p. n. e. Hieroglify wykształciły
się z pierwotnych piktogramów, przekształcając i wzbogacając
je o znaki wyrażające konkretne pojęcia, przedmioty
(ideogramy). W szczytowym okresie swego rozwoju system
ten posiadał około 800 znaków i był w stanie przekazać
złożone treści. Znaki zapisywane w rzędach lub kolumnach
miały różne funkcje - jedne wyrażały dźwięki mowy, inne
przekazywał znaczenie słów.
Pismo hieratyczne
Egipskie pismo hieroglificzne również ewoluowało.
Jego uproszczona forma to pismo hieratyczne,
służące do codziennego użytku. Unikano w nim
znaków o skomplikowanej formie. Upraszczanie form
zapisu było wynikiem rozpowszechniania go i
udostępniania większej liczbie ludzi. (Należy
pamiętać, że nie wszyscy posługiwali się pismem, nie
dla wszystkich była również dostępna sztuka pisania.
Szczególną rolę odgrywało pismo wśród warstw
rządzących i kapłańskich. Osoby zajmujące się
zapiskami były bardzo szanowane).
Hieratyka (gr. hiereus "kapłan") - jedna
z form starożytnego pisma egipskiego,
służąca przeważnie do zapisywania
świętych tekstów na papirusie. Znaki
tego pisma nie miały już obrazkowego
charakteru hieroglifów i były często
łączone. Pismo to pojawiło się już w
czasach I dynastii. Około 660 r. p.n.e.
hieratyka zaczęła ustępować demotyce,
ale jeszcze przez kilka stuleci była
używana przez kapłanów.
Pismo demotyczne
Pismo demotyczne, „ludowe”, używane do
szybkiego zapisu m.in. na papirusie. Powstało
ok. I tysiąclecia p.n.e. Wyglądem zbliżone do
hieratycznego.
Pismo klinowe
Pismo klinowe to najstarsza, na Bliskim Wschodzie, odmiana
pisma, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów ok. 3500
lat przed naszą erą. Pierwotnie było złożone z przedstawień
rysunkowych, które wyobrażały przedmioty albo jeden
charakterystyczny ich element, a przy bardziej abstrakcyjnych
pojęciach – kompozycje symboliczne. Na początku system był
całkowicie ideograficzny (obrazkowy). Każdy znak miał znaczenie
podstawowe, do którego dochodziły znaczenia poboczne. Nazwa
pochodzi od kształtu znaków odciskanych na glinianych
tabliczkach za pomocą kawałka trzciny. Jego powstanie,
w IV tysiącleciu p.n.e., związane było z administracyjnymi
i gospodarczymi potrzebami rozwijającej się coraz bardziej
cywilizacji. Do największego rozkwitu doszło w XIV-XIII w. p.n.e.
Wynalezienie pisma klinowego nastąpiło w
IV tysiącleciu p.n.e. Przez szereg lat wynalazek ten
przypisywano Sumerom, chociaż w ostatnich latach
pogląd ten został podważony z uwagi na znaleziska
najstarszych zabytków pisma nie tylko w sumeryjskim
Uruk (datowane na lata 3300-2900 p.n.e.), ale także
w Niniwie, na terenach Syrii, zachodniego Iranu,
a nawet we wschodnim Iranie niedaleko obecnego
Afganistanu. Oczywiście odkrycia te nie wykluczają roli
Sumerów w powstaniu pisma, jednakże wskazują na
inne ośrodki, gdzie mogło ono powstać niekoniecznie
z udziałem tego ludu
Materiały i technika pisarska pisma
klinowego
•
•
Na miękkiej glinie rylcem ze ściętej łodygi trzciny, mającej przekrój
trójkątny, po dokonaniu zapisu pozostawał ślad w postaci klina i to
o różnym wyglądzie w zależności od sposobu nachylenia i siły nacisku rylca
przez pisarza.
Podstawowym materiałem, na którym dokonywano zapisów w piśmie
klinowym była glina, której w Mezopotamii było pod dostatkiem.
Oczywiście nie był to jedyny nośnik. Teksty takie można zauważyć ryte
w kamieniu, kości słoniowej i w metalu. Te ostatnie jednak były dużo
rzadsze. Zapisane tabliczki mogły być i były często używane powtórnie do
zapisu – po prostu na nowo ugniatano i formowano tabliczkę i na nowo ją
zapisywano. W przypadku, gdy chciano, aby zapis był bardziej trwały i miał
służyć dłużej, tabliczki gliniane wypalano. Tych jednak było mniej. Do
naszych czasów w większości dochowały się tabliczki wypalone, ale nie
celowo, tylko w toku pożarów archiwów i bibliotek (Biblioteka
Asurbanipala w Niniwie), podczas dość częstych wojen, jakie toczyły się
w Mezopotamii. Kształty tabliczek również bywały różne, ale najczęściej
były one kwadratowe lub prostokątne.
Pismo ideograficzne
• Oparte na ideogramach, czyli znakach za pomocą których wyraża się
idee, abstrakcyjne pojęcia, wyobrażenia. Pismo to jest wynikiem
rozwoju i ewolucji piktogramów, których postać upraszczano
poszukując jednocześnie środków wyrazu dla pojęć zbyt
skomplikowanych dla zwykłego (wówczas) zapisu obrazkowego.
Rozwój pisma ideograficznego przyczynił się do powstania w nim
wielu nowych znaków, niektóre z nich miały po kilkaset wariantów.
Rozrost ten spowodował narastanie trudności związanych z nauką
tego systemu i jego zrozumieniem. W wyniku czego nastąpiły
poważne zmiany, wprowadzające elementy fonetyczne. Powstało
tym samym pismo ideograficzno-fonetyczne, z którego z biegiem lat
wyodrębniło się pismo fonetyczne. Dzięki temu pismo ideograficzne
jest uważane za najstarszy rodzaj pisma, z którego wywodzą się
bezpośrednio systemy oparte na alfabecie.
Pismo chińskie zachowało się niemal nie zmienione do
naszych czasów. Jest typem pisma ideograficznego (tzn.
że jeden znak - piktogram - oznacza jeden wyraz). Ilość
piktogramów przekracza 44 000, jednak używa się tylko
pewnej części. Historia chińskich znaków sięga aż XXVI w.
p.n.e. i owiana jest legendą związaną z cesarzem Huang-ti.
Sposób zapisu, barwa i grubość kreski wpływały na znaczenie
treści. Do kaligrafowania znaków posługiwano się
specjalnymi pędzelkami. W piśmie chińskim występują
piktogramy składające się ze znaku niosącego znaczenie oraz
elementu fonetycznego podającego przybliżoną wymowę.
Znaki kaligrafuje się w ściśle ustalonym porządku. Język
literacki czyta się od góry na dół lub od prawej do lewej
strony. Teksty napisane językiem potocznym od lewej do
prawej strony.
Pismo fonetyczne
W piśmie tym kluczowe są symbole przedstawiające dźwięki.
Najbardziej znane z pisma fonetycznego jest:
- pismo głoskowe (alfabet), gdzie symbole oznaczają
poszczególne samogłoski i spółgłoski np. alfabet grecki, alfabet
łaciński;
- pismo spółgłoskowe, gdzie symbole oznaczają poszczególne
spółgłoski, a wartość samogłosek wynika z kontekstu np. alfabet
hebrajski
- sylabariusz, w którym symbole oznaczają konkretne sylaby
Alfabet
Alfabet to zestaw znaków literowych ułożonych w określonym
porządku, wyrażający głoski danego języka. Jest to najpopularniejszy
systemem zapisywania mowy. Polski alfabet powstał z przekształceń
języka łacińskiego na przełomie XIII i XIV wieku. Ostatecznie
wykształcił się w XVI w. , wtedy też stabilizacji uległa polska
ortografia. Wielu badaczy przypisuje znaczącą rolę dla podstaw
wszystkich alfabetów - pismu fenickiemu. Oni to, Fenicjanie
(zamieszkujący teren dzisiejszego Libanu) stworzyli swoje pismo
ok. 1300 r. p.n.e. czerpiąc z poznanego wcześniej, dzięki wyprawom
po Morzu Śródziemnym, pisma egipskiego i klinowego. Jednakże
pismo fenickie było znacznie prostsze w użyciu, zawierało 22 znaki
fonetyczne i stosowano między słowami przerwę oznaczaną kreską.
Pismo to ewoluując z zapisu słów do liter uznaje się za pierwowzór
wszystkich alfabetów, szczególnie zaś arabskiego i hebrajskiego.
Alfabet grecki
Alfabet łaciński
Alfabet hebrajski
Alfabet arabski
Alfabet Brailla
Alfabet Morse’a
Cyrylica
Pismo węzełkowe
Pismo węzełkowe inaczej sznurkowe polega na zapisie
wyrazowym z wykorzystaniem sznurka.
Najpopularniejszym przykładem takiego zapisu jest kipu
- system używany przez Inków. Do grubego sznurka
Przywiązywali szereg cieńszych od głównego, choć
różnej grubości i barwie sznurków, z których każdy miał
dodatkowo szereg węzłów. Miały one różne znaczenie,
uzależnione od umieszczenia węzła i koloru sznurka.
Oznaczano w ten sposób również liczby - dla nich
przeznaczone były nie barwione sznurki i odpowiednio
węzłem pojedynczym oznaczano dziesiątki, dwoma
setki .
Pismo węzełkowe - kipu
Bibliografia: „Historia pisma”.
•www.wsp.krakow.pl/whk/pisma.htm
•www.andrzejgrych.pl/historia-pisma/
•http://pl.wikipedia.org/wiki/Pismo
•http://www.sciaga.pl/tekst/103552-104-historia-pisma
•http://www.sciaga.pl/tekst/93115-94-historia_pisma
•www.biblios.info/wiedza/historia-pisma/
•http://www.bryk.pl/teksty/gimnazjum/historia/prace_przekrojowe/3808historia_pisma_i_druku.html
•www.wsp.krakow.pl/whk/
•www.portaldtp.pl/.../pismo.../100-krotka-historia-powstawania-pisma.
•http://zadane.pl/zadanie/4211870
Dziękuję za uwagę