NACZELNE CELE WYCHOWANIA
advertisement
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ZESPOLE SZKOLNO-PRZEDSZKOLNYM W SOBIEKURSKU. 1 NACZELNE CELE WYCHOWANIA 1. Kształtowanie właściwej postawy wobec tradycji narodowych, rozwijanie poczucia przynależności do społeczności światowej, europejskiej, narodowej a także lokalnej. 2. Wszechstronne rozwijanie osobowości uczniów w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym poprzez wzbogacanie wiedzy z różnych dziedzin życia, rozszerzanie ich zainteresowań oraz doskonalenie umiejętności docierania do informacji i korzystania z dóbr postępu technicznego. 3. Kształtowanie postaw moralnych i dialogu oraz wyrabianie hierarchizacji wartości poprzez umiejętne dążenie do dobra w wymiarze indywidualnym i społecznym oraz branie odpowiedzialności za siebie i innych. 4. Zwiększenie roli i wzmocnienie pozycji rodziców w życiu społeczności szkolnej oraz zbliżenie postaw ich i szkoły w procesie dydaktycznym i wychowawczym. 5. Wychowanie dziecka świadomego dokonywanych wyborów i gotowego do kształtowania własnej osobowości oraz poznawania świata. 2 Cele operacyjne I. Poznajemy piękno naszej ojczyzny Kształtowanie więzi z ojczyzną, świadomości, tożsamości i dumy narodowej Podtrzymujemy tradycje rodzinne i regionalne Tworzymy tradycje naszej szkoły II. Wspieranie dążeń dziecka do samopoznania i uświadamianie wartości istotnych dla jednostki Zadania Zapoznanie uczniów z historią państwa polskiego oraz symbolami państwowymi Uświadomienie uczniom, że ojczyzna stanowi wielką wartość i że każdy ma wobec niej obowiązki Wyrabianie wrażliwości na piękno naszej ojczyzny Rozwijanie szacunku dla symboli narodowych poprzez udział w ważnych uroczystościach Kultywowanie tradycji narodowych Organizowanie uroczystości obchodów świąt i rocznic Poznawanie sylwetek wielkich i sławnych Polaków ze zwróceniem szczególnej uwagi na prezentowane przez nich wartości Poznawanie tradycji regionalnych i rodzinnych Kultywowanie obyczajów i obrzędów związanych z naszym regionem Poznawanie historii najbliższej okolicy Wdrażanie do aktywnego uczestnictwa w życiu szkoły Rozwijanie samodzielności i kreatywności w zakresie imprez Wyrabianie szacunku dla tradycji szkolnych Prowadzenie kroniki szkolnej Osoba odpowiedzialna Dyrektor uczniowie wychowawcy rodzice Rozwijanie podmiotowej tożsamości dziecka Kształtowanie i wzmacnianie pozytywnego i realnego poczucia własnej wartości u dzieci Rozwijanie wiary we własne możliwości Ukazywanie możliwości i kształtowanie umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami wychowawcy rodzice pedagog nauczyciele pracownicy szkoły dyrektor wychowawcy rodzice samorząd uczniowski Dyrektor wychowawcy nauczyciele rodzice Dyrektor wychowawcy samorząd uczniowski pedagog pracownicy szkoły 3 Dbanie o intelektualny rozwój uczniów Rozwijanie samodzielności i aktywności uczniów Rozwijanie zainteresowań i zdolności uczniów Rozwijanie poczucia samodzielności i niezależności Budzenie wrażliwości estetycznej Rozwijanie i pogłębianie wiedzy uczniów ze wszystkich przedmiotów edukacyjnych Kształtowanie umiejętności uczenia się Rozszerzanie swoich zainteresowań i poznawanie uzdolnień Dostosowywanie sposobu i przekazywanie wiedzy odpowiednio do naturalnej w danym wieku aktywności intelektualnej Rozwijanie zdobytych umiejętności i wiedzy w praktyce Stosowanie na zajęciach metod aktywizujących działania uczniów Rozwijanie nawyku samokształcenia i stałego doskonalenia Rozbudzanie dociekliwości poznawczej Doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł Wspieranie i zachęcanie uczniów do uczestnictwa w konkursach Wspierania samodzielnych inicjatyw uczniowskich Aktywizowanie uczniów do prac na rzecz szkoły i środowiska lokalnego Wyszukiwanie i podkreślanie mocnych stron uczniów oraz rozwijanie ich uzdolnień Pomoc w odkrywaniu własnych możliwości, predyspozycji i talentów Organizowanie różnorodnych form i metod zajęć mających za zadanie: - rozwijanie pamięci, wyobraźni, myślenia abstrakcyjnego i logicznego rozumowania - kształcenie umiejętności myślenia i formułowania wypowiedzi w języku wychowawcy nauczyciele Dyrektor nauczyciele wychowawcy samorząd uczniowski 4 Promowanie zdrowego stylu życia III. Edukacja medialna matematycznym - rozwijanie i doskonalenie sprawności ruchowej i tężyzny fizycznej - rozwijanie wrażliwości, zainteresowań i zamiłowań muzycznych i plastycznych Uczenie przestrzegania podstawowych zasad zdrowego odżywiania, dbałości o zdrowie i higienę ciała Rozwijanie troski o własne zdrowie, sprawność fizyczną i dobrą kondycję psychiczną Wdrażanie do różnych form aktywności fizycznej Uczenie zdrowej rywalizacji, pożytecznego i kulturalnego spędzania wolnego czasu Uświadomienie uczniom i rodzicom o istniejących zagrożeniach: narkotyki, alkohol, nikotyna Kształtowanie umiejętności odmawiania – uczenie zachowań asertywnych Kształtowanie świadomości ekologicznej i właściwych postaw wobec środowiska naturalnego Wprowadzenie do samodzielnego posługiwania się narzędziami medialnymi Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji Kształtowanie umiejętności segregowania informacji i krytycznego ich odbioru Budowanie postawy dystansu wobec świata fikcji i krytycyzmu wobec informacji przekazywanych przez media Ochrona dzieci przed niekontrolowaną ekspansją przekazów zawierających przemoc, agresję i pornografię Wzmocnienie prospołecznych wzorców i norm zachowań w mass mediach. wychowawcy nauczyciele wychowania fizycznego pedagog pielęgniarka wychowawcy, rodzice, nauczyciele informatyki, pedagog 5 IV. Uczymy się Kształtowanie umiejętności wyrażać swoje uczucia rozpoznawania swoich i rozumieć uczucia charakterystycznych cech innych Uczenie dostrzegania różnic w swoim wyglądzie i akceptowania ich Uczenie dostrzegania własnej indywidualności i niepowtarzalności Kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania, próśb, sądów i oczekiwań Używanie komunikatu „ja” w sytuacjach trudnych Zwrócenie uwagi na różnice między ludźmi, rozpoznawanie i nazywanie uczuć Uświadomienie uczniom, że ludzie przeżywają różne uczucia, które wyrażane są w najróżniejszy sposób Budzenie wrażliwości na uczucia innych osób, uczenie dostrzegania i rozumienia uczuć innych Uczenie szacunku dla wspólnego dobra np. budynek i pomieszczenia szkolne, sprzęt, pomoce naukowe, książki, podręczniki Kształtowanie Tworzenie pozytywnego klimatu właściwej postawy w grupie moralnej ucznia Ukazywanie różnic pomiędzy ludźmi i wyrabianie szacunku i akceptacji dla ich odmienności Uczenie dokonywania oceny swojego zachowania i zachowania innych Analizowanie niewłaściwych zachowań oraz szukanie sposobów zapobiegania im Wdrażanie uczniów do niesienia pomocy słabszym lub młodszym kolegom Kształtowanie Kształtowanie umiejętności wrażliwości podejmowania odpowiednich społecznej, decyzji ukazywanie wartości Kształtowanie osobowości istotnych dla grupy otwartej na potrzeby oraz uczucia wychowawcy uczniowie pedagog katecheta wychowawcy nauczyciele uczniowie katecheta rodzice wychowawcy rodzice pedagog nauczyciele pracownicy szkoły 6 Wyrabianie umiejętności właściwego zachowania się uczniów w sytuacjach zagrażających ich bezpieczeństwu V. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej drugiego człowieka Rozwijanie wzajemnego szacunku Rozwijanie wrażliwości empatycznej i rozumienia empatycznego Wdrażanie do umiejętnego nawiązywania kontaktów i konstruktywnego komunikowania się z innymi Kształtowanie umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji w klasie Wspomaganie w budowaniu atmosfery wzajemnego zaufania i przyjaźni w klasie Tworzenie norm, reguł i zasad obowiązujących w klasie, grupie Rozwijanie poczucia wspólnoty grupowej i podejmowanie wspólnych decyzji Pomoc w opanowywaniu emocji – konflikty są częścią naszego życia Uświadomienie uczniom znaczenia, zrozumienia i uwzględnienia potrzeb drugiej strony w sytuacjach konfliktowych Wdrażanie podstawowych zasad prawidłowego zachowania się na ulicy, w środkach komunikacji, w drodze do i ze szkoły Uczenie uczniów jak należy zachować się wobec nieznanych osób i sytuacji zagrażających ich bezpieczeństwu Wskazywanie osób oraz instytucji do których można zwrócić się o pomoc Umożliwienie uczniom zdolnym realizacji potrzeb i ambicji naukowych, artystycznych i sportowych Stwarzanie uczniom z problemami w nauce, w zachowaniu lub będących w trudnej sytuacji materialnej dyrektor wychowawcy nauczyciele pedagog szkolny policjant pielęgniarka pracownicy szkoły Dyrektor, wychowawcy, nauczyciele, uczniowie, rodzice, pracownicy szkoły 7 możliwości wyrównywania i kompensowania braków poprzez organizowanie pomocy (koleżeńskiej, materialnej, specjalistycznej) Budowanie poczucia tożsamości, bezpieczeństwa jako sposobu eliminowania frustracji Wyzwalanie aktywności w działaniach na rzecz wspólnego dobra społeczności szkolnej i lokalnej Poszerzenie zakresu zajęć sportowo-rekreacyjnych i wykorzystanie edukacyjnych, wychowawczych i zdrowotnych wartości sportu w procesie wychowania Kształtowanie umiejętności i nawyków kulturalnego spędzania czasu poprzez organizowania spotkań towarzyskich, wieczorków rozrywkowych i zabaw Podejmowanie działań integrujących grupę rówieśniczą, klasę, społeczność szkolną poprzez organizowanie spotkań, imprez, wycieczek, zabaw Rozbudzanie w uczniach potrzeby pozytywnych postaw poprzez nagłaśnianie i nagradzanie zachowań koleżeńskich, odważnych, sprzeciwiających się złu i niosących pomoc. 8 ZADANIA NAUCZYCIELI-WYCHOWAWCÓW: - dostosowują przekazywanie odpowiedniej wiedzy, - kształtują umiejętności i postawy uczniów do naturalnej w tym wieku aktywności dzieci, - umożliwiają im poznanie świata w jego jedności i złożoności, - wspomagają ich samodzielność uczenia się, - inspirują ich do wyrażania własnych myśli i przeżyć, - rozbudzają ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji, - diagnozują potrzeby uczniów w zakresie opieki, wychowania i profilaktyki, - systematycznie współpracują z rodzicami (prawnymi opiekunami ) uczniów, organizują spotkania klasowe, zebrania, dni otwarte, przeprowadzają rozmowy indywidualne, - systematycznie współpracują z nauczycielami, pedagogiem szkolnym, pielęgniarką, podejmują niezbędne działania profilaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze, - dbają o właściwy stosunek ucznia do nauki i osiąganie przez niego jak najlepszych wyników w nauce, organizują pomoc uczniom mającym trudności w nauce, otaczają dodatkową opieką uczniów szczególnie uzdolnionych – wspieranie, motywowanie, umożliwianie rozwijanie zdolności i zainteresowań, - czuwają nad organizacją i przebiegiem pracy uczniów w klasie oraz nad wymiarem i rozkładem pracy domowej, - dbają o regularne uczęszczanie uczniów na zajęcia edukacyjne, - motywują uczniów do udziału w zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań, konkursach szkolnych i zewnętrznych, aktywnej działalności na rzecz klasy i szkoły, - dbają o integrację zespołu klasowego, kształtowanie wzajemnych stosunków między uczniami opartych na życzliwości, tolerancji, współdziałaniu, koleżeństwie, przyjaźni, pomocy, rozwiązywanie i eliminacja konfliktów, problemów wychowawczych, - wyrabiają u uczniów poczucie współodpowiedzialności za ład, porządek, estetykę, czystość na terenie klasy, szkoły, - badają przyczyny niewłaściwego zachowania uczniów, podejmują środki zaradcze w porozumieniu z zespołem uczniowskim, nauczycielami, pedagogiem szkolnym i rodzicami (prawnymi opiekunami) ucznia, - wdrażają do dbania o higienę, stan zdrowia, stan higieniczny otoczenia oraz przestrzegania zasad bhp w szkole i poza nią, - informują rodziców (prawnych opiekunów) ucznia o uzyskiwanych przez niego ocenach bieżących, śródrocznych i rocznych z poszczególnych zajęć edukacyjnych oraz ocenach zachowania, osiągnięciach, sukcesach, trudnościach w nauce, niepowodzeniach szkolnych, problemach wychowawczych, - zapoznają rodziców (prawnych opiekunów) uczniów z zasadami zawartymi 9 w szczegółowych warunkach i sposobach oceniania wewnątrzszkolnego, kryteriami wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych, statutem szkoły, programem wychowawczym szkoły, tematyką godzin wychowawczych, programem profilaktyki, działaniami profilaktycznymi i wychowawczo-opiekuńczymi podejmowanymi w szkole, wynikami i analizą próbnych i właściwych sprawdzianów, - wykonują czynności administracyjne dotyczące klasy zgodnie z zarządzeniami dyrekcji, uchwałami Rady Pedagogicznej, - systematycznie, rzetelnie i terminowo prowadzą dokumentację – dzienniki lekcyjne, arkusze ocen, świadectwa promocyjne i ukończenia szkoły, inną dokumentację wymagana w szkole, - opracowują i wdrażają oraz przeprowadzają ewaluację – we współpracy z zespołem wychowawczym – Program Wychowawczy Szkoły, Plan Wychowawczy i tematyki godzin wychowawczych dla danego oddziału, harmonogram imprez klasowych i szkolnych, - ściśle współpracują z nauczycielami w zakresie ustalania śródrocznej i rocznej klasyfikacji oceny zachowania – przyznanie punktów dodatnich i ujemnych zgodnie z zasadami zawartymi w szczegółowych warunkach i sposobach oceniania wewnątrzszkolnego, - wykonują inne zadania zawarte w statucie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego. METODY PRACY: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Gry i zabawy. Dyskusje na forum grupy. Scenki rodzajowe. Twórczość plastyczna, techniczna i artystyczna dzieci. Gry dramatyczne. Projektowanie dokumentów. Wycieczki tematyczne, turystyczno-krajoznawcze. 10 EFEKTY DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZYCH I ETAP KSZTAŁCENIA (KL. I-III) Uczeń: zauważa i akceptuje podobieństwa i różnice między sobą i innymi ludźmi, uświadamia sobie, że jest wyjątkowe i niepowtarzalne, odczuwa dumę ze swej tożsamości, uświadamia sobie i akceptuje uczucia własne i innych osób, uświadamia sobie, że klasę tworzą różne osoby, które wnoszą do niej własne wartości, ma poczucie przynależności do klasy, współtworzy i respektuje normy grupowe, zna i przestrzega zasady współdziałania w grupie, zna zasady bezpieczeństwa w szkole i poza nią, potrafi radzić sobie w trudnych sytuacjach, wie, do kogo może się zwrócić o pomoc, zna formy odmawiania innym osobom, rozróżnia dobro i zło w sytuacjach codziennych i odpowiednio reaguje, właściwie używa różnych substancji ( w tym lekarstw), wie, co może być dla niego niebezpieczne, dba o własne zdrowie i higienę jamy ustnej, zna charakterystyczne cechy swojej rodziny, rozumie znaczenie podtrzymywania tradycji szkolnych, rodzinnych i regionalnych, zna zabytki swojej miejscowości, odczuwa dumę z piękna swojego kraju, ma poczucie przynależności do klasy jako ważne jej ogniwo, doświadcza współzależności i współodpowiedzialności za działanie grupy, szanuje dorosłych, młodszych i rówieśników; okazuje im to w słowach i w działaniu, nawykowo stosuje zwroty grzecznościowe, zna symbole narodowe, regionalne i wie jak się wobec nich zachować, zna i rozumie pojęcia: honor, obowiązek, tolerancja, godność, jest świadomy swoich praw, chce i wyraża potrzebę działania w klasie jako grupie rówieśniczej. 11 EFEKTY DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZYCH II ETAP KSZTAŁCENIA ( KL. IV-VI) Uczeń: jest świadomy swojej tożsamości, akceptuje samego siebie, dostrzega swoje mocne strony, zna swoje możliwości, predyspozycje, talenty, wie, jakim człowiekiem chce być, dostrzega świat własnych potrzeb oraz potrzeby innych ludzi, potrafi efektywnie planować swoje działania, potrafi mówić o swoich sukcesach i dzielić się swoimi przeżyciami z kolegami i koleżankami, jest komunikatywny w stosunku do kolegów i dorosłych, rozmawia o swoich uczuciach i relacjach emocjonalnych, ma poczucie przynależności do zespołu klasowego i funkcjonowania w nim, potrafi współdziałać i współpracować z rówieśnikami, docenia wzajemną pomoc, zastanawia się nad sposobami rozwiązywania różnych problemów, uświadamia sobie jakie kryteria są dla niego ważne przy podejmowaniu decyzji, zna swoje zdanie, uczy się odmawiania, wie, jaki wpływ mają inni na jego zachowania i postawy, jest świadomy zagrożeń płynących z braku tolerancji, potrafi radzić sobie w sytuacjach trudnych, potrafi egzekwować swoje prawa, jest świadomy własnych uczuć i innych, uświadamia sobie znaczenie równowagi psychicznej i fizycznej, potrafi radzić sobie w sytuacjach trudnych, potrafi egzekwować swoje prawa, jest świadomy własnych uczuć i innych, uświadamia sobie znaczenie równowagi psychicznej i fizycznej, potrafi radzić sobie z własnymi emocjami i konfliktami, prowadzi zdrowy tryb życia, potrafi umiejętnie i aktywnie wykorzystywać czas wolny, rozwija się intelektualnie, potrafi wykorzystywać różne źródła wiedzy, 12 potrafi twórczo myśleć, potrafi organizować pracę własną i zespołową, kultywuje tradycje rodzinne i narodowe, jest silnie związany ze swoim regionem, zna jego walory, dba o najbliższe środowisko, jest wrażliwy na degradacje środowiska naturalnego, podejmuje próby walki o ochronę środowiska naturalnego, czyta dla zdobycia wiadomości i zaspokojenia potrzeb poznawczych, posługuje się podstawowymi urządzeniami medialnymi, potrafi dokonywać krytycznej analizy wartości oferty mediów, dokonuje właściwego wyboru w korzystaniu ze środków masowej komunikacji, rozróżnia programy przedstawiające rzeczywistość realną i fikcyjną, rozróżnia obiektywną relację i komentarz, prowadzi obserwacje najbliższej okolicy, wskazuje pozytywne i negatywne aspekty ingerencji człowieka w środowisko, zna hymn narodowy oraz symbole narodowe i państwowe, odpowiednio zachowuje się w czasie uroczystości szkolnych i państwowych, potrafi przeprowadzić wybory do samorządu szkolnego, zna zadania i obowiązki ucznia, przestrzega zasady: zachowania się uczniów w szkole, usprawiedliwiania nieobecności, noszenie jednolitego stroju codziennego, stroju na lekcje wychowania fizycznego oraz stroju galowego, korzystania z telefonów komórkowych na terenie szkoły. 13 SYLWETKA ABSOLWENTA I ETAPU KSZTAŁCENIA Absolwent klasy trzeciej, na miarę swojego wieku jest: 1. Odpowiedzialny, obowiązkowy, solidny, co oznacza, że: poznaje prawa i stara się podejmować obowiązki wynikające z roli ucznia w szkole i dziecka w rodzinie; uczy się podejmowania odpowiedzialności za postępowanie własne i swój udział w pracach grupy; stara się zrozumieć motywy zachowań rówieśników i hamować reagowanie nie tylko emocjami; dba o swój wygląd, higienę osobistą, wie jak unikać zagrożeń, chętnie włącza się w życie klasy i szkoły. 2. Samodzielny, zaradny, otwarty, co oznacza, że: przejawia własną aktywność w podejmowaniu różnych zadań na terenie szkoły i domu rodzinnego; często pyta starszych, starając się zaspokoić własną ciekawość; stara się planować swoje działania. 3. Uczciwy, prawy, prawdomówny, co oznacza, że poznaje normy zachowań obowiązujące w otoczeniu szkolnym i domowym, a zwłaszcza znaczenie szczerości i prawdomówności; rozumie, że nie wolno realizować własnych potrzeb kosztem cudzych praw i interesów, szanuje własność swoją i cudzą. 4. Kulturalny, taktowny, szanujący innych, co oznacza, że zna podstawowe zasady kulturalnego zachowania obowiązujące w życiu codziennym i stosuje je; uczy się szacunku dla symboli narodowych i religijnych i rozumie, że są one ważne dla bliskich mu grup ludzi; uczy się szacunku dla innych ludzi, również odmiennych pod różnymi względami (np. niepełnosprawnych) i stara się nie urazić ich swoim zachowaniem; nie używa słów obraźliwych i wulgarnych. 5. Krytyczny wobec siebie i innych, co oznacza, że umie rozpoznawać sytuacje własnego niewłaściwego zachowania się i skorygować je; nie przechodzi obojętnie wobec cudzych niewłaściwych zachowań i stara się kulturalnie zwracać innym uwagę (np. w przypadku niszczenia mienia czy obiektów przyrody albo znęcania się nad zwierzętami) lub unikać takich kontaktów. 14 SYLWETKA ABSOLWENTA II ETAPU KSZTAŁCENIA. Absolwent klasy VI, na miarę swego wieku jest: 1. Odpowiedzialny, obowiązkowy, solidny, co oznacza, że zna swoje prawa w szkole i w domu i potrafi się upomnieć o ich przestrzeganie; rozumie sens swoich szkolnych i domowych obowiązków i realizuje je; czuje się odpowiedzialny za postępowanie własne i efekty pracy swojej grupy; posiada własne zdanie o różnych sprawach i jest gotów prezentować je innym, respektując ich prawo do odmienności w tym względzie; dba o własny wygląd i higienę osobistą; zna zasady zdrowego trybu życia i stara się ich przestrzegać; uczestniczy we wspólnych działaniach podejmowanych na terenie klasy i szkoły. 2. Samodzielny, zaradny, otwarty, co oznacza, że zna różne źródła zaspokajania swoich zainteresowań i korzysta z nich; ma własne pomysły na rozwiązanie napotykanych problemów i wypróbowuje je w swoich działaniach; wykazuje znaczną konsekwencję w realizacji swoich zamierzeń; umie racjonalnie bronić swego zdania i nie ulega łatwo wpływom innych. 3. Uczciwy, prawy, prawdomówny, co oznacza, że stara się zasłużyć na zaufanie innych wybierając drogę zachowań szczerych i uczciwych; umie przyznać się do zachowania nieuczciwego i gotów jest ponieść jego konsekwencje. 4. Kulturalny, taktowny, szanujący innych, co oznacza, że dobrze zna nawet złożone normy obowiązujące w jego środowisku szkolnym i domowym i stara się stosować do nich; nie eksponuje swojej osoby i swojego zdania w sposób rażący innych; używa języka uprzejmego i oddającego uszanowanie dla innych; potrafi właściwie zachować się w różnych sytuacjach pozaszkolnych i pozadomowych (np. kino, teatr, muzeum, wycieczka w terenie czy do innego miasta). 5. Krytyczny wobec siebie i innych, co oznacza, że potrafi zachować własne i innych odnieść do systemu wartości obowiązujących nie tylko w społeczności lokalnej, ale też w naszym kręgu cywilizacyjnym o dostrzec ewentualne rozbieżności; z pewnym dystansem podchodzi do zalewu informacji płynących ze świata zewnętrznego, a zwłaszcza ze środków masowego przekazu i poddaje je krytycznej analizie; odróżnia fikcję od świata realnego w przekazach medialnych. 15
