P_Moss_wyklad_29_03 - System Ewaluacji Oświaty
advertisement
Co to jest „dobra szkoła”? Pytanie głęboko polityczne… i bardzo osobista odpowiedź Peter Moss Instytut Edukacji UCL University College London Jaką tożsamość kulturową powinna mieć szkoła?… Co to jest „dobra szkoła”? To pytanie jest polityczne, ponieważ istnieje wiele rozbieżnych i sprzecznych odpowiedzi W ramach zachęty do dyskusji chciałbym zaproponować swoje odpowiedzi na te pytania… Ale najpierw pragnę przedstawić pewne czynniki, które wpłynęły na moje myślenie Anglia: Centra dziecięce… Polityka (1997-2010) rozwijania dwóch nowych rodzajów usług Centra dziecięce (Children’s Centres): wielozakresowe, ogólnodostępne usługi dla dzieci w wieku przedszkolnym i ich rodzin – edukacja (dzieci i dorosłych), opieka, zdrowie, wsparcie rodziny i (potencjalnie) wiele więcej Ważne źródło pomocy dla lokalnej społeczności i wszystkich mieszkańców 3 500 centrów dziecięcych – po jednym w każdej społeczności …Szkoły rozszerzone Szkoły rozszerzone (Extended Schools): 8:00-18:00, zapewniają wszystkim dzieciom poniżej 14 r. ż. dostęp do rozmaitych usług, w tym do „oferty podstawowej”, na którą składa się: przedłużona opieka nad dzieckiem (przed rozpoczęciem i po zakończeniu formalnych godzin szkolnych); urozmaicona oferta zajęć, np. wspólne odrabianie zadań, pomoc w nauce, zajęcia muzyczne, taneczne, teatralnoartystyczne wsparcie rodziców (sesje informacyjne, programy dla rodziców); szybkie i łatwe kierowanie do szerokiej gamy specjalistycznych usług wsparcia; szerszy dostęp społeczności do usług teleinformatycznych (ICT), ośrodków sportowych i artystycznych Każda szkoła szkołą rozszerzoną Szwecja: Szkoły rozszerzone Otwarte 7:00-18:00… zintegrowane usługi szkolne + pozalekcyjne Dla uczniów w wieku 6-16 lat + stowarzyszone przedszkola (15) Mała skala (kilkaset) Zorganizowane w formie różnowiekowych „jednostek roboczych” obejmujących zespoły specjalistów z różnych dziedzin, np. 93 sześcio- i siedmiolatków + 10 pracowników (2 nauczycieli przedszkolnych, 3 nauczycieli szkolnych, 5 nauczycieli zajęć pozalekcyjnych) 200 ośmio- do jedenastolatków + 15 pracowników (1 asystent; 3 nauczycieli zajęć pozalekcyjnych; 10 nauczycieli) Reggio Emilia: szkoły miejskie Włoskie miasto z siecią szkół miejskich dla dzieci od urodzenia do lat sześciu… Pierwszą szkołę otwarto w 1963 Przygotowywany przez społeczność lokalną projekt pedagogiki radykalnej ewoluował przez ponad 50 lat… Inspiruje światową sieć wychowawców i pedagogów Szkoły oparte na demokracji, eksperymentach i możliwościach Nacisk na kreatywność i „sto języków” – wykraczających poza czytanie, pisanie i liczenie, obejmujących „różne sposoby, w jakie dzieci (istoty ludzkie) przedstawiają, przekazują i wyrażają myśli z użyciem różnych środków i systemów symboli”… Sto języków dziecka: wiersz Lorisa Malaguzziego DZIECKO MA STO JĘZYKÓW I STO I STO I STO. DZIEWIĘĆDZIESIĄT DZIEWIĘĆ Z NICH JEDNAKŻE ZOSTAJE MU UKRADZIONE PONIEWAŻ SZKOŁA I OTOCZENIE ODDZIELAJĄ JEGO GŁOWĘ OD CIAŁA KAŻĄ MU: MYŚLEĆ BEZ RĄK TWORZYĆ BEZ GŁOWY (…) MÓWIĄ MU: ZABAWA I PRACA RZECZYWISTOŚĆ I FANTAZJA NAUKA I WYOBRAŹNIA NIEBO I ZIEMIA ROZSĄDEK I MARZENIE SĄ RZECZAMI, KTÓRE NIE PASUJĄ DO SIEBIE. [Tłum. Anna Lewandowska-Muller] „Edukacja wczesna i kształcenie obowiązkowe: nowe rozumienie związku między nimi” Edukacja jako hierarchia… każdy sektor podrzędny względem kolejnego… każdy sektor „szykuje” i „przygotowuje” uczniów do kolejnego etapu Może być inaczej, np.: Edukacja jako „silne partnerstwa na równych zasadach”… nauczyciele i szkoły z każdego sektora razem przybywają na „pedagogiczne miejsce spotkania”, aby wzajemne zrozumieć swoje tradycje i kultury oraz razem budować nowe, wspólne pojęcia, wartości i praktyki Pedagogiczne miejsce spotkania “Mając [wspólny] punkt wyjścia w postaci obrazu dziecka jako budowniczego kultury i wiedzy… [można stworzyć] miejsce spotkania, w którym nauczyciele przedszkolni i nauczyciele szkół podstawowych mieliby możliwość rozwijania swojej działalności pedagogicznej” (Gunilla Dahlberg and Hillevi Lenz Taguchi, Preschool and school: two different traditions and the vision of a meeting place, 1994) Pedagogika radykalna i wspólna szkoła: alternatywa demokratyczna (Rzadkie) zetknięcie edukacji wczesnej i kształcenia ponadpodstawowego Wizja edukacji i szkoły przeznaczonej dla dzieci od narodzin do 18. roku życia, które charakteryzuje wspólne pojmowanie (obrazy), wartości, cele i praktyki Demokracja jako podstawowa wartość i praktyka Wspólna szkoła… centrum dziecięce/szkoła rozszerzona – wielofunkcyjna instytucja służąca wszystkim dzieciom oraz ich rodzinom na danym obszarze Te doświadczenia i czynniki: Ukształtowały moje przekonanie o tym, czym jest dobra szkoła Sprawiły, że zacząłem rozumieć pytanie „Co to jest dobra szkoła?” jako pytanie głęboko polityczne… „...nie kwestie czysto techniczne możliwe do rozstrzygnięcia przez ekspertów… [lecz pytania, które] pociągają za sobą decyzje wymagające od nas wyborów między wykluczającymi się możliwościami” (Chantal Mouffe) Odpowiedź na pytanie „co to jest dobra szkoła?” jest powiązana z odpowiedziami na inne polityczne pytania Kilka innych pytań politycznych Jak brzmi „diagnoza naszych czasów”? Jakie społeczeństwo chcemy budować? Czego pragniemy dla naszych dzieci, tu i teraz oraz w przyszłości? Jak wygląda nasze pojęcie/obraz dziecka? Czym jest edukacja? Po co jest edukacja? Jakie są podstawowe wartości związane z edukacją? Jakie zasady etyczne? Jaki mamy obraz szkoły? Co to znaczy dobra szkoła? Jakie są Państwa polityczne pytania? Jak brzmi „diagnoza naszych czasów”? Miecz damoklesowy „śmiertelnych zagrożeń globalnych” “Nie istnieje jeden poważny problem, lecz wiele poważnych problemów, i ten właśnie skomplikowany układ powiązanych problemów, antagonizmów, kryzysów, niekontrolowanych procesów oraz ogólny kryzys całej planety stanowi nadrzędny poważny problem” (Edgar Morin, 1999) Jak brzmi „diagnoza naszych czasów”? Zegar Zagłady opracowany przez Bulletin of Atomic Scientists wskazuje 3 minuty do północy „Niemożliwe do powstrzymania zmiany klimatyczne, postępująca na świecie modernizacja broni jądrowej i ogromne arsenały tej broni stanowią wyjątkowo silne i niezaprzeczalne zagrożenie dla istnienia ludzkości” Niestabilny i szkodliwy system gospodarczy – kapitalizm hiperrynkowy Narastające nierówności między krajami i wewnątrz nich Podupadająca demokracja Nie możemy dalej podążać tą drogą – musimy budować demokratyczną, egalitarną i stabilną przyszłość Jak wygląda nasze pojęcie/obraz dziecka? Bogate dziecko znające od urodzenia 100 języków „Model [Reggio Emilia] zawsze miał tę zaletę, że już na początku bardzo otwarcie i jednoznacznie określamy nasz obraz dziecka, przy czym obraz ten rozumiemy jako wyrazistą i optymistyczną interpretację tego, kim jest dziecko. Dziecko od urodzenia dysponujące rozlicznymi zasobami i wyjątkowymi możliwościami, które nigdy nie przestają nas zadziwiać” (Loris Malaguzzi). Dziecko nieograniczonych i niezbadanych możliwości “Nigdy nie wiemy z góry, do czego zdolne jest ciało” (Baruch Spinoza) “[Ludzkie doświadczenie] można wzbogacać nieustannie aż do momentu, kiedy już nie będzie czego doświadczać” (John Dewey) Czym jest edukacja? Po co jest edukacja? Edukacja w najszerszym rozumieniu: kombinacja uczenia się, opieki i wychowania połączona z troską o ogólny rozwój i dobrobyt zdolność skutecznego porozumiewania się z otoczeniem, myślenia krytycznego, szansa zostania demokratycznym obywatelem i prowadzenia dobrego życia Celem edukacji jest: Przetrwanie… człowieka jako gatunku Rozkwitanie – w wymiarze jednostki, społeczeństwa i całej planety… dobre życie w granicach pewnych norm Sprawiedliwość, solidarność, emancypacja i demokracja Jakie są podstawowe wartości i zasady etyczne związane z edukacją? Podstawowe wartości: Współdziałanie/współpraca Solidarność Równość Eksperymentowanie Niepewność Subiektywność Demokracja… Jakie są podstawowe wartości edukacji? Demokracja to wielopłaszczyznowe pojęcie Sposób rządzenia… ale również sposób życia i nawiązywania relacji międzyludzkich „Demokracja jest czymś więcej niż formą rządów: jest przede wszystkim sposobem funkcjonowania w zbiorowości, zakorzenionym w kulturze i relacjach społecznych dnia codziennego” (John Dewey) Jakie są podstawowe wartości edukacji? Przedstawicielska i proceduralna… ale również uczestnicząca i codzienna „Budowanie demokracji codziennej polega na wdrażaniu jej zasad w instytucjach codziennego użytku, które pomagają dokonywać wyborów i kształtować tożsamość. U podstaw tej demokracji leży idea, w myśl której władza i odpowiedzialność muszą funkcjonować na równi – i być szeroko rozpowszechnione – jeśli społeczeństwa mają ponosić wspólną odpowiedzialność w warunkach różnorodności społecznej, gospodarczej i instytucjonalnej” (Tom Bentley, 2005) Edukacja na rzecz demokracji Szkoła jest instytucją codziennego użytku, w której obywatele uczą się demokracji poprzez czyny, a nie w formie przedmiotu szkolnego… potrzebna jest edukacja demokracji i edukacja na rzecz demokracji, ponieważ „Demokracja musi się rodzić na nowo w każdym pokoleniu, a edukacja jest jej akuszerką” (John Dewey) „Nasze społeczeństwo stoi przed wyzwaniami, które bardziej niż kiedykolwiek wymagają od nas wspólnych wysiłków. Musimy pogłębiać demokrację, wprowadzając więcej mechanizmów opartych na wymianie poglądów i partycypacji, dzięki czemu demokracja przeniknie do naszej codzienności” (Shah and Goss, 2007) Jakie są podstawowe zasady etyczne związane z edukacją? Etyka opieki… konkretne czynności opiekuńcze i ogólne nawyki myślowe kształtujące wszystkie aspekty życia, takie jak troskliwość, odpowiedzialność, kompetencja i reagowanie na potrzeby innych …i etyka spotkania Nie można „zagarnąć” Innego i przekształcić go w Jednakowego. Trzeba szanować absolutną odmienność Innego, jego całkowitą różność lub osobliwość: to jest Inny, którego nie mogę reprezentować ani zaklasyfikować do żadnej kategorii, którego nie mogę próbować zrozumieć wedle swojej miary. Etyka spotkania „Przyporządkowywanie do z góry ustalonych kategorii wszystkiego, co napotykamy oznacza, że przekształcamy Innego w Jednakowego, tak jak wszystko, co nie pasuje do naszych kategorii, jest nieznane i nieoczywiste, a więc musimy to zwalczyć… Myślenie o drugiej osobie jako o kimś, kogo nie mogę pojąć, to ważna zmiana i wyzwanie dla całej dziedziny pedagogiki. Niesie to z sobą inne pytania do nas pedagogów. Pytania o to, jak spotkanie z innością, różnością, może odbyć się w możliwie najbardziej odpowiedzialny sposób” (Gunilla Dahlberg, 2003). Jaki mamy obraz szkoły? Publiczne forum i miejsce spotkania wszystkich obywateli (dzieci i dorosłych) Wspólna pracownia, w której dzieci i dorośli razem uczestniczą w projektach o znaczeniu społecznym kulturowym, politycznym i gospodarczym Miejsce nieskończonych możliwości Jaki mamy obraz szkoły? Miejsce demokratycznej praktyki i sprawiedliwości: „żywe ośrodki otwartej kultury demokratycznej” (Loris Malaguzzi)… „Edukacja na rzecz sprawiedliwości wymaga krzewienia sprawiedliwości w szkołach i zachęcania uczniów do czynnego udziału w tym procesie… Kompleksowe podejście do edukacji moralnej oznacza pełne uczestnictwo uczniów w funkcjonowaniu szkoły, w której sprawiedliwość jest żywym zjawiskiem” (Lawrence Kohlberg) Miejsce „budowania przyszłości”: „platforma nawiązywania rozmowy o przyszłości w obrębie danej społeczności. Gromadzi uczniów, rodziców, dziadków, organizacje społeczne i pracowników… dążących do zbadania możliwych wariantów przyszłości, jaką mogliby próbować stworzyć dla uczniów i dla swojej okolicy” (Keri Facer, 2011) Jaki mamy obraz szkoły? „[Szkoła] jest być może jedną z najważniejszych instytucji pomocnych w prowadzeniu demokratycznej debaty na temat przyszłości. Fizyczna, lokalna szkoła, w której zachęca się członków społeczności do spotykania i uczenia się od siebie nawzajem jest jedną z ostatnich przestrzeni publicznych umożliwiających rozwijanie solidarności międzypokoleniowej, szacunku dla różnorodności i umiejętności demokratycznych niezbędnych do zapewnienia sprawiedliwości w obliczu przemian społeczno-technicznych” (Keri Facer, 2011) Niektóre wyznaczniki dobrej szkoły Zdeklarowane zaangażowanie w demokrację i ukierunkowanie na społeczność… otwarta szkoła starająca się zrozumieć społeczność lokalną Struktury, role i środowisko promujące demokrację, współpracę, kreatywność, np. „zarządzanie społeczne”, walne zgromadzenie, atelier Relacje oparte na opiece i szacunku dla inności …brak kategoryzacji (np. przypinanie etykietek, grupowanie uczniów według osiągnięć) Niektóre wyznaczniki dobrej szkoły Program nauczania: Jest elastyczny i ma charakter partycypacyjny, np. program „Area Based Curriculum” stworzony przez Royal Society of Arts, w którym lokalny obszar służy do zilustrowania treści programowych, a przedstawiciele lokalnej społeczności (w tym młodzież) współuczestniczą w opracowywaniu programu nauczania… lokalny obszar używany jako zasób, Wyraża holistyczne podejście; koncentruje się wokół wzajemnie powiązanych interdyscyplinarnych motywów przewodnich i pracy nad projektami, a nie na oddzielnych przedmiotach, oraz zachęca do zintegrowanych form pracy badawczej, w których młodzież i pracownicy organizują się w małych wspólnotach połączonych wspólnymi dociekaniami Niektóre wyznaczniki dobrej szkoły Pedagogika relacji, słuchania, więzi… pracuje ze 100 językami… jest otwarta na nowe spojrzenia, myślenie i wiedzę… nie jest „pedagogiką profetyczną” Głębia i integracja stojące wyżej niż stopień realizacji treści… promowanie wzajemnych powiązań Ocena pozwalająca rozwijać umiejętności, ocena partycypacyjna, demokratyczna odpowiedzialność Wysoko cenione badania i eksperymenty, zdumienie i zastanowienie „Pedagogika profetyczna” „Pedagogika »profetyczna« wie wszystko z góry, wie o wszystkim, co się wydarzy, nie dopuszcza żadnej niepewności, jest niewzruszona. Wszystko przewiduje i przepowiada, wszystko widzi na tyle, by móc oferować instrukcje dotyczące maleńkich cząstek czynności, minuta za minutą, godzina za godziną… Jest czymś poślednim, tchórzliwym i uwłaczającym pomysłowości nauczyciela, jak również absolutnie uwłaczającym pomysłowości i potencjałowi dziecka” (Loris Malaguzzi, 1992). Jakie warunki należy spełnić? ludzka skala: małe szkoły lub szkoły w obrębie szkół integracja w zakresie wiekowym (np. 1-11; 6-16; 1-16) i pokoleniowym wydłużone godziny z myślą o maksymalnym wykorzystaniu szkoły przez dzieci i dorosłych praca zespołowa wychowawców reprezentujących różne dziedziny wiedzy, spojrzenia i zainteresowania, np. nauczyciele, pedagodzy, atelierista Jakie warunki należy spełnić? współpraca z innymi szkołami w formie sieci demokratyczna „gmina edukacyjna” udzielająca wsparcia i pomocy demokratycznym szkołom publicznym, np. Pedagogista uniwersytety umożliwiające i promujące krytyczne myślenie, nowe teorie, alternatywne punkty widzenia Szkoła w ludzkiej skali Brytyjska organizacja Human Scale Education w swoim manifeście na rzecz edukacji w ludzkiej skali nawołuje, by szkoły i wspólnoty uczące się liczyły 250-300 uczniów, a ich praca była zorganizowana wokół 4-6-osobowych zespołów nauczycieli i innych pracowników Propozycja oparta na warunkach koniecznych do krzewienia trzech najważniejszych wartości: wyższość relacji międzyludzkich, szacunek dla jednostki i znaczenie wspólnoty – w szczególności wspólnoty demokratycznej Temat szkoły jest tematem politycznym, a pytanie „co to jest dobra szkoła?” jest czołowym pytaniem w demokratycznej polityce oświaty – o ile możemy to sobie jeszcze wyobrazić! „Dobra szkoła” oferuje możliwości i nie jest „fabryką zdawania egzaminów”; jest miejscem szans, a nie ograniczeń „Dobra szkoła” jest miejscem „budowania przyszłości”, a nie „utwierdzania przyszłości” „Dobra szkoła” jest ważną instytucją i przestrzenią publiczną, otwartą i życzliwą dla wszystkich obywateli [email protected]
