starożytna grecja - Joanna Wieczorek
advertisement
Opracowanie: Joanna Wieczorek STAROŻYTNA GRECJA Uwaga! Plik jest tylko to użytku wewnętrznego. Proszę nie rozprowadzać go do sieci!!! Jeśli znajdę ślady jego użytkowania inaczej niż proszę, nie będę zamieszczać pomocy. Zadanie Na mapie konturowej wpisz: a. Nazwę kontynentu, na którym położona jest Grecja b. Nazwę półwyspu, na którym położona jest Grecja c. Nazwy mórz oblewających Grecję d. Wyjaśnij, dlaczego mieszkańcy polis opuszczali swe miejsce zamieszkania i zakładali kolonie? Źródło mapy: www.wayland.k12.ma.us 1 Opracowanie: Joanna Wieczorek Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e. mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”. Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny. Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc kres niepodległości Grecji. Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina. Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę. Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał Dariusza I. Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem. Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e. Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku. Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom. Hellada – nazwa starożytnej Grecji. Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele. Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar. Ilion – Troja. Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz. Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który mieszkał w pałacu zwanym labiryntem. Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa). Lacedemończycy – Spartanie. Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta. Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra. Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku p.n.e. Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego miasta – Myken. Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów. Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi. Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz. Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami. Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e. 2 Opracowanie: Joanna Wieczorek Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń ludowych. Salamina – wyspa w pobliżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków (Temistokles) nad Persami w bitwie morskiej w 480 roku p.n.e. Skamander – rzeka w pobliżu Troi. Termopile – wąski przesmyk w Tesalii, między górą Ojta i Zatoką Malijską, tworzący przejście do Grecji Środkowej, nazwany tak od znajdujących się w pobliżu ciepłych źródeł. Miejsce słynnej bitwy w roku 480 p.n.e., podczas której spartański król Leonidas wraz z 300 Spartanami poniósł, na skutek zdrady, śmierć w bohaterskiej walce z wielokrotnie przeważającymi liczebnie wojskami króla perskiego Kserksesa. Troja – Ilion, miasto w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i Simoeis, miejsce sławnej wojny z „Iliady” Homera z XII wieku p.n.e. Odkopana w XIX wieku przez Henryka Schliemanna. Zadanie Wyjaśnij krótko: Dlaczego ścięgno, którego przyczep znajduje się w tylnej części stopy człowieka nazywamy ścięgnem Achillesa? Matka Achillesa Tetyda uodporniła syna na rany, zanurzając go niemowlęciem w wodzie Styksu, tylko pięta, za którą go trzymała została wrażliwa na rany. Zadanie Wyjaśnij jakiego wydarzenia dotyczy następujący cytat: „Przechodniu powiedz Lacedemończykom, że zginęliśmy wierni ich prawom”. Cytat ten dotyczy bitwy w wąwozie Termopilskim z roku 480 p.n.e., gdzie król Sparty Leonidas poległ ze swoimi żołnierzami wierny ideałom wychowania spartańskiego –z wojny wraca się: ,,z tarczą lub na tarczy’’. Zadanie Zadanie Uporządkuj w kolejności chronologicznej wybitnych prawodawców i reformatorów Aten. Drakon Solon Perykles Klejstenes Zadanie Uzupełnij zdania: W roku …490 r.p.n.e w zwycięskiej bitwie pod Maratonem wojskami greckimi dowodził ....Miltiades. Dziesięć lat później dzięki wcześniejszym staraniom stratega ateńskiego Temistoklesa …… rozbudowana flota grecka pokonała flotę Kserksesa w bitwie morskiej pod .....Salaminą, natomiast armia lądowa Persów została pokonana w bitwie pod ...Platejami w roku .........479 r. p.n.e. Zadanie Kim byli? A) Diogenes z Synopy - filozof grec. B) Arystofanes- komediopisarz grec. 3 Opracowanie: Joanna Wieczorek C) Ezop -bajkopisarz grec. D) Archimedes- matematyk i fizyk grec. E) Sofokles- autor tragedii F) Herodot -historyk grec., napisał Dzieje G) Myron - rzeźbiarz grec. H) Fidiasz - rzeźbiarz grec. I) Sokrates-filozof grecki. Został stracony w wyniku procesu w 399 roku p.n.e. za bezbożność oraz demoralizację młodzieży. J) Platon- fiozof grec. Założył szkołę filozoficzną w gaju Akademosa (Akademia). K) Arystoteles - fiozof grec. Założył szkołę zwaną Likejonem (Liceum). A. B. Mieszkał w beczce Napisał dzieła m.in: Antygona, Król Edyp, C. Dyskobol Myrona D. Atena Partenos Zadanie W starożytnej Grecji istniały m. in. szkoły filozoficzne cyników i stoików. Napisz krótko z czym współcześnie kojarzy się pojęcie cynika i stoika: Cynik – pogardza ideałami i autorytetami. Stoik – potrafi bez emocji przyjąć każde powodzenie jak i niepowodzenie. 4 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie Rozwiąż krzyżówkę. A O L L M P B P O L I T E P Y T I A H O M E R E L L A D A T E O G O N G A J A C Y C D E H F G H I H A. B. C. D. E. F. G. H. I. E O R F I S T I A I Z M I A Góra na północy Grecji, siedziba bogów. Wiara w wielu bogów. Natchniona dziewica, która przepowiadała przyszłość w wyroczni delfickiej. Twórca Iliady i Odysei. Tak Grecy starożytni nazywali swój kraj. Tytuł poematu z VII wieku p.n.e., którego autorem jest Hezjod. Imię bogini, która stała na czele bóstw chtonicznych – ziemskich. Sekta religijna, która podawała za swojego założyciela legendarnego Orfeusza. Imię greckiej bogini domowego ogniska. Zadanie Tekst do zadania: W starożytnych Atenach Tu widzisz stary teatr Dionizosa – podjął mężczyzna w berecie. – To prawdopodobnie najstarszy teatr w Europie. Za życia Sokratesa wystawiano tu sztuki wielkich tragików. Wspomniałem już tragedię o nieszczęsnym królu Edypie. Po raz pierwszy sztukę tę wystawiono właśnie tutaj. Ale grano także komedie. Najbardziej znanym twórcą tego gatunku był Arystofanes , który między innymi napisał złośliwą komedię o Sokratesie. Na samym końcu widzisz ścianę z kamienia, na której tle występowali aktorzy. Nazywano ją skene, stąd nasze słowo scena. Na postawie: J. Gaarder, Świat Zofii, Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995 1. Uzupełnij lukę w tekście, wpisując w wykropkowane miejsce odpowiednie imię. 2. Podaj imiona trzech najsławniejszych greckich autorów tragedii. Ajschylos, Sofokles, Eurypides, (uznajemy też Tespisa) 5 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie Do ilustracji dopasuj osobę. AJSCHYLOS, SOFOKLES, HERODOT, TUKIDYDES Źródło ilustracji: www.hellenica.de A.…………………B . …………...............C. ……………………. D. ………………… Zadanie Wskaż ciąg chronologicznie uporządkowanych filozofów starożytnej Grecji. Sokrates, Platon, Arystoteles Zadanie Sokrates jest autorem sentencji: Wiem, że nic nie wiem. Akademia Platońska – szkoła filozoficzna założona w gaju platanowym około 387 r. p.n.e. w Atenach przez Platona. Rozwijała filozofię, matematykę, astronomię i przyrodoznawstwo. Na czele Akademii stał scholarcha. Istniała ponad 900 lat (w 529 r. n.e. zamknął ją cesarz Justynian). cynicy – szkoła filozoficzna, której twórca Antystenes głosił że prawdziwą niezależność od losu może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota, więc nieistotne było bogactwo i bieda, wolność i niewola, wiedza i niewiedza. filozofia – (dosł. umiłowanie mądrości) nauka badająca prawa rządzące przyrodą, relacje między człowiekiem a przyrodą, określająca sens życia ludzkiego. Rozważa początki świata, możliwość poznania go przez człowieka, a także normy ludzkiego postępowania. Likejon (Liceum) – szkoła filozoficzna założona w Atenach w ogrodach Lykejonu przez Pizystrata lub Peryklesa w V wieku p.n.e. Tam wygłaszał publiczne wykłady Arystoteles w IV wieku p.n.e. Musejon – (muzeum, świątynia Muz) instytut naukowy w Aleksandrii, założony przez Ptolemeusza I, zawierał bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i zoologiczny, pracownie chirurgiczne i obserwatoria astronomiczne; stał się głównym ośrodkiem nauki greckiej. Uległo zniszczeniu w III wieku n.e. 6 Opracowanie: Joanna Wieczorek stoicyzm – system filozoficzny założony około 300 roku p.n.e. przez Zenona z Kition. Stoicy zalecali pełne uniezależnienie się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowanie wobec nich postawy wewnętrznego opanowania, cierpliwe znoszenie przeciwności. Zadanie Uzupełnij zdanie: Na poniższym schemacie skene zaznaczono cyfrą 4………. . Źródło; Wikipedia agon – zawody sportowe lub teatralne. Choefory – dziewczęta niosące ofiary na groby (tytuł tragedii Ajschylosa). chór – grupa aktorów komentująca wydarzenia na scenie lub opowiadająca przebieg akcji. didaskalia – wyposażenie i przygotowanie chóru oraz dialogów w dramacie attyckim. komedia – wesoły utwór przedstawiający i ośmieszający wady ludzkie. koryfeusz – przodownik chóru w teatrze greckim i na agonach muzycznych; podawał innym chórzystom rytm i melodię. Dziś w przenośni ktoś wybitny. koturn – but na grubej, wysokiej podeszwie, używany przez aktorów greckich w czasie przedstawień tragedii. orchestra – w starożytnym teatrze kolista lub półkolista przestrzeń między sceną, a widownią, otoczona amfiteatrem, przeznaczona na występy chóru. parodos – w tragedii greckiej pierwsza pieśń śpiewana przez chór wchodzący na orchestrę po skończeniu prologu. proskenion – scena w teatrze. tragedia – sztuka teatralna, która ukazuje dramatyczny konflikt, sytuację bez wyjścia, utwór o nieszczęśliwym zakończeniu, dramacie bohatera. 7 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie Erechtejon to świątynia wzniesiona na cześć Erechteusza, z kolumnami - kobietami podtrzymującymi dach portyku na głowach. 8 Opracowanie: Joanna Wieczorek Teatr w Efezie Partenon 9 Opracowanie: Joanna Wieczorek Porządki greckie a. dorycki b. joński 10 c. koryncki Opracowanie: Joanna Wieczorek 11 Opracowanie: Joanna Wieczorek Spartanin Zadanie Wybrane bitwy starożytne. Bitwa pod Issos Bitwa p 333r. p.n.e. od Beneventem 275r.p.n.e. Bitwa pod Platejami 479r. p.n.e. Bitwa pod Gaugamelą 331r.p.n.e. Bitwa pod Salaminą 480r. p.n.e. Bitwa nad Granikiem 334r.p.n.e. Bitwa pod Cheroneją 338r.p.n.e. Bitwa pod Termopilami 480r.p.n.e. Bitwa pod Herakleją 280r.p.n.e. Bitwa pod Maratonem 490r. p.n.e. Zadanie Przeanalizuj treść mapy i wykonaj polecenia. 12 Opracowanie: Joanna Wieczorek Źródło: J.M. Roberts, Pierwsi ludzie pierwsze cywilizacje, Łódź 1980, t. I, s. 270. A. Zaproponuj tytuł dla mapy (tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu). Tytuł mapy ……………………………………………………………………………… Wojny Greków z Persami w V w. p.n.e. lub: Wyprawy Persów przeciwko Grekom w V w. p.n.e.(ewentualnie, ze względu na zaznaczoną wyprawę:Wyprawa Persów (Kserksesa) przeciwko Grekom w 480 r. p.n.e.) B. Wypisz w porządku chronologicznym bitwy zaznaczone na mapie. 1. …………………, – Maraton 2. …….……………..., – Termopile 3. ……..……………..., Salamina (Salamis) 4. ……………………- Plateje Zadanie Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania. Plutarch, Żywoty sławnych mężów (…) Stąd pomaszerował do kraju Partów. Tu, korzystając ze spokoju, po raz pierwszy wdział na siebie strój obcokrajowców. I nie wiadomo, czy chciał tylko przystosować się do miejscowych obyczajów (…) czy też próbował w ten sposób wprowadzić (…) perski zwyczaj padania przed królem na kolana. (…) Kazał nawet 30000 wybranej młodzieży tamtejszej uczyć się języka greckiego i ćwiczyć we władaniu bronią (…), wyznaczając do tego celu bardzo wielu instruktorów. (…) T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, T. 1, Toruń 1994, s. 27. A. Podaj imię i przydomek władcy opisanego przez Plutarcha. …………………… Aleksander Wielki (Macedoński) B. Podaj nazwę okresu kulturowego, zapoczątkowanego opisanymi działaniami. …………………… Hellenizm (okres hellenistyczny) Zadanie Wśród wymienionych wydarzeń wskaż chronologicznie pierwsze i ostatnie. Wpisz w tabeli, obok pierwszego wydarzenia literę A, a obok ostatniego literę B. Powstanie republiki rzymskiej----509 r.p.n.e. Wyprawa Aleksandra Macedońskiego przeciwko Persom-- 334 r. p.n.e. Wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej --ok. 1513 p.n.e.(XVI w) Pierwsze igrzyska olimpijskie---776 r. p.n.e Zadanie 13 Opracowanie: Joanna Wieczorek Pod wizerunkami bogów greckich wpisz ich imiona, atrybuty, funkcje oraz rzymskich odpowiedników. Źródło ilustracji: http:// /thanasis.com/major.htm Bóg grecki Bóg rzymski Atrybuty 14 Pełniona funkcja Opracowanie: Joanna Wieczorek 15 Opracowanie: Joanna Wieczorek NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Z DZIEJÓW GRECJI - KALENDARIUM Data Wydarzenie Pierwsze– igrzyska olimpijskie. 776 p.n.e. VIII w.p.n.e. Homer napisał „Iliadę” i „Odyseję”. Kolonizacja grecka. Reformy Solona w Atenach. 594 p.n.e. 509 – 507 p.n.e. Reformy Klejstenesa w Atenach. Wojna grecko – perska – bitwa pod Maratonem i zwycięstwo Ateńczyków 490 p.n.e. pod wodzą Militiadesa. Wojna grecko – perska – bitwy w wąwozie Termopile, zdobycie Aten, 480 p.n.e. bitwy morskie koło przylądka Artemision i pod Salaminą. Bitwa pod Platejami i zwycięstwo armii greckiej dowodzonej przez króla 479 p.n.e. Sparty Pauzaniasza. „Złoty wiek” Aten – rządy Peryklesa. V w.p.n.e. Bitwa pod Cheroneą – król Macedonii Filip II pokonał koalicję miast 338 p.n.e. greckich i podporządkował sobie Grecję. Śmierć Aleksandra Macedońskiego. 323 p.n.e. 16 Opracowanie: Joanna Wieczorek Falanga grecka Bitwa pod Granikiem 17 Opracowanie: Joanna Wieczorek http://strategwar.ruХудожник J Redondo 18 Opracowanie: Joanna Wieczorek Александр Македонский осаждает Тирhttp://ciwar.ru/ alexandreleconquerant.blogspot.com 19 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie W oparciu o mapę zredaguj kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego. Źródło mapy: Foliogramy, Wydawnictwo PWN. Kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego: 334 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 333 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………....... 332 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 331 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 330 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 329 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 328 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 20 Opracowanie: Joanna Wieczorek 327 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 326 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 325 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 324 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 323 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 21 Opracowanie: Joanna Wieczorek Klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór, przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie klepsydry. Zegar wodny 22 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie Uzupełnij schemat, wpisując nazwy brakujących organów władzy. Geruzja (Rada Starszych), 5 eforów (eforat) 23 Opracowanie: Joanna Wieczorek Zadanie Wyjaśnij znaczenie pojęć: oligarchia - ustrój, w którym władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodzących się najczęściej spośród arystokracji rodowej lub majątkowej demokracja - rządy ludu (demos – lud, krateo – rządzić) ustrój, w którym władzę sprawują obywatele samodzielnie (demokracja bezpośrednia) lub poprzez przedstawicieli (demokracja pośrednia). tyrania- ustrój, w którym władzę sprawuje człowiek nie mający ku temu żadnych podstaw prawnych geruzja- rada starców w starożytnej Sparcie składająca się z 28 gerontów (starców powyżej 28 roku życia) oraz z 2 królów strateg - dowódca wojskowy w starożytnych Atenach. ostracyzm - sąd skorupkowy; w starożytnych Atenach sąd mający na celu usunięcie z kraju obywatela podejrzanego o dążenie do przejęcia władzy (tyranii). demagog- w starożytnej Grecji przywódca ludu, mówca, zawodowy polityk, zawdzięczający swoje wpływy umiejętności przemawiania na zgromadzeniu. agora - centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam koncentrowało się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu. apella- zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez dyskusji przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie miało inicjatywy ustawodawczej. archont- jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa). Areopag - w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych urzędników o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku urzędowania wchodzili w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu Aresa). Początkowo główny organustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy w sprawach gardłowych. Potocznie zebranie starców, poważnych osób. arystokracja - (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa najbogatszych ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w Atenach od VIII do VI wieku p.n.e. dem -gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe państwo dzieliło się na 10 fyl. eforowie - w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych na jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem. eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV wieku p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat. Zbierała się na agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu. Głosowano przez podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie kogoś na wygnanie przez ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z wypisanym imieniem danego obywatela. fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach. 24 Opracowanie: Joanna Wieczorek gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli którzy ukończyli 60 lat. hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem. kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę. Godło posłów przybywających w celach pokojowych. mówić lakonicznie – mówić krótko, zwięźle, rzeczowo. Takiego sposobu wysławiania się uczono Spartan. obywatel – pełnoprawny mieszkaniec państwa, mógł uczestniczyć w zgromadzeniu ludowym i sprawować urzędy. ostrakon – skorupka gliniana używana w czasie sądu skorupkowego. państwo-miasto – polis, niewielkie państewko, zazwyczaj miasto wraz z okolicą. Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń ludowych. polis – miasto-państwo. sofiści – nauczyciele przygotowujący obywateli do życia publicznego, działający w Atenach w V – IV wieku p.n.e. talent – największa jednostka wagowo-pieniężna (około 21-68 kg), dzieliła się na 60 min. Zgromadzenie ludowe (eklezja) – zebranie wszystkich obywateli w Atenach, na którym decydowano o najważniejszych sprawach państwa. 25 Opracowanie: Joanna Wieczorek Heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej ludności, składający daniny, przypisani do ziemi. Metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni osobiście, nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli zobowiązani do niektórych świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się rzemiosłem i handlem. W IV wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy. Periojkowie – w starożytnej Sparcie grupa ludności wolnej, nie mająca praw politycznych, lecz pełniąca służbę wojskową i płacąca świadczenia. Dozorowani byli przez specjalnych urzędników. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Spartiaci – jedyna grupa pełnoprawnych obywateli w Sparcie. Użytkownicy działek ziemi uprawianej przez helotów. 26 Opracowanie: Joanna Wieczorek 27 Opracowanie: Joanna Wieczorek agon – zawody sportowe lub teatralne. gimnazjon – tereny sportowe: zazwyczaj czworoboczny budynek z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym portykami i wysypanym piaskiem. Przeznaczony do zapasów i pięściarstwa. W pomieszczeniach pod dachem były szatnie, magazyny, zwłaszcza na dzbany z oliwą, którą namaszczano ciała przed ćwiczeniami. Były też bieżnie, tereny do rzucania oszczepem i dyskiem, skocznie. Zwany też od jednej ze swych części składowych palestrą. Z czasem ośrodek życia towarzyskiego i miejsce dysput. halma – skok w dal, jedna z konkurencji pentatlonu. hipodrom – tor wyścigowy dla koni i rydwanów. igrzyska olimpijskie – zawody sportowe odbywające się co 4 lata w Olimpii od 776 roku p.n.e., przybywali na nie atleci z całego świata greckiego. olimpiada – czteroletni okres kończący się igrzyskami. palestra – plac, miejsce ćwiczeń gimnastycznych. pankration – gr. wszystkie siły, walka na pięści w rękawicach lub bez, połączenie zapasów z boksem, dozwolone były wszystkie chwyty i ciosy, łącznie z wyłamywaniem palców i duszeniem. Walki nieraz kończyły się kalectwem. Wprowadzony na igrzyskach w 608 roku p.n.e. pokój boży – pokój zawierany w Grecji z okazji igrzysk, trwał co najmniej miesiąc przed igrzyskami i jakiś czas po nich. rydwan – dwukołowy pojazd dwu lub czterokonny. stadion – pierwotnie odległość jaką mógł przebiec bez oddychania biegacz (192 metry), później budowla w kształcie podkowy, z amfiteatralnie wznoszącą się budowlą, wyposażona w tor wyścigowy, miejsce odbywania się zawodów lekkoatletycznych 28 Opracowanie: Joanna Wieczorek 29 Opracowanie: Joanna Wieczorek NAJWAŻNIEJSZE POSTACIE STAROŻYTNEJ GRECJI Drakon REFORMATORZY Solon Klejstenes Perykles Pizystrat WODZOWIE Militiades Leonidas Temistokles Pauzaniasz Filip II Aleksander Wielki Tales z Miletu FILOZOFOWIE Demokryt z Abdery Heraklit Sokrates Platon P I S A R Z E Arystoteles Homer Reformator ateński. Pełnił funkcję archonta w 621 r.p.n.e.. Wprowadził bardzo surowe prawo (stąd powiedzenie „drakońskie prawo”) Archont ateński z początku VI w.p.n.e. Wprowadził liczne reformy umacniające oligarchię ateńską: podzielił społeczeństwo ateńskie na 4 grupy ze względu na posiadany majątek i uzależnił obowiązki oraz prawa od przynależności do danej grupy, wykupił ateńczyków z niewoli i zakazał sprzedaży w niewolę za długi. Reformator ateński z końca VI w.p.n.e. Jego reformy zapoczątkowały demokratyczne zmiany w Atenach: utworzył Radę Pięciuset; podzielił Ateny na okręgi zwane phylami, wprowadził ostracyzm. Reformator ateński z V w.p.n.e. Wprowadził w Atenach ustrój demokratyczny: wzrosło znaczenie Zgromadzenia Ludowego, wprowadził diety za udział w Zgromadzeniu, urzędy były losowane i każdy mógł je pełnić. Tyran, który sprawował rządy w Atenach w latach 561 – 527 p.n.e. Rozdał ziemię ubogiej ludności, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek dochodowy. Dowodził wojskami Aten w bitwie pod Maratonem. Król Sparty. Dowodził wojskami greckimi w bitwie w wąwozie Termopile gdzie zginął. Synonim waleczności i bohaterstwa. Dowodził flotą grecką w bitwie pod Salaminą. Pokonał Persów Król Sparty. Dowodził armią grecką w bitwie pod Platejami. Pokonał Persów. Król Macedonii, który w IV w.p.n.e. podporządkował sobie całą Grecję. Syn Filipa II, który pokonał państwo perskie i stworzył imperium od Egiptu po Kaukaz i od Grecji po Indie. Żył w VI w.p.n.e. Reprezentuje filozofów przyrody. Uważał, że świat powstał z wody. twórca twierdzenia Talesa. twórca atomizmu. Uważał, że Atom jest najmniejsza cząstką materii. Uważał, że wszechświat powstał z ognia. Przyroda jest w ustawicznym ruchu i wszystko się zmienia (pantha rei – wszystko płynie; nie można wejść drugi raz do tej samej rzeki”. Wiem, że nic nie wiem. Uważał, że istnieje obiektywna prawda i bezwzględne dobro. Uczeń Sokratesa. twórca idealizmu filozoficznego – uważał, że świat jest jedynie odbiciem świata idei. napisał traktat „Państwo”, w którym opisał idealne społeczeństwo rządzone przez filozofów (mędrców). Twórca szkoły w Gaju Akademosa (Akademia Platońska została zamknięta dopiero w 529 r.) Uczeń Platona i nauczyciel Aleksandra Wielkiego. Twórca praw logii i teorii poznania. Założył szkołę w ogrodach Lykejonu. Dokonał systematyki ustrojów państwowych. Sklasyfikował różne gatunki roślin i zwierząt. Napisał „Iliadę” i „Odyseję”; twórca epiki. 30 Opracowanie: Joanna Wieczorek Hezjod Safona Herodot Tukidydes Ksenofont Ajschylos RZEŹBIARZE Sofokles Eyrupides Arystofanes Fidiasz Myron Poliklet Lizyp Autor „Teogonii” – eposu o powstaniu wszechświata i genealogii bogów. Autorka wielu wierszy miłosnych – liryka. Ojciec historiografii greckiej – „Dzieje” – historia wojen grecko – perskich. Pierwszy historyk; napisał „Wojnę peloponeską”. Wprowadził krytykę źródeł, wywiad i autopsję. Kontynuował dzieło Tukidydesa. Napisał „Historię grecką”. Autor tragedii greckich m.in. „Oresteja”, „Persowie”, „Siedmiu przeciw Tebom” Autor tragedii „Antygona”. Autor tragedii „Medea”. Autor komedii m.in. Żaby, Ptaki. Rzeźbiarz z V.w.p.n.e. Wyrzeźbił rzeźby na Akropolu ateńskim np. Atenę Partenos oraz posąg Zeusa w Olimpii – jeden z 7 cudów świata starożytnego. Dyskobol – rzeźba ukazująca człowieka w ruchu. Doryforos (młodzieniec z włócznią) – zastosował zasadę kontrapostu i zasadę idealnej harmonii (proporcji) ludzkiego ciała. Nadworny portrecista Aleksandra Macedońskiego. Stworzył nowy kanon smukłego ciała ludzkiego. Źródło:michalmo 31 Opracowanie: Joanna Wieczorek 32 Opracowanie: Joanna Wieczorek 33 Opracowanie: Joanna Wieczorek 34
