OPRACOWANIE dział II klasa 1

OPRACOWANIE dział II klasa 1
terminy:
Hellada- Grecy tak nazywali swoją ojczyznę.
Hellenowie- nazwa ludów zamieszkujących starożytną Grecję (Helladę)
kultura minojska-nazwa od mitycznego króla Minosa, rozwinęła się pod koniec III tys.p.n.e., na wyspie Krecie;
zabytki: pałac w Knossos, pismo Kreteńczyków (nie rozszyfrowane).
kultura mykeńska- nazwa od Myken (Peloponez), rozwinęła się w połowie II tys.p.n.e.; zabytki: maska Agamemnona,
brama lwic w Mykenach, ozdoby mykeńskie, ruiny warowni mykeńskich.
Polis- miasto-państwo w starożytnej Grecji, obejmujące miasto i okoliczne wsie i osady.
Agora- główny plac w polis greckim, skupiający życie towarzyskie, gospodarcze i polityczne.
Kolonizacja-zasiedlanie nowych terenów przez kolonistów.
Kolonia- nowe miasto założone przez kolonistów z innego miasta.
Metropolia- rodzinna polis kolonistów, miejsce skąd przybyli do kolonii.
Wielka Grecja- Hellada wraz z koloniami.
Ateny- główne miasto państwo starożytnej Grecji położone w Attyce.
Attyka- kraina starożytnej Grecji w której znajdowały się Ateny.
Demokracja- demos+kratos=władza ludu, system rządów wprowadzony w Atenach w VI w.p.n.e.
zgromadzenie ludowe (eklezja)- wszyscy obywatele Aten (mężczyźni), władza ustawodawcza w Atenach, uchwalało
prawa, decydowało o wydatkach, wysłuchiwało posłów z innych państw.
Demagog- tak byli nazywani najlepsi mówcy na eklezji zwani przywódcami ludu.
Strateg- dowodził armią i flotą ateńską.
Ostracyzm-prawo pozwalające wygnać z Aten na 10 lat człowieka uznanego za wroga demokracji. Głosowano na
ostrakonach, czyli glinianych skorupach.
Akropol- strome wapienne wzgórze w Atenach, na którym wzniesiono wspaniałe świątynie poświęcone bogom.
Stoa- budowla składająca się z dachu opartego na kolumnach chroniąca przed deszczem i słońcem ludzi znajdujących
się na Agorze.
Sparta-miasto państwo greckie znajdujące się na Peloponezie w krainie zwanej Lakonią.
Lakonia- kraina w starożytnej Grecji, w której powstała Sparta.
Heloci- uprawiali ziemię należącą do Spartan. Byli całkowicie zależni od swych panów i bez ich zgody nie mogli
opuszczać miejsca zamieszkania.
Periojkowie- cieszyli się wolnością osobistą w Sparcie, ale nie uczestniczyli w rządzeniu polis. Zajmowali się
handlem i rzemiosłem.
geruzja (rada starszych)- przygotowywała projekty ustaw pod głosowanie Zgromadzenia ludowego, wydawała wyroki
sądowe.
Eforzy- w Sparcie, realizowali postanowienia przyjęte przez geruzję i zatwierdzone przez zgromadzenie ludowe.
zgromadzenie ludowe-w obradach mieli obowiązek uczestniczyć wszyscy Spartanie, zatwierdzało lub odrzucało
uchwały przygotowane przez geruzję.
hoplita- ciężkozbrojny żołnierz piechoty greckiej.
Hoplon- duża okrągła tarcza greckiego hoplity.
Falanga- szyk bojowy piechoty greckiej.
Persja-starożytne państwo leżące na terytorium dzisiejszego Iranu.
Nieśmiertelni- nazwa oddziałów perskich pieszych wojowników.
Maraton- miejscowość położona ok. 40 km od Aten miejsce starcia Greków i Persów w 490 r.p.n.e.
Termopile- wąwóz miejsce bitwy grecko-perskiej w 480 r.p.n.e. klęska Spartan pod wodzą Leonidasa.
Salamina- wyspa grecka, w której pobliżu doszło do starcia grecko-perskiego w 480 r.p.n.e., zwycięstwo Temistoklesa
i Greków.
Plateje- miejsce starcia armii greckiej i perskiej w 479 r.p.n.e., klęska Persów.
Triera- nazwa greckiego okrętu wojennego.
Tytani- według mitologii greckiej rządzili światem przed Zeusem,
Dwunastka olimpijska- najważniejsi bogowie greccy: Zeus, Hera, Atena, Apollo, Hefajstos, Hades, Hermes,
Artemida, Posejdon, Afrodyta, Ares, Hestia.
Olimp- najwyższa góra w Grecji, miejsce gdzie mieli według mitologii mieszkać bogowie.
Wyrocznia- miejsce święte, gdzie bogowie, za pośrednictwem kapłanów, przepowiadali przyszłość, wyrażali swoją
wolę i udzielali rad w sprawach prywatnych i państwowych.
Pytia- kapłanka w świątyni Apolla w Delfach. Pełniła rolę Wyroczni, piła wodę z źródła i wpadała w trans. Kapłani
układali ze słów wyroczni odpowiedź.
Mit- opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, zjawisk paranormalnych, demonów,
legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka.
Heros- w mitologii greckiej postać zrodzona ze związku człowieka i boga. Herosi mieli nadzwyczajne zdolności, jak
wielka siła, spryt lub inne przymioty.
Gimnazjon- w starożytnej Grecji był to zespół tylko częściowo krytych budowli, które były przeznaczone do ćwiczeń
fizycznych.
Agony- zawody, łączące w sobie zmagania sportowe, muzyczne i teatralne. Wiązały się z uroczystościami
odbywającymi się w sanktuariach.
Hipodrom- to plac o zarysie wydłużonego prostokąta, zakończony z węższych stron półokrągło pełniący funkcję toru
wyścigowego dla koni i rydwanów. Najbardziej znane były w Olimpii i Lykajos.
Igrzyska- duże międzynarodowe wydarzenia sportowe organizowane zwykle co cztery lata.
Olimpiada- zawody olimpijskie organizowane w starożytnej Grecji, co cztery lata.
Olimpia- miejsce w Grecji, w którym odbywały się starożytne igrzyska.
pięciobój olimpijski- dyscypliny prezentowane na olimpiadzie: rzut oszczepem, rzut dyskiem, skok w dal, bieg i
zapasy.
Wielkie Dionizje- attyckie święta w starożytnej Grecji na cześć Dionizosa boga wina, dały początek teatrowi.
Koturny- buty na bardzo wysokich obcasach. Używane były w starożytnym teatrze greckim. Aktorzy w teatrze
greckim wkładali je aby ich można było lepiej widzieć z daleka.
Dramat- utwór literacki charakteryzujący się przede wszystkim tym, że jest tworzony w celu realizacji scenicznej.
Tragedia- to utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną
klęską, konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi - losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, prawami
społecznymi itp. Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny.
Komedia- jeden z trzech, obok tragedii i dramatu właściwego, gatunków dramatycznych. Komedie cechuje pogodny
nastrój, komizm, najczęściej żywa akcja i szczęśliwe dla bohaterów zakończenie.
Skene- w teatrach greckich budynek usytuowany naprzeciw widowni, mieściły się w nim szatnie dla aktorów,
magazyny rekwizytów.
Proskenion- w teatrze greckim podest przed skene, odpowiednik współczesnej sceny, pojawił się na przełomie V i IV
w. p.n.e., a upowszechnił się w II w. p.n.e. Aktorzy wraz z rozwojem teatru odłączyli się od chóru i przenieśli na
proskenion, gdzie rozgrywali właściwą akcję sztuki, podczas gdy chór pozostał na orchestrze.
Orchestra- nazwa półkolistego placu w teatrach greckich, znajdującego się pomiędzy sceną a widownią. Była to
centralna część teatru. Na niej odbywały się występy chóru i aktorów w wystawianych sztukach.
Theatron- nazwa widowni w teatrze greckim.
„Iliada”- autorstwo tradycja przypisuje Homerowi. Datuje się ją na VIII lub VII wiek p.n.e. – stanowi ona najstarszy
zabytek literatury greckiej. Tematem utworu jest gniew Achillesa i związane z nim epizody wojny trojańskiej.
„Odyseja”- epos grecki, przypisywany Homerowi, oparty na antycznej ustnej tradycji epickiej, a w formie pisanej
istniejący przypuszczalnie od VIII wieku p.n.e. To dzieje powrotu Odyseusza do ojczyzny po zakończeniu wojny
trojańskiej.
Meandry- element dekoracyjny stosowany w architekturze, rzeźbie, malarstwie. Znany w starożytnej Grecji i Rzymie;
powrócił w okresie renesansu i klasycyzmu. Jest to geometryczny ornament w formie poziomego pasa, złożony z
powtarzających się układów linii załamanych wielokrotnie pod kątem prostym. Nazwa pochodzi od rzeki Meander
płynącej w Azji Mniejszej.
malarstwo czarnofigurowe- stosowany w starożytnej Grecji sposób zdobienia naczyń ceramicznych. Artysta malował
postaci i przedmioty specjalnym barwnikiem, który po wypalaniu nabierał czarnego koloru, reszta naczynia –
czerwonego. Styl ten powstał najprawdopodobniej w Koryncie w VII/VI wieku p.n.e..
malarstwo czerwonofigurowe- sposób malowania naczyń w starożytnej Grecji. Wszedł w życie około 530 roku p.n.e.
Polegał na malowaniu czerwonych sylwetek na czarnym tle.
porządek dorycki, joński, koryncki- porządki architektoniczne według których w starożytnej Grecji stawiano budowle:
dorycki (kolumny bez bazy, kanelury, mało ozdobny kapitel, grube), joński (baza z kilku kamiennych kręgów, kapitel
z wolutami, szczupła), koryncki ( posiadały bazę, kapitel bogato zdobiony-liść akantu, bardzo smukłe)
filozofia-nauka, miłośniczka mądrości, rozważania na temat podstawowych problemów takich jak np. istnienie,
umysł, poznanie, wartości, język.
logika-nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli, o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania
twierdzeń.
Akademia Platońska-szkoła założona w Atenach ok. 387 p.n.e. przez Platona, istniała do 529, kiedy została
zlikwidowana przez cesarza bizantyjskiego Justyniana.
Liceum-szkoła filozoficzna założona przez ucznia Platona – Arystotelesa w IV wieku p.n.e.
Klepsydra-zegar wodny, urządzenie służące do pomiaru czasu. Jego działanie opiera się o regularny i stały wypływ
wody ze zbiornika zwykle przez niewielki otwór. Pomysł Archimedesa.
Dźwignia-Dajcie mi dostatecznie długą dźwignię i punkt podparcia, a poruszę Ziemię. Archimedes
„ogniste zwierciadła”- Według starożytnych pisarzy za pomocą luster umieszczonych na brzegu Archimedes podpalał
statki Rzymian, gdy tylko zbliżyły się do lądu na odległość strzału z łuku za pomocą ,,ognistych zwierciadeł ". Ten
wynalazek miał być wykorzystany przez Sarkuzy w wojnie z Rzymianami
eureka (heureka)- (z greckiego znalazłem) – wykrzyknienie radości, wydawany zwykle przy niespodziewanym
wpadnięciu na jakiś pomysł, często kojarzony z odkryciami naukowymi. Uważa się, że okrzyk ten został
wprowadzony do naszej kultury przez Archimedesa, starożytnego greckiego filozofa i matematyka.
Związek Morski-Ateński Związek Morski – sojusz polis starożytnej Grecji kontrolowany przez Ateny.
wojna peloponeska-wybitne dzieło historyczne Tukidydesa opisujące przebieg wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.)
pomiędzy Spartą a Atenami oraz ich sprzymierzeńcami. Powstało w V wieku p.n.e.
Cheronea-Miejsce bitwy pod Cheroneją (338 p.n.e.), zwycięskiej dla armii Filipa II Macedońskiego, której wynik
zadecydował o utracie niezależności przez polis greckie.
Issos- W pobliżu Issos, w listopadzie 333 r. p.n.e. armia Aleksandra Wielkiego odniosła druzgocące zwycięstwo nad
wojskami króla perskiego Dariusza III.
Gaugamela- starożytne miasto w Mezopotamii na lewym brzegu rzeki Tygrys, miejsce zwycięstwa Aleksandra
Wielkiego w 331 p.n.e. nad królem perskim Dariuszem III.
kultura hellenistyczna-Powstała w wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego, kiedy nastąpiło bezpośrednie spotkanie
helleńskiej kultury ze starszymi cywilizacjami Wschodu, pojawiły się nowe prądy w religii, filozofii i sztuce,
rozwinęła się nauka. Jest to kultura Grecka z domieszkami innych kultur starożytnego wschodu
węzeł gordyjski-kunsztownie zawiązany węzeł ze sznura łączący części wozu, który rozwiązał Aleksander
Macedoński w Gordion. Według najpopularniejszej wersji legendy, Aleksander, gdy zorientował się, że węzła nie
rozplącze w sposób konwencjonalny, dobył miecza i go po prostu przeciął. Według innej – wyciągnął dyszel,
rozłączając w ten sposób części wozu. Współcześnie „węzeł gordyjski” oznacza skomplikowaną, trudną lub
niemożliwą do rozwiązania sytuację, zwłaszcza społeczną lub polityczną, zaś określenie „przecięcie węzła
gordyjskiego” stało się synonimem rozwikłania takiej sytuacji prostym, acz niebanalnym i radykalnym posunięciem,
nie zawsze też trzymającym się reguł.
kultura helleńska- jest o kultura czysto grecka.
powrócić na tarczy- spartańskie matki żegnały wyruszających na bitwę: słowami; wróć z tarczą lub na tarczy,
oznaczało to, że Spartanin może wrócić jako zwycięzca (ze swoją bronią) lub martwy (poległych niesiono na tarczy), i
nie ma innej możliwości.
styl lakoniczny- zwięzłość i precyzja w wyrażaniu myśli, lapidarny i oszczędny sposób wypowiadania się, wedle
tradycji właściwy Spartanom, mieszkańcom starożytnej Lakonii.
Daty:
508 r. p.n.e.- demokratyczne reformy w Atenach.
VI w. p.n.e.- wprowadzenie demokracji w Atenach.
VII w.p.n.e.- początek kolonizacji greckiej
490 r. p.n.e.- bitwa pod Maratonem z Persami, wojna z Dariuszem I
480 r. p.n.e.- bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą, wyprawa Kserksesa na Grecję.
479 r. p.n.e.- bitwa pod Platejami
444 r.p.n.e.- Perykles strategiem w Atenach
776 r. p.n.e.- pierwsza olimpiada
393 r. n.e.- zakaz organizowania igrzysk olimpijskich.
1896 r.- pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach.
ok. 750 r. p.n.e.- powstanie „Iliady i Odyseji”.
ok. 534 r. p.n.e.- początek teatru greckiego.
V w. p.n.e.- rządy Peryklesa w Atenach, rozkwit demokracji ateńskiej, wojny z Persją, budowa Partenonu.
IV w. p.n.e.-zniszczenie świątyni Atremidy w Efezie, założenie Akademii Platońskiej.
Ok.3000 r.p.n.e.- początek cywilizacji minojskiej na Krecie.
Ok.1500 r.p.n.e.-1200 r.p.n.e. cywilizacja mykeńska na półwyspie peloponeskim.
146 r.p.n.e.- utrata niezależności przez Spartę.
Ok. 800 r.p.n.e.- założenie Sparty.
30 r. n.e.- koniec epoki hellenistycznej
338 r. p.n.e.-bitwa pod Cheroneą, utrata niezależności przez Ateny.
404 r.p.n.e.- zwycięstwo Sparty w wojnie peloponeskiej z Atenami.
449 r.p.n.e.- koniec wojen Greków z Persami.
334 r. p.n.e.- początek wyprawy Aleksandra Macedońskiego do Azji Mniejszej.
333 r. p.n.e.- bitwa pod Issos
331 r. p.n.e.- bitwa pod Gaugamelą
323 r. p.n.e.-śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie.
postacie:
Perykles- Twórca demokracji ateńskiej. Za jego rządów Ateny osiągnęły szczyt potęgi. Zasłynął jako znakomity
mówca. V w.p.n.e.
Likurg- Legendarny przywódca starożytnej Sparty, który wydał surowe prawa.
Dariusz I- Władca Persji. Zasłynął dzięki wprowadzeniu w swym państwie sprawnej organizacji administracyjnej i
politycznej oraz licznym podbojom. Pokonany przez Greków pod Maratonem.
Kserkses- Król Persji, poprowadził wojska na podbój Grecji w 480 r.p.n.e. Pokonał Greków pod Termopilami, poniósł
klęskę w bitwie pod Salaminą.
Miltiades- Polityk grecki, strateg pokonał Persów pod Maratonem (490 r.p.n.e.)
Leonidas- Wódz spartański, zginął w bitwie pod Termopilami razem ze swoim oddziałem 300 Spartan.
Temistokles- Wódz ateński, strateg, pokonał Persów pod Salaminą w 480r.p.n.e.
Sofokles- najwybitniejszy tragediopisarz starożytnej Grecji, zajmował się też polityką, dwukrotnie wybrany na
stratega
Arystofanes- najwybitniejszy komediopisarz starożytnej Grecji, przedstawiał sceny z życia Ateńczyków.
Homer- twórca “Iliady i Odyseji”, niewidomy poeta grecki z VIII w.p.n.e. opisał w poematach ostatni rok wojny
trojańskiej.
Fidiasz-najwybitniejszy grecki rzeźbiarz stworzył olbrzymie posągi: Ateny Partenos i Zeusa w Olimpii.
Myron- rzeźbiarz grecki stworzył “Dyskobola”- postać sportowca przygotowującego się do rzutu dyskiem.
Sokrates- filozof grecki, żył w V w.p.n.e. Uważał, że złe uczynki wynikają z braku umiejętności odróżnienia dobra od
zła. Każdy człowiek może się tego nauczyć. Swoje poglądy głosił podczas rozmów z przechodniami na ulicy.
Platon- uczeń Sokratesa, w IV w.p.n.e. założył w Atenach szkołę filozoficzną zwaną Akademią Platońską. Uważał, że
prawdziwą rzeczywistość stanowi świat idei, czyli doskonałych i niezmiennych wzorów wszystkich rzeczy, w którym
najważniejsze są dobro, piękno i prawda. Twierdził, że człowiek posiada nieśmiertelną duszę, która po śmierci
oddziela się od ciała.
Arystoteles- uczeń Platona, wychowawca Aleksandra Macedońskiego, twórca Liceum (szkoły filozoficznej w
Atenach). Uważał, że człowiek, aby osiągnąć szczęście, powinien się kierować nakazami rozumu i żyć zgodnie z
zasadą złotego środka. W każdej sytuacji należy zachować umiar. Zajmował się badaniami anatomicznymi zwierząt.
Opisał ustrój wszystkich polis greckich.
Heraklit z Efezu- za podstawę wszechświata uznawał ogień, który „Żyje śmiercią tego, co spala”.
Demokryt z Abdery- twierdził, że świat składa się z drobnych, niepodzielnych cząsteczek zwanych atomami, które są
w ciągłym ruchu.
Tales z Miletu- Ojciec astronomii i matematyki, żył na przełomie VII i VI w.p.n.e. Wykazał, że średnica dzieli koło na
pół i sformułował zasadę proporcjonalności odcinków, nazwaną twierdzeniem Talesa. Dzięki temu obliczył wysokość
piramid na podstawie długości ich cieni oraz przewidział zaćmienie Słońca w 585 r.p.n.e.
Pitagoras- w VI w.p.n.e. opracował twierdzenie o długości boków trójkąta prostokątnego, które nazwano jego
imieniem. W Krotonie założył szkołę pitagorejczyków.
Euklides- w IV w.p.n.e. spisał dzieło „Elementy” , w którym opisał osiągnięcia greckich matematyków. Pierwszy
podręcznik matematyki, używany do XIX wieku.
Herodot- historyk, który spisał w V w.p.n.e. „Dzieje”- pracę o historii Grecji i Bliskiego Wschodu.
Tukidydes- historyk, który pod koniec V w.p.n.e. spisał w „Wojnie peloponeskiej” dzieje konfliktu pomiędzy
Atenami i Spartą.
Klaudiusz Ptolemeusz- geograf w II w.n.e. opracował mapę świata, uważał, że Ziemia jest kulą, mylił się, że jest
centrum wszechświata. Do dziś mamy jego sposób wyznaczania równoleżników.
Archimedes- uczony i wynalazca, matematyk i fizyk. III/II w.p.n.e. określił przybliżoną wartość liczby π (pi),
sformułował zasadę wyporu cieczy- prawo Archimedesa. Wynalazł śrubę wodną, wielokrążek, klepsydrę. Konstruktor
machin wojennych, które posłużyły do obrony Syrakuz przed Rzymianami.
Filip II-władca Macedonii, ojciec Aleksandra Wielkiego., twórca potęgi Macedonii, pokonał Greków w bitwie pod
Cheroneą w 338 r.p.n.e.
Aleksander Wielki-syn Filipa II Macedońskiego, wychowanek Arystotelesa,, wielki dowódca, podporządkował sobie
Mezopotamię, Persję i dzisiejszy Uzbekistan i Afganistan, Nie udało mu się zdobyć Indii. Zmarł w drodze powrotnej
w Babilonie w 323 r.p.n.e.
Dariusz III- Ostatni król Persji pokonany przez Aleksandra Macedońskiego. Zginął zabity przez swojego urzędnika po
bitwie pod Gaugamelą w 331 r.p.n.e.
Sostratosa- Architekt, konstruktor i dyplomata grecki. Najsławniejszym dziełem Sostratosa, a zarazem szczytowym
osiągnięciem techniki hellenistycznej, była latarnia morska na wyspie Faros w Aleksandrii, uważana za jeden z
siedmiu cudów świata starożytnego.
Ptolemeusza I- założyciel dynastii Ptolemeuszy w Egipcie, jeden z pięciu następców Aleksandra Wielkiego, władca
Egiptu w latach 323–282 p.n.e.
Ptolemeusza II- drugi władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszy.