ELEKTRONICZNA WYMIANA DANYCH - EDI O czym dzisiaj? • co to jest EDI? • ogólny podział systemów wymiany danych • klasyfikacja systemów EDI • implementacja systemu EDI • aspekty ekonomiczne EDI • standardy EDI - wprowadzenie Wg Departamentu Obrony USA EDI to: "Wymiana informacji pomiędzy komputerami, z użyciem powszechnie akceptowanych Istota wymiana danych standardów. EDI-stanowi centralną część Rynku Elektronicznego, ponieważ umożliwia pomiędzy systemami elektroniczną wymianę informacji, szybszą, komputerowymi!!! tańszą i dokładniejszą niż w przypadku systemów opartych na dokumentach papierowych" Dlaczego o tym mówimy? EDI - GŁÓWNY ELEMENT GOSPODARKI ELEKTRONICZNEJ Dlaczego o tym mówimy? EDI or die! Co to jest EDI wg EDISON? GDY DWIE FIRMY PRAGNĄ NAWIĄZAĆ EFEKTYWNĄ WSPÓŁPRACĘ, DOBRZE ZORGANIZOWANA WYMIANA DOKUMENTÓW STAJE SIĘ KONIECZNOŚCIĄ CIĄGŁE PRZEPISYWANIE PAPIEROWYCH DOKUMENTÓW, PRZESYŁANYCH W OBIE STRONY, WPROWADZA JEDNAK WIELE TRUDNYCH DO WYKRYCIA BŁĘDÓW DODATKOWĄ TRUDNOŚCIĄ JEST FAKT, ŻE PRZESYŁANIE DOKUMENTÓW PRZY POMOCY TRADYCYJNEJ POCZTY, MOŻE TRWAĆ NAWET DO KILKU DNI WPROWADZENIE EDI CZYLI WYMIANY DOKUMENTÓW DROGĄ ELEKTRONICZNĄ , ROZWIĄZUJE TE PROBLEMY OBIE FIRMY ZOSTAJĄ PODŁĄCZONE DO SIECI OPERATORA EDI, UMOŻLIWIAJĄCEJ SPRAWNĄ OBSŁUGĘ DOKUMENTÓW ELEKTRONICZNYCH POKAŻEMY NA PRZYKŁADZIE TYCH DWÓCH FIRM, JAK WYGLĄDA TERAZ WYMIANA DOKUMENTÓW TYPU ZAMÓWIENIE-FAKTURA, ZA POŚREDNICTWEM SIECI EDI KUPUJĄCY, KORZYSTAJĄC Z WŁASNEGO SYSTEMU INFORMATYCZNEGO, TWORZY ZAMÓWIENIE W JEGO WŁASNYM WEWNĘTRZNYM FORMACIE MODUŁ KONWERSJI TŁUMACZY JE Z FORMATU SYSTEMU INFORMATYCZNEGO FIRMY, NA WSPÓLNY DLA CAŁEJ SIECI STANDARDOWY FORMAT EDI ZAMÓWIENIE, BEZ POŚREDNICTWA CZŁOWIEKA, SZYBKO I AUTOMATYCZNIE, PRZESYŁANE JEST POPRZEZ SIEĆ EDI DO DOSTAWCY TUTAJ DOKUMENT JEST TŁUMACZONY Z POSTACI EDI, DO FORMATU AKCEPTOWANEGO PRZEZ SYSTEM INFORMATYCZNY DOSTAWCY W TEN SPOSÓB OBIE FIRMY POSIADAJĄ ZAMÓWIENIE - KAŻDA W FORMACIE SWOJEGO, WEWNĘTRZNEGO SYSTEMU INFORMATYCZNEGO PO REALIZACJI DOSTAWY ZAMÓWIONEGO TOWARU, DOSTAWCA PRZYGOTOWUJE FAKTURĘ, KTÓRA NIEZWŁOCZNIE MOŻE BYĆ WYSŁANA DO KUPUJĄCEGO W PODOBNY SPOSÓB, AUTOMATYCZNIE I BEZ BŁĘDÓW, Z UWZGLĘDNIENIEM KONWERSJI DANYCH FAKTURA WĘDRUJE OD DOSTAWCY DO KUPUJĄCEGO W TEN SAM SPOSÓB MOŻNA ZAUTOMATYZOWAĆ PRZESYŁANIE INNYCH DOKUMENTÓW I DANYCH, WYMIENIANYCH MIĘDZY FIRMAMI WYELIMINOWANIE KONIECZNOŚCI PRZEPISYWANIA DOKUMENTÓW PRZEZ CZŁOWIEKA SPRAWIA, ŻE WYMIANA DANYCH JEST SZYBKA I BEZBŁĘDNA DZIĘKI EDI RÓWNIEŻ PAŃSTWO MOGĄ DOŁĄCZYĆ DO DZIESIĄTKÓW TYSIĘCY FIRM NA ŚWIECIE, KTÓRE WYMIENIAJĄ DOKUMENTY DROGĄ ELEKTRONICZNĄ Czyli... Aplikacje partnerów Translacja Komunikaty EDI Sieć telekomunikacyjna VAN Czyli... • przekaz danych w formie elektronicznej w postaci dokumentów elektronicznych • dane zapisane wg standardowego formatu • dane generowane i wprowadzane do systemu bez ingerencji człowieka Czyli... KONIECZNOŚĆ UZGODNIEŃ MIĘDZY PARTNERAMI Model tradycyjny a EDI Przetwarzanie Wydruk Poczta Przetwarzanie Ręczne wprowadzanie Poczta SEPD drukarka/klawiatura Przetwarzanie Generowanie komunikatów Przetwarzanie Interpretacja SEPD podsystem EDI pojazd Sieć telekom. Sieć telekom. moduł telekom. Ogólny podział systemów elektronicznej wymiany danych Klasyfikacja w zależności od zakresu wykorzystania (wg Wojtachnik) • EDI - elektroniczna wymiana danych • PBI - Business Process Integration (EDI XXI wieku) • SCI - Supply Chain Management PBI (Business Process Integration) • połączenie co najmniej dwóch różnych systemów biznesowych w celu wymiany danych przy założeniach: – wymiana i konwersja w pełni automatyczna – wykorzystywane są mechanizmy kontroli i sterowania przesyłania danych • możliwości (oprócz wymiany danych): – wysokowydajna konwersja – „właściwe dane we właściwym czasie, do właściwego miejsca” – śledzenie przepływu danych Hurtownia danych - np. SAP SCM (Supply Chain Management) • • • • kompletne, zintegrowane planowanie i przeprowadzanie operacji związanych z łańcuchem dostaw obejmuje podmioty: dostawcy i poddostawcy producenci dystrybutorzy kliencie i ich klienci SCM - korzyści • • • • (wg Wojtachnik, s. 53) redukcja kosztów składowania - 10-20% zwiększenie wydajności pojedynczego pracownika - 2-5% redukcja kosztów transportu - 2-5% zwiększenie obrotów firmy bez zatrudniania dodatkowych pracowników - 5-10% Klasyfikacja systemów EDI EDI oparta na : • VAN lub VPN – Value Added Network – Virtual Private Network • Internet mail • Web-EDI (Lite-EDI) Sieci rozległe (WAN) http://www.robomatic.pl/?id=enchaslo&idh=832 Usługi VAN • skomplikowana sieć telekomunikacyjna łącząca partnerów • wartość dodana (Value Added), np. – kontrola prawidłowości przesyłanych danych – archiwizacja wymienianych komunikatów – tłumaczenie zbiorów danych wewnętrznych na zewnętrzne i odwrotnie – poczta elektroniczna – elektroniczny transfer funduszy – bazy danych on-line – zabezpieczenie poufności danych Usługi VAN • cel: – eliminacja połączeń „każdy z każdym” – wspieranie wszelkich platform sprzętowych • funkcje operatora: – – – – zarządzanie siecią telematyczną realizowanie dostępu realizowanie transmisji komunikatów monitorowanie wykorzystania sieci przez użytkowników Rodzaje sieci VAN wg zasięgu • branżowe - przeznaczone dla danego resortu, sektora; usługi specyficzne, zgodne z potrzebami • ogólnokrajowe • globalne Sieci VPN • VAN - kosztowna infrastruktura • VPN - zestawianie stałego łącza pomiędzy różnymi siedzibami • cechy VPN: – – – – ustalane wyłącznie na czas transmisji współczesne rozwiązania - protokół IP transmisja zaszyfrowana ochrona • bezpieczny tunel • bezpieczny rękaw Podstawowe rodzaje VPN • Site-Site – VPN pomiędzy odległymi sieciami LAN – kanały VPN otwierane są przez brzegowe urządzenia VPN • Client-Site – VPN pomiędzy odległą stacją PC i siecią LAN – kanały VPN otwierane są przez program klienta VPN na stacji PC i brzegowe urządzenie, określane jako koncentrator VPN Istota VPN M. Stawowski, Techniczny biuletyn zabezpieczeń IT, Clico Sp. z o.o., 2003 Internet Mail • pierwsze rozwiązanie w EDI, popularność spada • tanie i proste, ale problem bezpieczeństwa: – zagrożenie prywatności – brak autoryzacji nadawcy – brak gwarancji doręczenia • czyli konieczne: – szyfrowanie – certyfikaty Web-EDI (z art. łódź 2001) • alternatywa dla konwencjonalnej EDI • perspektywy Web-EDI: – prosta implementacja i użytkowanie – przejrzystość technologiczna – redukcja wzrastającego w tempie wykładniczym otoczenia sieciowego – niskie koszty inwestycji i użytkowania Implementacja systemu EDI Gotowość danego przemysłu do wprowadzania EDI mierzymy: • poziomem rozdrobnienia rynku kupującego • elastycznością podaży i popytu • liczbą dokonywanych transakcji • stopniem skomplikowania procesu transakcji • poziomem kosztów wyboru dostawcy i przekierowania procesów • poziomem kosztów zmiany dostawcy Podatność produktu mierzymy: • • • • poziomem standaryzacji produktu dynamiką jego ceny poziomem marży trwałością produktu Podatność różnych przemysłów na wprowadzanie EDI Prościej - podatność na wdrożenie EDI to pochodna czynników • ile przedsiębiorstwo zużywa papieru? • jak czasochłonna jest obróbka dokumentów papierowych? • na ile istotny jest szybki przepływ informacji i towarów? • czy stwierdzono „wąskie gardła” w procesach? Większość projektów kończy się niepowodzeniem... • • • • • brak uzasadnienia ekonomicznego brak zaangażowania wszystkich stron źle określony cel i produkt końcowy brak standardu prowadzenia projektu złe planowanie, monitorowanie i kontrolowanie projektu • nieuwzględnianie w programie zagrożeń i rezerw • duża liczba projektów prowadzonych jednocześnie Procesy w projekcie wdrażania EDI • procesy rozpoczęcia – zatwierdzenie do realizacji • procesy planowania – – – – – zakres identyfikacja działań kolejność działań czas trwania działań planowanie zarządzania ryzykiem – planowanie zasobów estymacja kosztów – przygotowanie planu projektu – + procesy uzupełniające (planowanie jakości, planowanie organizacyjne, pozyskiwanie personelu, planowanie komunikacji, identyfikacja ryzyk, planowanie zamówień, planowanie zapytań) Procesy w projekcie wdrażania EDI • procesy realizacji – – – – – realizacja planu projektu zapewnianie jakości kształtowanie zespołu dystrybucja informacji zebranie ofert • procesy kontroli - porównanie wyników z założeniami – wyrównywanie odchyleń – kompensacja zaburzeń – eliminacja zaburzeń • procesy zakończenia – zamknięcie kontraktu – zamknięcie administracyjne Procesy w projekcie wdrażania EDI - interakcje Procesy planowania Procesy rozpoczęcia Procesy kontroli Procesy realizacji Procesy zakończenia R. Wojtachnik, Elektroniczna Wymiana Dokumentów, MIKOM, Warszawa 2004, s. 82 Aspekty ekonomiczne EDI • bezpośrednie Korzyści – – – – eliminacja błędów podczas wprowadzania danych szybkość przekazu i przetwarzania skrócenie cyklu transakcji eliminacja barier językowych – – – – – – – usprawnienie organizacji i obiegu informacji wzmocnienie więzi pomiędzy partnerami usprawnienie cyklu logistycznego redukcja zapasów (JIT) poprawa konkurencyjności sprawna obsługa klienta zwielokrotnienie efektów inwestycji informatycznych i telekomunikacyjnych • długofalowe Koszty - ogólnie • oprogramowanie translacyjne • utrzymanie oprogramowania • modyfikacja wewnętrznego oprogramowania firmy • sprzętowe • szkolenia • sieciowe • legislacyjne • konsultacji Koszty • instalacji systemu – – – – – – – – – – zakupy sprzętu zakupy oprogramowania koszty telekomunikacyjne lokalowe i wyposażenia studia i analizy związane z instalacją instalacja systemu i integracja wewnętrzne kierowanie wdrożeniem koszty podróży koszty kontrahenta inne.... • eksploatacyjne Koszty • instalacji systemu • eksploatacyjne – – – – – – – – – – osobowe podróże kontrahenta telekomunikacyjne sprzętu (dzierżawa) oprogramowania utrzymanie systemu szkolenia materiały inne Czyli... ANALIZA EKONOMICZNA BARDZO TRUDNA... Standardy EDI Standardy GE • Substandardy: – dokumenty biurowe: MS Word – teksty naukowe: Postcsript, TeX – Internet: HTML, GIF, JPG – EDI: EDIFACT • Standard musi być: – własnością publiczną – otwarty i jawny – niezależny od konkretnego producenta Konieczność standaryzacji A A B B Standard EDI C D C D Klasyfikacja standardów EDI Zasięg Krajowe Między– narodowe Specyficzne dla branży Między– branżowe VDA (przemysł motoryzacyjny, ANSI X.12 Niemcy) (USA) TRADACOM (handel detaliczny, W. Brytania) ODETTE (przemysł motoryzacyjny, Europa) SWIFT (bankowość) UN/EDIFACT RINET (ubezpieczenia) różne podstandardy UN/EDIFACT Problemy ze stosowaniem EDI Nr 1 2 3 4 5 6 7 Partnerzy stosujący EDI Problemy % odp. Problemy z aplikacjami 43% I interfejsami komunikacyjnymi użytkowników Nie wystarczająca 39% liczba partnerów EDI Zbyt wysoki problem 36% skomplikowania projektów EDI Brak 32% wykwalifikowanych pracowników EDIFACT zbyt 31% złożony Za wysokie koszty 27% wdrożenia EDI Brak odpowiednich komunikatów EDIFACT 22% Nr 1 Partnerzy niestosujący EDI Problemy % odp. Zbyt wysoki problem 47% skomplikowania projektów EDI 2 EDIFACT zbyt złożony 46% 3 Za wysokie koszty wdrożenia EDI 46% 4 Brak wykwalifikowanych pracowników 44% 5 Niewystarczająca liczba partnerów EDI Problemy z aplikacjami I interfejsami komunikacyjnymi użytkowników Brak odpowiednich komunikatów EDIFACT 43% 6 7 40% 27% Literatura • materiały przedsiębiorstwa EDISON (www.edison.net.pl) (e) • www.edi.pl (e) • R. Wojtachnik, Dlaczego warto inwestować w EDI, „Teleinfo”, 2005, nr 4 (ksero a wykładzie) • R. Wojtachnik, Elektroniczna Wymiana Dokumentów, MIKOM, Warszawa 2004, r. 1, 4, 7 • L. Kondratowicz, EDI w logistyce transportu, WUG, Gdańsk 1999, r. 6 (bibl.) • M. Stawowski, Techniczny biuletyn zabezpieczeń IT, Clico Sp. z o.o., 2003 (e) • A. Wrona, Koncepcja EDI opartej na Internecie w polskich portach morskich - międzynarodowe otoczenie prawne, [w:] Materiały na IX Krajową Konferencję EDI-EC, pod. red. M. Niedźwiedzińskiego, IX Krajowa Konferencja EDI-EC, Łódź-Dobieszków 2001