Lubicz

Henryk Gqsowski
„LUBICZ" W MOJEJ PAMIĘCI
Ludwik Wolański urodził się 26 września 1906 roku w kresowym dworku Zadroże
w Nowogródzkim. Od najmłodszych lat marzył, aby zostać zawodowym wojskowym.
Pragnienie to udało mu się zrealizować. Do 1939 roku służył w 9 Pułku Strzelców
Konnych im. Generała Kazimierza Puławskiego stacjonującym w Grajewie - w 1.
szwadronie. Tu dosłużył się stopnia wachmistrza i jesienią 1939 roku miał rozpocząć
naukę w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W tym też czasie założył własną rodzinę.
Podczas kampanii wrześniowej 9 PSK jako jedyny z nielicznych wkroczył na tereny niemieckie Prus Wschodnich. Po 17 września 1939 roku pułk ten walczył w zgrupowaniu „Polesie" gen. Franciszka Kleberga. W dniu 9 października 1939 roku gen. bryg.
Ludwik Kmicic Skrzyński d-ca Podlaskiej Brygady Kawalerii podpisał wobec Sowietów
akt kapitulacji. Ludwik Wolański razem z innymi polskimi podoficerami i oficerami
zostaje przez nich zatrzymany w niewoli. W czasie transportu koleją jeńców na wschód
w Orszy udaje się Wolańskiemu uciec z wagonu. Do Warszawy dociera w czerwcu 1940
roku i zgłasza się do płk. Gracjana Szymańskiego aby zostać wprowadzony do Związku
Walki Zbrojnej, przyjmuje tu pseudonim „Lubicz". Następnie w lipcu tegoż roku zostaje
skierowany do pracy konspiracyjnej w Mińsku Mazowieckim.
Na terenie powiatu mińsko-mazowieckiego już w październiku 1939 roku powstały pięcioosobowe grupy konspiracyjne tworzące mocne podwaliny państwa
podziemnego.
Zjednoczenie tych grup w jeden organizm podjął się ppłk w stanie spoczynku
Mieczysław Rożałowski pseudonim „Gozdawa". Właśnie na jego zastępcę został odkomenderowany Ludwik Wolański, który następnie rozkazem z dnia 31 marca 1941
zostaje mianowany komendantem Obwodu „Mewa", obejmującego cały powiat mińsko-mazowiecki. Tym samym rozkazem otrzymał nominację na stopień podporucznika stanu wojny.
Działalność konspiracyjna „Lubicza" ujawniła jego ogromny talent organizacyjny,
umiejętność szybkiego podejmowania słusznych decyzji i odwagę osobistą. W wyniku działań organizacyjnych teren Obwodu został podzielony w lutym 1941 roku na
6 ośrodków dowodzonych przez komendantów. Wchodzili oni w skład sztabu, do którego również dokooptowano kierowników różnych służb - w tym wywiadu i kontrwywiadu a także służby sanitarnej obsadzonej przez Wojskową Służbę Kobiet. W skład
sztabu wchodził ponadto szef delegatury Stefan Jaszczak ps. „Jasiołd" i szef kancelarii
Józef Kołpak. Zebrania sztabu odbywały się zazwyczaj w mieszkaniu państwa Głowackich przy ul. Okrzei w Mińsku Mazowieckim.
Zasadniczym kierunkiem działania sztabu było odtworzenie co najmniej dwóch
pułków Wojska Polskiego i przygotowanie ich pod względem wyszkolenia bojowego
i uzbrojenia do uderzenia na okupanta w wyznaczonym momencie, celem wywalczenia
niepodległości.
01.10.1942 roku stan osobowy Obwodu wynosił 2526 oficerów i żołnierzy. Rok
1943 przyniósł dalsze okrzepnięcie organizacyjne Armii Krajowej (powstałej z ZWZ),
230
2005
ZESZYT 13
co umożliwiło podjęcie działań dywersyjno - bojowych. I tak 09.06.1943 wykonano
udano akcję na Arbeitsamt w Mińsku Mazowieckim w celu zniszczenia ewidencji młodych ludzi przeznaczonych do wywiezienia na roboty przymusowe do Niemiec.
22.07.1943 roku wykonano wyrok śmierci na komendancie Gestapo w Mińsku
Mazowieckim, równocześnie chroniąc mieszkańców przed związanymi z tą akcją represjami.
09 grudnia tegoż roku przeprowadzono udaną akcję na Bahnschutzów (strażników kolejowych). Zginęło trzech Niemców. 23.06.1944 zniszczono dźwig w fabryce
Rudzkiego w Mińsku Mazowieckim, która była w tym czasie przyłączona do koncernu
Kruppa. Obsłużono również około 12 zrzutów broni i cichociemnych w koordynacji
z centralą zrzutów Komendy Głównej AK.
W lipcu 1944 roku linia frontu dotarła do granic powiatu mińsko-mazowieckiego,
wobec czego zarządzono akcję „Burza". W pierwszym rzucie wystąpiło 1340 żołnierzy
najlepiej uzbrojonych a 3500 drugiego rzutu było gotowych do działania. Kulminacyjnym momentem tej akcji było wkroczenie do Mińska Mazowieckiego oddziału liczącego około 200 żołnierzy AK i przyjęcie jego defilady na rynku przez „Lubicza" oraz
wciągnięcie przez niego flagi biało-czerwonej na maszt przed budynkiem starostwa.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich, zgodnie z otrzymanym rozkazem od dowódcy
zgrupowania „Białowieża" płk. Szeligi, w którego skład wchodził mińskomazowiecki
obwód (jako 22 pułk piechoty) nawiązał on łączność z dowództwem sowieckim, proponując im wspólną walkę. W odpowiedzi generał Popow zarządził odprawę oficerów
AK we dworze Niedziałka i doprowadzenie żołnierzy do stacji kolejowej Mienia.
W odpowiedzi na to zarządzenie oraz mając informacje o aresztowaniach a nawet
mordowaniu żołnierzy AK przez Sowietów, „Lubicz" rozwiązał koncentrację, sam
chroniąc się pod Kałuszynem. Należy domniemywać, że utrzymywał on dalej kontakt
z dowództwem konspiracji, przekazując podkomendnym oraz znajomym rozkaz gen.
Okulickiego „Niedźwiadka", zakazujący ujawniania się Sowietom a także wstępowania
do armii „polskiej" gen. Berlinga. Udało mu się wprowadzić swoich ludzi do ważnych
jednostek ówczesnej władzy jak np.: RKU w Niedziałce czy MO w Mińsku Mazowieckim. Sam jednak nie uniknął tragicznego losu. W dniu 14 grudnia 1944 roku został na
terenie posesji koło Kałuszyna zamordowany przez NKWD i współpracujących z nią
pracowników urzędu bezpieczeństwa. Ciało jego zostało wrzucone na ciężarówkę i wywiezione w nieznanym kierunku. Do dziś nie ustalono miejsca jego spoczynku.
ZESZYT 13
2005
231