z fizyki - Gimnazjum nr 4

Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
SZYBKA POWTÓRKA
Z
FIZYKI
cz. I
Materiał pomocniczy w przygotowaniu uczniów klas III
Gimnazjum nr 4 w Tarnowie do egzaminu gimnazjalnego
Rok szkolny 2016/2017
Przygotowała: Krystyna Żrałka
nauczyciel fizyki
Tarnów, grudzień 2016
1
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
Klasa I
ZAKRES PROGRAMOWY
1.Wykonujemy pomiary
1.1.Wielkości fizyczne, które mierzysz na co dzień
Przypomnienie




Do wykonania pomiaru dobieramy przyrząd o odpowiednim zakresie pomiarowym.
Zakres pomiarowy - przedział wartości, które możemy mierzyć za pomocą danego przyrządu.
Każdy pomiar obarczony jest niepewnością pomiaru.
Wartość najbliższa rzeczywistości – średnia arytmetyczna pomiaru.
Przyrządy do pomiaru długości
1.1.1.Pomiar długości
1.Wymień 2 przyrządy, za pomocą których mierzymy długość oraz jednostkę długości w międzynarodowym
układzie SI.
2.Każdy pomiar obarczony jest niepewnością pomiarową. Powód występowania niepewności pomiarowej:
a) różny kąt patrzenia na skalę,
b) używana ta sama taśma miernicza, pomiar wykonywany w rożnych temperaturach,
c) używana ta sama taśma miernicza, pomiar wykonywany w tej samej temperaturze,
3.Mierząc trzykrotnie szkolną linijką długość książki otrzymano następujące wyniki: 26,9cm; 26,4cm; 26,8cm.
Średni wynik pomiarów wynosi:
a) 26,4cm
b) 26,7cm
c) 40,05cm
4.Jaką częścią metra są 2 mikrometry, 4 milimetry, 8 centymetrów?
5.Dopisz brakujący mnożnik, przedrostek lub symbol.
Mnożnik
1 000 000
1000
100
10
0,1
0,01
0,001
0,000 001
Przedrostek
Symbol
M
kilo
h
deka
d
centy
m
mikro
2
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
6.Zakres pomiarowy przyrządu określamy podając;
a)najmniejszą i największą wartość na skali (przedział wartości, które możemy mierzyć za pomocą danego
przyrządu
b) najmniejszą działkę na skali
c) dowolnie wybraną działkę
7.Zmierzono długość ołówka linijką z podziałką milimetrową? Jaka jest niepewność względna tego pomiaru?
8.1 kilometr = ? m
9. 1 metr zawiera =?cm
10.Masz do dyspozycji linijkę, ołówek i około pół metra cienkiego drutu. Opisz w jaki sposób przeprowadzisz
pomiary, który pozwolą Ci wyznaczyć średnicę drutu.
1.1.2. Pomiar temperatury
Przypomnienie:
T= t+ 2730
t = T - 2730
tF =9/5t +320
- 2730 C = 0 K
Przyrządy do pomiaru temperatury
1.Wymień przyrząd, za pomocą którego mierzymy temperaturę i podaj jej jednostkę stosowaną
w międzynarodowym układzie SI.
2.Wyraź w skali Kelvina temperaturę t = -1230 C, zaś w skali Celsjusza temperaturę T=223K.
3.Pewnego dnia we wczesnych godzinach temperatura wynosiła -20 C, a w południe 100 C. Oblicz, o ile stopni
wzrosła temperatura.
4.Dla różnych termometrów cieczowych odległość na skali między 0°C a 10C jest:
a) zawsze taka sama
b) zależna od przekroju rurki i objętości zbiorniczka
c) zależna od przekroju rurki i objętości zbiorniczka oraz rodzaju cieczy w termometrze
d) zależna tylko od objętości zbiorniczka termometru
5.W Karpaczu na wysokości 702 m n.p.m. jest 5° C. Jaka jest temperatura na Śnieżce (1602 m n.p.m.),
jeżeli przyjmiemy, że co 100 m temperatura zmienia się o 0,5° C.
a) 0 0 C
b) 5° C
c) 0,5° C
d) - 0,5° C
3
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
6. Poniżej przedstawiono skalę dwóch termometrów
a) termometr 1 ma większą dokładność
b) termometr 2 ma większą dokładność
c) oba termometry mają jednakową dokładność
7.Wskazania dwóch niżej narysowanych termometrów różnią się od siebie o……………….
8.W jaki sposób wyskalujesz termometr? Do tego celu należy użyć termoskop.
9. Oblicz, jakiej temperaturze w skali Fahrenheita odpowiada temperatura 20 0 C?
1.1.3.Pomiar czasu
Przypomnienie
1h = 60 min =3600s
1min =1/60 h
1s =1/3600h
Przyrządy do pomiaru czasu
1. Wymień przyrządy, za pomocą których mierzymy czas i podaj jej jednostkę używaną w międzynarodowym
układzie SI.
2. Co oznacza ∆t?
3. W stalowych szynach kolejowych dźwięk w jednej sekundzie przebywa drogę 5800m. Oblicz czas, po jakim
usłyszymy dźwięk wydawany przez pociąg odległy o 2,9 km, jeśli przyłożymy ucho do szyny.
4 Jak długo spada kamyk upuszczony z wysokości 45m, jeśli opór powietrza pominiemy.(g =10 m/s2 )?
4
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
5. Jak długo musi pracować robotnik wrzucający łopatą węgiel o masie 2 ton na samochód o wysokości 1,5 m,
pracując średnią mocą 5 W?
6.Jesli częstotliwość drgań danego ciała wynosi 10 Hz, to ile wynosi jego okres?
7.Oblicz, w jakim czasie przez grzałkę przepłynie ładunek o wartości 100 As, przy natężeniu 5 A.
8.W jakim czasie silnik dźwigu o mocy 3 kW podniesie płytę o ciężarze 3000 N na wysokość 10m?.
9.Kosiarka poruszająca się z szybkością 3 km/h zostawia ślad o szerokości 0,5 m. W jakim czasie skosi ona
trawę z 3ha łąki?
10. Pasażer pociągu jadącego z szybkością 36 km/h, widząc niebezpieczeństwo, zaciągnął hamulec
bezpieczeństwa i pociąg zatrzymał się na odcinku 50 m. Oblicz czas, po którym pociąg zatrzymał się.
1.1.4.Pomiar szybkości
Przypomnienie
3,6km/h odpowiada 1m/s
1m/s odpowiada 3,6 km/h
5m/s =18 km/h
10m/s = 36 km/h
15m/s =54 km/h
20m/s =72 km/h
25m/s = 90 km/h
30m/s =108 km/h
1.Wymień przyrząd, za pomocą którego mierzymy szybkość i podaj podstawową jednostkę szybkości.
2.Samochód jedzie z szybkością 60 km/h. W ciągu 30 minut przebył drogę:
a) 30km
b) 12 km
c) 120km
d) 1,2 km
3.Szybkosciomierze wskazują szybkości dwóch pojazdów
Oblicz, ile razy szybciej porusza się pojazd drugi od pierwszego.
5
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4.Jaką szybkością płynie sportowiec, pokonując opór wody 10 N, mocą 30 W?
5.Na wykresie przedstawiono zależność drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym. Oblicz wartość
szybkości z I i II wykresu. Wyraź wartość szybkości w m/s i w km/h.
.
6.Jeśli rowerzysta przebywa 20 km w ciągu 1h, a następne 40 km przebywa w czasie 4 h, to ile wynosi wartość
średniej prędkości w czasie jego podróży?
7.Wiele osób uczęszcza obecnie na kursy szybkiego czytania. W jakich jednostkach można wyrazić szybkość
czytania?
8.Motocyklista jedzie z szybkością 72 km/h, a człowiek idzie z szybkością 2 m/s. Ile razy szybkość motocyklisty
jest większa od szybkości człowieka?
a)10
b)18
c)36
d)100
9.Traktor jedzie z szybkością 5 m/s. Ile wynosi szybkość wyrażona w kilometrach na godzinę.
10.Co tzn. ze szybkość ciała wynosi 20 km/h?
1.1.5.Pomiar masy
Przypomnienie
 Ilość substancji zawartej w danym ciele, to masa ciała.
1.Wymień przyrząd, za pomocą którego mierzymy masę i podaj jednostkę masy w międzynarodowym układzie
SI.
6
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
2.Ciało porusza się z przyspieszeniem 5 m/s2 pod działaniem siły o wartości 30 N. Ile wynosi masa ciała?
3. Oblicz masę sanek, których rozpędzenie w czasie 10s do szybkości 18 km/h wymaga siły 2 N.
4 Trójka uczniów ważyła jajko. Uzyskali wyniki:6,5g. 6,3g. 6,1g. Oblicz masę jajka najbardziej zbliżoną do
rzeczywistej masy tego jajka.
5. Poniżej przedstawiono skalę dwóch wag:
a) waga 1 ma większą dokładność
b) waga 2 ma większą dokładność
c) obie wagi mają jednakową dokładność
6. Ile wynosi masa ciała uzyskującego przyśpieszenie 0,6 m/s2 pod wpływem dwóch przeciwnie zwróconych sił:
F1 =240 N i F2 60 N.
7.Jaką masę można ogrzać od temperatury 20 0 C do temperatury wrzenia (100 0 C) dostarczając 2 MJ energii w
procesie cieplnym/.
8. Jaką masę ma ciało, na które działa siła przyciągania ziemskiego 500 N.
9.Ile wynosi masa deski sosnowej o długości 4m, szerokości 20 cm i grubości 4 cm. Gęstość drewna wynosi 0,5
g/cm3.
1.2.Pomiar wartości siły ciężkości (ciężaru ciała)
Przypomnienie
 Opisując siłę ciężkości musimy podać jej cechy:
 punkt przyłożenia siły do ciała – początek wektora przyczepiamy do tego ciała
 kierunek - pionowy
 zwrot siły – w stronę środka Ziemi
 wartość siły
 Wartość siły ciężkości obliczamy korzystając ze wzoru:
Fc= m × g [N]
Przyrządy do pomiaru wartości siły
7
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Wymień przyrząd, za pomocą którego mierzymy wartość ciężaru ciała i podaj podstawową jednostkę wartości
siły ciężkości.
2.W jaki sposób sprawdzimy zależność wartości ciężaru ciała od masy tego ciała?
Konieczne przyrządy:
Kolejne czynności;
Co oznacza iloraz Fc /m (N/kg)
3. Na każdy z trzech różnych sześcianów działa taka sama siła ciężkości. Który z nich ma największą masę?
4.Do dzbanka z kwiatami o masie 2,5 kg dorysuj wektor obrazujący jego ciężar. Przyjmij 1 cm -10 N
5.Oblicz ciężar stalowego kluczyka zanurzonego w menzurce z wodą . Gęstość stali wynosi 9,8 g/cm3
6.Ile wynosi ciężar bryłki żelaza o objętości 200 cm3 . Gęstość żelaza wynosi 7800 kg/m3 ?
7.Na szalkę wagi położono odważniki o masie 120 g. Ile w przybliżeniu wynosi ciężar tych odważników, jeżeli
waga znajduje się na powierzchni Ziemi?.
8.Człowiek o masie 70 kg trzyma w ręku walizkę o masie 20 kg. Jaką siłą działa ten człowiek na powierzchnię
Ziemi?
a) ok. 900N
b) ok. 800N
c) ok. 700N
d) ok. 500N
9.Co oznacza zapis F~ m ?
10.Oblicz wartość ciężaru samochodu dostawczego o masie 2t.
8
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.3.Wyznaczanie gęstości substancji
Przypomnienie
 Gęstość substancji obliczamy dzieląc masę tej substancji przez jej objętość.
 Gęstość wyznaczamy doświadczalnie, mierząc masę i objętość ciała, a następnie podstawiając te
wartości do wzoru i wykonując obliczenia.
d =m/V (g/cm3 ,kg/m3 )
m =d × v (kg)
Areometr – przyrząd służący do pomiaru gęstości cieczy, w którym wykorzystuje się siły wyporu, z jaką
ciecz działa na zanurzone w niej ciało stałe.
1. W jaki sposób wyznaczysz gęstości substancji, z której wykonano przedmiot o regularnych kształtach?.
Konieczne przyrządy;
Kolejne czynności, pomiary i rachunki,
Wnioski
2. W jaki sposób wyznaczymy doświadczalnie gęstość kulki?. Podaj podstawową jednostkę gęstości.
Konieczne przyrządy:
Konieczne czynności:
Jakich wykonasz pomiarów?
Przy obliczeniach, z jakiego wzoru skorzystasz, lub z jakiej zależności?
3. Jaką gęstość ma bryła o objętości 100cm3 i masie 50g?. Podaj wynik w kg/m3 .
4.Jaką objętość ma bryła lodu o gęstości 0,9 g/cm3 i masie 90g?
5. Cztery kule: P, Q, R i S są wykonane z różnych materiałów, ale mają takie same masy. Która z nich ma
największą gęstość?
9
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
a) P
b) Q
c) R
d) S
6. Kulka ołowiana ma objętość 5 cm3 i gęstość 11,4 g/cm3. Ile wynosi masa tej kulki ?
7.W kanistrze jest 10 litrów paliwa. Masa paliwa wynosi 8kg. Jaka jest gęstość paliwa? (1litr = 1dm3).
8.Na podstawie wykresów oblicz gęstości substancji, dla których sporządzono te wykresy.
9..Zbiornik na paliwo w traktorze mieści 85 kg oleju napędowego. Gęstość oleju 0,85 g/cm3. Ile wynosi
pojemność tego zbiornika?
10.Do wyznaczenia gęstości klocka prostopadłościennego o wymiarach 1cm2 × 3 cm wystarczy skorzystać z:
a) linijki
b)wagi
c)menzurki z wodą
d)menzurki z wodą i wagi
1.4.Pomiar ciśnienia
Przypomnienie
 Ciśnienie oblicza się, dzieląc wartość siły, którą ciało naciska na podłoże, przez powierzchnię, na którą
działa siła.
 Wartość ciśnienia atmosferycznego wynosi 1013 hPa.
 Przykłady wykorzystania w praktyce ciśnienia atmosferycznego: używanie przyssawek pompek do
udrażniania zlewów, nabieranie płynu do strzykawek.
p =F/S [N/ m2 =Pa]
F = p × S [N]
Ciśnienie atmosferyczne – stosunek wartości siły, z jaką słup powietrza atmosferycznego naciska na
powierzchnię Ziemi (lub innej planety), do powierzchni, na jaką ten słup naciska. Wynika stąd, że w
górach ciśnienie atmosferyczne jest niższe, a na nizinach wyższe, ponieważ słup powietrza ma różne
wysokości.
10
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
Barometr sprężynowy (aneroid) – przyrząd do pomiaru ciśnienia powietrza
Ciśnienie atmosferyczne to stosunek wartości siły, z jaką słup powietrza naciska
na powierzchnię ziemi do powierzchni na jaką dany słup naciska.
Na podstawie średniej wielkości ciśnienia atmosferycznego na Ziemi
na poziomie morza wprowadzono jednostkę ciśnienia – atmosferę –
równą 1013,25 hPa. Ciśnienie atmosferyczne może się jednak
zmieniać pod wpływem zjawisk pogodowych.
p – ciśnienie (Pa),
Fn - siła prostopadła do powierzchni (N),
S - powierzchnia (m²).
Ciśnienie powietrza zmienia się wraz z
wysokością n.p.m. Powietrze staje się
coraz rzadsze i chłodniejsze, słup
jego jest niższy oraz maleje
przyspieszenie ziemskie.
Wykres zależności ciśnienia powietrza
od wysokości n.p.m
Co za tym idzie, w górach ciśnienie jest
niższe, a na nizinach ciśnienie jest wyższe.
4 z 20
1.Wymień przyrząd, za pomocą których mierzymy ciśnienie i podaj podstawową jednostkę ciśnienia.
2.Ile wynosi w przybliżeniu wartość ciśnienia atmosferycznego ?
3.Do szklanki o wysokości 10 cm nalano do pełna wodę. Ile wynosi wartość ciśnienia wody na dno szklanki?
4.Oblicz w paskalach ciśnienie cegły o masie 3 kg na powierzchni jej styku z podłożem tj. na powierzchni 60
cm2
5.Cisnienie atmosferyczne ma wartość około 1000 hPa. Oznacza to, że na powierzchnię 1 m2 działa siła o
wartości……………………..
6.Cisnienie atmosferyczne w kopalni soli w Wieliczce jest większe czy mniejsze niż na tarasie widokowym
Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie?.
7. Jeśli powierzchnia ekranu telewizora wynosi 0,3 m2 ,a ciśnienie atmosferyczne 1000 hPa,to na ekran działa
siła nacisku (parcia) powietrza o wartości:
a) 30 N
b) 300N
c) 3000N
d) 30 000N
8.Jedna atmosfera (atm) =1013,25 hPa =101325 Pa, co odpowiada ciśnieniu atmosferycznemu na poziomie
morza. Przelicz 5 atm. na hPa i na Pa.
11
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
9.Pomnik o masie 600 kg stoi na cokole, którego podstawa jest kwadratem o boku 2 cm. Obok pomnika mała
dziewczynka wbija w ziemię patyk działając siłą 1 N. Powierzchnia zetknięcia z ziemią wynosi 0,3 cm2 . Ustal,
w którym przypadku na podłoże jest wywierane większe ciśnienie.
1.5.Sporządzamy wykresy
1.Na podstawie tabeli, w której zamieszczono wyniki pomiarów objętości V wody w basenie od czasu t
napełniania basenu.
t (h)
1
2
3
4
5
V (m3 )
8
16
24
32
40
a)Sporządź wykres zależności V(t)
b)Odczytaj z wykresu objętość wody w tym basenie po 2,5 godzinie napełniania go.
2.Samochód zużywa 6 l benzyny na każde 100 km jazdy. Narysuj wykres zależności objętości zużytego paliwa
od liczby przejechanych kilometrów.
12
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
3. Narysuj wykres zależności przebytej drogi przez dwa ciała w zależności od czasu t. Pierwsze przebyło 20 m
czasie 10s, zaś drugie 16 m w czasie 16 s. Ile wynosi szybkość ruchów tych ciał?
2. Niektóre właściwości fizyczne ciał
2.1.Trzy stany skupienia ciał
Przypomnienie
 Wyróżniamy trzy stany skupienia ciał: stały, ciekły i gazowy.
 Ciała stałe mogą być: sprężyste, plastyczne, kruche.
 Ciała stałe mają określony kształt. Zmiana kształtu ciała stałego nie powoduje zmiany jego objętości.
 Ciecze nie mają określonego kształtu, maja określoną objętość – trudno ją zmienić. Są nieściśliwe.
 Gazy nie mają określonego kształtu ani objętości. Są ściśliwe i rozprężliwe.
13
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Uzupelnij tabelkę. Dobierz odpowiedni nr do pustego pola.
1.Mają określony kształt
2.Nie mają określonego kształtu
3.Mają określoną objętość
4. Nie mają określonej objętości
Ciała stałe
Ciecze
Gazy
Kształt
Objętość
2. Uzupełnij tabelkę dotyczącą właściwości różnych substancji, wpisując do odpowiedniej rubryki słowo
„łatwo” lub „trudno”.
Rodzaj substancji
Czy łatwo zmienić
kształt?
1. kamień
2. mleko w woreczku foliowym
3. powietrze wypełniające gumowy balon
3.Do ciał plastycznych można zaliczyć:
a) sprężynę, gumkę
b) glinę, kit
c) gumkę, plastelinę
d) kredę, plastelinę
4. Do ciał sprężystych zaliczamy:
a) kit, glinę
b) gumkę, łuk
c) łuk, plastelinę
d) kredę, sprężynę
5.Wspólną cechą cieczy i gazów jest:……………………….
6. Podstawowymi właściwościami cieczy są:
a) zmienny kształt i zmienna objętość
b) stały kształt i stała objętość
c) stały kształt i zmienna objętość
d) zmienny kształt i stała objętość
7. Łatwo zmienić objętość:
a) ciał stałych
14
objętość?
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
b) gazów
c) ciał stałych i gazów
d) ciał stałych i cieczy
8.Trudno zmienić kształt:
a) gazów i ciał stałych
b) cieczy i ciał stałych
c) cieczy i gazów
d) ciał stałych
9.Jak wykazać doswiadczalnie, że zmiana kształtu ciała nie powoduje zmiany jego objetości?
Knieczne przedmioty
Konieczne czynności i pomiary
10.Szklankę napełniono wodą. Co należy zrobić, aby wykazać, że ciecz nie ma własnego kształtu.
2.2. Zmiany stanów skupienia ciał
Przypomnienie
 Topnienie i krzepniecie substancji zachodzi w tej samej temperaturze, stałej dla danej substancji.
 Podczas topnienia zmienia się objętość ciała. Prawie wszystkie substancje krzepnąc zmniejszają swoją
objętość, zaś woda krzepnąc zwiększa swoja objętość.
 Ciecze szybciej parują w wyższej temperaturze.
 Para wodna skrapla się, jeśli zimne przedmioty przeniesiemy do ciepłego pomieszczenia.
 Wrzenie – gwałtowne parowanie cieczy w całej objętości. Zachodzi w ściśle określonej temperaturze,
zależnej od ciśnienia zewnętrznego. Przy wyższym ciśnieniu temperatura jest wyższa. Woda wrze w
temp. 1000 C przy normalnym ciśnieniu.
Topnienie
Krzepnięcie
Zmiana stanu
skupienia z ciekłego
w stały.
Zmiana stanu skupienia
z stałego w ciekły.
15
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
Parowanie
Skraplanie
Zmiana stanu
skupienia z ciekłego
w gazowy.
• Zjawisko zmiany
stanu skupienia,
przejścia substancji z
fazy gazowej w fazę
ciekłą. Przeciwieństw
parowania.
Sublimacja
Resublimacja
Przemiana fazowa
bezpośredniego
przejścia ze stanu
stałego w stan
gazowy z
pominięciem stanu
ciekłego.
Nazwa zjawiska
fizycznego
polegającego na
zmianie ciała
gazowego w stan
stały z pominięciem
stanu ciekłego.
suchy lód
16
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Wskaż błędne przyporządkowanie (rysunek 5):
Rys. 5
a) l - topnienie, 2 –parowanie
b) 2- parowanie, 3- resublimacja
c) 3-sublimacja, 1- topnienie
d) 1-topnienie, 3-resublimacja
2.Przyczyną pojawienia się zimą na drzewach szadzi jest zjawisko………………………….
3.Rozwieszona na mrozie mokra bielizna zamarza, a potem wysycha. Przyczyną jest zjawisko………
4.W chłodne poranki na trawie i na lisciach pojawia się rosa. Powstaje na skutek………………..pary wodnej
zawartej w powietrzu.
5.Kiedy zjawisko parowania wody w kałuży zachodzi szybciej w lipcu czy grudniu. Wyjasnij dlaczego?
6. Na szczytach Alp temperatura wrzenia wody jest: wyższa czy niższa
7.Podczas krzepniecia objetośc wody: a) wzrasta
b) maleje
c) nie zmienia się
2.3.Rozszerzalność temperaturowa ciał
Przypomnienie
 Ciała przy wzroście temperatury zwiększają swoją objętość, a przy obniżaniu temp. zmniejszają swoją
objętość. Wyjątek- woda ogrzewana w temp. od 00 C do 4 0C zmniejsza objętość, a powyżej 4 0C
zwiększa .
 Ciała wykonane z różnych substancji o jednakowych objętościach, ogrzewane o tę samą ilość stopni
rozszerzają się niejednakowo.
 Przyrost objętości ciała o określonej objętości początkowej ∆V ~ ∆t.
 Przyrost długości prętów i drutów ∆l ~ ∆t.
17
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
Anomalna rozszerzalność wody
1. Przy konstrukcji termometrów cieczowych wykorzystuje się zjawisko……………..
2. Jeżeli ogrzejemy 1 dm3 gliceryny o 1 0 C, to jego objętość wzrośnie o 0,49 cm3. Oblicz, o ile wzrośnie
objętość 2 dm3 gliceryny ogrzanej o 150 C
3. W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów długości stalowego pręta o długości początkowej 20 cm przy
ogrzewaniu o kolejne 50 0 C
l (mm)
∆t (0 C)
∆l (mm)
200
0
200,5
50
201
100
201,5
150
202
200
Na podstawie tabeli oblicz przyrosty długości ∆l pręta przy ogrzaniu o ∆t i wpisz do pustych rubryk
18
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4. Korzystając z tabeli w zadaniu 3. narysuj wykres zależności przyrostu długości stalowego pręta od przyrostu
temperatury.
5.Wyjasnij, dlaczego beton zbroi się stalowymi prętami?.
6.Podkreśl urządzenia, w których ma zastosowanie taśma bimetaliczna: żelazko, odkurzacz, termometr, piecyk
elektryczny.
3. Cząsteczkowa budowa ciał
3.1.Sprawdzamy prawdziwość hipotezy o cząsteczkowej budowie ciał
Przypomnienie
 Wszystkie ciała są zbudowane z cząsteczek, które są w ciągłym ruchu.
 Dyfuzja świadczy o cząsteczkowej budowie materii i nieustannym ruchu.
 Im wyższa temperatura, tym średnia szybkość cząsteczek jest większa. W danej temp. szybkości
poszczególnych cząsteczek są różne.
 Skala Kelvina, to skala bezwzględna. W tej skali nie ma ujemnych temperatur. W tej temp. ustaje ruch
cząsteczek.
 0K =-2730 C.
 T =t+2730
 t = T - 2730
19
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
Dyfuzja
1.Hipoteza to:
a) opis przebiegu zjawiska
b) przebieg zjawiska.
c) opis doświadczenia
c) przypuszczenie naukowe objaśniające zjawisko.
2.Ciała stałe w większości mają budowę krystaliczną, tzn. cząsteczki ułożone są regularnie.
a)prawda
b) fałsz
20
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
3.Temperatura 500K to…………………..0 C
4.Która z wymienionych substancji nie jest pierwiastkiem?
a)węgiel
b)woda
c)żelazo
5.Do menzurki wsypujemy kaszę, a następnie podobną objętość grochu. Zaznaczamy górny poziom, a następnie
mieszamy kaszę z grochem. Po wymieszaniu substancji poziom:
a) obniżył się
b) podniósł się
c) nie zmienił się
6.Ciecze i gazy w większości mają budowę krystaliczną
a)prawda
b)fałsz
7.W wyższej temperaturze zjawisko dyfuzji zachodzi wolniej, bo szybkości są mniejsze
a)prawda
b)fałsz
8. Dyfuzja w gazach jest dowodem:
a) ruchu cząsteczek
b) spoczynku cząsteczek
c) nie oddziaływania cząsteczek ze sobą
d) ustawania ruchu cząsteczek
9.W tej samej temperaturze dyfuzja zachodzi:
a) najszybciej w cieczach
b) najszybciej w gazach
c) najszybciej w ciałach stałych
d) jednakowo szybko w gazach i ciałach stałych
10.Pierwiastki to substancje składające się z:
a) różnych atomów
b) jednego rodzaju atomów
c) tylko z cząsteczek dwuatomowych
d) związków chemicznych
3.2.Siły międzycząsteczkowe
Przypomnienie
 Miedzy cząsteczkami wszystkich ciał działają siły zwane silami międzycząsteczkowymi.
 Siły międzycząsteczkowe działające między cząsteczkami tego samego rodzaju – to siły spójności.
 Siły międzycząsteczkowe działające między cząsteczkami różnych ciał– to siły przylegania.
 Napięcie powierzchniowe – zjawisko powstawania błonki na powierzchni cieczy wskutek działania sił
przylegania między cząsteczkami.
 Detergenty zmniejszają siły międzycząsteczkowe ułatwiając zmywanie naczyń i pranie.
21
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
22
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Siły międzycząsteczkowe są:
a) zawsze siłami przyciągania
b) zawsze siłami odpychania
c) zawsze siłami równoważącymi się wzajemnie.
d) siłami przyciągania lub odpychania w zależności od wzajemnego położenia cząsteczek danego ciała
2. Tworzenie się kropli wody to dowód:
a) przyciągania się cząsteczek
b) odpychania się cząsteczek
c) nie oddziaływania cząsteczek ze sobą
d) ustawania ruchu cząsteczek
3. Ciecze łatwo zmieniają kształt ponieważ:
a) oddziaływania miedzy cząsteczkami są duże
b) cząsteczki znajdują się blisko siebie
c) cząsteczki poruszają się z dużymi prędkościami
d) oddziaływania miedzy cząsteczkami są mniejsze niż w ciałach stałych
4. Ciała stałe trudno zmieniają kształt ponieważ:
a) oddziaływania międzycząsteczkowe są duże
b) oddziaływania międzycząsteczkowe są małe
c) cząsteczki znajdują się daleko od siebie
d) cząsteczki poruszają się z dużymi prędkościami
5.Gazy są ściśliwe ponieważ:
a) oddziaływania międzycząsteczkowe w gazach są duże
b) cząsteczki gazów znajdują się blisko siebie
c) odległości między cząsteczkami w gazach są duże
d) odległości między cząsteczkami nie wpływają na ściśliwość
6.Ciała stałe są mało ściśliwe ponieważ:
a) oddziaływanie między ich cząsteczkami są małe
b) odległości miedzy ich cząsteczkami są bardzo duże
c) odległości miedzy ich cząsteczkami są bardzo małe
d) odległości między ich cząsteczkami nie wpływają na ściśliwość
7.W czasie krzepnięcia wody:
a) zupełnie ustaje ruch cząsteczek
b)) cząsteczki poruszają się coraz prędzej
c) cząsteczki rozmieszczają się regularnie
d) ulega zniszczeniu regularne rozmieszczanie cząsteczek
8.Podczas parowania cząsteczki cieczy:
a) łączą się w większe grupy
b) rozmieszczają się regularnie
c) oddalają się od siebie
23
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
d) zbliżają się do siebie.
9.Jeżeli zetkniemy dwie wilgotne szybki powierzchniami, które wydają się gładkie, a pod mikroskopem są takie
jak pokazuje rysunek, to trudno je rozdzielić. Dzieje się tak dlatego, ze cząsteczki obu szybek:
a) przyciągają się z cząsteczkami cieczy (wody), które z kolei przyciągają się między sobą
b) są cząsteczkami tej samej substancji, a więc oddziałują ze sobą
c) zahaczają o siebie
d) podlegają działaniu ciśnienia atmosferycznego
10. Ziemniaka przekrojono na dwie połowy, a następnie połączono je przekrojonymi powierzchniami. Dlaczego
ziemniak „trzyma się” w całości.?
3.3.Różnice w cząsteczkowej budowie ciał stałych, cieczy i gazów
Przypomnienie
 Wszystkie ciała są zbudowane z atomów lub cząsteczek, które powstają z połączenia atomów.
 Substancja składająca się z jednakowych atomów to pierwiastek.
 Atomy różnych pierwiastków, łącząc się w przemianach chemicznych, tworzą cząsteczki różnych
związków chemicznych.
 Cząsteczki gazu poruszają się chaotycznie, odległości między cząsteczkami są duże, dlatego prawie się
nie przyciągają.
 Odległości między cząsteczkami cieczy są dużo mniejsze, stąd siły międzycząsteczkowe (spójności) są
większe. Nie są wystarczająco duże, by ciecze zachowywały kształt.
 Ciała stałe w większości mają budowę krystaliczną. Cząsteczki nie mogą swobodnie się poruszać.
Wykonują tylko drgania.

24
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Cząsteczkową budowę posiadają:
a) tylko ciecze i gazy
b) tylko ciecze i ciała stałe
c) tylko ciała stałe i gazy
d) ciecze, ciała stałe i gazy.
2.Lód, woda i para wodna zbudowane są z:
a) takich samych cząsteczek różnie rozmieszczonych
b) takich samych cząsteczek i tak samo rozmieszczonych
c) rożnych cząsteczek, jednakowo rozmieszczonych
d) różnych cząsteczek, różnie rozmieszczonych.
3.Rysunki przedstawiają modele budowy cząsteczkowej fragmentów substancji w następujących stanach
skupienia (w kolejności od lewej strony):
a) ciekłym, ciekłym, stałym
b) stałym, gazowym, stałym
c) stałym, gazowym, ciekłym
d) ciekłym, gazowym, stałym
4.Podaj trzy przykłady sił przylegania i trzy przykłady sił spójności.
5.Mamy dwie bryły substancji o podobnym wyglądzie. Jak należy postąpić, aby ustalić, która z nich ma budowę
krystaliczną, a która bezpostaciową?
3.4. Od czego zależy ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku?
Przypomnienie
 Gaz w zbiorniku wywiera parcie na jego ścianki: jest to wynik uderzeń cząsteczek gazu o ścianki.
 Ciśnienie w zbiorniku możemy zwiększyć:
 a)przy stałej objętości gazu –przez zwiększenie liczby cząsteczek, czyli zwiększenie masy gazu w
zbiorniku.
 b)przy stałej masie gazu w zbiorniku – przez: zmniejszenie objętości zbiornika, przez podwyższenie
temperatury gazu.
25
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.W naczyniu z przegrodą znajdują się dwa gazy X i Y (rysunek). Co stanie się po upływie dłuższego czasu od
chwili usunięcia przegrody P?
X
Y
2.Ciśnienie gazu o masie m wypełniającego zbiornik możemy zmniejszyć przez:
a)zwiększenie objętości zbiornika
b)podwyższenie temperatury gazu
c) zmniejszenie objętości zbiornika
3.Gaz znajdujący się w zamkniętym pojemniku wywiera na jego ścianki ciśnienie. Co stanic się z ciśnieniem
(wzrośnie, zmaleje, pozostanie bez zmian). Jeżeli:
a)
b)
c)
d)
e)
Zmiana warunków
zwiększymy ilość gazu w pojemniku
zmniejszymy ilość gazu w pojemniku
zwiększymy temperaturę gazu w pojemniku
zmniejszymy temperaturę gazu w pojemniku
zwiększymy objętość pojemnika.
Zmiana ciśnienia
26
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4.W cylindrycznym naczyniu, pod szczelnym tłokiem znajduje się gaz. Jeśli tłok obniżymy, to w tej samej
temperaturze liczba uderzeń cząsteczek na tłok i w ścianki naczynia, w jednej sekundzie:
a)nie zmieni się
b)wzrośnie
c)zmaleje
5.Dlaczego trudniej zmienić objętość cieczy niż gazu?
4.Jak opisujemy ruch?
4.1.Układ odniesienia
Przypomnienie
 Położenie ciała w przestrzeni można określić jedynie względem jakiegoś innego ciała zwanego układem
odniesienia ( ciałem odniesienia).
 Ciało porusza się, jeżeli w miarę upływu czasu położenie tego ciała zmienia się względem przyjętego
przez nas układu odniesienia.
 Jeżeli położenie to w miarę upływu czasu nie zmienia się, mówimy, że ciało pozostaje w spoczynku
względem tego układu odniesienia.
 Ruch i spoczynek są względne. Oznacza to, że w zależności od wyboru układu odniesienia to samo ciało
w tym samym czasie może znajdować się w spoczynku lub poruszać się i to w różny sposób.
 Opisując ruch, zawsze musimy dodać, względem jakiego układu odniesienia go opisujemy.
27
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Jadący rowerzysta względem roweru:
a) jest w spoczynku
b) jest w ruchu
2.Chłopiec jadący w tramwaju względem innych pasażerów: spoczywa czy jest w ruchu, a względem torów po
których jedzie tramwaj: jest w spoczynku czy jest w ruchu?
3.Co tzn., że ciało jest w spoczynku?
4. Co tzn., że ciało jest w ruchu?
28
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4.2.Tor ruchu, droga
Przypomnienie
 Torem ruchu nazywamy linię, którą zakreśla ciało wykonujące ruch.
 Ruch, którego torem jest prosta, nazywamy ruchem prostoliniowym, zaś ruch którego torem jest
dowolna krzywa, nazywamy ruchem krzywoliniowym.
 Długość toru między dwoma punktami nazywamy drogą przebytą przez ciało i oznaczamy symbolem
s.
 Jednostką drogi jest metr (1 m).
 Jeżeli ciało przemieszcza się wzdłuż osi X zgodnie z jej zwrotem, to przebyta droga jest równa s =∆x.
1.Tor ruchu ciała, na przykład samolotu, jest to:
a) zawsze linia prosta
b) droga przebyta przez ciało
c) jego przemieszczenie
d) linia zakreślona przez punkt reprezentujący poruszające się ciało.
2.W każdej sekundzie samochód przejeżdża 20m. Ile kilometrów przejedzie w ciągu 0,5 godziny?
3.Pocisk karabinowy porusza się z szybkością 800 m/s. Jaką drogę przeleci w ciągu 0,2 s?
4. W pierwszej sekundzie ruchu jednostajnego prostoliniowego ciało przebyło drogę 2m. Jaką drogę przebędzie
to ciało w czwartej sekundzie ruchu?
5.Jaką drogę przebyło ciało w czasie 1 minuty trwania ruchu jednostajnego prostoliniowego, jeżeli w czasie
czterech sekund ciało to przebyło drogę 20m?
29
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
6.Szybkość światła w próżni wynosi 300 000 km/s. Po jakim czasie dociera do nas światło ze Słońca, jeśli
średnia odległość Ziemi od Słońca wynosi 150 mln km?
7. Szybkość dźwięku w wodzie wynosi 1,4km/s. Jaka jest głębokość morza w miejscu, w którym płynie statek,
jeżeli wysłany sygnał echosondy powrócił po 0,3 s?
8. Ile wynosi czas (w sekundach) potrzebny do przebycia odcinka drogi 120 m przez pojazd poruszający się z
szybkością 108 km/h?
9.Ciało, które porusza się z szybkością 5m/s, po 10 sekundach jaką przebędzie drogę?
4.3.Ruch prostoliniowy jednostajny
Przypomnienie
 Ruchem prostoliniowym jednostajnym nazywamy taki ruch, którego torem jest prosta i w czasie
którego w dowolnych, ale jednakowych odstępach czasu przebywa jednakowe drogi.
 Droga przebyta przez ciało w czasie tego ruchu jest wprost proporcjonalna do czasu trwania ruchu.
 Wykresem zależności drogi od czasu s(t) w ruchu jednostajnym prostoliniowym jest półprosta
wychodząca z początku układu współrzędnych i nachylona pod katem ostrym do osi czasu.
 Opisując osie, można symbole używanych jednostek umieszczać w nawiasach np. s(km) oraz t(h, albo
po przecinku np. s, km oraz t, h.

30
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1. Z przedstawionego wykresu wynika, ze ciało porusza się z szybkością:
a) 0,5 m/s
b) 1 m/s
c) 2m/s
d) 4 m/s
2.Z wykresu oblicz i odczytaj:
a) przebytą drogę po 4s
b) drogę przebytą między 2s a 5s ruchu,
c) czas potrzebny na pokonanie drogi 10m
d) drogę, jaką przebyłoby to ciało po 10s ruchu
3.Z wykresu oblicz i odczytaj:
a) szybkość Joli (J)
b) szybkość (K)
c) drogę Konrada po 10s
d) różnicę dróg przebytych przez nich po 5s
5.Czas reakcji kierowcy określamy na około 0,75 s. Jaką drogę przejedzie w tym czasie samochód jadący z
szybkością 108 km/h?
31
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
6. Z zamieszczonego wykresu możemy odczytać,
że ciało w kolejnych trzech sekundach przebywało drogi……..
7. Z wykresu wynika, że przebyta przez ciało w czasie tego ruchu:
jest ……………………………do czasu trwania ruchu
4.4.Opisujemy ruch jednostajny prostoliniowy
Przypomnienie
 W ruchu jednostajnym prostoliniowym odbywającym się stale w tę samą stronę wartość prędkości
(czyli szybkość) informuje nas o tym, jaką drogę przebywa ciało w jednostce czasu.
 W przypadku ruchu ciała zgodnie ze zwrotem os x
V =∆x/t =s/t
 Jednostką szybkości jest 1 m/s.
 Drogę w ruchu jednostajnym prostoliniowym obliczamy ze wzoru
s = V × t, a czas t =s/v
 W ruchu jednostajnym prostoliniowym odbywającym się stale w tę samą stronę wykresem zależności
wartości prędkości od czasu v(t) jest półprosta równoległa do osi czasu.
 Drogę przebytą przez ciało w danym czasie obliczamy jak pole powierzchni prostokąta pod wykresem
v(t)
32
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Jeśli w jednakowych odstępach czasu ciało przebywa jednakowe odcinki drogi, to oznacza, że porusza się
ruchem:
a) jednostajnym
b) jednostajnie przyśpieszonym
c) niejednostajnym
d) jednostajnie opóźnionym.
2. Ruchem jednostajnym prostoliniowym nazywamy taki ruch, w którym:
a) prędkość zmienia się w czasie (rośnie lub maleje
b) prędkość ma stałą wartość
c) prędkość rośnie
d) prędkość maleje
3.W każdej sekundzie samochód przejeżdża 20m. Ile kilometrów przejedzie w ciągu 0,5 godziny?
a) 72.
b) 40.
c) 36.
d) 3,6.
33
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4.Z przedstawionego wykresu wynika,
że droga przebyta przez ciało w czasie 2 s wynosiła:………….
5.Samochód ciężarowy jedzie z szybkością 20 m/s. Ile wynosi ta szybkość wyrażona w km/h?
6.Wykres pokazuje zależność szybkości (V) od czasu (t) w ruchu pewnego ciała.
Jaką drogę przebyło to ciało w piątej sekundzie ruchu?
8. Pojazd porusza się z szybkością 20 m/s. Jaką drogę przebywa w czasie 5 minut?
9. Wielkością wektorową nie jest:
a) droga
b) przemieszczenie
c) prędkość chwilowa
d) przyśpieszenie.
4.4.1.Wartość prędkości (szybkość) ciała w ruchu jednostajnym prostoliniowym
Przypomnienie
 W ruchu jednostajnym prostoliniowym odbywającym się stale w tę samą stronę wszystkie cechy
prędkości są niezmienne.
 Wartość prędkości (szybkość) ciała informuje nas o tym, jaka drogę przebywa ciało w jednostce czasu.
Wartość prędkości obliczamy ze wzoru:
V =s/t
34
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Wykres przedstawia zależność przebytej drogi od czasu s(t) dla ruchu rowerzysty.
Rowerzysta jechał z szybkością ………………………….
2. Szybkość ciała poruszającego się ruchem jednostajnym prostoliniowym w pierwszej sekundzie wynosiła
0,1m/s. Jaką szybkość osiągnie to ciało po 10 s ruchu?
3.Szybkość dźwięku w powietrzu wynosi 340 m/s. W jakiej odległości od nas uderzył piorun, jeżeli dźwięk
usłyszeliśmy po 6 s od zobaczenia błysku. Szybkość światła jest dużo większa od szybkości dźwięku. Możemy
więc przyjąć, że błysk zobaczymy w chwili uderzenia pioruna.
4.Samochód przebył drogę 40km w ciągu 30 minut. Z jaką średnią szybkością poruszał się samochód?
5.Pociąg jadący ze średnią szybkością 60 km/h przebywa pewną trasę w ciągu 3 godzin. Z jaką średnią
szybkością musiałby pokonać tę trasę, aby przebyć ją w ciągu 2 godzin i 24 minut.
6.Klasa wybiera się na rajd pieszy po Roztoczu. Jedna z tras spacerowych liczy 14 km długości. Przyjmując że
uczniowie są w stanie poruszać się ze średnią szybkością 4km/h. Ile czasu potrzeba im na przebycie tej trasy?.
35
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
7. W czasie 20s samochód jechał z średnią szybkością 72km/h. Ile wynosi droga, którą przebył samochód w tym
czasie?
8. Samochód osobowy jechał po autostradzie ze średnią szybkością 80 km/h. Jaką trasę przejechał ten samochód
w ciągu 2,5 godziny?
9.Samochód jedzie ze średnią szybkością 72 km/h. Jaką drogę przejedzie w ciągu l minuty, a jaką w ciągu
l sekundy?
10.Piechur idzie ruchem jednostajnym z szybkością 1,5m/s. Jaką drogę przebędzie on w czasie 20 minut?
a) 2km
b) 1,8 km
c) 1,6km
11. Leniwiec, zwierzę zamieszkujące Amerykę Południową, porusza się z szybkością 2 m/min. Jaką drogę
pokona leniwiec w ciągu kwadransa?
12.Pociąg pospieszny porusza się ruchem jednostajnym z szybkością 25m/s. Jaką drogę przebywa w czasie
2 minut?
4.4.2.Prędkość w ruchu jednostajnym prostoliniowym
Przypomnienie
 Prędkość jest wielkością wektorową. W ruchu jednostajnym prostoliniowym odbywającym się stale
w tę samą stronę prędkość jest stała.

36
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Rowerzysta przebył w ciągu 10 minut drogę 1,2 km . Ile wynosi jego średnia szybkość ?
2. Samochód jedzie ze średnią szybkością 72 km/h. Wyraź tę szybkość w m/s.
a) 15m/s
b) 25m/s
c) 20 m/s.
3. Rowerzysta jedzie z szybkością 10 m/s. Wyraź tę szybkość w km/h.
a) 90km/h
b) 72km/h
c) 36km/h
4. Motocyklista jedzie z szybkością 15 m/s a samochód z szybkością 60 km/h. Który z tych pojazdów porusza
się z większą szybkością?
a) motocyklista
b) samochód
c) z jednakową szybkością
5.Struś to ptak ,który drogę 36 m potrafi przebiec w czasie 2 s. Szybkość strusia wynosi: (podaj ją w m/min
i w km/h).
a) 1080m/min 64,8km/h
b) 540m/min 72,km/h
c) 1000m/min 66,4km/h
6.Motocyklista jedzie z szybkością 72km/h, a człowiek idzie z szybkością 2m/s . Ile razy szybkość motocyklisty
jest większa od szybkości człowieka?
a) 10
b) 18
c) 36.
4.5. Średnia wartość prędkości (średnia szybkość). Prędkość chwilowa i jej
wartość
Przypomnienie
 W ruchach zmiennych prostoliniowych i krzywoliniowych posługujemy się pojęciem średniej wartości
prędkości (średniej szybkości). Obliczamy ją, dzieląc całkowitą drogę przebytą przez ciało przez czas
trwania ruchu
Vśr =sc /tc
 „Prędkość” oznacza w fizyce prędkość chwilową ( w danej chwili).
 Wartość prędkości chwilowej, czyli szybkość, można odczytać w każdej chwili, np. na skali
szybkościomierza.
37
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1.Motocyklista przejechał 50 km w lesie w ciągu trzech godzina następnie jechał 90 km szosą przez dwie
godziny. Ile wynosiła średnia szybkość motocyklisty na całej drodze?
2. W jakim czasie kolarz przebędzie odległość 5 km, jeżeli jedzie on z średnią szybkością 5 m/s?
3.Wykres przedstawia zależność drogi (s) od czasu (t) w ruchu pewnego pojazdu. Ile wynosiła jego szybkość w
przedziale czasu od t1 = 10min do t2 = 40min?
a) 20km/min
b) 2km/min.
c) 0,5km/min
d) zero, to znaczy, że pozostawał w spoczynku
4.Autobus przejechał trasę 300 km, z Warszawy do Tomaszowa Lubelskiego, w ciągu 5 godzin. Ile wynosiła
średnia szybkość autobusu na tej trasie ?
5. Samochód osobowy przejechał 30 km w ciągu 0,5 godziny, a autobus przejechał 120 km w ciągu 3 godzin.
Który pojazd poruszał się z większą szybkością?
a) osobowy
b) autobus
c) z jednakową szybkością
6. Jeden samochód przejechał 20 km w ciągu 45 minut, a drugi 15 km w ciągu 0,5 godziny. Który samochód
poruszał się z większą szybkością ?
a) pierwszy
b) drugi
c) z jednakową szybkością.
7. W sobotę chłopcy wybrali się na wycieczkę rowerową. Jadąc po lesie, przejechali 2 km w ciągu 0,5 godziny.
Następnie wyjechali na szosę i przejechali 13 km w ciągu l godziny. Ile wynosi średnia szybkość z jaką poruszali
się chłopcy na całej trasie?
8.Kierowcę jadącego z dość dużą szybkością zatrzymał policjant i mówi do kierowcy: „Płaci Pan mandat,
ponieważ przekroczył Pan dozwoloną na obszarze zabudowanym szybkością 60km/h,". Na to kierowca odrzekł:
„Nie mogłem przekroczyć tej prędkości, ponieważ jadę już ponad godzinę i nie przejechałem
60 km". O jakiej szybkością mówił policjant, a o jakiej kierowca?
38
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
a) chwilowej, średniej
b) średniej, chwilowej
c) chwilowej, chwilowej
9.Motocyklista, jadąc polną drogą, przejechał 5 km w ciągu 15 minut, a następnie wyjechał na szosę i w ciągu 30
minut przebył odległość 25 km. Średnia szybkość motocyklisty na całej trasie wynosi:
a) 40 km/h
b) 30km/h
c) 20km/h.
10.Samochód przebył pierwsze 300 km w ciągu 3 h, a następne 300km w ciągu 2h. Średnia szybkość samochodu
wynosiła:
a) 150km/h
b) 130km/h
c) 120km/h
11. Kilometrowy prosty odcinek toru pociąg przejechał ruchem jednostajnym z szybkością o wartości 120 km/h.
Ile wynosiła wartość prędkości chwilowej pociągu, gdy znajdował się dokładnie w połowie tego odcinka toru?
a) 1km/h
b) 60km/h
c) 120km/h
d) za mało danych do udzielania poprawnej odpowiedzi.
12. Samochód przez pierwsze 2 minuty jechał z szybkością 60km/h, a następne 2 minuty – z szybkością 120
km/h. Jaką drogę przebył samochód?
a) 3 km
b) 3,6 km
c) 6 km
d) 9km.
13. Pociąg ekspresowy wyjechał z Torunia o godzinie 1801, a do odległej o 51 km Bydgoszczy przyjechał o
godzinie 18 31. Z jaką średnią szybkością się poruszał?
a) 80,5 km/h
b) 85km/h
c) 102 km/h
d) 120km/h.
13.Traktor jedzie z szybkością 5 m/s. Ile wynosi ta szybkość wyrażona w kilometrach na godzinę?
a) 1,8
b) 18
c) 20
d) 40
14.Samochód przez pierwsze 2 minuty jechał z szybkością 60 km/h, a następne 2 minuty z szybkością 120 km/h.
Jaką drogę przebył samochód?
15. Ile wynosiła szybkość średnia ciała wykonującego ruch, którego wykres v (t) przedstawiono poniżej?
a)
b)
c)
d)
2,5m/s
3m/s
15m/s
18m/s.
39
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
16. Wykres przedstawia zależność drogi (s) od czasu (t) w ruchu zmiennym pewnego ciała. W którym z
wyodrębnionych (różnych) przedziałów czasu ciało to przebyło najdłuższą drogę?
a) w pierwszym
b) w drugim
c) w trzecim
d) w każdym przebyte drogi były takie same.
4.6. Ruch prostoliniowy jednostajnie zmienny
Przypomnienie
 Ruchem prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym nazywamy taki ruch, w którym w jednakowych
odstępach czasu szybkość ciała wzrasta o tę samą wartość, a jego tor jest odcinkiem prostej.
 Wykresem zależności szybkości od czasu w tym ruchu jest półprosta wychodząca z początku układu
współrzędnych, nachylona pod kątem ostrym do osi czasu.
wykres zależności drogi od czasu
wykres zależności szybkości od czasu
5
s zybkość
droga
4
3
2
1
0
0
0,5
1
1,5
2
2,5
7
6
5
4
3
2
1
0
0
1
czas
2
czas
przyspie sze nie
wykres zależności przyspieszenia od
czasu
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Ruch jednostajnie
przyspieszony wykresy
0
1
2
3
4
czas
1.Narysuj wykres zależności szybkości (V) od czasu (t) w ruchu jednostajnie przyśpieszonym.
2.Sanki podczas zjeżdżania z górki uzyskały szybkość 9 m/s w czasie 6 sekund od chwili rozpoczęcia ruchu.
Średnia wartość przyspieszenia sanek wynosi:
a)1,5 m/s2
b)2 m/s2
c)2,5 m/s2
d)3 m/s2.
3. Samochód uzyskał szybkość 72 km/h w czasie 10 sekund. Wartość przyspieszenia samochodu wynosi:
a) 2 m/s2
b) 1 m/s2
c) 1,5 m/s2
d) 2,5 m/s2
40
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
3. Samochód ciężarowy osiąga szybkość 72 km/h w ciągu 50 sekund od momentu rozpoczęcia ruchu, a
samochód osobowy do osiągnięcia tej samej szybkości potrzebuje 20 sekund. Średnie przyspieszenia samochodu
ciężarowego i osobowego wynoszą:
a) 0,4 m/s2 ; 1 m/s2
b) 0,4 m/s2 ; 1,5 m/s2
c) 0,2 m/s2 ; 1 m/s2.
d 0,2 m/s2; 1 m/s2.
4. Kierowca po wyjechaniu z terenu zabudowanego zwiększył szybkość samochodu z 54 km/h do 90 km/h w
ciągu 10 s. Samochód poruszał się z średnim przyśpieszeniem:
a) 1 m/s2.
b) 2 m/s2
c) 3 m/s2
d) 4 m/s2
5. Największe przyspieszenie, jakie może uzyskać pociąg, wynosi 0,5 m/s2. Jaką maksymalną szybkość może
uzyskać ten pociąg po upływie 10 sekund od rozpoczęcia ruchu i jak długo będzie trwało rozpędzanie tego
pociągu do szybkości 72 km/h?
a) 5 m/s2 40s
b) 5 m/s2 20s
c) 4 m/s2 40s
d) 4 m/s2 20s
6 Pociąg osiąga szybkość 90 km/h po upływie l minuty od chwili ruszenia z miejsca. Samochód osiąga tę samą
szybkość w czasie 15 sekund. Który z pojazdów ma większe przyspieszenie i ile razy?
a) samochód 4 razy
b) pociąg 4 razy
c) samochód 2 razy
d) pociąg 2 razy
7.Samochód zwiększył szybkość z 2 m/s2 do 10 m/s2 w ciągu 4 sekund. Przyśpieszenie tego samochodu
wynosiło:
a) 1 m/s2
b) 2 m/s2
c) 8 m/s2
d)12 m/s2
8.Samochód ruszając z miejsca ruchem jednostajnie przyspieszonym w czasie 20 s przebył drogę równą 200 m.
Jaką szybkość uzyskał samochód po tym czasie?
a)) 20 m/s
b) 10 m/s
c) 15 m/s
d) 25 m/s
9. Ciało poruszając się ruchem jednostajnie przyspieszonym po przebyciu drogi równej 25 cm uzyskało
szybkość 10cm/s. Ile czasu trwał ruch, jeżeli jego szybkość początkowa była równa zero?
a) 5s
b) 10s
c) 2 s
d) 15s
10.Ruszając ze stacji pociąg uzyskał szybkość równą 57,6 km/h na drodze 640m Zakładając, że ruch pociągu
był jednostajnie przyspieszony, jego przyspieszenie oraz czas, w którym uzyskał on tę szybkość wynosi:
a) 0,2 m/s2 80s
b) 0,4 m/s2 80s
c) 0,2 m/s2 40s
d) 0,4 m/s2 20s.
41
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
4.7. Przyspieszenie
przyspieszonym
ciała
w
ruchu
prostoliniowym
jednostajnie
Przypomnienie
 Wartość przyspieszenia obliczamy, dzieląc przyrost szybkości przez czas, w którym ten przyrost
nastąpił.
a = ∆v/t =v-v0 /t

Wielkość ta informuje nas, o ile wzrasta szybkość ciała w jednostce czasu.
Jednostką wartości przyspieszenia jest 1 m/s2. .
 Jeśli ciało poruszające się ruchem jednostajnie przyśpieszonym w chwili początkowej spoczywało (V0
=0), to po czasie t wartość prędkości tego ciała jest równa

V=a×t
 W ruchu jednostajnie przyśpieszonym wartość przyspieszenia jest stała; a = const.
 Ciała spadające poruszają się ruchem jednostajnie przyspieszonym o wartości g =10 m/s2 –
przyspieszenie to nosi nazwę przyspieszenia ziemskiego
42
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
1. Lekkoatleta wystartował do biegu na 100 m z przyspieszeniem 5 m/s2 i biegł tak przez 2 s. Jaką drogę w tym
czasie przebiegł?
2. Wykres przedstawia zależność drogi (s) od czasu (t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym po linii prostej
pewnego ciała. Ile wynosiła wartość przyspieszenia tego ciała, jeżeli jego prędkość początkowa była równa
zero?
3. Pociąg ruszył ze stacji i jechał z przyspieszeniem o stałej wartości 0,5m/s2. Który z wykresów odpowiada
temu ruchowi, jeżeli trwał on 5 sekund?
a) I
b) II
c) III
d) IV
4. Samolot sanitarny, by unieść w powietrzu ,musi osiągnąć szybkość 180 km/h. Ile trwa rozbieg takiego
samolotu na pasie startowym długości 0,5 km i ile wynosi przyspieszenie na rozbiegu? (ruch samolotu jest
jednostajnie przyśpieszony)
a) 20s; 2,5m/s2
b) 30s; 2,5m/s2
c) 10s; 2,5m/s2
d) 40s; 2,5m/s2
5.W pierwszej sekundzie od chwili rozpoczęcia ruchu jednostajnie przyspieszonego przyspieszenie ciała
wynosiło 1,2 m/s2. W trzeciej sekundzie trwania tego ruchu przyśpieszenie będzie wynosić:
a) 4,8 m/s2
b) 3,6 m/s2
c) 2,4 m/s2
d) 1,2 m/s2
43
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
6.Ze stanu spoczynku pojazd rozpoczął ruch jednostajnie przyśpieszony prostoliniowy i po 5 sekundach
osiągnął szybkość 4m/s. Jaką szybkość miał po dalszych 10s?
a) 2m/s
b) 12m/s
c) 20m/s
d) 40m/s
7.Pierwsze ciało poruszało się z przyśpieszeniem o wartości 2 cm/s2, drugie 2 m/min2, trzecie 2 km/h2. Które z
tych ciał miało przyspieszenie o największej wartości?
a) pierwsze
b) drugie
c) trzecie
d) wartości przyspieszeń ciał były jednakowe
8. Ciało przebyło drogę równa 3m w czasie 3 sekund. Wartość przyśpieszenia tego ciała (jeżeli jego szybkość
początkowa była równa zero) wynosi:
a) 0,5 m/s2
b) 1 m/s2
c) 2 m/s2
d) 4 m/s2
9.Pierwszy człon rakiety Saturn, która zawiozła pierwszych ludzi na Księżyc pracował około 160 s i nadał
rakiecie szybkość około 14km/h. Średnie przyspieszenie ruchu rakiety wynosi:
a) 87,5 m/s2
b) 57,8 m/s2
c) 77,5 m/s2
d) 97,5 m/s2
10.W pierwszej sekundzie ruchu jednostajnie przyśpieszonego pewnego ciała jego szybkość wzrosła o 0,2 m/s.
Ile wyniesie przyrost szybkości tego ciała w następnej sekundzie?
a) 0,1m/s
b) 0,2 m/s
c) 0,4 m/s
d) 0,6 m/s
 4.8. Droga w ruchu jednostajnie przyśpieszonym
1.Jaką drogę przebywa startujący samolot, który w ciągu 10 sekund osiąga szybkość 216 km/h?.
2. Korzystając z wykresu zależności szybkości (v) od czasu (t) w ruchu pewnego ciała oblicz, jaką drogę
przebyło to ciało w drugiej sekundzie ruchu.
44
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
a)
b)
c)
d)
12m
9m
6m
4,5m.
3. Ciało w ruchu jednostajnie przyśpieszonym przebyło w czasie 5 s od początku ruchu drogę 12m. Jaką
przebędzie ono drogę w tym ruchu w czasie 9s?
a) 39m
b) 49m
c) 59m
d) 69m
4. Pojazd ruszył ruchem jednostajnie przyśpieszonym i w czasie 3 sekund przebył drogę 9m. Jaką drogę przebył
w drugiej sekundzie?
a) 3m
b) 5m
c) 7m
d) 9m
5.Motocyklista rozpoczął ruch jednostajnie przyśpieszony po linii prostej (V0=0) i w pierwszej sekundzie tego
ruchu przejechał 2 metry. Ile metrów przejechał w drugiej sekundzie?
a) 8
b) 6
c) 4
d) 2
6.Motocyklista ruszając z miejsca ruchem jednostajnie przyśpieszonym w czasie dwóch sekund przebył drogę
4m. Ile metrów przejechał w pierwszej sekundzie?
a) 0,5m
b) 1m
c) 2m
d) 4m
7 Pociąg ruszając ruchem jednostajnie przyspieszonym przebył w piątej sekundzie drogę równą 1,8 m. W jakim
czasie przebędzie pierwsze 20 m drogi?
8.Czas spadania ciała z pewnej wysokości wynosił 2 s. Ile wynosi wysokość z jakiej spadło ciało.
Przyspieszenie ziemskie wynosi około 10 m/s2 ?
a) 20m
b) 25m
c) 30m
d) 15m
9.Jak długo spada kamyk upuszczony z wysokości 45 m, jeśli opór powietrza pominiemy? (g 10 m / s2).
a) 45s
b) 9s
c) 4,5s
d) 3s
10.Czas swobodnego spadku w próżni różnych ciał z tej samej wysokości jest:
45
Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie
a) zależny od ich mas
b) zależny od ich kształtu i wielkości powierzchni
c) zależny od ich rodzaju
d) jednakowy dla wszystkich ciał.

4.9.Ruch jednostajnie opóźniony
wykres zależności drogi od czasu
droga
Ruch jednostajnie opózniony - cechy
30
25
20
15
10
5
0
Ruch jednostajnie
opózniony wykresy
0
2
4
6
czas
 szybkość maleje o tę samą wartość w każdej
jednostce czasu
wykres zależności przyspieszenia od
czasu
wykres zależności szybkości od czasu
 przyspieszenie ma stałą ujemna wartość
 przyrosty drogi maleją z upływem czasu
3
przys pies ze nie
szybkość
4
2
1
0
0
1
2
3
4
0
-0,5 0
1
2
3
4
-1
-1,5
-2
-2,5
czas
czas
1.Motocyklista jadący z szybkością 72km/h spostrzegł na swej drodze przeszkodę i rozpoczął natychmiast
hamowanie. Udało mu się zatrzymać motocykl tuz przed przeszkodą po czasie hamowania 5 s. Droga
hamowania i opóźnienie w ruchu motocyklisty wynosi:
a) 50m 4 m/s2
b) 100m 4 m/s2
c) 150m 4 m/s2
d) 250m 4 m/s2
2.Kula lecąca z szybkością 400 m/s uderza w ziemny nasyp i zagłębia się w nim na głębokość 40 cm. Średnie
opóźnienie ruchu kuli wewnątrz nasypu oraz czas zagłębiania się kuli w nasyp wynosił:
a) 200 000 m/s2 0,002s
b) 200 000 m/s2 0,01s
c) 400 000 m/s2 0,01s
d) 200 000 m/s2 0,04 s
3.Samochód jedzie po ulicy z szybkością 54 km/h .Jak długo będzie trwało hamowanie samochodu do chwili,
gdy się zatrzyma, jeżeli maksymalne opóźnienie ruchu samochodu wynosi 5 m/s2 ?
4. Samochód poruszający się z szybkością 72 km/h podczas hamowania ma średnie opóźnienie ruchu równe 2,5
m/s2. Ile wynosił czas oraz droga hamowania samochodu do zatrzymania się samochodu?.
46