Przeciwciała przeciw cytoplazmie neutrofilów

Immunodiagnostyka
chorób z autoagresji
dr n. med. Joanna Makowska
Choroby z autoagresji
Narządowo swoiste
 Choroba Hashimoo
 Ch. Gravesa Basedowa
 Ch. Addisona
 Niedokrwistość złośliwa
 Poliendokrynopatie
 Cukrzyca
 Nieswoiste zapalenia jelit
 Nużliwość mięśni
 Stwardnienie rozsiane
 etc
Narządowo nieswoiste

Kolagenozy





Toczeń
Twardzina
Zapalenie skórnomięśniowe
Zapalenia naczyń
Niedokrwistość
autoimmunohemolityczna
Diagnostyka chorób z autoagresji
Przede wszystkim wywiad i badanie
przedmiotowe !!
W przypadku większości chorób z
autoagresji wykrycie „markerów
immunologicznych” – autoprzeciwciał jest
pomocne ale nie jest konieczne do
rozpoznania danej jednostki chorobowej
Kryteria rozpoznania RZS







sztywność poranna trwająca minimum 1 godzinę
utrzymująca się przez co najmniej 6 tygodni
obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący się przez
minimum 6 tygodni
obrzęk stawów nadgarstkowych,
śródręcznopaliczkowych i międzypaliczkowych
bliższych, utrzymujący się przez minimum 6 tygodni
symetryczny obrzęk stawów, utrzymujący się
minimum 6 tygodni
typowe dla RZS zmiany w RTG
guzki reumatoidalne
czynnik reumatoidalny (RF) w surowicy
Zespół Churga Straussa






Astma
Eozynofilia >10%
Mono lub polineuropatia
Zagęszczenia miąższowe w płucach
Nieprwidłowości w zatokach przynosowych
Eozynofile obecne pozanaczyniowo
Dlaczego w diagnostyce głównie
opieramy się na badaniu
podmiotowym i przedmiotowym




Mała swoistość i czułość wykonywanych badań
Brak szerokiej dostępności
Niektóre przeciwciała występują w różnych
jednostkach chorobowych (patrz ANA i ANCA)
Obecność przeciwciał u osób z innymi
nieautoimmunologicznymi chorobami: osoby
starsze, przewlekłe zakażenia, nowotwory,
krweni
Diagnostyka chorób narządowo
nieswositych

Oznaczanie przeciwciał przeciwjądrowych

Oznaczanie przeciwciał przeciw cytoplazmie
neutrofilów

Biopsja
Immunofluorescencja
Immunofluorescencja
bezpośrednia
F
F
F
Ag
Antygen
tkankowy
F
F
F
Emisja
światła
Ag
Przeciwciało
Sprzężone z
fluorochromem
UV
Immunofluorescencja
bezpośrednia
Lupus band test
Wykrywa obecność
złogów immunoglobulin i
dopełniacza na granicy skórnonaskórkowej osób z toczniem
Ograniczenia:
Fałszywie dodatni: trądzik
różowaty……
Badanie ANA
Badanie ANA met. immunofluorescencji
pośredniej na kom. Hep2
Wykrywanie poszczególnych
przeciwciał
dsDNA- met immunofluorescencji
pośredniej na Crithidium lucillae
Wykrywanie rozpuszczalnych
Antygenów jądrowych
•ELISA
•Podwójna immunodyfuzja
•Western blott
Immunofluorescencja pośrednia
Skoniugowane z fluorochromem przeciwciała
F
F
F
Przeciwciała w
badanej surowicy
+
Ag
Ag
F
F
F
Antygen tkankowy
(Hep-2, Crithidium lucillae, neutrofile)
Ag
UV
W jaki sposób oznaczamy obecność
przeciwciał przeciwjądrowych?
- Pobranie krwi
- Wyizolowanie surowicy
- Nałożenie surowicy na komórki Hep-2
-Dodanie przeciwciał znakowanych fluoronchromem
-Odczytanie reakcji pod mikroskopem fluorescencyjnym
Co możemy zobaczyć pod
mikroskopem
Typ świecenia homogenny
Typ świecenia obwodowy
Typ świecenia plamisty
Inne metody wykorzystywane w
oznaczaniu autoprzeciwciał

ELISA- metoda immunoenzymatyczna
Znakowane
Ig
Ig w
Surowicy
pacjenta
Antygen w fazie
stałej
Ag
Stała faza
(dołek)
ELISA
Na podstawie natężenia barwy i krzywej wzorcowej z
wzrastającymi rozcieńczeniami można wyliczyć
stężenie przeciwciał w badanej surowicy
Reakcja
Zmiana koloru
Brak reakcji
Podwójna immunodyfuzja- wykrywanie
ENA
Częściowa
zgodność
antygenów
Zgodność
antygenów
Brak zgodności
Jak interpretować wynik badania
przeciwciał przeciwjądrowych?

Co to jest miano przeciwciał?

Który pacjent ma dodatnie miano przeciwciał
przeciwjądrowych pacjent A (wynik 1:80) czy
pacjent B wynik 1 :640)?

Czy przeciwciała przeciwjądrowe mogą
występować u osób nie chorujących na choroby
autoimmunologiczne?
Jak interpretować wynik badania
przeciwciał przeciwjądrowych?

Co to jest miano przeciwciał?


Który pacjent ma dodatnie miano przeciwciał
przeciwjądrowych pacjent A (wynik 1:80) czy pacjent B
wynik 1 :640)?


Miano przeciwciał to największe rozcieńczenie surowicy badanej, w
którym występuje reakcja antygen-przeciwciało
Pacjent B
Czy przeciwciała przeciwjądrowe mogą występować u osób
nie chorujących na choroby autoimmunologiczne?

Tak: osoby po 70rż, kobiety w ciąży, osoby z WZWB, chorobami
nowotworowymi, krweni osób chorujących na ch.
Autoimmunologiczne, przelwkełe zakażenia etc
O czym mówią typy
świecenia?
Typ świecenia
obwodowy/homogenny
Typ obwodowy


Typ świecenia obwodowy: charakterystyczny dla
przeciwciał przeciw ds. DNA- toczeń układowy
W celu potwierdzenia – wykonanie badania IF na
Crithidium lucillae lub met ELISA





Bardzo rzadko u osób zdrowych
Czasem w niskich mianach u osób z twardziną i RZS
Korelują z aktywnością choroby i odpowiedzią na leczenie
Dobry marker aktywności choroby
Wysokie miana- wzrost ryzyka nefropatii toczniowej
Crithidium lucillae
Typ plamisty- przeciwciała przeciw
rozpuszczalnym antygenom
jądrowym
Dalsze wykrywanie poszczególnych
typów antygenów
- metoda ELISA
- immundyfuzji
- Western blott
O czym mówią typy świecenia

Typ plamisty- rozpuszczalne antygeny jądrowe-ENA
Sm
20-40%
SLE
Ro
40-95%
20-60%
100%
Z. Sjogrena
SLE
Toczeń noworodków
La
40-95%
10-20%
z. Sjogrena
SLE
Scl-70
25-75%
Twardzina uogólniona
Anty RNP
95-100%
MCTD
Anty Jo-1
25-35%
Zapalenie wielomięsniowe
antyPM/SCl
50-70%
Twradzina z dermatomyositis
Anty Mi-2
10-20%
Zapalenie skórno-mięsniowe
Typ centromerowy

Twardzina ograniczona
Przeciwciała Sm (kompleks
rybonukleoproteiny)


Swoiste dla SLE (u 30% pacjentów)
Korelują z występowaniem zmian nerkowych i zmiany w OUN
Przeciwciała antyfosofolipidowe


Nieswoiste
Czynnik ryzyka zakrzepów- zatorów, trombocytopenii i poronień
Przeciwciała anty RNP


10-20% osób z SLE
Korelują z psychozami, z zapaleniem mięśni
Przeciwciała przeciw Ro




40% pacjentów z SLE
Podostra skórna postać tocznia
Korelują z nadwrażliwością na światło i włóknieniem płuc,
zmianami hematologicznymi
Nieswoiste również w zespole Sjogrena, RZS i twardzinie
Przeciwciała przeciw La


15% pacjentów z SLE
Nieswoiste również w zespole Sjogrena, RZS i twardzinie
Przeciwciała przeciw histonom

Nieswoiste

U 50% pacjentów z SLE

Ponad 90% pacjentów z toczniem polekowym




Izoniazyd
Hydralazyna
Prokainamid
fenytoina
Przeciwciała
przeciwjądrowe
Mięśniowo Specyficzne
-Charakterystyczne dla PM i DM
-Anty Jo-1,
-anty SRP
- anty Mi-2
Przeciwciała towarzyszące
-anty Ro, La
Anty PMScl,
Anty U1-RNP
anty U2-RNP
Anty Ku
Przeciwciała mięśniowo specyficzne
Jo-1 syntetaza histydylowa tRNA- 20% dermatomyositis
wiążą się z włóknieniem płuc, gorączką,
objaw Raynauld, zapalenie stawów
SRP- 5% pacjentów
ciężka postać oporna na leczenie
Ostry początek PM
zajęcie mięśnia sercowego
Mi-2- 10-20%
odpowiadająca na leczenie
związana ze zmianami skórnymi
Zespoły nakładania
MCTD- mieszana choroba
tkanki łącznej
SLE + twardzina + DM
Przeciwciała U1RNP
Twradzinopodobne zapalenie
Mięśni
Twardzina + polymiositis
PM/Scl
Zapalenie wielomięśniowe z przeciwciałami
przeciw tRNA syntetazie
DM+ twardzina+ włóknienie płuc
Przeciwciała Jo -1 (przeciw tRNA syntetazie)
Przeciwciała przeciw
cytoplazmie neutrofilów
ANCA
ANCA- przeciwciała przeciw cytoplazmie
neutrofilów
c-ANCA
Przeciw proteinazie 3
90% pacjentów z ziarniniakiem
Wegenera
Ale też
Mikroskopowe zapalenie naczyń40%
Z Churga Strausa 10%
p-ANCA
Głównie przeciw
metyloproteinazie
•w zespole Churga Straussa
•mikroskopowe zapalenie
naczyń
•kłębuszkowe zapelenia nerek
•Reakcje autoimmunologiczne
polekowe
Przeciwciała antyfosfolipidowe

Przeciwciała anty beta2-GPI, przeciw
ptrombinie, przeciwciała antykardiolipinowe,
antykoagulant toczniowy (LA)
Przydatność kliniczna

Zespół antyfosfolipidowy (małopłytkowość +
zakrzepica +poronienia)- przeciwciała LA i
przeciwciała antykardiolipidowe

Małopłytkowość samoistna

SLE
Ich obecność- skłonność do zakrzepów
Czynnik reumatoidalny
Przeciwciało klasy IgM (85%), rzadziej klasy IgG,
IgA lub IgE skierowane przeciwko fragmentowi
Fc własnego IgG
Można go oznaczać w
surowicy, płynie stawowym,
płynie z j. osierdzia, opłucnej
Metody oznaczania RF
Met. półilościowe
 Odczyn Waalera-Rosego- hemaglutynacja
 Odczyn lateksowy- aglutynacja
Metody ilościowe
 Nefelometria
 ELISA (można oznaczać RF w różnych
klasach)
Wartosc kliniczna
RF w niskich mianach może być wykrywany w
zdrowej populacji, zwłaszcza u osób starszych
RF w pierwszych okresach choroby może być
ujemny
RF najwcześniej pojawia się w płynie stawowym,
potem w surowicy
Kiedy RF może być dodatni?
1.
2.
3.
4.
5.
Choroby reumatyczne
Przewlekłe choroby zapalne wątroby i płuc
Choroby nowotworowe
Zakażenia: AIDS, mononukleoza, gruźlica,
trąd
Stan po szczepieniu
Przyczyny wyników fałszywie
ujemne

Blokowanie reakcji przez endogenne IgG

Bardzo duże stężenie RF

Pacjent leczony sterydami
Przeciwciała przeciw cyklicznemu
cytrulinowemu peptydowi (anty
CCP)

W zapaleniu dochodzi do cytrulinizacji białek
wimentyny ( w makrofagach) i fibryny

Zmodyfikowane białka tworzą antygeny przeciw
którym produkowane są przeciwciała antyCCP

Oznaczanie metodą ELISA
Przydatność kliniczna antyCCP





Czułość 48% swoistość 98%
Serologiczny marker wczesnego RZS
Też u pacjentów z seronegatywnym RZS
Mogą poprzedzać wystąpienie pierwszych
objawów wiele lat
Ich obecność- skłonność do powstawania
nadżerek i aktywniejszej postaci choroby
Choroby narządowo
swoiste
Przeciwciała przeciwtarczycowe

Przeciw TSH receptorowi

Przeciw tyreoperoksydazie

Przeciw tyreoglobulinie
Przeciw receptorowi dla TSH

Testy II generacji z rekombinowanym ludzkim rec dla
TSH
Metoda ELISA, RIA

Przydatność kliniczna:




Rozpoznanie choroby Gravesa- Basedowa (czułość 95%, swoistość
98%)- U pacjentów nie leczonych lekami przeciwtarczycowymi !!
Rozpoznanie orbitopatii gdy nie towarzyszy jej nadczynność tarczycy
W ciąży ocena ryzyka przejściowej nadczynności tarczycy u dziecka
Przeciw tyreoperoksydazie



Odpowiadają kiedyś oznaczanym
antymikrosmalnym
Rozpoznanie autoimmunologicznego podłoża
niedoczynności tarczycy (98%)
Zapalenie autoimmunologiczne tarczycy
przebiegające z eutyreozą
Uwaga: też dodatnie w ch. Gravesa- Basedowa
(70%)i podostrym zapaleniu tarczycy (10%)
 Czasem obecne u osób zdrowych (zwłaszcza
starszych)

Przeciwciała przeciw tyreoglobulinie

Pomocnicza rola w diagnostyce
autoimmunologicznego zapalenia tarczycy z
niedoczynnością (gdy anty TPO ujemne)

Weryfikacja oznaczeń tyreoglobuliny u
pacjentów monitorowanych po leczeniu raka
tarczycy




ICA- przeciw różnym antygenomoznaczanie met. Immunofluorescencji
pośredniej
Anty GAD65- przeciw dehydrogenazie
kwasu glutaminowego
IA-2, IA-2 beta- przeciw fosfatazom
tyrozyny
IAA Przeciw insulinie endogennej
Metoda ELISA, RIA
Przeciwciała przeciwwyspowe
Przydatność kliniczna



Potwierdzenie rozpoznania tła
autoimmunologicznego cukrzycy typu I
(obecność 2 typów przeciwciał, wraz z upływem
czasu miano Ig spada)
Odróżnienie LADA od cukrzycy typu II
Poszukiwanie osób o zwiększonym ryzyku
rozwoju cukrzycy (badania naukowe, nie
przydatne klinicznie)
Przeciwciała przecinadnerczowe


Choroba Addisona- przeciwciała przeciw 21
hydroksylazie- nie mają dużego znaczenia
klinicznego, inne przeciwciała przeciw 17
hydroksylazie i 20-21 liazie nie są rutynowo
oznaczane
Podłoże autoimmunologiczne w 70-90%
przewlekłej niewydolności kory nadnerczy
Przeciwciała przeciw receptorowi dla
acetylocholiny


Miastenia-u 75% chorych, zwłaszcza w
przypadku uogólnionych objawów
Wynik fałszywie dodatni
Zespół miasteniczny Lambert-Eatona
 Grasiczak bez miastenii
 Leczeni penicylaminą
 Rak drobnokomórkowy płuca

Choroby wątroby

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby




Typ I przeciwciała ANA i przeciw mięsniom gładkim SMAlepsze rokowanie, lepsza odp na GKS
Typ II przeciwciała przeciw LKM1 (ant. Mikrosomalny
wątroby i nerek)- bardziej agresywne, gorsza odpowiedź na
GKS, często z innymi ch. autoimmunologicznymi
Przewlekłe stawrdniające zapalenie dróg żółciowych
p-ANCA 30-80% , też ANA i SMA
Przewlekła marskość żółciowa- przeciwciała przeciw
mitochondrialne- AMA -90-95%, ANA i SMA (2030%)
Celikia



Przeciwciała przeciendomysialne
(immunofluorescencja)
Przeciwciała przeciw translutaminazie tkankowej
(ELISA) w klasie IgA (wyklucz niedobór IgAwynik fałszywie ujemny)
Kiedyś badano przeciwciała przeciw gliadynie
ale zbyt mała swoistość i czułość- obecnie się
nie wykonuje
Nieswoiste zapalenia jelit

Choroba Leśniowskiego- Crohna- przeciwciała
ASCA przeciw Saccharomyces cerevisae-60%

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego- pANCA60%
Autoimmunologiczne zapalenie
żołądka i choroba Addisona
Biermera


Ig przeciw czynnikowi wewnętrznemu czułość
70%, swositość>95%
Ig przeciw komórkom okładzinowym- u 90%
ale mniej swoiste niż anty IF
Dziękuję za uwagę