(patrz ryc. 1.17), dendryty, aksony bezmielinowe oraz

FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZ¸OWIEKA JAKO ZINTEGROWANEJ CA¸OÂCI
UK¸AD NERWOWY
OBWODOWY
(patrz ryc. 1.17), dendryty, aksony bezmielinowe oraz komórki glejowe i naczynia krwionośne. Istotę białą tworzą
Mózg
skupione w wiązki aksony z osłonką mielinową i znajdujące się między nimi komórki glejowe. Na rycinie 8.6
Rdzeƒ
przedstawiono przekrój poprzeczny przez rdzeń. Kanał
kr´gowy
środkowy, znajdujący się wewnątrz rdzenia, wypełnia
płyn mózgowo-rdzeniowy. Składa się on z wody i niektórych składników osocza krwi. Jego zadaniem jest
ochrona rdzenia kręgowego przed wstrząsami i urazami.
Płyn ułatwia także wymianę substancji odżywczych
i zbędnych produktów metabolizmu między tkanką nerwową a krwią. Od rdzenia kręgowego odchodzi 31 par
nerwów rdzeniowych, których rozgałęzienia docierają
do wszystkich części ciała. Największym nerwem w twoim ciele jest nerw rdzeniowy zwany nerwem kulszowym.
Nerwy obwodowe
Jest on grubości ołówka; dociera do stawu biodrowego
przechodzà we
i biegnie wzdłuż nogi. Neurony w rdzeniu stanowią cenw∏ókna nerwowe
i docierajà do
trum koordynacyjne łuków odruchowych (patrz dalej). Inwszystkich cz´Êci
ną ważną funkcją rdzenia kręgowego jest przewodzenie
cia∏a
impulsów z mózgu do różnych części ciała oraz w stronę
przeciwną.
Nawet niewielkie uszkodzenie rdzenia kręgowego ma
Ryc. 8.5. Uk∏ad nerwowy
tragiczne następstwa. Mózg traci bowiem połączenie z częściami ciała unerwiacz∏owieka jest zbudowany
nymi przez nerwy odchodzące od rdzenia poniżej miejsca uszkodzenia. Wynikiem
z cz´Êci oÊrodkowej
jest paraliż (bezwład) tych części ciała.
i obwodowej
OÂRODKOWY
Mózg. Stanowi część ośrodkowego układu nerwowego; leży w jamie czaszki. Jest
to centrum gromadzące i przetwarzające informacje. Mózg człowieka jest największy i najbardziej rozwinięty wśród mózgów wszystkich zwierząt; zawiera on
około 1012 (tysiąc miliardów) neuronów i taką samą liczbę komórek glejowych.
Istota szara w mózgu jest skupiona w części obwodowej, pod nią znajduje się
istota biała (odwrotnie niż w rdzeniu kręgowym). Każdy z neuronów tworzy
w mózgu połączenia synaptyczne z mniej więcej tysiącem innych neuronów. Możesz więc wyobrazić sobie, jak niezmiernie skomplikowana i gęsto upakowana jest
Ryc. 8.6. Rdzeƒ kr´gowy
sieć połączeń w mózgu. To dzięki istnieniu tej skomplikowanej sieci mózg jest
sk∏ada si´ z istoty szarej
siedliskiem świadomości, wrażeń, pamięci i inteligencji.
i otaczajàcej jà istoty bia∏ej
Mózg (ryc. 8.7) z zewnątrz chronią twarde kości czaszKana∏ Êrodkowy
ki. Dodatkowo jest on otoczony warstwą błon zwanych
oponami mózgowymi. Przestrzeń między oponami a mózgiem wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy, który – podobnie jak w wypadku rdzenia kręgowego – pełni funkcje
ochronne i pośredniczy w wymianie substancji z krwią.
W mózgu występują liczne włosowate naczynia krwionośne (patrz rozdz. 5.), za pomocą których jest on zaopatryNerw rdzeniowy
Nerw rdzeniowy
wany w tlen i glukozę. Dzięki specyficznej budowie ścian
Istota bia∏a Istota szara
132
Uk∏ady nerwowy i dokrewny regulujà i kontrolujà czynnoÊci organizmu
Przestrzeƒ
wype∏niona p∏ynem
Opony
mózgowe
Pó∏kule
mózgowe
KoÊci czaszki
Podwzgórze
Przysadka
Mó˝d˝ek
Pieƒ mózgu
Rdzeƒ
kr´gowy
Ryc. 8.7. Mózg cz∏owieka
chronià z zewnàtrz twarde
koÊci czaszki
Fot. S. Camazine & S. Trainor/Photo
Researchers/BE&W
tych naczyń do neuronów w mózgu nie przedostają się niepożądane substancje zawarte we krwi. Na przykład niektóre rozpuszczone we krwi aminokwasy, mające
właściwości neuroprzekaźników, mogłyby wpływać na funkcjonowanie znajdujących się w mózgu komórek nerwowych. To rozgraniczenie układów krwionośnego
i nerwowego nosi nazwę bariery krew-mózg.
W mózgu człowieka można wyróżnić kilka obszarów, w których są zlokalizowane charakterystyczne funkcje. Do najważniejszych obszarów należą: pień mózgu, podwzgórze, móżdżek i półkule mózgowe.
Pień mózgu leży u podstawy mózgu, a jego przedłużenie łączy mózg z rdzeniem kręgowym. Znajdujące się w nim skupienia komórek nerwowych tworzą
ośrodki kontrolujące rytm pracy serca, ciśnienie krwi i wentylację płuc.
Podwzgórze stanowi niewielki obszar w podstawie przedniej części mózgu.
Zawiera ośrodki termoregulacji, decyduje o uczuciu głodu i sytości, kontroluje i reguluje poziom cukrów, aminokwasów i jonów. W podwzgórzu znajdują się także ośrodki kontrolujące emocje (np. agresję, zachowania związane
Pole czuciowe
otrzymuje informacje
z ró˝nych cz´Êci cia∏a,
m.in. ze skóry
Pole s∏uchowe
odpowiada za s∏yszenie
i kojarzenie s∏uchowe
Ryc. 8.8. Ró˝ne obszary
kory mózgowej majà
odmienne funkcje
www.wsip.com.pl
Pole wzrokowe
decyduje o widzeniu,
kojarzeniu wzrokowym
Pole ruchowe
kontroluje mi´Ênie
zale˝ne od woli
Dodatkowe pole
ruchowe
Pole odpowiedzialne
za osobowoÊç, myÊli
i inteligencj´
OÊrodek mowy
Pole smakowe
decyduje o odczuwaniu
smaków
Mó˝d˝ek
odpowiada za postaw´
i równowag´ cia∏a oraz
koordynuje z∏o˝one ruchy
133