PROGRAM - Siteor.pl
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007 - 2013 PROJEKT Kwiecień 2007 r. Wykonawca: SPIS TREŚCI Instytut Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o. Białystok, ul. Św. Rocha 5 lok. 202 1.WSTĘP ................................................................................................................................... 5 Telefon 085 744 51 87...................................................................................................................... 5 1.1/ fax: Wprowadzenie e-mail: [email protected] 1.2 Podstawa opracowania ......................................................................................................... 5 www.izr.pl 1.3 Główne założenia programu................................................................................................. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 1.4 Cel programu ........................................................................................................................ 6 1.5 Zawartość programu ............................................................................................................. 6 1.6 Zakres programu .................................................................................................................. 6 2.CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA. ........................................................................................... 7 2.1 Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu ................................................................... 7 2.1.1 Położenie ..................................................................................................................... 7 2.1.2 Budowa geologiczna.................................................................................................... 8 2.1.3 Rzeźba terenu .............................................................................................................. 9 2.1.4 Gleby ........................................................................................................................... 9 2.1.5 Klimat ........................................................................................................................ 10 2.1.6Flora ............................................................................................................................ 11 2.1.7 Fauna ......................................................................................................................... 11 2.2 Gospodarka......................................................................................................................... 11 2.2.1 Rolnictwo................................................................................................................... 12 2.3 Demografia i procesy społeczne ........................................................................................ 12 2.4 Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy ......................................................... 14 2.4.1 Zasoby wodne ............................................................................................................ 14 2.4.2 Obszary chronione, rezerwaty ................................................................................... 15 2.5 Infrastruktura techniczna .................................................................................................... 17 2.5.1 Drogi .......................................................................................................................... 17 2.5.2 Zaopatrzenie w wodę ................................................................................................. 18 2.5.3 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków .......................................................................... 19 2.5.4 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja .......................................................... 19 2.5.5 Urządzenia ochrony powietrza .................................................................................. 20 2.6 Finanse ............................................................................................................................... 20 3. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............... 21 3.1 Uwarunkowania zewnętrzne Programu ............................................................................. 21 3.1.1 Polityka Ekologiczna Państwa................................................................................... 22 3.1.2 Integracja z Unią Europejską ..................................................................................... 24 3.1.3 Polityka i strategia województwa mazowieckiego .................................................... 26 3.1.4 Założenia ochrony środowiska dla powiatu siedleckiego ......................................... 31 4. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOMANICE DO 2013 ROKU ................................................................................................................................ 39 4.1 Gminne limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska ....................................................................................................................... 39 4.2 Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Domanice ................................ 40 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ............................................................................................................................................ 45 5.1 Jakość wód i stosunki wodne ............................................................................................. 45 5.1.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 45 5.1.2 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ................................................................ 46 5.1.3 Program poprawy dla obszaru: Jakość wód i stosunki wodne .................................. 47 5.1.4 Program operacyjny dla obszaru: Jakość wód i stosunki wodne .............................. 51 5.2 Powietrze atmosferyczne.................................................................................................... 52 5.2.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 52 5.2.2 Zanieczyszczenie powietrza ...................................................................................... 52 5.2.3 Program poprawy dla obszaru: Powietrze atmosferyczne ......................................... 53 5.2.4 Program operacyjny dla obszaru: Powietrze atmosferyczne ..................................... 55 2 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.3 Hałas ................................................................................................................................... 56 5.3.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 56 5.3.2 Zagrożenie środowiska hałasem ................................................................................ 56 5.3.3 Program poprawy dla obszaru: Hałas i wibracje ....................................................... 57 5.3.4 Program operacyjny dla obszaru: Hałas .................................................................... 59 5.4 Promieniowanie elektromagnetyczne ................................................................................ 60 5.4.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 60 5.5 Poważne awarie i zagrożenia naturalne ............................................................................. 61 5.5.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 61 5.5.2 Program poprawy dla obszaru: Poważne awarie i zagrożenia naturalne ................... 62 5.5.3 Program operacyjny dla obszaru: poważne awarie i zagrożenia naturalne ............... 64 6. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ................................................................ 65 6.1 Ochrona przyrody i krajobrazu .......................................................................................... 65 6.1.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 65 6.1.2 Program operacyjny dla obszaru: Ochrona przyrody i krajobrazu ............................ 65 6.1.3 Program operacyjny dla obszaru: Ochrona przyrody i krajobrazu ........................... 67 6.2 Gleby .................................................................................................................................. 67 6.2.1 Stan aktualny ............................................................................................................. 67 6.2.2 Program operacyjny dla obszaru: Gleby ................................................................... 67 6.2.3 Program operacyjny na lata 2007 – 2013 dla obszaru: Gleby ................................... 69 7. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII........................................................................................................................... 70 7.1 Racjonalizacja użytkowania wody do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych .............. 70 7.2 Zmniejszenie zużycia energii ............................................................................................. 70 7.3 Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ..................................................... 72 7.4 Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji ............................................ 73 8. EDUKACJA EKOLOGICZNA ........................................................................................ 74 8.1 Edukacja ekologiczna formalna (szkolna) ......................................................................... 74 8.2 Edukacja ekologiczna pozaszkolna .................................................................................... 75 8.3 Program operacyjny dla obszaru: Edukacja ekologiczna ................................................... 77 9. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................................................................ 78 9.1 Zasady ogólne .................................................................................................................... 78 9.2 Limity krajowe ujęte w „II Polityce ekologicznej państwa” .............................................. 80 9.3 Podział limitów krajowych na limity wojewódzkie i powiatowe ...................................... 81 9.4Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów gminnych ............................ 82 9.5Programy regionalne i lokalne na sąsiednich obszarach ..................................................... 83 10. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM 84 10.1 Monitoring stanu środowiska ........................................................................................... 84 10.2 Monitoring polityki ekologicznej ..................................................................................... 84 10.3Zarządzanie programem .................................................................................................... 85 10.4Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów .................................................................................. 85 10.5 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu ...................... 86 3 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 11. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU .................................................................................................................... 88 12. SPIS TABEL ..................................................................................................................... 90 TABELA 1 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GMINIE DOMANICE W 2005 R 12 ........................................................................................................................... 90 TABELA 2 LUDNOŚĆ GMINY DOMANICE W LATACH 2001 – 2005 /WG GUS/ 13 90 TABELA 3 LUDNOŚĆ GMINY DOMANICE WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W 2005 R. /DANE WG GUS/ 13 ...................................................................... 90 TABELA 4 RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 2001 – 2005 W GMINIE DOMANICE /DANE WG GUS/ 14................................................................................. 90 TABELA 5 STAN DRÓG W GMINIE DOMANICE W 2004 R /DANE WG GUS/ 17 ... 90 TABELA 6 WYDAJNOŚĆ WODOCIĄGÓW W GMINIE DOMANICE W 2006 R. 18 90 TABELA 7 STAN OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW DOMANICE W 2006 R. 19 ............... 90 TABELA 8 SYTUACJA FINANSOWA GMINY DOMANICE (TYS. ZŁ.) 20 ................ 90 TABELA 9 ZESTAWIENIE OCEN JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH OBJĘTYCH MONITORINGIEM DIAGNOSTYCZNYCM W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIEM W 2005 R. 45 ................................................................................. 90 TABELA 10 JAKOŚĆ WÓD PRZEPŁYWAJĄCYCH PRZEZ GMINĘ DOMANICE OBJĘTYCH MONITORINGIEM W 2001 R. 46 .......................................................... 90 TABELA 11 ZADANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU 66 ............................................................................................................................................ 90 1. WSTĘP 1.1 Wprowadzenie Celem programu ochrony środowiska jest pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałanie zagrożeniom, które mogą wystąpić w przyszłości. „Program ochrony środowiska Gminy wiejskiej Domanice” jest zarówno długoterminowym planem strategicznym do 2013 r., jak również planem wdrożeniowym na lata 2007-2009. W myśl art. 17 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz.U. Nr 62, poz. 627, z póź. zm.) niniejszy program ochrony środowiska został opracowany zgodnie z polityką ekologiczną państwa. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w tej polityce oraz realizację zasad, oraz stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska. 1.2 Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa zawarta przez Instytut Zrównoważonego Rozwoju z Urzędem Gminy w Domanicach. 4 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Podstawa prawna opracowania Opracowanie Programu ochrony środowiska Gminy wiejskiej Domanice wynika z art. 17 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2005 r. Nr 113, poz. 954 z późn. zm.) - nakładającego na gminę obowiązek opracowania ww. programu. Programy są opracowywane na szczeblu gminnym. Projekt gminnego programu ochrony środowiska uchwala Rada Gminy. 1.3 Główne założenia programu W związku z istniejącą ścisłą współzależnością pomiędzy stanem środowiska, jakością jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano: a) podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, b) podejście integralne, dotyczące określenia działań niezbędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, związanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy. 1.4 Cel programu Program ochrony środowiska przedstawia wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco: HARMONIJNY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ GMINY, PRZY RACJONALNYM WYKORZYSTANIU ZASOBÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO, ISTNIEJĄCEGO MAJĄTKU TRWAŁEGO, POTENCJAŁU INFRASTRUKTURALNEGO I PRODUKCYJNEGO. 1.5 Zawartość programu a) Identyfikacja najważniejszych walorów środowiska naturalnego i zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia środowiska. b) Wskazanie działań inwestycyjnych, organizacyjnych oraz edukacyjnych zmierzających do poprawy stanu środowiska i zachowania równowagi ekologiczno – społeczno – gospodarczej zgodnie z wymogami polityki ekologicznej państwa i dyrektywami UE. c) Oszacowanie niezbędnych nakładów na inwestycje proekologiczne oraz ustalenie priorytetów i źródeł ich finansowania. 5 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 d) Ułatwienie starań o pomoc finansową podejmowanych przez władze samorządowe i podmioty gospodarcze w instytucjach krajowych i zagranicznych na realizację zadań proekologicznych. 1.6 Zakres programu Program swoim zakresem obejmuje następujące zagadnienia: a) Ochronę środowiska przyrodniczego, b) Gospodarkę leśną, c) Gospodarkę wodną, d) Ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami, e) Bezpieczeństwo ekologiczne, f) Kształtowanie świadomości ekologicznej, Propagowanie proekologicznych form działalności gospodarczej. 2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA. 2.1 Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu 2.1.1 Położenie Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Domanice leży na obszarze Niziny Południowo-podlaskiej, w obrębie Obniżenia Podlaskiego, należącego do Platformy Wschodnioeuropejskiej. Gmina Domanice położona jest w powiecie siedleckim należącym do województwa mazowieckiego. Gmina znajduje się w południowej części powiatu siedleckiego i wschodniej część województwa mazowieckiego, graniczy z gminami: od północnego-zachodu Skórzec,od zachodu z gminą Wodynie, od południa graniczy z gminami Stoczek Łukowski i Łuków, a od wschodu z gminą Wiśnie. Obszar gminy obejmuje 47 km2 do składu administracyjnego gminy wchodzi 14 sołectw o obszarze (ha): Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Sołectwo Powierzchnia (ha) 222 455 318 437 624 Czachy Domanice Domanice Kolonia Emilianówka Kopcie 6 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Olszyc-Folwark Olszyc Szlachecki Olszyc Włościański Pieńki Podzdrój Przywory Duże Przywory Małe Śmiary Kolonia Zażelazna 426 545 144 128 83 624 143 325 213 Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Domanice Rysunek 1 Lokalizacja Gminy Domanice w Powiecie Siedleckim Źródło: http://www.oisiedlce.pl/~kodsiedlce/mapa/mapa_powiat_siedlecki_lewa.html 2.1.2 Budowa geologiczna Gmina Domanice leży w obrębie jednostki geologicznej zwanej Obniżeniem Podlaskim, należącej do Platformy wschodnioeuropejskiej. Na starszych utworach zalegają morskie osady trzeciorzędu w postaci oligoceńskich piasków glaukonitowych oraz piasków z wkładami iłów, mioceńskie iły, piaski i mułki z wkładkami węgla brunatnego oraz plioceńskie iłki i mułki z przewarstwieniami piasków drobnych. Ponad utworami trzeciorzędu zalegają pokłady czwartorzędowe. Obszar gminy pozostawał w zasięgu trzech zlodowaceń: i środkowopolskiego. 7 6 6 podlaskiego, południowopolskiego PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Z okresu stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego pochodzi glina zwałowa występująca na znacznej powierzchni gminy. Na glinie zalegają moreny czołowe. W strefie marginalnej lądolodu powstało rozległe obniżenie powytopiskowe. Gmina Domanice znajdowała się pod wpływem działalności wód fluwioglacjalnych, płynących doliną marginalną pod czołem lądolodu. W okresie zlodowacenia bałtyckiego obszar gminy znajdował się w strefie peryglacjalnej, gdzie następowała silna denudacja wysoczyzny morenowej powodująca obniżanie wzniesień, łagodzenie stoków, wypełnianie obniżeń. W przypowierzchniowej warstwie gruntów (do głębokości 4,5 m) występują utwory plejstoceńskie (gliny, piaski i żwiry morenowe, piaski i żwiry wodnolodowcowe), oraz utwory holoceńskie (piaski i mułki rzeczne, torfy bagienne i piaski eoliczne). Na przeważającej części obszaru gminy w rozległym obniżeniu powytopiskowym zajmującym północno-zachodnią część gminy, w dolinach i obniżeniach terenu występują utwory holoceńskie – są to namuły i piaski rzeczne. Znaczne powierzchnie zajmują torfy o miąższościach powyżej 1 m. Na pozostałym obszarze gminy Domanice występują głównie piaski i żwiry wodnolodowcowe. Są to piaski drobne z domieszką żwirów oraz piaski pylaste lub drobne średniozagęszczone o miąższościach do około 1,5 m. W rejonach wsi Domanice, Kopcie, Przywory Duże i Zażelazna występują gliny, piaski i żwiry morenowe. Są to gliny piaszczyste miejscami plastyczne o miąższości powyżej 4,5 m. We wsiach Kopcie, Przywory małe, Przywory Duże i Domanice w obrębie pagórków moreny czołowej występują piaski, żwiry i gliny. 2.1.3 Rzeźba terenu Współczesna rzeźba terenu gminy Domanice ukształtowana została w wyniku działalności czynników rzeźbotwórczych z okresu zlodowacenia środkowopolskiego oraz procesów denudacyjnych z okresu zlodowacenia bałtyckiego. Rzeźba terenu gminy jest słabo zróżnicowana. Na przeważającym obszarze gminy występuje wysoczyzna polodowcowa, stanowi ona powierzchnię płaską, miejscami falistą o wysokościach względnych ok. 5 m i spadkach terenu do 5%. Północno-zachodnią część gminy zajmuje rozległe obniżenie powytopiskowe, które zostało utworzone w strefie marginalnej lądolodu. Jego cechą charakterystyczną jest dość 8 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 wyrównane zabagnione dno. Przez teren obniżenia przepływa rzeka Kostrzyń. Wokół obniżenia występują płaskie poziomy akumulacyjne wyniesione ok. 2 m ponad jego dno. Na urozmaicenie rzeźby terenu gminy wpływają pagórki moreny czołowej i wydmy. Pagórki moreny czołowej występują w rejonach wsi Przywory Małe, Przywory Duże, Kopcie i Olszyc. Wydmy występują na północ od wsi Zażelazna oraz przy północnej, południowej i zachodniej granicy gminy. 2.1.4 Gleby Gleby gminy Domanice są słabo zróżnicowane. Skałą macierzystą gleb gminy są utwory lodowcowe i wodnolodowcowe (głównie piaski) oraz utwory współczesne (mady, torfy, mursze). Wśród gruntów ornych przeważają gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane utworzone z piasków słabogliniastych. Pod względem przydatności rolniczej zalicza się je do kompleksów: żytniego słabego i żytniego bardzo słabego. W rejonie wsi Domanice, Olszyc Szlachecki i Emilianów występują gleby pseudobielicowe utworzone z piasków gliniastych lekkich, zaliczane są one do kompleksu żytniego dobrego. W dolinach i obniżeniach terenu występują gleby hydrogeniczne: torfowe, murszowotorfowe i murszowo-mineralne zaliczane do kompleksów użytków zielonych średnich i słabych. 2.1.5 Klimat Obszar gminy Domanice leży w środkowej części regionu Mazowiecko-Podlaskiego. Region ten cechuje się wpływami ostrego klimatu kontynentalnego, wyrażającymi się dużymi rocznymi amplitudami temperatury powietrza, krótką wiosną, stosunkowo długim i ciepłym latem oraz długą i chłodną zimą. Średnia temperatura lipca wynosi – 18,2°C, średnia temperatura stycznia wynosi -3,2°C, zima trwa średnio około 97 dni, natomiast lato około 98 dni. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi – 74. Średnia roczna temperatura na obszarze gminy Domanice wynosi 7,4°C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 17,6 – 18,2°C, najzimniejszym miesiącem jest styczeń, którego średnia temperatura wynosi -4,3 do -4,9°C. W ciągu roku występuje około 130 dni z przymrozkami, które sporadycznie mogą występować również w maju i we wrześniu. Dni mroźnych (o temperaturze maksymalnej poniżej 0°C) jest średnio 53, a dni bardzo mroźnych (z temperaturą poniżej -10°C) jest 27. 9 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Okres bezprzymrozkowy trwa około 155 dni, a okres wegetacyjny 210 dni. Czas zalegania pokrywy śnieżnej trwa około 110 dni, a jej ustąpienie przypada zazwyczaj na koniec marca. Średnia względna roczna wilgotność powietrza wynosi 81%. Największa wilgotność powietrza przypada na miesiące zimowe (od listopada do marca) z maksimum przypadającym na grudzień – 89%. Najniższa wilgotność powietrza występuje wiosną i latem – w maju osiąga wartość 72%. Średnia roczna wartość zachmurzenia na obszarze gminy Domanice kształtuje się na poziomie 6,8 stopnia pokrycia nieba (w skali 10-cio stopniowej). Największe zachmurzenie przypada na okres zimowy, w listopadzie wynosi 8,5 stopnia, a najmniejsze w czerwcu i wrześniu – 5 stopni. Średnia roczna wielkość opadów atmosferycznych na obszarze gminy wynosi 560 mm. Najniższe opady notuje się w okresie od stycznia do kwietnia – około 30 mm miesięcznie. Maksimum opadów przypada na lipiec, kiedy średnia miesięczna wynosi 80 mm. Na terenie gminy Domanice przeważają wiatry zachodnie, około 15% wiatrów pochodzi z tego kierunku. średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,0 m/sek. Wiatry silne i bardzo silne występują rzadko i pochodzą z kierunku zachodniego. 2.1.6 Flora Na obszarze gminy Domanice nie występują duże kompleksy leśne. Największe z nich zajmują 150-200 ha i stanowią fragmenty większych kompleksów leśnych rozciągających się poza granicami gminy. Szczególne znaczenie (z przyrodniczego punktu widzenia) mają doliny rzeczne. Na obszarze gminy Domaniece jest to dolina rzeki Kostrzyń. Z zespołów łąkowych i pastwiskowych powierzchniowo dominują łąki owsicowe, ostrożeniowe i zbiorowiska ziołoroślowe złożone z wysokich roślin dwuliściennych. Miejscami, głównie w torfiankach występują zbiorowiska wodne i szuwarowe. Na całym obszarze łąk w dolinie Kostrzynia występują łozowiska, najczęściej w formie niewielkich kęp i na obrzeżach olsów. Ze zbiorowisk leśnych najczęściej występują olsy i łęgi olszowo-jesionowe. 2.1.7 Fauna Obszar gminy Domanice charakteryzuje się krajobrazem rolniczym, w związku z czym na jej obszarze występują gatunki typowo polne lub charakterystyczne dla półotwartego krajobrazu rolniczego np. zając szarak, mysz polna, lis. 1 0 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Największa liczba gatunków ptaków skupia się w dolinie rzeki Kostrzyń i są to gatunki typowe dla łąk i łozowisk. Oprócz gatunków licznych w takich środowiskach, jak skowronek polny, pliszka żółta, świergotek łąkowy, czajka, występują gatunki rzadkie, takie jak: bekas kszyk, rycyk, cyranka, derkacz, przepiórka i inne. Ze względu na dużą powierzchnię, łąki są często wykorzystywane jako miejsce żerowania przez bociany białe i czarne oraz kilka gatunków ptaków drapieżnych gnieżdżących się w pobliskich lasach. 2.2 Gospodarka Na terenie gminy Domanice znajduje się ogółem 97 podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON, w tym: W sektorze publicznym: – podmioty gospodarki narodowej – 8, – państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego – 5 W sektorze prywatnym – podmioty gospodarki narodowej – 89, – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 80, – stowarzyszenia i organizacje społeczne – 3 2.2.1 Rolnictwo Gmina Domanice ma charakter typowo rolniczy, ponad ¾ jej powierzchni zajmują użytki rolne 3542 ha, co stanowi 75,4% powierzchni ogólnej gminy. Lasy i grunty leśne zajmują powierzchnię 829 ha, co stanowi 17,6% powierzchni całkowitej gminy. Ponad połowę powierzchni gminy zajmują grunty orne 51,1% powierzchni gminy. W gminie przeważają gleby pseudobielicowe, w większości powstałe na piaskach całkowitych. Gleby te charakteryzują się odczynem kwaśnym i niską przyswajalnością składników pokarmowych dla roślin. Gleby gminy Domanice znajdują się głównie w kompleksach żytnich dobrym i słabym, zaś użytki zielone występują przeważnie w kompleksie średnim. Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w gminie Domanice w 2005 r Rodzaj użytkowania Powierzchnia w ha % powierzchni Powierzchnia ogólna gminy 4697 100 Użytki rolne w tym: 3542 75,4 Grunty orne 2400 51,1 11 0,2 Sady 1 1 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Łąki 984 21,0 Pastwiska 147 3,1 Lasy i grunty leśne 829 17,6 Pozostałe grunty i nieużytki 326 7,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.stat.gov.pl. bank danych regionalnych 2.3 Demografia i procesy społeczne W gminie Domanice mieszkało w według stanu na 31 XII 2005 roku ogółem 2704 osób, w tym 1353 kobiety i 1351 mężczyzn. Na 100 mężczyzn w gminie przypadało 100,1 kobiet. Udział ludności gminy w ogólnej liczbie ludności powiatu wynosił w 2005 r. 3,34%. Tabela 2 Ludność gminy Domanice w latach 2001 – 2005 /wg GUS/ Lata 2003 2004 2001 2002 Liczba ludności 2798 1398 1400 2760 1374 1386 2743 1373 1380 2732 1373 1359 Liczba mężczyzn Liczba kobiet Liczba ludności w 81279 81252 81095 81156 powiecie Siedleckim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl/bdr/ 2005 2704 1351 1353 81030 Gęstość zaludnienia na obszarze gminy w 2005 r. wynosiła 58 osób/km 2. Dla porównania gęstość zaludnienia w powiecie siedleckim wynosiła w 2005 r. 50 osób/km2. Przyrost naturalny w 2005 r. mierzony w liczbach bezwzględnych był dodatni i wynosił -17 osób (urodzeń było 22, zaś zgonów było 39). Ruch naturalny ludności w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2005 roku kształtował się następująco: urodzeń żywych było 8,1; zgonów 14,3; przyrost naturalny w 2005 wynosił -6,3/1000 ludności. Ludność gminy Domanice w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym w roku 2005 stanowiła 82,69% ogółu mieszkańców gminy (w tym: w wieku produkcyjnym było 55,92%, przedprodukcyjnym 26,77%), natomiast w wieku poprodukcyjnym 17,31%. Wielkości te są bardzo istotne z punktu widzenia możliwości tworzenia miejscowych rynków pracy. Liczba ludności gminy w wieku poprodukcyjnym w stosunku do 100 osób w wieku produkcyjnym w 2005 roku wynosiła 31,0 i jest zbliżona do wskaźnika dla powiatu siedleckiego (stosunek ten wynosił 30,1 do 100). Szczegóły dotyczące struktury ludności przedstawiają poniższe tabele. 1 2 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Tabela 3 Ludność gminy Domanice według ekonomicznych grup wieku w 2005 r. /dane wg GUS/ Gmina Domanice Wyszczególnienie Ludność % Ogółem 2704 100,0 W tym w wieku: Przedprodukcyjnym Produkcyjnym 724 1512 26,77 55,92 Poprodukcyjnym 468 17,31 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl/bdr/ Na obszarze gminy Domanice od 2001 roku sukcesywnie spada liczba mieszkańców. W 2002 roku ubyło 38 osób w stosunku do roku poprzedniego, a w 2005 roku ubyło 94 osoby w stosunku do danych z 31 grudnia 2001 r. Przyrost naturalny w gminie Domanice jest stale ujemny. Tabela 4 Ruch naturalny ludności w latach 2001 – 2005 w gminie Domanice /dane wg GUS/ Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 Małżeństwa 17 10 23 18 25 Urodzenia 47 36 22 39 22 Zgony 25 39 21 30 39 Przyrost naturalny +22 -3 +1 +9 -17 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl/bdr/ 2.4 Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy 2.4.1 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Obszar gminy Domanice położony jest w dorzeczu Bugu i odwadniany głównie przez rzekę Kostrzyń (dopływ Liwca). Wschodnia część gminy odwadniana jest przez rzekę Muchawkę, uchodzącą również do Liwca. Rzeka Kostrzyń wypływa z rozległego obszaru bagienno-torfowego w okolicy Domanic, na wysokości około 170 m npm. Przepływa przez rozległe obniżenie powytopiskowe pomiędzy wsiami Przywory Małe i Kopcie. Na tym odcinku jest uregulowany i ma charakter rowu melioracyjnego. Kostrzyń oraz jego bezimienne dopływy tworzą na terenie gminy dość dobrze rozwiniętą sieć hydrograficzną. 1 3 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Na obszarze gminy Domanice sieć naturalnych wód stojących stanowią niewielkie oczka śródbagienne o zmiennym poziomie lustra wody, uzależnionym od pory roku i ilości opadów atmosferycznych oraz wypełnione wodą (głównie po roztopach i ulewnych deszczach) dna zagłębień bezodpływowych stanowiące pozostałości po jeziorkach polodowcowych. Większe zbiorniki wodne na terenie gminy nie występują. Antropogenicznymi zbiornikami wód stojących są wyrobiska potorfowe (głównie w dolinie Kostrzynia) oraz zbiorniki przeciwpowodziowe. Wody podziemne Pod wyglądem hydrogeologicznym gmina Domanice leży w obrębie Niecki Mazowieckiej zbudowanej z utworów kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu. Główny poziom wodonośny tej jednostki związany jest z piętrem trzeciorzędowym. Utwory trzeciorzędowe zalegają na dużych głębokościach, a wody tej warstwy charakteryzują się zwiększoną zawartością związków żelaza i manganu, w związku z czym dla celów pitnych wymagają uzdatnień. Na obszarze gminy brak jest studni ujmujących wody z warstwy trzeciorzędowej. Ludność gminy zaopatruje się w wodę głównie z pierwszego poziomu wodonośnego, pochodzącego z piaszczystych utworów czwartorzędowych. Głębokość zalegania pierwszego poziomu wodonośnego uzależniona jest od budowy geologicznej, przepuszczalności gruntów i rzeźby terenu. Najpłycej (0-1,0 m ppt) poziom ten występuje w obniżeniu powytopiskowym, w dolinach rzek i cieków, dolinkach erozyjno-denudacyjnych i obniżeniach terenu. Wahania zwierciadła tej warstwy wodonośnej uzależnione są od wahań wody w rzekach oraz od intensywności zasilania wodami opadowymi i roztopowymi. Na obszarach wysoczyzny morenowej pierwszy poziom wodonośny występuje głębiej niż 2 m ppt. Zasilany jest przez wody opadowe i roztopowe z wyjątkiem tych miejsc, gdzie na powierzchni znajdują się utwory nieprzepuszczalne. W obrębie dolin, a szczególnie obniżenia powytopiskowego, pierwszy poziom wodonośny nie jest izolowany. Na pozostałych obszarach poziom ten jest dobrze izolowany. Występujący na przeważającej części obszaru gminy brak trudno przepuszczalnej warstwy izolującej wody pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami z zewnątrz sprawia, że wody te są zanieczyszczone i chemicznie i bakteriologicznie. 1 4 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 2.4.2 Obszary chronione, rezerwaty Na obszarze gminy Domanice do roku 1999 utworzono następujące obszary i obiekty prawnie chronione: 1. Obszary chronionego krajobrazu. Zostały powołane na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Siedlcach Nr XVII/99/86 z dnia 28.10.1986 r. Utworzono wówczas 7 obszarów, z których dwa – Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu i Siedlecko-Węgrowski Obszar Chronionego Krajobrazu – znajdują się częściowo w granicach gminy Domanice. 2. Pomniki przyrody (jeden pomnik – głazowisko składające się z 30 głazów). Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest między Łukowem, a Stoczkiem Łukowskim, obecnie w granicach województwa mazowieckiego i lubelskiego zajmując powierzchnię 22.890 ha. W granice obszaru wchodzą fragmenty 5 gmin: Łukowa, Stoczka Łukowskiego, Wodyń, Wiśniowa i Domanic oraz miast Łukowa i Stoczka Łukowskiego. W granicach gminy Domanice Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje 1505 ha, co stanowi 6,6% powierzchni obszaru i 32% ogólnej powierzchni gminy. Najważniejszy fragment Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu zajmuje duży kompleks leśny Kryńszczak, w granicach którego znajdują się dwa bardzo cenne rezerwaty przyrody, które chronią m.in. naturalne stanowiska jodły. Rezerwat Topór położony jest w pobliżu południowej granicy gminy, natomiast rezerwat Jata jest jednym z nielicznych na Nizinie Mazowieckiej rezerwatem ścisłym. Zarówno w rezerwatach, jak i w całym kompleksie leśnym, występuje wiele gatunków rzadkich zwierząt i roślin. Teren ten jest jedną z ważniejszych ostoi faunistycznych w Polsce. Siedlecko-Węgrowski Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest w środkowej części byłego województwa siedleckiego obejmując dolinę środkowego Liwca, fragmenty dolin Kostrzynia , Muchawki, Czerwonki, Myrchy i Sosenki oraz obszary przyległe. Zajmuje on powierzchnię 35.840 ha, z czego na obszarze gminy Domanice znajduje się zaledwie 96 ha, co stanowi 2% powierzchni gminy. Obejmuje on północną część gminy – fragment kompleksu leśnego. Pomniki przyrody 1 5 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Jedyny pomnik przyrody znajdujący się na terenie gminy Domanice jest głazowiskiem składającym się z 30 głazów (granit różowy) położonych w okolicy miejscowości Olszyc Szlachecki. Głazy mają obwody od 100 – 150 cm i wysokości 0,8-0,9 m. Głazy te objęto ochroną w 1978 roku (nr w rejestrze pomników – 198). 2.5 Infrastruktura techniczna 2.5.1 Drogi Stan dróg Tabela 5 Stan dróg w gminie Domanice w 2004 r /dane wg GUS/ Rodzaj drogi Długość w km Drogi gminne o nawierzchni twardej 47 Drogi gminne o nawierzchni twardej ulepszonej 47 Drogi gminne o nawierzchni gruntowej 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl/bdr/ Na układ dróg powiatowych na obszarze gminy składają się następujące drogi: – Droga Nr 36375 relacji Siedlce-Domanice – Droga Nr 36404 relacji Wodynie-Olszyc Włościański – Droga Nr 36411 relacji Zagórnica-Rosy-Olszyc – Droga Nr 36413 relacji Olszyc-Domanice – Droga Nr 36414 relacji Olszyc-Żebrak – Droga Nr 36415 relacji Kaczory-Domanice – Droga Nr 36416 relacji Domanice-Gostchorz Droga Nr 36375 relacji Siedlce-Domanice łączy gminę Domanice z miastem Siedlce i gminą Wiśniew. Droga Nr 36404 Wodynie-Olszyc Włościański realizuje powiązanie gminy Domanice z gminą Wodynie. Droga Nr 36411 Zagórnica-Rosy-Olszyc łączy gminę Domanice z gminą Stoczek Łukowski. Droga Nr 36413 Olszyc-Domanice realizuje połączenie południowo-wschodniej części gminy z siedzibą gminy. 1 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Droga Nr 36414 Olszyc-Żebrak łączy zachodnią część gminy Domanice z gminą Skórzec. Droga Nr 36415 Kaczory-Domanice łączy gminę Domanice z gminą Wiśniew. Droga Nr 36416 Domanice-Gostchorz realizuje połączenie gminy Domanice poprzez gminę Wiśniew z gminą Zubczyn. Do układu dróg gminnych zaliczono następujące drogi: – nr 3641003 relacji Domanice-Kopcie-Trzciniec, – nr 3655004 relacji Przywory Duże-Drupia, – nr 3655012 relacji Domanice-Zażelazna, – nr 3655018 relacji Domanice-Podzdrój, – nr 3655017 relacji Olszyc Szlachecki-Emilianówka-Czachy, – nr 3655024 relacji Olszyc Włościański-Olszyc Folwark. Przez gminę Domanice nie przechodzi żadna linia kolejowa. Do najbliższej stacji PKP jest 14 km i znajduje się w miejscowości Dziewule, kolejna stacja PKP znajduje się w Siedlcach jest oddalona o 18 km od gminy Domanice. 2.5.2 Zaopatrzenie w wodę Na obszarze gminy Domanice znajdują się następujące studnie głębinowe: Domanice - 2 studnie Przywory Duże - 1 studnia Kopcie - 1 studnia Olszyc Szlachecki - 2 studnie Studnie w Domanicach i Olszycu Szlacheckim eksploatowane są dla potrzeb wodociągów wiejskich do zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców w wodę. Pozostałe studnie nie są eksploatowane. Na terenie gminy znajdują się dwa wodociągi wodociąg „Domanice” i wodociąg „Olszyc Szlachecki”. Do wodociągu Domanice podłączonych jest 1653 mieszkańców, natomiast do wodociągu „Olszyc Szlachecki” podłączonych jest 1016 mieszkańców. Tabela 6 Wydajność wodociągów w gminie Domanice w 2006 r. Wodociąg Wydajność max. d Wydajność max. h 1 7 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 (m3/d) Domanice 320,0 Olszyc Szlachecki 392,0 Źródło: Dane Urzędu gminy w Domanicach (m3/h) 19,2 33,0 Woda z wodociągów w gimie domanice spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego oraz spełnia wymogi wody do picia. Woda z wodociągu Domanice nie podlega procesom uzdatniania, Woda z wodociągu Olszyc Szlachecki podlega uzdatnianiu poprzez odmanganianie i odżelazianie. Do wodociągu w gminie podłączonych jest łącznie 2669 mieszkańców na 2753 mieszkańców gminy ogółem, co stanowi 96,9% zwodociągowania gminy (dane 2006 r.). 2.5.3 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Na terenie gminy Domanice znajduje się Oczyszczalnia ścieków Domanice – ECOLINE. Została ona oddana do użytku w 2001 roku, spełnia ona warunki pozwolenia wodnoprawnego. Osad z oczyszczalni składowany jest na polu osadowym, gdzie jest suszony, w trakcie suszenia jest kilkakrotnie mieszany, następnie dodaje się tlenek wapnia i ponownie mieszany. Ustabilizowane osady ściekowe są magazynowane na polu osadowym. Po poddaniu ww. technologii są wykorzystywane jako nawóz. Tabela 7 Stan oczyszczalni ścieków Domanice w 2006 r. Oczyszczalnia ścieków Domanice – ECO-LINE Rok oddania do użytku/ostatniej modernizacji Przepustowość rzeczywista oczyszczalni średnia dobowa (m3d) Przepustowość maksymalna oczyszczalni średnia dobowa (m3d) Liczba mieszkańców podłączonych do oczyszczalni Źródło: Opracowanie na podstawie danych gminy Domanice 2001 65 215 1315 Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Domanice ma długość 16,38 km (dane 2006 r). Jednostką organizacyjną zajmującą się eksploatacją i zarządzaniem systemów kanalizacyjnych jest Urząd Gminy Domanice. Gmina skanalizowana jest w 47,77 %, na 2753 mieszkańców do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 1315 mieszkańców. 1 8 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 2.5.4 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja Na obszarze gminy Domanice nie funkcjonuje żadna instalacja do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Odpady powstające na terenie gminy wywożone są na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Woli Suchożebrskiej. Składowisko to funkcjonuje od roku 1986 i zgodnie z harmonogramem zamykania składowisk (źródło: WPGO) będzie eksploatowane do roku 2020. Jest to największe składowisko w powiecie siedleckim – zajmuje powierzchnię 11,8 ha, z czego około 6,2 ha stanowi niecka składowiska. Łącznie objętość składowiska wynosi około 1 miliona m3 odpadów. Do końca 2006 r. zgromadzono około 400 000 Mg odpadów. Wykorzystano około 44 % objętości składowiska. Teren składowiska jest ogrodzony, otoczony pasem zieleni. Prowadzony jest monitoring wód podziemnych z 6 piezometrów. Podłoże składowiska jest uszczelnione folią gr. 2,00 mm, posiada drenaż nad- i podfiltrowy oraz studzienki na odcieki. Stara część wysypiska o powierzchni ok. 1 ha nie posiada uszczelnienia podłoża. Administratorem składowiska jest Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o. o. z siedzibą w Siedlcach. 2.5.5 Urządzenia ochrony powietrza Ciepłownictwo Obiekty użyteczności publicznej, zakłady i warsztaty pracy oraz budynki mieszkalne i gospodarcze zaopatrywane są w ciepło z lokalnych kotłowni opalanych głównie węglem kamiennym. Bardzo rzadko stosowany jest olej opałowy lub gaz płynny. Gazownictwo Na terenie gminy Domanice nie ma przesyłowej ani rozdzielczej sieci gazowej. Nie ma również opracowanego programu gazyfikacji gminy. 2.6 Finanse Przychody i wydatki gminy Domanice w latach 2002 – 2005 przedstawia tabela nr 8. 1 9 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Tabela 8 Sytuacja finansowa gminy Domanice (tys. zł.) Wyszczególnienie 2002 r. 2003 r. PRZYCHODY OGÓŁEM 3950.962 w tym przychody własne 566.420 WYDATKI OGÓŁEM 3900.044 w tym inwestycje bieżące: 852.277 na inwestycje służące 6.005 ochronie środowiska na inwestycje służące 20.232 gospodarce wodnej Źródło: www.stat.gov.pl ; bank danych regionalnych 2004 r. 2005 4293.609 633.576 4489.113 886.622 4587.612 727.878 4818.136 947.098 5526.786 1082.574 5269.271 862.566 13.053 5.799 8.065 20.279 41.553 51.685 3. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla Gminy Domanice przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy, zarówno w zakresie gospodarczym jak też przestrzennym, oraz społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska oraz racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 3.1 Uwarunkowania zewnętrzne Programu Zasady ochrony środowiska zobowiązują do zachowania kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla gminy Domanice w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju i województwa mazowieckiego, 2 0 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 strategii rozwoju regionalnego kraju, koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa mazowieckiego, polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa), programu ochrony środowiska dla powiatu Siedleckiego. 3.1.1 Polityka Ekologiczna Państwa Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w „Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010” oraz, w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, „Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego Programu. Nadrzędną zasadą przedstawioną w Polityce ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównoważeniem szans dostępu do zasobów obecnym i przyszłym pokoleniom. A zatem zapewnia rozwój wynikający z działalności człowieka odbywający się w harmonii z przyrodą. Najważniejszymi czynnikami, które należy uwzględniać przy programowaniu zrównoważonego rozwoju są: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne. Rozwój zrównoważony oznacza taką filozofię rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia się ekspansji opartej wyłącznie o wzrost gospodarczy. W Polityce ekologicznej państwa jako zasady szczegółowe przyjęto: Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: 2 1 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). Zasadę subsydiarności, oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. 2 2 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 W Polityce Ekologicznej Państwa przedstawione zostały także cele ogólne o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych. Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele i działania, które należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju. 3.1.2 Integracja z Unią Europejską Przystąpienie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej narzuca na władze samorządowe obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Niezbędnym i niezwykle istotnym czynnikiem w procesie integracji europejskiej jest uwypuklenie roli planowania i zarządzania środowiskowego. VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkreśla, ze realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości życia obywateli krajów należących do Unii Europejskiej. Problemem szczególnej wagi dla gminy jest spełnienie standardów ekologicznych Unii Europejskiej. Będzie to oznaczało konieczność dostosowania stanu aktualnego do wymagań, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej, ochrony gleb, powierzchni ziemi i ochrony przyrody. Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych działań i inwestycji. Pojedyncza gminy nie ma możliwość samodzielnego wykorzystania większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej, przykładowo wymogi Funduszu Spójności pozwalają bowiem na finansowanie projektów przekraczających 10 mln euro. Wsparciem dla zwiększenia szansy na uzyskanie środków z funduszy mogą być projekty grupowe, o charakterze zintegrowanym, obejmującym grupę gmin lub nawet powiatów oraz łączące w jednym projekcie różne zagadnienia. Konieczne jest zatem zawiązywanie regionalnych struktur w celu rozwiązania ponadlokalnych problemów 2 3 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 z zakresu ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury, w których gmina Domanice może uczestniczyć jako beneficjant. Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego istotne jest, aby na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Priorytety części środowiskowej Funduszu Spójności, istotne z punktu widzenia gminy są następujące: Priorytet 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia poprzez takie działania jak: - budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz oczyszczalni ścieków tam, gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności kosztowej, - budowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu z systemami sanitacji), Priorytet 2. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez: - budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie itp.). - tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych, co umożliwi spełnienia wymogów dyrektywy 86/278 w sprawie osadów ściekowych, - rekultywację terenów zdegradowanych przez działalność przemysłową. Wspierane będą zintegrowane systemy zagospodarowania odpadów, łączące kilka elementów, np. selektywną zbiórkę, odzysk i unieszkodliwienie odpadów ulegających biodegradacji, itp. W ramach tego priorytetu będą mogły być wspierane związki komunalne, działające na rzecz poprawy w dziedzinie gospodarki odpadami. Priorytet 3. Poprawa jakości powietrza poprzez: 2 4 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 - systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku (głównie zamiana węgla na gaz, w okresie początkowym eliminacja węgla niskiej jakości, przejście na paliwa bezdymne). 3.1.3 Polityka i strategia województwa mazowieckiego Cel nadrzędny Za nadrzędny cel rozwoju Mazowsza przyjmuje się: Wzrost konkurencyjności gospodarki i równoważenie rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie jako podstawę poprawy jakości życia mieszkańców. 4.1. Cele główne, szczegółowe i działania Cel główny: zmniejszanie zanieczyszczeń środowiska Cele szczegółowe poprawa jakości wód; poprawa jakości gleb uporządkowanie gospodarki odpadami; zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego; ograniczenie uciążliwości hałasu. Działania - budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej; - modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków przemysłowych oraz wprowadzanie technologii produkcji ograniczających zrzut substancji niebezpiecznych; - ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa; - wspieranie realizacji indywidualnych systemów oczyszczania ścieków w zabudowie rozproszonej; - zapewnienie skutecznej ochrony wód podziemnych przed degradacją zwłaszcza głównych zbiorników wód podziemnych; - promowanie rolnictwa zrównoważonego, ekologicznego i niskonakładowego; 2 5 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 - ochrona gleb przed erozją wietrzną poprzez wdrażanie m.in. krajowego programu rolnośrodowiskowego, programów zwiększania lesistości; - opracowanie wojewódzkiego, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami; - rozwiązanie problemu zagospodarowania osadów ściekowych; - likwidacja i rekultywacja niewłaściwie urządzonych i eksploatowanych składowisk odpadów; - wdrożenie systemu ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowania; - zorganizowanie regionalnej sieci ponadgminnych zakładów utylizacji odpadów; - likwidacja mogilników i magazynów po przeterminowanych środkach ochrony roślin; - opracowanie planu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi; - organizowanie i wspieranie działań promujących model zrównoważonej konsumpcji, minimalizację powstających odpadów oraz selektywną zbiórkę i zagospodarowanie surowców wtórnych; - rekultywacja gleb zdegradowanych; - wprowadzanie do przemysłu i gospodarki komunalnej technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń powietrza, w tym większe wykorzystanie paliw ekologicznych; - coroczna ocena poziomu substancji w powietrzu w danej strefie (w ramach państwowego monitoringu środowiska); - opracowanie programów ograniczeń hałasu dla miast zagrożonych ponadnormatywnym hałasem; - sporządzanie map akustycznych dla lotnisk, dróg i linii kolejowych; - ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych oraz wzdłuż głównych dróg i szlaków kolejowych (budowa ekranów akustycznych, budowa lub modernizacja obejść i obwodnic drogowych, zmiana organizacji ruchu, wprowadzenie zieleni izolacyjnej); - wyłączanie z eksploatacji pojazdów i maszyn o ponadnormatywnej hałaśliwości; - wprowadzenie monitoringu źródeł zanieczyszczeń środowiska (w tym hałasu, skażenia gleb metalami ciężkimi i promieniowania elektromagnetycznego). Cel główny: racjonalna gospodarka wodą 2 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Cele szczegółowe zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych; ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych, produkcji i usług; ograniczenie wodochłonności; poprawa standardów zaopatrzenia w wodę. Działania - opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód w zlewniach rzek; - wspieranie działań stymulujących rozwój małej retencji obejmujących: odbudowę zdewastowanych obiektów, modernizację funkcjonujących urządzeń oraz realizację nowych przedsięwzięć wpisanych do „Programu Małej Retencji Wodnej dla Województwa Mazowieckiego”; - utrzymanie naturalnych zbiorników retencyjnych m.in. terenów podmokłych, torfowisk, bagien; - przywracanie prawidłowego funkcjonowania systemów melioracyjnych; - renaturalizacja przekształconych odcinków rzek i terenów zalewowych; - preferowanie zalesień głównie na obszarach źródliskowych, infiltracyjnych i wododziałowych; - wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle; - wykorzystywanie zasobów wód podziemnych głównie na zaopatrzenie ludności w wodę pitną, - modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę. Cel główny: zwiększenie lesistości i ochrona lasów Cele szczegółowe zmiana struktury własnościowej lasów; racjonalizacja gospodarki leśnej; rozwój funkcji ochronnych i buforowych lasu. Działania wyznaczanie i tworzenie zwartych kompleksów leśnych oraz leśnych pasów izolacyjnych; weryfikacja klasyfikacji gruntów i uporządkowanie ewidencji gruntów zalesionych; zwiększenie powierzchni lasów państwowych; 2 7 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 opracowanie kompleksowego systemu monitoringu gospodarki leśnej; upowszechnianie doświadczeń Leśnych Kompleksów Promocyjnych w zakresie zasad zrównoważonego rozwoju gospodarki leśnej; upowszechnianie biologicznych i ekologicznych metod ochrony lasów; upowszechnianie funkcji edukacyjnych lasów. Cel główny: poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Cele szczegółowe ochrona przeciwpowodziowa; ochrona przeciwpożarowa; zmniejszenie ryzyka awarii związanych z wykorzystaniem lub transportem substancji niebezpiecznych. Działania - zapewnienie warunków dla bezpiecznego przepływu „wód wielkich” (poldery); - modernizacja istniejących wałów przeciwpowodziowych oraz budowa nowych obwałowań; - opracowanie i wdrożenie koncepcji zagospodarowania dolin dużych rzek godzących wymogi ochrony przeciwpowodziowej i zachowanie walorów przyrodniczych; - propagowanie zasad przeciwdziałania zagrożeniu pożarowemu; - opracowanie regionalnego rejestru obiektów stanowiących potencjalne źródło zagrożeń ekologicznych; - prowadzenie stałego monitoringu obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska; - stworzenie systemu wczesnego ostrzegania i wspieranie służb ratownictwa; - opracowanie regionalnego systemu informacji o trasach przewozu materiałów niebezpiecznych; - promowanie obszarów (stref) bezpiecznych ekologicznie (wolnych od zagrożeń); - kształtowanie postaw społeczeństwa w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych awarii. Cel główny: podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej 2 8 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Cele szczegółowe kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju; wiedza ekologiczna jako ważny czynnik w procesie zarządzania; tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej. Działania - szerzenie wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach edukacji oraz w mediach; - upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej i rolnictwa ekologicznego; - wspieranie powiatów i gmin w działaniach na rzecz proekologicznej edukacji radnych i pracowników samorządowych oraz lokalnych społeczności; - organizowanie konkursów, warsztatów, seminariów z zakresu wiedzy ekologicznej; - wspieranie stowarzyszeń regionalnych i lokalnych działających na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego; - tworzenie i propagowanie proekologicznej wizji zawodów (np. rolnictwa ekologicznego). Cel główny: rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej Cele szczegółowe wzrost ilości podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości; rozwój proekologicznych form produkcji rolniczej; wzrost wykorzystania energii odnawialnej; zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach osób i towarów; zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności produkcji. Działanie - wdrażanie programów rolno-środowiskowych; - szerokie promowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji; - przygotowanie programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach objętych ochroną prawną; - wspieranie przekształceń proekologicznych w rolnictwie i przemyśle spożywczym; - wdrażanie zasad ekologizacji gospodarki leśnej; - promocja walorów i produktu turystycznego; 2 9 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 - wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska; - upowszechnianie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (wody geotermalne, wiatr, energia słoneczna, biomasa); - promowanie podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty i znaki jakości; - promowanie jednostek samorządowych nagrodzonych za działalność proekologiczną. Cel główny: utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Cele szczegółowe zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną do 35% powierzchni województwa, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, kompleksów leśnych, a także obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”; określenie do roku 2006 zasad gospodarowania na wszystkich obszarach chronionych oraz sporządzenie planów ochrony dla tych obszarów; utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych w ramach korytarzy ekologicznych krajowych, regionalnych i lokalnych; partnerstwo samorządowe i partycypacja społeczna w działaniach na rzecz tworzenia obszarów chronionych; utworzenie nowych obszarów chronionych zgodnie z wymogami europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000. Działania określenie obszarów predysponowanych do objęcia ochroną prawną; włączenie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych nie objętych dotychczas ochroną prawną w krajowy system obszarów chronionych (utworzenie parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, rezerwatów przyrody); włączenie obszarów cennych przyrodniczo do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000; określenie zasad tworzenia ciągłości przyrodniczej województwa jako podstawy do opiniowania studiów gminnych i planów miejscowych; wspieranie przez samorząd województwa inicjatyw lokalnych dotyczących tworzenia obszarów i obiektów chronionych; 3 0 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 motywowanie społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych; stałe współdziałanie z sąsiednimi województwami oraz w ramach porozumienia ZPP na rzecz koordynacji tworzenia i funkcjonowania obszarów chronionych; organizowanie konferencji, seminariów i warsztatów propagujących rolę obszarów chronionych w zrównoważonym rozwoju województwa. 3.1.4 Założenia ochrony środowiska dla powiatu siedleckiego Dla realizacji celu polityki ekologicznej powiatu określone zostały następujące zadania: Podniesienie jakości powietrza atmosferycznego w szczególności: stworzenie i wdrożenie programu ograniczenia niskiej emisji, stworzenie i wdrożenie programu wykorzystania alternatywnych, a przyjaznych środowisku, źródeł energii. Koordynacja i organizacja gospodarki odpadami w szczególności: stworzenie systemu zapewniającego kompleksowe zagospodarowanie odpadów komunalnych i przemysłowych, stworzenie infrastruktury recyklingu odpadów, rekultywacja terenów zdegradowanych wskutek niewłaściwego deponowania odpadów przemysłowych. Ochrona zasobów wód podziemnych i poprawa jakości wód powierzchniowych w szczególności: kompleksowe uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w powiecie, stworzenie programu aktywnej ochrony zasobów wód podziemnych, ochrona źródeł zaopatrzenia w wodę do celów komunalnych, rozbudowa sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków. Ochrona krajobrazu obejmuje w szczególności: współpraca samorządów gminnych z samorządem powiatowym w działaniach zmierzających do aktywnej ochrony i różnorodności przyrodniczej. Edukacja ekologiczna zawiera w szczególności: 3 1 6 wartościowych elementów krajobrazu PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 podniesienie poziomu wiedzy wśród dzieci, młodzieży i osób dorosłych o problemach ekologicznych powiatu, wspieranie działań powodujących kształtowanie proekologicznych postaw, głównie w zakresie gospodarki odpadami, ochrony wód i oszczędzania energii oraz ochrony przyrody i krajobrazu, promocja zagadnień ochrony ekosystemów, naturalnych siedlisk gatunków, kształtowanie norm zachowań sprzyjających ochronie różnorodności przyrodniczej, stworzeniu systemu pozyskiwania, rejestrowania, przetwarzania danych uzyskanych z badań monitorujących stan środowiska powiatu, utworzeniu bazy informatycznej zawierającej wyniki badań oraz wskaźniki opisujące stan środowiska, utworzeniu systemu wymiany informacji środowiskowej z gminami powiatu, rozwoju i wdrażaniu technologii zapobiegających powstawaniu odpadów oraz zapewniających ich minimalizacji w procesach produkcji. Program poprawy jakości powietrza atmosferycznego. O jakości powietrza atmosferycznego na danym obszarze decydują przede wszystkim: emisje zanieczyszczeń z procesów produkcji energii tj. procesów spalania paliw stałych, płynnych i gazowych, emisje zanieczyszczeń z procesów przemysłowych, emisje zanieczyszczeń z ruchu komunikacyjnego, ogrzewania budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej tzw. niska emisja. Największym zagrożeniem dla środowiska naturalnego jest globalne skażenie środowiska naturalnego produktami ich spalania: pyłami, tlenkami siarki, azotu i węgla. Szkody wyrządzone przyrodzie produktami spalania konwencjonalnych nośników energii można podzielić na następujące grupy: globalne szkodliwe efekty, głównie luki w warstwie ozonowej i wzrost efektu cieplarnianego; tworzenie smogu, spowodowane dużą koncentracją tlenków azotu i węglowodorów oraz reakcjami fotochemicznymi; smog sprzyja chorobom układu oddechowego, takim jak astma; zakwaszenie głównie tlenkami siarki i azotu; kwaśny deszcz powoduje zamieranie lasów rzek i jezior; 3 2 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 zanieczyszczenia wód podskórnych ciężkimi metalami wymywanymi z nieprawidłowo składowanych popiołów i żużli, a także produktami ubocznymi powstającymi podczas oczyszczania spalin metodami mokrymi i suchymi; inne toksyczne emisje, takie jak węglowodory aromatyczne, chlorowcopochodne, dioksyny itd. uszkadzają systemy immunologiczne i są rakotwórcze. Zadania krótkookresowe lata 2007-2008: 1. Termorenowacja (ocieplanie) budynków. 2. Wprowadzenie nowych materiałów izolacyjnych i uszczelnień w budownictwie, energetyce, przemyśle (przeźroczyste materiały termoizolacyjne). 3. Wpływanie na jakość węgla i koksu spalanego przez mieszkańców poprzez zastosowanie dopłat do opału dla mieszkańców, kupujących węgiel i koks o niższej zawartości siarki. 4. Wykorzystanie alternatywnego źródła w postaci energii słonecznej lub energii z biomasy. 5. Promocje oszczędzania energii akcjami propagandowymi, nawołującymi przede wszystkim do indywidualnego oszczędzania energii w gospodarstwach domowych. 6. Opracowanie programu nadzoru i kontroli jakości pojazdów będących w użytkowaniu w całym Powiecie Siedleckim. Zadania długookresowe do roku 2015: 1. Kontynuacja termorenowacji budynków oraz wprowadzenia nowych materiałów izolacyjnych i uszczelnień w budownictwie, energetyce. 2. Zmiana paliwa na „czystsze”, tj. olej opałowy lub gaz. Zmiana nośnika energii pozwoli zwiększyć sprawność kotła. Jest to rozwiązanie dobre ze względów ekologicznych, ale w obecnej sytuacji na rynku paliw drogie. Koszty inwestycyjne i eksploatacyjne ogrzewania gazowego i olejowego są bowiem wysokie. 3. Włączanie terenów zwartej zabudowy do sieci ciepłowniczej. Decyzja o możliwości włączenia do sieci ciepłowniczej poszczególnych odbiorców musi być poprzedzona wnikliwą analizą techniczno – ekonomiczno - ekologiczną. 4. Zastąpienie, w miarę możliwości powiatu, konwencjonalnych źródeł energii, źródłami energii odnawialnych takimi jak biomasa czy energia słoneczna. Wykorzystanie biomasy pozwoli na zagospodarowanie dużej ilości odpadów komunalnych oraz drzewnych, rozwiązując w pewnym stopniu problem składowania tych odpadów. 3 3 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5. Wprowadzenie w życie, opracowanego w ramach celów krótkookresowych programu nadzoru i kontroli jakości pojazdów w całym Powiecie Siedleckim. 6. Przedsięwzięcia, ograniczające emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery, poprzez modernizację i unowocześnianie technologii produkcji, technologii spalania paliw oraz instalacje oczyszczające gazy. 7. Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie oszczędzania energii i korzystania z odnawialnych jej źródeł. Program rozwiązań gospodarowania odpadami w Powiecie Siedleckim. Do najważniejszych problemów ekologicznych współczesnego świata, w tym także Polski należy nadmierne wytwarzanie odpadów. W Polsce rocznie powstaje ok. 120 mln ton odpadów przemysłowych, z których około połowa jest powtórnie wykorzystana, oraz prawie 60 mln ton odpadów komunalnych, stałych i płynnych, które są wywożone na składowiska. Główną przyczyną powstawania nadmiernej ilości odpadów jest nieracjonalna gospodarka zasobami w działalności przemysłowej oraz bytowanie ludzi. Sprawa minimalizacji i utylizacji odpadów zarówno przemysłowych jak i komunalnych, stała się priorytetem w działaniach związanych z gospodarowaniem odpadami w świecie i w Polsce. Zadania krótkookresowe lata 2007-2008: 1. Wprowadzanie selektywnej zbiórki surowców wtórnych na terenie powiatu, powiązane z szeroką akcją propagującą kompleksową i racjonalną gospodarkę odpadami. 2. Prowadzenie ustawicznych działań edukacyjnych w celu zmiany świadomości społeczności lokalnej w zakresie gospodarki odpadami, począwszy od minimalizacji odpadów poprzez ich segregację u źródła. 3. Wspomaganie wdrażania systemu obrotu opakowaniami (system kaucjowy), szczególnie po produktach spożywczych. 4. Doprowadzenie do właściwego użytkowania legalnych składowisk odpadów. 5. Likwidacja i rekultywacja niezabezpieczonych wysypisk. 6. Doprowadzenie do uporządkowania strony formalno-prawnej wszystkich gminnych wysypisk odpadów. Zadania długookresowe do roku 2015: 3 4 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 1. Docelowe osiągnięcie i utrzymywanie 50 - 60 % odzysku surowców wtórnych ze strumienia odpadów komunalnych. 2. Ograniczenie procesów składowania odpadów na terenie powiatu do odpadów obojętnych i nie nadających się do wykorzystania. 3. Stała edukacja mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami, w szczególności dzieci i młodzieży. 4. Doprowadzenie do powstania większych wysypisk odpadów (międzygminnych) ze stanowiskami do kompostowania. 5. Wspomaganie zmiany modelu konsumpcji i produkcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej. 6. Rozwijanie systemu recyklingu. Wspieranie modelu produkcji opartej na strategicznym zarządzaniu cyklem życia produktu. Program działań na rzecz ochrony wód i poprawy ich jakości. Rozwój cywilizacji sprzyja przedostawaniu się do wód coraz większej ilości zanieczyszczeń. Należy więc dążyć do poprawy stanu wód podziemnych i powierzchniowych oraz zapewnienia ochrony zasobów wodnych można osiągnąć to poprzez uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w powiecie oraz w zlewniach rzek przepływających przez teren powiatu. Zadania krótkookresowe na lata 2007-2008 1. Budowa systemów kanalizacji i oczyszczalni grupowych lub indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, tzw. oczyszczalni przydomowych. 2. Rozbudowa sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę. 3. Budowa zbiorników retencyjnych. 4. Edukacja i propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody. Zadania długookresowe do roku 2015: 1. Tworzenie stref ochronnych wokół źródeł i ujęć służących do zbiorowego zaopatrzenia w wodę. 2. Zwiększenie retencji naturalnej poprzez zalesianie nieużytków (zwłaszcza na obszarach wododziałowych) i renaturalizację cieków. 3 5 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 3. Proekologiczna polityka rozwoju przemysłu – promowanie technologii wodooszczędnych. Program ochrony środowiska przyrodniczego Środowisko przyrodnicze ziemi, kształtowane od milionów lat przez czynniki naturalne, w ciągu kilku tysięcy lat zostało przekształcone działalnością człowieka. Bogate i zróżnicowane niegdyś biocenozy naturalne uległy silnej degradacji, a ich powierzchnia uległa znacznemu zmniejszeniu. Wpływa to na zaburzenie stanu globalnej równowagi ekologicznej. Należy więc podejmować działania, które umożliwią zachowanie dóbr przyrody dla przyszłych pokoleń oraz zapewnią ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska (stanowiące dobro ogólnonarodowe). Zadania krótkookresowe na lata 2007-2008 1. Opracowanie szczegółowego programu ochrony flory i fauny na terenie powiatu, obejmującego: ochronę gatunków zwierząt będących cennymi składnikami fauny na terenie powiatu, to jest m.in. czarnego bociana poprzez stworzenie obszarów chronionych, zapewnienie ochrony siedliskom przyrodniczym, szczególnie borom sosnowym, mieszanym, lasom dębowym, podmokłym łąkom, w których występują cenne gatunki roślin regionalnie rzadkich i zagrożonych w Polsce (storczyk szerokolistny, kruszczyk szerokolistny, konwalia majowa, krzew kruszyny i kalina koralowa), poprzez tworzenie obszarów chronionych. Prowadzenie akcji promocji terenu powiatu jako miejsca rekreacji i wypoczynku. Rewitalizacja cieków wodnych i bezwzględna ochrona obszarów źródliskowych oraz terenów tzw. małej retencji. Zadania długookresowe do roku 2015: 1. Powiększanie liczby zwierząt i roślin objętych ochroną oraz zorganizowanie warunków do wprowadzenia gatunków charakterystycznych dla rozwiniętych już ekosystemów. 2. Oznaczanie docelowych granic obszarów podległych ochronie. 3. Dążenie do prowadzenia racjonalnej ekologicznych. Program ochrony środowiska akustycznego. 3 6 6 gospodarki leśnej na podstawach PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, które odznacza się mnogością źródeł i powszechnością występowania we wszystkich ekosystemach biosfery. Hałas może być zatem przyczyną powszechnej degradacji środowiska, pogarszając jego jakość, nieraz do tego stopnia, że znaczne obszary biosfery nie mogą spełniać swojej naturalnej funkcji. Wpływ hałasu na człowieka jest często bagatelizowany, ponieważ skutki oddziaływania hałasu nie są dostrzegane natychmiast. Zadania krótkookresowe na lata 2007-2008: 1. Podejmowanie działań zmierzających do minimalizacji hałaśliwości środków transportu, komunikacji i przemysłu poprzez wymianę taboru kolejowego samochodów. 2. Stosowanie odpowiednich rozwiązań materiałowo konstrukcyjnych dla obiektów wznoszonych w środowisku. 3. Stworzenie możliwości szybkiego reagowania na nadmierny hałas Zadania długookresowe do roku 2015: Stworzenie odpowiedniej organizacji ruchu komunikacyjnego, w celu zminimalizowania negatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego na ludzi.4. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOMANICE DO 2013 ROKU Podstawową zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla gminy Domanice jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca efektywniejsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia poniżej przedstawiono propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy - zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą 3 7 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Domanice. 4.1 Gminne limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznością ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska ustalone zostały limity krajowe (do osiągnięcia do 2010 roku), przedstawione w "II Polityce ekologicznej państwa. Limity te nie zostały zmienione w "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010". W skali kraju są one następujące: zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r, odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%, ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r. Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie można obecnie dokonać podziału limitów krajowych na regionalne. Dlatego też, dla gminy Domanice założono realizację polityki 3 8 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 długoterminowej, sprzyjającej osiągnięciu wymienionych w limitach krajowych działań i ograniczania emisji zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe wytyczne przyjęto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie ze sporządzonym Planem gospodarki odpadami. 4.2 Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Domanice Nadrzędnym przyjętym celem strategicznym wspomagającym zrównoważony rozwój na obszarze gminy Domanice jest: Poprawa warunków życia mieszkańców gminy Domanice poprzez zrównoważony rozwój gminy, wsparcie przedsiębiorczości oraz zachowanie czystego środowiska. Na podstawie opracowanej diagnozy, konsultacjach przeprowadzonych z mieszkańcami i pracownikami urzędu gminy wybrano pięć celów strategicznych. Obejmują one najważniejsze obszary problemowe ( społeczeństwo, gospodarka i ochrona środowiska), które mają wpływ na rozwój i przyszły kształt gminy. Przyjęte cele strategiczne, zawierają główne kierunki działań, które będą realizowane w okresie długofalowym, w naszym przypadku do roku 2015. Aby dojść do realizacji nadrzędnego celu strategicznego zdefiniowano pięć głównych celów strategicznych: a. Rozwój infrastruktury b. Ochrona środowiska c. Wsparcie przedsiębiorczości d. Rozwój oświaty, kultury i sportu e. Rozwój turystyki w gminie Dla gminy z punktu ochrony środowiska największe znaczenie będą miały następujące cele strategiczne i operacyjne: 1. Cele operacyjne Inwestycje proekologiczne Ochrona powietrza i wody Edukacja związana z ochroną środowiska Planowanie długofalowe Inwestycje proekologiczne 3 9 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Zadanie: Zadanie: Ochrona powietrza i wody Zadanie: Zadanie: Edukacja związana z ochroną środowiska Zadanie: Zakładanie przydomowych oczyszczalni ścieków Inicjowanie szkoleń i zachęcanie mieszkańców gminy do planowania inwestycji w gospodarstwach przy wykorzystaniu środków z Funduszy Strukturalnych. Czasokres realizacji: 2007-2008 Finansowanie: budżet gminy, budżet państwa Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy Partnerzy: Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zadanie: Likwidacja dzikich wysypisk śmieci Wspieranie i inicjowanie szkoleń wśród dorosłych i dzieci na temat szkodliwego wpływu zanieczyszczeń na środowisko naturalne i obniżanie standardu życia mieszkańców gminy, a także poważnych zagrożeń w przypadku pojawiania się odpadów szkodliwych (np. azbest). Czasokres realizacji: działanie ciągłe Finansowanie: budżet gminy, WFOŚ, fundusze organizacji pozarządowych Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy Partnerzy: szkoły z terenu gminy, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska Zadanie: Popularyzacja zasad ochrony środowiska Inicjowanie szkoleń i konkursów dla dzieci i młodzieży z terenu gminy, które będą zwracały uwagę na zasadność dbania o środowisko naturalne i propagowały będą pozytywne wzorce zachowań. Czasokres realizacji: zadanie ciągłe Finansowanie: budżet gminy, budżet wojewódzki, Fundusze Strukturalne Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy 4 0 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Partnerzy: szkoły, organizacje pozarządowe Zadanie: Estetyka gminy Organizowanie konkursów zachęcających mieszkańców do dbania o swoje otoczenie, obejście, ogród przydomowy. Czasokres realizacji: zadanie ciągłe Finansowanie: budżet gminy, budżet wojewódzki, Fundusze Strukturalne Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy Partnerzy: szkoły, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe Planowanie długofalowe Zadanie: Opracowanie strategii ochrony środowiska naturalnego Przygotowanie wieloletniej strategii ochrony środowiska naturalnego w gminie pozwoli na dokonanie dokładnej diagnozy obecnego stanu zanieczyszczeń i pozwoli na zintegrowane, planowane działania, które przyczynią się do poprawy jakości wód i gleby. Czasokres realizacji: 2007 -2008 Finansowanie: budżet gminy, Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy Partnerzy: eksperci ochrony środowiska, firma consultingowa Zadanie: Program gospodarki wodnej Przygotowanie planu gospodarowania zasobami wody w gminie z uwzględnieniem planu oczyszczania rowów i konserwacji urządzeń melioracyjnych we współpracy z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych i zabieganie o jego realizację. Czasokres realizacji: 2007 -2008 Finansowanie: budżet gminy, środki zewnętrzne Odpowiedzialny za realizację zadania: Urząd Gminy Partnerzy: Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska. Priorytety ekologiczne dla gminy Domanice: 1) Ochrona bioróżnorodności oraz wzbogacenie walorów przyrodniczych. 2) Ochrona gleb i powierzchni ziemi. 3) Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych. 4 1 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 4) Poprawa stosunków gruntowo – wodnych. 5) Ochrona przed hałasem. 6) Poprawa jakości powietrza atmosferycznego. 7) Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z tytułu poważnych awarii i klęsk żywiołowych. 8) Edukacja ekologiczną mieszkańców. Przedstawione cele realizowane będą przez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym w następujących obszarach: – Ochrona przyrody i krajobrazu. – Ochrona środowiska naturalnego. – Racjonalne gospodarowanie zasobami. Działania o charakterze systemowym będą realizowane w następujących obszarach: – Monitoring środowiska. – Edukacja ekologiczna. Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. Istotnym elementem wpływającym na stan środowiska jest też racjonalna gospodarka odpadami. Problematyka ta została szerzej opisana w równolegle opracowanym „Planie gospodarki odpadami dla gminy Domanice na lata 2007-2015”. 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 5.1 Jakość wód i stosunki wodne 5.1.1 Stan aktualny Wody podziemne Na obszarze gminy Domanice nie prowadzi się badań monitoringowych wód podziemnych. Na tym obszarze nie zlokalizowano punktów pomiarowych wód podziemnych w sieci krajowej i regionalnej. 4 2 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Wody powierzchniowe Obszar gminy Domanice położony jest w dorzeczu Bugu i odwadniany głównie przez rzekę Kostrzyń (dopływ Liwca). Wschodnia część gminy odwadniana jest przez rzekę Muchawkę, uchodzącą również do Liwca. Tabela Lp. 1 Rzeka Muchawka 9 Zestawienie ocen jakości wód płynących objętych diagnostycznycm w województwie mazowieckiem w 2005 r. Punkt pomiarowo kontrolny Wyniki pomiarów wskaźników substancji odpowiadających IV lub V klasie jakości wód w poszczególnych punktach pomiarowych Km biegu rzeki Iganie monitoringiem Gmina 5,1 Siedlce Powiat Siedlce Klasa ogólna IV stężenie klasa nazwa wskaźnika wska źnika jednostka Tlen rozp. ChZT-Mn ChZT-Cr Ogólny węg.org. Azot Kjeldahla Żelazo Og. lb. b. coli Barwa mg O2/l mg O2/l mg O2/l mg C/l mg N/l mg Fe/l n/100 ml mg Pt/l IV IV IV IV IV IV IV V średnio - maksy roczne malne 8,565 8,417 32,792 12,185 1,853 0,869 3567,5 37 12,06 13,9 48,5 20,41 2,7 1,19 9300 60 mini malne 4,27 5,3 22,5 7,86 0,955 0,497 110 20 Źródło: http://www.wios.warszawa.pl Tabela 10 Jakość wód przepływających przez gminę Domanice objętych monitoringiem w 2001 r. Rzeka Kostrzyń punk t pomi arow okont roln y Bojmie K m bi eg u rz ek i 10,0 G m in a K ot u ń P o w i a t s i e d l e c k i Si e Muchawka Iganie 5,1 dl c e Źródło: http://www.wios.warszawa.pl Wyniki ostatniego badania sprzed 2001 r. Klasa czystości Ws R kaź o Ba Fi og niki k kte zy ółe dec rio cz m ydu b no jące a log o d icz ch NO a na em N n icz i na a fosfor 1 og., 9 NON NON NON miano 9 coli 8 NON NON 4 3 6 NON fosfor og., miano coli 2 0 0 0 Wyniki z roku 2001 Klasa czystości Bak Fiz teri ycz onologi che czn mi a czn a og ółe m Wskaźn iki decyduj ące o NON NON NON NON azot azotynow y, miano coli NON III NON miano coli PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.1.2 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Obniżenie walorów jakościowych i użytkowych wód powierzchniowych, czyli ich zanieczyszczenie, powodowane jest przez czynniki fizykochemiczne i biologiczne. W przeszłości o przekształceniach ekosystemów wodnych decydowały procesy naturalne, takie jak eutrofizacja, wymywanie substancji humusowych, gnicie obumierającej masy roślinnej i zwierzęcej, czy też erozja skał. Obecnie o jakości wód powierzchniowych decydują przede wszystkim zanieczyszczenia związane z działalnością gospodarczą i bytowaniem człowieka. Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie gminy są w głównej mierze ścieki komunalne, przemysłowe, wody opadowe i spływy powierzchniowe pochodzące przede wszystkim z rolnictwa. Obecnie występujące punktowe i obszarowe źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych stanowią przede wszystkim: - ścieki socjalno-bytowe z zabudowy mieszkaniowej, - ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, - zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych. Zagospodarowanie terenu oraz warunki występowania użytkowych poziomów wodonośnych sprawiają, że wody podziemne nie są w znaczącym stopniu zagrożone zanieczyszczeniami antropogenicznymi. 5.1.3 Program poprawy dla obszaru: Jakość wód i stosunki wodne Cel strategiczny: Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich wykorzystania Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Opracowanie gminnego programu oczyszczania ścieków komunalnych wraz z programem rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych, 2. Poprawa jakości wody pitnej poprzez rozwój i modernizację systemów wodociągowych, 3. Wzmożenie funkcji kontrolnych i egzekucyjnych prawa w zakresie jakości zasobów wodnych (w układach zbiorowych), 4 4 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 4. Ograniczenie ładunków zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przemysłowych i przestrzennych (rozproszonych) oraz powierzchniowych i rolniczych, a także sanitacja terenów o zabudowie rozproszonej, 5. Zintegrowanie programów i działań w zakresie stosunków wodnych i jakości wód z planami zagospodarowania przestrzennego, 6. Realizacja kompleksowych (wielokierunkowych i wielocelowych) programów gospodarowania zasobami wodnymi, 7. Intensyfikacja działań na rzecz retencji wody i likwidacja deficytów wody przy równoczesnej minimalizacji zagrożeń powodziowych Strategia osiągania celów długoterminowych i średnioterminowych Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód, tak pod względem jakościowym jak i ilościowym oraz dotrzymywanie normatywnych wymagań dla ścieków i innych zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska wodnego. Działania z tego zakresu zdeterminowane są zobowiązaniami akcesyjnymi Polski. Sektor ochrony jakości wód związany z gospodarką wodno – ściekową jest najbardziej rozwiniętym elementem polityki środowiskowej w Unii Europejskiej, stąd też wdrażanie postanowień poszczególnych dyrektyw i rozporządzeń (ujętych w Prawie wodnym i Prawie ochrony środowiska) jest największym wyzwaniem (także finansowym) dla władz samorządowych. Dla gminy Domanice najistotniejsze będzie spełnienie wymagań dyrektyw dotyczących: - oczyszczania ścieków komunalnych – Dyrektywa 91/271/EWG - ochrony wód przed zanieczyszczeniami – Dyrektywa 91/676/EWG (tzw. azotanowa, okres dostosowawczy do 2008 r.) - standardów jakości wód – Dyrektywa 75/440/EWG (jakość wód powierzchniowych będących źródłem wody pitnej), Dyrektywa 76/160/EWG (normy dla wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych), Dyrektywa 78/659/EWG (jakość wód niezbędna dla ryb), Dyrektywa 79/923/EWG (jakość wód niezbędna dla skorupiaków), Dyrektywa 98/83/EC (jakość wód do picia) Analiza obecnego stanu środowiska gminy wykazała, że priorytetowym zadaniem w zakresie ochrony środowiska będzie poprawa 4 5 6 jakości wód powierzchniowych. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Zanieczyszczenie wód rzek oraz jezior ma w dużej mierze charakter allochtoniczny, dlatego dla osiągnięcia tego celu konieczne będzie podjęcie szerokiej współpracy regionalnej z jednostkami położonymi na obszarze zlewni wód powierzchniowych. W działaniach długoterminowych gmina będzie zwracała szczególną uwagę na dalszą poprawę gospodarki wodno-ściekowej, ze szczególnym naciskiem na uporządkowanie systemu oczyszczania i odprowadzania ścieków. Docelowo planuje się objęcie systemem kanalizacji i wodociągów całego obszaru gminy. Do roku 2011 przewiduje w odniesieniu do gospodarki wodnej przewiduje się ograniczenie emisji ładunków zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przemysłowych i przestrzennych (rozproszonych) oraz powierzchniowych i rolniczych, a także sanitację terenów o zabudowie rozproszonej. Nie przewiduje się, by w perspektywie do roku 2011 poprawiła się jakość głównych wód na terenie gminy, z uwagi na liczne źródła zanieczyszczeń poza jej granicami. Zwiększona zostanie skuteczność ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem poprzez ograniczenie przenikania ich z powierzchni terenu oraz ochronę miejsc szczególnie wrażliwych (ustanawianie stref ochronnych, likwidacja nieczynnych ujęć wody, szczególnie nieeksploatowanych studni kopanych). Zadania te uwzględniane będą w planach zagospodarowania przestrzennego. Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań w zakresie ochrony ilościowej zasobów wodnych oraz jakości wód: 1. Opracowanie programu gospodarki wodnej, 2. Modernizacja ujęć i stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia, 3. Budowa i modernizacja sieci wodociągowej, 4. Poprawa działania systemów melioracji, 5. Budowa systemu ochrony zlewni rzek i zabezpieczeń przeciwpowodziowych. Lp. Podmiot odpowiedzialny za realizację Nazwa działania 2 Modernizacja ujęć wody Urząd Gminy 3 Modernizacja stacji wodociągowych Urząd Gminy 4 6 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Podmiot odpowiedzialny za realizację Nazwa działania Lp. 4 Budowa sieci wodociągowej Urząd Gminy, prywatni właściciele 5 Modernizacja sieci wodociągowych Urząd Gminy 6 Modernizacja rowów melioracyjnych Urząd Gminy Uporządkowanie gospodarki ściekowej gminy Podmiot odpowiedzialny za realizację Urząd Gminy Urząd Gminy Nazwa działania Lp. 1 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej 2 Modernizacja kanalizacji sanitarnej 3 Budowa oczyszczalni ścieków Urząd Gminy 4 Modernizacja oczyszczalni ścieków Urząd Gminy 5 Montaż przydomowych oczyszczalni ścieków Urząd Gminy, mieszkańcy, ODR Efekty działań: – Zmniejszenie poboru wody, zwiększenie zasobów i zmniejszenie niedoborów wody – Zmniejszenie zrzutów ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód – Poprawa jakości zasobów wodnych – Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego (ograniczenie zanieczyszczenia gleb i biocenoz) oraz jakości życia mieszkańców (poprawa jakości wód pitnych i żywności) – Zapewnienie trwałego, zrównoważonego rozwoju gospodarczego regionu poprzez zapewnienie adekwatnego do potrzeb zaopatrzenia w wodę odpowiedniej jakości 4 7 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.1.4 Program operacyjny dla obszaru: Jakość wód i stosunki wodne Typ Termin Lp. Zadanie Realizatorzy zadania realizacji 1. Modernizacja ujęć i stacji własne 2007 – 2013 Gmina uzdatniania wody w celu Domanice dostosowania jakości wody do picia 2 Budowa i modernizacja sieci własne 2007 – 2013 Gmina wodociągowej Domanice, prywatni właściciele 3 Uporządkowanie gospodarki własne 2007-2013 Gmina ściekowej (budowa i Domanice modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej, budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków) 4 Montaż przydomowych własne 2007-2013 Gmina oczyszczalni ścieków Domanice, mieszkańcy, ODR 48 66 Efekty działań i uwagi Poprawa jakości wody pitnej Zaopatrzenie w wodę dobrej jakości, uzbrojenie terenu Poprawa jakości wody pitnej Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Źródła Szacunkowy finansowania koszt zł Budżet gminy, UE b.d. Budżet gminy, UE, fundusze ochrony środowiska Budżet gminy, UE, fundusze ochrony środowiska b.d. b.d. Budżet gminy, b.d. środki mieszkańców, UE, fundusze ochrony środowiska PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.2 Powietrze atmosferyczne 5.2.1 Stan aktualny Mała ilość zakładów, kotłowni i niska emisja zanieczyszczeń powodują, że można uznać stan czystości powietrza za zadowalający. Na skażenie powietrza mają wpływ w gminie: - kotłownie opalane zanieczyszczonym węglem w gospodarstwach domowych, - kotłownie z zakładów przetwórczo – usługowych, - pojazdy samochodowe z niesprawnymi układami spalinowymi, ciągniki rolnicze. Na zanieczyszczenie powietrza w gminie mają też wpływ samochody poruszające się na drogach powiatowych. 5.2.2 Zanieczyszczenie powietrza Stan powietrza w znacznym stopniu oddziałuje na poziom życia. Obecnie do najważniejszych, niekorzystnych zjawisk wymuszających działanie w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: zanieczyszczenie środowiska substancjami niebezpiecznymi (metale ciężkie: kadm, ołów, rtęć, trwałe związki organiczne, drobne cząstki zawieszone), zakwaszenie gleb i wody na skutek emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i amoniaku, eutrofizację ekosystemów wodnych spowodowaną między innymi wymywaniem z powietrza związków azotu, zmniejszenie ochronnej warstwy ozonowej, powodujące zmiany klimatyczne, wywołane wzrostem zawartości w atmosferze dwutlenku węgla, metanu i tlenków azotu, wzrost stężenia ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery spowodowany przemianami fotochemicznymi w powietrzu, zanieczyszczonym między innymi tlenkami azotu oraz lotnymi związkami organicznymi, pogorszenie jakości powietrza w miastach. Poziom zanieczyszczenia powietrza związany jest między innymi z wielkością zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery (zarówno ze źródeł naturalnych, jak też antropogenicznych). Zanieczyszczenia antropogeniczne związane są głównie z procesami spalania paliw stałych, płynnych i gazowych (elektrownie, elektrociepłownie, indywidualne 49 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 paleniska, środki transportu). Zanieczyszczenia emitowane są również przez przemysł hutniczy i chemiczny (rafinerie, zakłady nawozów sztucznych) oraz rolnictwo (fermy hodowlane, rozpylanie nawozów i środków ochrony roślin). Źródłem zanieczyszczenia powietrza jest także działalność gospodarcza, szczególnie przemysł. W celu ograniczenia emisji przemysłowej podejmowane powinny być działania przez samych sprawców zanieczyszczeń, m.in. zainstalowanie urządzeń ochronnych, wdrożenie nowych technologii. 5.2.3 Program poprawy dla obszaru: Powietrze atmosferyczne Cel strategiczny: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń Cele średnioterminowe do roku 2011 i krótkoterminowe do roku 2008: 1. Ograniczanie wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 2. Ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji 3. Ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych 4. Rozwój monitoringu jakości powietrza 5. Termomodernizacja budynków Strategia osiągania celów i kierunki działań Wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego następuje z wielu źródeł emisji. Wyemitowane zanieczyszczenia stale podlegają procesom rozprzestrzenienia kształtując stan zanieczyszczenia powietrza, w tym często powszechne zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi. Główną i najskuteczniejszą formą ochrony atmosfery przed zanieczyszczeniem jest prewencja realizowana jako likwidacja zanieczyszczeń u źródła poprzez działania w zakresie: – Stymulowania procesów opracowywania i realizacji gminnych planów zaopatrzenia w energię (zgodnie z Prawem Energetycznym) uwzględniających zasady ochrony środowiska (w tym atmosferycznego) – Wzmożenia nadzoru nad osiąganiem i przestrzeganiem normatywów emisyjnych w jednostkach gospodarczych – Ograniczania roli indywidualnych palenisk węglowych w strukturze systemu grzewczego (zwłaszcza Domanic) 50 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 – Wspierania wszelkich tranzytowy przez działań inwestycyjnych miejscowości oraz działań minimalizujących drogowy ruch organizacyjnych ograniczających uciążliwość emisyjną środków transportu drogowego – Programowania zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii i surowców energetycznych – Zintegrowania programów ochrony powietrza z planami zagospodarowania przestrzennego gmin – Wspierania działań dostosowujących monitoring zanieczyszczeń atmosfery do aktualnych wymogów Lp. Kierunki działań Jednostki realizujące Ograniczanie emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji Eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i 1 zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi Właściciele obiektów, mieszkańcy, nośnikami ciepła Urząd Gminy Zmniejszenie zużycia paliw i emisji zanieczyszczeń do 2 powietrza atmosferycznego 51 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.2.4 Program operacyjny dla obszaru: Powietrze atmosferyczne Lp. Zadanie 1 Modernizacja kotłowni węglowej na olej opałowy/na gaz: 2 Budowa sieci gazowych 3 Termomodernizacja, remonty i docieplanie budynków użyteczności publicznej (m.in. szkoły) i budynków mieszkalnych Typ zadania własne własne własne Termin realizacji 2007 Realizatorzy Urząd Gminy, szkoła Efekty działań i uwagi Ograniczenie niskiej emisji 2010-2013 Właściciele obiektów, mieszkańcy, Urząd Gminy Ograniczenie niskiej emisji - Urząd Gminy, Wspólnoty Mieszkaniowe, właściciele obiektów Ograniczenie niskiej emisji Źródło: Harmonogram realizacji zadań programu ochrony środowiska dla Gminy Domanice 52 66 Źródła finansowania Środki właścicieli, budżet gminy, fundusze ochrony środowiska, fundusze UE Środki właścicieli obiektów, środki firm, jednostek gospodarczych i przedsiębiorstw Środki własne mieszkańców, budżet gminy, fundusze ochrony środowiska, fundusze UE Szacunkowy koszt zł b.d. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.3 Hałas 5.3.1 Stan aktualny W gminie nie ma źródeł uciążliwego hałasu. Jedynie wzdłuż dróg powiatowych występuje zwiększona emisja hałasu spowodowana dużym ruchem pojazdów na drodze. Wpływ na uciążliwy hałas ma: - zła nawierzchnia dróg, - duża prędkość poruszających się pojazdów, - zła jakość samochodów i ciągników rolniczych. 5.3.2 Zagrożenie środowiska hałasem Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałas wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Ponadto powoduje poważne zmiany psychosomatyczne, jak zagrożenie nadciśnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno - naczyniowym. Hałasem jest każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest zatem bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: - hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, - hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, - hałas komunalny występujący w budynkach wielorodzinnych i w obiektach użyteczności publicznej. 53 66 mieszkalnych, szczególnie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Hałas komunikacyjny Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w gminie należy komunikacja drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75-90 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 67 dB w porze nocnej i do 75 dB w porze dziennej. 5.3.3 Program poprawy dla obszaru: Hałas i wibracje Cel strategiczny: Rozpoznanie uciążliwości związanej z hałasem i ograniczanie uciążliwości akustycznych związanych z komunikacją na obszarze gminy Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011: 1. Włączenie problematyki ochronnej przed hałasem do planów zagospodarowania przestrzennego gminy Strategia realizacji celów średnioterminowych Podstawowym obowiązkiem jest inwentaryzacja miejsc, gdzie występują przekroczenia hałasu oraz dokładne rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie. Wiąże się to z wykonaniem badań uciążliwości akustycznej i docelowo opracowaniem mapy akustycznej uciążliwych miejsc w gminie. Konieczna jest również koordynacja działań (także policji) w celu badania pojazdów powodujących szczególny hałas, a także systematyczne usprawnianie ruchu drogowego, budowę obwodnic tranzytowych, budowę nowych odcinków dróg i modernizację nawierzchni istniejących. W planowaniu przestrzennym należy przyjąć zasadę stosowania natężenia hałasu jako jedno z kryteriów lokalizacji nowych inwestycji. W miejscach szczególnie narażonych na hałas, zlokalizowanych w pobliżu gęstej zabudowy mieszkaniowej konieczne będzie zastosowanie środków zmniejszających negatywny wpływ hałasu, a więc budowa ekranów akustycznych lub zasadzenie pasów zwartej zieleni izolacyjnej (gęste krzewy i drzewa). 54 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Przy modernizacji dróg i ulic należy zwrócić szczególną, uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w środowisku zewnętrznym o około 5 dB. Nie zapewni to jednak warunków komfortu akustycznego w tych punktach, w których poziom dźwięku przed zastosowaniem działań ochronnych jest większy niż 65 dB w porze dziennej i 55 dB w porze nocnej. Jedyną dostępną metodą redukcji hałasu pozostaje wymiana okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewnią, warunki komfortu akustycznego wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: Ograniczenie emisji hałasu do środowiska 1. Nazwa działania Lp. 1 Jednostki realizujące Poprawa nawierzchni dróg. Budowa i modernizacja dróg i infrastruktury drogowej Zarząd dróg, kolei, Wojewoda, Samorząd Powiatowy Efekty działań: – Zmniejszenie skali obiektywnego narażenia mieszkańców gminy na hałas – Spełnienie obowiązujących standardów w zakresie poziomu hałasu – Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez zmniejszenie subiektywnie odczuwalnej uciążliwości hałasowej – Zintensyfikowanie kontroli i nadzoru nad istniejącymi źródłami hałasu oraz zintensyfikowanie działań prewencyjnych dla ograniczenia uciążliwości przedsięwzięć priorytetowych – Wdrożenie nowoczesnego, kompleksowego systemu ochrony przed hałasem. 55 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.3.4 Program operacyjny dla obszaru: Hałas Lp. Zadanie 1 Poprawa nawierzchni dróg. Budowa i modernizacja dróg i infrastruktury drogowej Typ zadania własne Termin realizacji Realizatorzy Efekty działań i uwagi Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł b.d. Zarząd dróg, Wojewoda, Samorząd Powiatowy Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez zmniejszenie subiektywnie odczuwalnej uciążliwości hałasowej Budżet własny budżety miast i gmin budżet państwa b.d. 56 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.4 Promieniowanie elektromagnetyczne 5.4.1 Stan aktualny Promieniowanie elektromagnetyczne jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te fale, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: - promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, - promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów i ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Są również wytwarzane przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle czy badaniach naukowych. 57 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Promieniowanie niejonizujące Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są: stacje radiowe i telewizyjne, elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, stacje transformatorowe, stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej, zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym (np. kuchenki mikrofalowe) urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne. Na terenie gminy Domanice nie ma obiektów emitujących promieniowanie niejonizujące. 5.5 Poważne awarie i zagrożenia naturalne 5.5.1 Stan aktualny Zagrożenie pożarami Występujące na terenie gminy skupiska leśne, które stwarzają zagrożenie pożarami leśnymi. Przebiegające przez te tereny szlaki komunikacyjne i znajdujące się tam siedliska ludzkie wzmagają te zagrożenia. Zagrożenie skażeniem promieniotwórczym Do skażenia promieniotwórczego obszaru gminy może dojść, wskutek awarii reaktorów jądrowych siłowni elektrowni atomowych, pracujących poza granicami kraju lub reaktorów jądrowych statków (okrętów) o napędzie atomowym, pływających po morzach północnych, w sytuacjach kiedy kierunki wiatrów w górnych warstwach atmosfery będą przebiegały od rejonu awarii urządzenia jądrowego na terenie gminy. Przyczyną radiacyjnego skażenia administrowanego terenu mogą też być legalne i nielegalne przewozy materiałów rozszczepialnych szlakami komunikacyjnymi gminy. Awarie urządzeń i instalacji Instalacje, takie jak energetyczne, ciepłownicze, wodociągowe, kanalizacyjne i gazowe mogą być uszkodzone różnymi przyczynami. Awarie tych urządzeń mogą utrudnić funkcjonowanie 58 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 gospodarstw domowych, zakłócić, a nawet przerwać działalność zakładów pracy oraz utrudniać komunikację i prowadzenie działań ratowniczych. Zagrożenie wywołane gwałtownymi zjawiskami atmosferycznymi W różnych porach roku na obszarze gminy mogą wystąpić gwałtowne i obfite opady deszczu lub śniegu. Może to spowodować utrudnienia komunikacyjne i w prowadzeniu działalności gospodarczej, szczególnie w rolnictwie może być przyczyną zniszczeń zasiewów i plonów. Silne wiatry i huragany połączone z wyładowaniami atmosferycznymi oraz ze wzmożonymi opadami mogą mieć miejsce w okresie wiosenno - letnim i jesiennym. Mogą powodować inne niebezpieczne zdarzenia, jak np. uszkodzenia przesyłowych linii energetycznych, napowietrzanych linii telekomunikacyjnych, wzniecać pożary lasów i zabudowań od uderzeń piorunów i spięć (zwarć) przewodów energetycznych, zawał na szlakach komunikacyjnych, obiektów wysokościowych różnego przeznaczenia, zniszczenia w uprawach polowych i uszkodzenia dróg. Zjawiska te mogą też stanowić czynnik powodziotwórczy włącznie z powodowaniem tzw. „cofki” wód morskich. Będą utrudniać działalność gospodarczą oraz prowadzenie prac ratowniczych. 5.5.2 Program poprawy dla obszaru: Poważne awarie i zagrożenia naturalne Cel strategiczny: Minimalizacja zagrożeń naturalnych oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ochrona mieszkańców gminy przed skutkami poważnych awarii lub klęsk żywiołowych 2. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii. Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Zapobieganie poważnym awariom. 2. Minimalizacja skutków sytuacji awaryjnych. 59 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania 3. w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych. Lp. 1 Nazwa zadania Uwagi Zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych Policja, Inspekcja Transportu Drogowego, Samorządy, Zarządcy dróg, Wojewoda Największe zagrożenie dla ogółu mieszkańców gminy stwarza transport materiałów niebezpiecznych, stąd też przede wszystkim konieczne jest podjęcie działań zmierzających do zminimalizowania tego zagrożenia. Pojazdy transportujące materiały niebezpieczne powinny być przystosowane do tego celu, co poświadczać należy systematycznymi kontrolami stwierdzającymi stosowanie się do odpowiednich przepisów, a trasy przewozu poprowadzone tak, aby omijały tereny gęstej zabudowy mieszkalnej oraz tereny cenne przyrodniczo. Zadania te leżą w gestii Starostwa Powiatowego, jako administratora dróg powiatowych oraz Zarządu Województwa Mazowieckiego i Zarządów Dróg Krajowych i Wojewódzkich. Efekty działań: zwiększenie bezpieczeństwa środowiskowego, spadek strat wymiernych i niewymiernych (ekonomicznych, materialnych i społecznych) w wyniku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i transportowych, minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska poprzez zwiększony poziom prewencji, 60 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 5.5.3 Program operacyjny dla obszaru: poważne awarie i zagrożenia naturalne Lp. 1 Zadanie Modernizacja dróg, instalacja zabezpieczeń środowiska. Typ zadania Termin realizacji Efekty działań i uwagi Źródła finansowania szacunkowy koszt zł Zlikwidowanie części koordyno Zarządcy dróg, Urząd przyczyn powodujących 2007 – 2013 zdarzenia nadzwyczajne i wane Gminy poważne awarie Budżet państwa, województwa, fundusze ochrony środowiska, fundusze unijne - Realizatorzy Źródło: Harmonogram realizacji zadań programu ochrony środowiska 61 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 6. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY 6.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 6.1.1 Stan aktualny Lasy 6.1.2 Program operacyjny dla obszaru: Ochrona przyrody i krajobrazu Cel strategiczny: Utrzymanie na obecnym poziomie oraz rozwój walorów przyrodniczych gminy Cele średnioterminowe do roku 2011: Syntetyczna ocena stanu aktualnego Różnorodność biologiczna i krajobrazowa gminy Domanice, podobnie jak całego powiatu siedleckiego i województwa mazowieckiego, doznała w ciągu wielu lat szkód w wyniku: – Propagowania niezrównoważonego modelu rolnictwa, – Intensywnych wylesień, – Zmian warunków hydrogeologicznych i stosunków wodnych, – Zanieczyszczenia środowiska (gleb, wód, powietrza), – Rozwoju struktur zurbanizowanych i transportowych, – Fragmentacji ekosystemów i antropogenicznego kształtowania ekosystemów, – Bezpośredniego niszczenia środowiska, – Niedorozwoju infrastruktury technicznej (komunalnej i ochronnej), – Niedostatków w zarządzaniu przestrzenią oraz w zarządzaniu ochroną środowiska, – Rozwoju przemysłu. W lepszej sytuacji znajdują się ekosystemy objęte prawnym systemem ochrony. System obszarów chronionych wymaga wzmocnienia poprzez rozwój obszarowy oraz zintensyfikowaną integrację wewnętrzną i zewnętrzną (powiązanie ze strukturami krajowymi i europejskimi). 62 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DOMANICE NA LATA 2007-2013 Kierunki działań w powiecie siedleckim: – Opracowanie szczegółowego programu ochrony flory i fauny na terenie powiatu, obejmującego: ochronę gatunków zwierząt będących cennymi składnikami fauny na terenie powiatu, to jest m.in. czarnego bociana poprzez stworzenie obszarów chronionych, zapewnienie ochrony siedliskom przyrodniczym, szczególnie borom sosnowym, mieszanym, lasom dębowym, podmokłym łąkom, w których występują cenne gatunki roślin regionalnie rzadkich i zagrożonych w Polsce (storczyk szerokolistny, kruszczyk szerokolistny, konwalia majowa, krzew kruszyny i kalina koralowa), poprzez tworzenie obszarów chronionych. Prowadzenie akcji promocji terenu powiatu jako miejsca rekreacji i wypoczynku. Rewitalizacja cieków wodnych i bezwzględna ochrona obszarów źródliskowych oraz terenów tzw. małej retencji. – Powiększanie liczby zwierząt i roślin objętych ochroną oraz zorganizowanie warunków do wprowadzenia gatunków charakterystycznych dla rozwiniętych już ekosystemów. – Oznaczanie docelowych granic obszarów podległych ochronie. – Dążenie do prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych. Tabela 11 Zadania dotyczące ochrony przyrody i krajobrazu Nazwa działania Lp. Uwagi Właściciele gruntów, Urząd Gminy, Nadleśnictwa. 1 Tworzenie zwartych powierzchni leśnych 2 Tworzenie nowych, ochrona istniejących obszarów Właściciele obiektów, Urząd Gminy chronionych i prowadzenie zabiegów konserwatorskich Efekty działań: – Utrzymanie dotychczasowego i przywrócenie pożądanego stanu różnorodności biologicznej i krajobrazowej – Zwiększenie skuteczności wszystkich działań i narzędzi wzmacniających różnorodność biologiczną i krajobrazową – Wzrost społecznej świadomości ekologicznej i uzyskanie społecznej akceptacji dla niezbędnych działań – Zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego w regionie – Ukształtowanie przyrodniczych podstaw, zrównoważonego rozwoju gospodarczego w gminie. 63 66 6.1.3 Program operacyjny dla obszaru: Ochrona przyrody i krajobrazu Lp. Zadanie Tworzenie zwartych 1 powierzchni leśnych Tworzenie nowych, ochrona istniejących obszarów 2 chronionych i prowadzenie zabiegów konserwatorskich Typ zadania własne własne Termin realizacji - - Realizatorzy Efekty działań i uwagi zwiększenie lesistości w Właściciele gruntów, gminie Urząd Gminy, Nadleśnictwa. ochrona najbardziej Właściciele obiektów, cennych zasobów Urząd Gminy przyrodniczych gminy Źródła finansowania środki własne fundusze ochrony środowiska, budżet gminy środki własne fundusze ochrony środowiska Szacunkowy koszt zł b.d. b.d. 6.2 Gleby 6.2.1 Stan aktualny Gleby gminy Domanice są słabo zróżnicowane. Skałą macierzystą gleb gminy są utwory lodowcowe i wodnolodowcowe (głównie piaski) oraz utwory współczesne (mady, torfy, mursze). Wśród gruntów ornych przeważają gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane utworzone z piasków słabogliniastych. 6.2.2 Program operacyjny dla obszaru: Gleby W Programie Ochrony Środowiska dla gminy Domanice nadrzędnym celem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest dostosowanie przyszłych rozwiązań do standardów europejskich. Wymagania Unii Europejskiej dotyczące ochrony środowiska zostały sprecyzowane w odpowiednich dyrektywach, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązującej ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Cel strategiczny: Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów oraz ich ochrona i rekultywacja Cele średnioterminowe do roku 2011 1. Rekultywacja terenów zdegradowanych 2. Ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń pochodzących z działalności rolniczej 3. Ochrona gleb przed erozją 4. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów Lp. Nazwa zadania Uwagi 1 Zalesianie gleb (powierzchnia 17,6% gminy) 2 Likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów Nadleśnictwa, właściciele terenu, Urząd Gminy Właściciele terenu, Urząd Gminy 3 Oczyszczanie z odpadów pasów przy drogach. Gminne akcje „sprzątania śmieci” Zarządcy dróg, właściciele terenu, Urząd Gminy, mieszkańcy, Szkoły 6.2.3 Program operacyjny na lata 2007 – 2013 dla obszaru: Gleby Lp. Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Efekty działań i uwagi zwiększenie lesistości gminy i zwiększenie jego atrakcyjności dla mieszkańców i przyjezdnych ograniczenie degradacji gleb i poprawa ich właściwości 1 Zalesianie gleb (powierzchnia 17,6% gminy) własne 2007-2013 Nadleśnictwa, właściciele terenu, Urząd Gminy 2 Likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów własne 2007-2013 Właściciele terenu, Urząd Gminy 3 Oczyszczanie z odpadów pasów przy drogach. Gminne akcje „sprzątania śmieci” koordynowane Zarządcy dróg, właściciele terenu, Urząd ograniczenie degradacji gleb i Gminy, poprawa ich właściwości mieszkańcy, Szkoły Źródła finansowania Środki własne, fundusze ochrony środowiska, fundusze UE, budżet gminy Środki własne, fundusze ochrony środowiska (WFOŚiGW), fundusze UE, budżet gminy Szacunkowy koszt zł 200720102009 2013 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 7. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII 7.1 Racjonalizacja użytkowania wody do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych Cel średnioterminowy: Optymalizacja zużycia wody w przemyśle i rolnictwie Cel ten wynika z przyjętych limitów krajowych. Największe znaczenie dla realizacji tego celu mają działania podejmowane przez poszczególne zakłady produkcyjne, a także jednostki funkcjonujące w sektorze komunalnym. W celu zmniejszenia wodochłonności w strefie gospodarki, zakłady korzystające ze środowiska – pobierające wodę, surowce i energię powinny stosować najlepsze dostępne techniki (BAT). Istotne jest wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego w zakładach (normy ISO 14000), wprowadzanie zasad Czystej Produkcji, przystępowanie do programów sektorowych z dziedziny ochrony środowiska. Kierunki działań: - Zmniejszanie zapotrzebowania na wodę w rolnictwie - Ograniczanie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska - Ograniczanie marnotrawstwa wody - Zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych Efekty: - Odbudowa gminnych zasobów wodnych - Ograniczenie deficytów wody - Zmniejszenie ilości zrzucanych ścieków 7.2 Zmniejszenie zużycia energii Cel średnioterminowy: Ograniczenie do roku 2010 zużycia energii (na jednostkę PKB) o 25% w stosunku do roku 2000 i o 50% w stosunku do roku 1990 Cel ten wynika bezpośrednio z założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Osiągnięcie go uwarunkowane jest dalszym urealnieniem cen energii, m.in. poprzez wliczenie w jej cenę jednostkową kosztów środowiskowych (opłaty produktowe od paliw, zróżnicowane w zależności od uciążliwości danego paliwa dla środowiska). Ograniczenie ogólnego zużycia energii (także zmniejszenie produkcji energii) przyniesie efekty w postaci zmniejszenia zużycia surowców energetycznych, a także zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska. Zmniejszenie zużycia energii powinno być rozpatrywane jednostkowo, gdyż przy zakładanym wzroście gospodarczym i rozwoju gminy nieunikniony jest bezwzględny wzrost zużycia energii. Zmniejszenie zużycia energii, zwłaszcza w sektorze komunalnym, związane będzie z nieuniknionym wzrostem cen tej energii. Podstawowe znaczenie będą mieć również działania w zakresie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki (wprowadzanie energooszczędnych technologii) oraz wzrost świadomości społeczeństwa. Wymienione działania będą realizowane przez podmioty gospodarcze, a także wytwórców energii; władze samorządowe mają ograniczony wpływ na realizację założonych celów. Niemniej, istotne jest prowadzanie działań edukacyjnych i informowanie o dostępnych możliwościach w zakresie ograniczania zużycia energii. Kierunki działań: - Restrukturyzacja gospodarki w kierunku ograniczania produkcji energochłonnej - Modernizacja procesów wytwórczych we wszystkich sektorach - Racjonalizacja zużycia i oszczędzania energii przez mieszkańców - Minimalizacja strat energii w systemach przesyłowych oraz obiektach mieszkalnych, usługowych i przemysłowych - Finansowe stymulowanie i wspieranie przedsięwzięć w zakresie zmniejszania energochłonności Efekty zmniejszenia energochłonności gospodarki: - Zmniejszenie eksploatacji zasobów energetycznych i zużycia paliw - Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza - Zmniejszenie negatywnych oddziaływań zanieczyszczeń powietrza na środowisko (hydrosferę, glebę, biosferę) i zdrowie człowieka - Zmniejszenie globalnych kosztów ochrony środowiska - Zmniejszenie globalnych kosztów produkcji energii. 7.3 Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Cele średnioterminowe do roku 2015: Zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 3,65 w roku 2006 i systematyczny wzrost do 7,5% w roku 2010 Zwiększenie do roku 2010 wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych o 100% w stosunku do roku 2000 Obecnie wykorzystanie energii odnawialnej w Unii Europejskiej kształtuje się na poziomie 6 %. Planuje się wzrost tego udziału do 12% w perspektywie roku 2010. W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). W gminie Domanice istnieją potencjalne możliwości szerszego wykorzystania biopaliw (słoma, odpady drzewne) oraz energii słonecznej, wiatrowej i wodnej. Osiągnięcie celu (wzrost udziału źródeł odnawialnych) jest realne ze względu na bardzo niski próg wyjściowy. Kierunki działań: – -Włączenie rozwoju energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii w przygotowane na wszystkich szczeblach samorządowych programy zrównoważonego rozwoju, programy ochrony środowiska, plany zagospodarowania przestrzennego i plany energetyczne) – Zwiększenie zaangażowania środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych) i prywatnych na rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych z równoczesną poprawą efektywności ich wykorzystania – Intensyfikacja działań umożliwiających wykorzystanie w tym zakresie środków finansowych ze Wspólnoty Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych. Efekty wynikające z rozwoju wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: – Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza powstających podczas spalania paliw kopalnych – Ułatwienie wywiązywania się z międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza i ich transportu na dalekie odległości – Stymulacja rozwoju nowoczesnych technologii 7.4 Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji Cele średnioterminowe: Ograniczenie do roku 2010 materiałochłonności produkcji 50% w stosunku do roku 1990 Wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa międzynarodowego) (dotyczy substancji zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz substancje niszczące warstwę ozonową) Kierunki działań: – Ograniczenie marnotrawstwa zasobów naturalnych – Likwidacja zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła – Zwiększenie recyklingu i odzysku materiałowego Efekty: – Zmniejszenie nakładów na produkcję – Zmniejszenie kosztów ochrony środowiska – Zmniejszenie zakresu degradacji środowiska i eksploatacji zasobów – Zmniejszenie marnotrawstwa surowców i materiałów 8. EDUKACJA EKOLOGICZNA Adresatem końcowym Programu ochrony środowiska jest społeczeństwo gminy Domanice. Warunkiem koniecznym dla realizacji celów i zadań zawartych w Programie ochrony środowiska jest chęć włączenia się mieszkańców do ich realizacji. Z tego względu jednym z priorytetów Programu jest kontynuacja i dalszy rozwój prowadzonej od wielu lat na terenie gminy edukacji ekologicznej. Działania zaproponowane w Programie przyczynią się do ukształtowania świadomości ekologicznej, rozumianej jako widza, poglądy i wyobrażenia ludzi o środowisku przyrodniczym i jego ochronie. 8.1 Edukacja ekologiczna formalna (szkolna) Ten rodzaj edukacji to zorganizowany system kształcenia uczniów na wszystkich szczeblach systemu oświaty, nastawiony na wykształcenie w nich umiejętności obserwowania środowiska i zmian w nim zachodzących, wrażliwości na piękno przyrody i szacunku dla niej. W ramach edukacji formalnej proponuje się kontynuację lub wprowadzenie następujących działań: 1. Realizacja zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach. 2. Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. 3. Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień). 4. Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska. 5. Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych (wraz z podaniem ich ilości), a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na uwagę. 8.2 Edukacja ekologiczna pozaszkolna W ostatnich latach można zaobserwować wzrost zainteresowania niektórych grup osób dorosłych zdobywaniem wiedzy na temat otaczającego ich środowiska, a także możliwości uczestniczenia w działaniach na rzecz jego ochrony. Zachowania obserwowane w społeczeństwie wskazują jednak, że poziom akceptacji dla działań z zakresu ochrony środowiska maleje, a zachowania prokonsumpcyjne przeważają nad proekologicznymi. Dlatego też rola edukacji ekologicznej i wprowadzanie jej nowych form są nadal bardzo istotne. Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej dorosłych jest zaangażowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o możliwościach prawnych uczestniczenia mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska. Wśród wielu tematów edukacji ekologicznej, znaczące miejsce należy przypisać edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego, oszczędności energii i wody. Cel strategiczny: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy, kształtowanie postaw proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialności za stan środowiska. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Kontynuacja oraz rozszerzanie działań edukacyjnych w szkołach z zakresu ochrony środowiska 2. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej dorosłej części społeczności gminy 3. Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa gminy w odniesieniu do środowiska Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Kontynuacja edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli raz dla ogółu mieszkańców gminy 2. Wspieranie finansowe i merytoryczne działań z zakresu edukacji ekologicznej 3. Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji nt. stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony 4. Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej 5. Rozwijanie różnorodnych form edukacji ekologicznej 6. Opracowanie i sukcesywne wdrażanie Zintegrowanego Programu Edukacji Ekologicznej Lp. 1 2 3 4 Nazwa zadania Organizowanie akcji tj. „Sprzątanie świata”, zajęć dydaktycznych, kół zainteresowań, konkursów ekologicznych itp. W szkołach na terenie gminy Kampania informacyjno-edukacyjna społeczeństwa gminy. Popularyzacja zasad ochrony środowiska Wprowadzenie „Małych projektów ekologicznych” Estetyka gminy – organizowanie konkursów mieszkańcom gminy Uwagi Urząd Gminy, szkoły, organizacje ekologiczne pozarządowe, mieszkańcy W celu zapewnienia koordynacji i harmonizacji zaplanowanych działań z zakresu edukacji ekologicznej, proponuje się opracowanie i wdrożenie „Zintegrowanego Programu Edukacji Ekologicznej”. Program ten obejmie: Działania w szkołach wszystkich szczebli polegające na ich wsparciu merytorycznym 1. i finansowym, a w szczególności: szkolnych programów edukacji ekologicznej rozwój i wspieranie szkolnych kółek o tematyce związanej z ochroną środowiska organizacji międzyszkolnych konkursów, olimpiad, turniejów o tematyce ekologicznej Promocję działań gminy w zakresie ochrony środowiska z udziałem organizacji 2. pozarządowych, środków masowego przekazu i innych zainteresowanych podmiotów: organizacja akcji promujących zasady zrównoważonego rozwoju promocja tzw. zachowań ekologicznych ogółu społeczeństwa gminy (oszczędzanie wody, energii, selektywna zbiórka, utrzymywanie ładu i porządku) wspieranie transportu zbiorowego, promocja idei rozwoju ścieżek rowerowych organizacja szkoleń, seminariów i konferencji, a także punktu informacyjnego dla przedsiębiorców. 8.3 Program operacyjny dla obszaru: Edukacja ekologiczna Lp. 1 2 Zadanie Organizowanie akcji tj. „Sprzątanie świata”, zajęć dydaktycznych, kół zainteresowań, konkursów ekologicznych itp. W szkołach na terenie gminy Kampania informacyjnoedukacyjna społeczeństwa gminy. Popularyzacja zasad ochrony środowiska Typ zadania Termin realizacji własne 2007 2013 własne 2007 – 2013 Realizatorzy Urząd Gminy, szkoły, organizacje ekologiczne pozarządowe, mieszkańcy Efekty działań i uwagi podnoszenie świadomości ekologicznej wśród dzieci i młodzieży podnoszenie świadomości ekologicznej wśród dorosłej części mieszkańców gminy oraz przedsiębiorców promowanie idei zrównoważonego rozwoju podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców Źródła finansowania Budżet gminy, budżet wojewódzki, fundusze ochrony środowiska, fundusze strukturalne, środki organizacji ekologicznych Lp. 1 3 4 Zadanie Organizowanie akcji tj. „Sprzątanie świata”, zajęć dydaktycznych, kół zainteresowań, konkursów Wprowadzenie „Małych ekologicznych itp. W szkołach projektów ekologicznych” na tereniegminy gminy– Estetyka organizowanie konkursów mieszkańcom gminy Typ zadania Termin realizacji własne 2007 2013 własne 2007 – 2013 własne 2007 – 2013 Realizatorzy Urząd Gminy, szkoły, organizacje ekologiczne pozarządowe, mieszkańcy Efekty działań i uwagi podnoszenie świadomości ekologicznej wśród dzieci i młodzieży wyższy stan świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy Źródła finansowania Budżet gminy, budżet wojewódzki, fundusze ochrony środowiska, fundusze strukturalne, środki organizacji ekologicznych 9. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 i 18 stanowi, że w celu realizacji polityki ekologicznej państwa samorządy sporządzają wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które następnie są przyjmowane do realizacji w drodze uchwały sejmiku województwa albo rady powiatu lub gminy. Programy te, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, sporządza się na 4 lata, z tym, że przewidziane w niej działania obejmują w perspektywie kolejne 4 lata. Programy powinny określać cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Prace nad gminnym programem ochrony środowiska winny być prowadzone przy udziale wszystkich instytucji działających na terenie gminy w sferze ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Do prac tych należy włączyć także reprezentantów społeczeństwa w postaci przedstawicieli gminnych organów samorządu terytorialnego (radnych, członków komisji itp.), samorządu gospodarczego i ekologicznych organizacji pozarządowych (jeśli istnieją lub prowadzą swoje agendy na terenie gminy). 9.1 Zasady ogólne Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska należy uwzględniać ustalenia zawarte w dokumentach: - Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej państwa, - Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, - Programie ochrony środowiska województwa mazowieckiego. - Programie ochrony środowiska powiatu siedleckiego. Cele i zadania ujęte w wymienionych dokumentach, a konkretniej – zawarte w nich tabele przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, powinny być wykorzystywane przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska w trojaki sposób: jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporządzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów itd.). Podstawą wyjściową dla wielu zadań będzie wykaz zadań własnych samorządów gminnych przedstawiony w rozdziale 6 niniejszego opracowania; jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych celów, planowanych do uzyskania na danym terenie; jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym bądź lokalnym, jeśli zadanie ujęte w wymienionych wyżej dokumentach jest sformułowane ogólnie bądź dotyczy szczebla krajowego, wojewódzkiego lub powiatowego. Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a więc powinna zawierać co najmniej następujące rozdziały: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin), poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, ochrona przyrody i bioróżnorodności), narzędzia i instrumenty realizacji programu (ramy prawa, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznymi programami wyższego szczebla administracyjnego, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do informacji i udział społeczeństwa), nakłady na realizację programu (wielkość nakładów i źródła finansowania), kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). Programy gminne powinny się składać z dwóch części: zadań własnych gminy (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy); zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim, bądź centralnym). Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany ze sporządzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi (np. programem gospodarki leśnej, programem ratowniczo-gaśniczym sporządzanym przez gminne komendy państwowej straży pożarnej, itp.), gminnymi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wodę, itd., gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach, a także obejmującym obszar gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód (jeżeli programy takie dla obszarów obejmujących daną gminę zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska). 9.2 Limity krajowe ujęte w „II Polityce ekologicznej państwa” W „II Polityce ekologicznej państwa”, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska: zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%; ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; Wszystkie wymienione limity dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r. Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. W programach gminnych mogą zostać ujęte w zależności od specyficznych warunków danej gminy. 9.3 Podział limitów krajowych na limity wojewódzkie i powiatowe Brak dostatecznych podstaw planistycznych spowodował, że zarówno Rada Ministrów, przyjmując w czerwcu 2000 r. II Politykę ekologiczną państwa, jak i ustawa Prawo ochrony środowiska nie dokonały podziału limitów krajowych na limity regionalne. Dlatego też przytoczone powyżej wskaźniki liczbowe należy traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów polityki ekologicznej państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu krajowym. Tylko w dwóch przypadkach może mieć miejsce określona procedura „przydziału” limitów dla poszczególnych powiatów. Chodzi o ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza w takim zakresie, w jakim w ramach monitoringu środowiska zostaną zidentyfikowane obszary, w których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód oraz obszary przekroczeń dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Ustalone programy działań naprawczych dla tych obszarów (w postaci programów ochrony wód i programów ochrony powietrza), mogą ustalać limity regionalne. Nie przewiduje się natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami między Ministerstwem Środowiska wymaganiami zainteresowanymi samorządami. Przypadki takie mogłyby mieć miejsce, na przykład, w odniesieniu do miast przygranicznych, jeśli wynikałoby to z umów dwustronnych z państwami sąsiednimi. Sporządzając programy ochrony środowiska poszczególne powiaty lub gminy, kierując się interesem swoich mieszkańców, mogą ustalić własne limity powiatowe lub gminne, wzorowane na wymienionych wyżej wskaźnikach. Samorządy szczebla podstawowego powinny także sprecyzować zadania szczegółowe w zakresie ochrony środowiska dotyczące estetyki terenów ogólnodostępnych, postępowania ze zwierzętami (w tym domowymi), utrzymania obiektów użyteczności publicznej oraz posesji prywatnych itp. 9.4 Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów gminnych Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska muszą być uwzględniane wszystkie wymagania obowiązujących przepisów prawnych, dotyczących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska powinny być brane pod uwagę także różne programy rządowe, które w tym, czy innym stopniu dotyczą ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Są to dokumenty takiego typu jak na przykład: II Polityka ekologiczna państwa, Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego, Raport o stanie środowiska województwa mazowieckiego, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Domanice, Program ochrony środowiska powiatu siedleckiego. Gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać (po uzyskaniu członkostwa w UE) warunki pozyskania wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które w głównej mierze udzielane będzie jednostkom samorządu terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Powinny więc być zgodne z programowymi, które będą stanowiły podstawę otrzymania takiego wsparcia. dokumentami 9.5 Programy regionalne i lokalne na sąsiednich obszarach Istnieją dwa specyficzne obszary ochrony środowiska, które wymagają koordynacji poziomej między programami ochrony środowiska dla sąsiednich jednostek administracyjnych. Są to: zależność jakości pobieranej wody powierzchniowej w danej jednostce (gminie, mieście) od zrzutu ścieków w jednostkach ulokowanych w górę biegu rzeki, oraz przepływy zanieczyszczeń powietrza pomiędzy sąsiadującymi jednostkami administracyjnymi. Dlatego konieczna jest koordynacja programów ochrony wód w układzie zlewniowym oraz koordynacja programów ochrony powietrza na dużych obszarach. W pierwszym przypadku dobrym mechanizmem tej koordynacji byłoby sporządzanie programów ochrony wód w trybie porozumienia gmin lub związku gmin o zasięgu zlewniowym. Wówczas gminne, a także powiatowe programy ochrony środowiska mogłyby być sporządzane (w części dotyczącej ochrony wód) bezpośrednio na podstawie programu zlewniowego. W przypadku ochrony powietrza problem jest trudniejszy, gdyż skuteczność lokalnych i regionalnych strategii ograniczania emisji musiałaby być oceniania na podstawie, testowanych obecnie, odpowiednich wielkoobszarowych modeli matematycznych, uwzględniających efekty oddziaływania zarówno własnej emisji, jak i napływu zewnętrznego. Przy opracowywaniu programów ochrony środowiska należy również zwrócić uwagę na konieczność integrowania pomiędzy gminami planów dotyczących ochrony różnorodności przyrodniczej. Jest to niezbędne w celu zachowania spójności korytarzy ekologicznych oraz planów ochrony parków narodowych i krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody, leżących na sąsiadujących terytoriach. Szczegółowe wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym przygotowało Ministerstwo Środowiska. Dokument jest dostępny na stronach internetowych Ministerstwa (www.mos.gov.pl). 10. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: monitoring jakości środowiska, monitoring polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. 10.1 Monitoring stanu środowiska Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. 10.2 Monitoring polityki ekologicznej Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu będzie polegało regularnej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: określenie stopnia wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, analizę przyczyn tych rozbieżności. Koordynator wdrażania programu będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu. W 2007 roku na bieżąco, będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2007 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla następnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane działania na lata 2008-2011, z uszczegółowieniem działań na lata, tj. 2008 i 2009. Ten cykl będzie się powtarzał co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej co cztery lata i polityki długoterminowej co sześć lat. 10.3 Zarządzanie programem Efektywne wdrażanie niniejszego opracowania wymaga dużego zaangażowania administracji samorządowej, a także dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami (organizacjami) włączonymi w zagadnienia ochrony środowiska. Wdrażanie polityki długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie się w okresie zmian systemu prawnego, wynikających z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mogą mieć wpływ na strukturę zarządzania środowiskiem, a co za tym idzie na strukturę zarządzania Programem. 10.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na wójta gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go Radzie Gminy. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że głównym celem średniookresowym (do 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2003 – 2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdrożenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowiązań międzynarodowych, w tym: 1) wzmocnienia etatowego służb inspekcji ochrony środowiska na szczeblu centralnym i regionalnym; 2) wdrożenia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszczeń; 3) wdrożenia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych zgodnie z wymaganiami dyrektywy Seveso II); 4) wdrożenia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniającego wszystkie wymagania ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie roślin uprawnych; 5) wzmocnienia i rozwoju działalności Krajowego Centrum BAT; 6) utworzenia krajowego punktu kontaktowego do spraw wdrażania programu Unii Europejskiej Natura 2000; 7) po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Europejskiej Agencji Środowiska – rozszerzenia regularnej współpracy z Agencją już na zasadach odnoszących się do jej członków. Realizacja wymienionych w pkt 1 – 4 zadań, a zwłaszcza wdrożenie systemów informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, państwowego monitoringu środowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli umożliwi dokonywanie co 2 lata oceny realizacji gminnych programów ochrony środowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska. 10.5 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu Aktywność społeczną wspiera również niezależna prasa ekologiczna i różnorodne wydawnictwa. Duże znaczenie dla ekspansji obywatelskiej aktywności ma nowe ustawodawstwo stwarzając powszechny dostęp do informacji o środowisku i procedury udziału społeczeństwa w zarządzaniu środowiskiem (ustawa - prawo ochrony środowiska). Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest dla społeczeństwa poprzez: publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, publikacje Ministerstwa Środowiska, publikacje służb państwowych - Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną, publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowobadawczych, publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej, programy telewizyjne i radiowe, targi i giełdy ekologiczne, plakaty, plakaty filmowe, filmy, festiwale i konkursy ekologiczne, akcje edukacyjne i promocyjne, internet. Gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących środowiska jest jednym z zadań m.in. Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z tym założeniem IOŚ do celów swojej działalności włączyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społeczeństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach mających na celu jego ochronę, w tym również z realizacji wykonania założeń przyjętych w powyższym opracowaniu. W ramach realizacji tych zadań WIOŚ w Warszawie prowadzi następujące formy działalności: opracowuje cyklicznie raporty o stanie środowiska na terenie województwa, które przekazywane są władzom lokalnym, placówkom oświatowym i bibliotekom oraz poprzez sieć wojewódzkich inspektoratów, wszystkim zainteresowanym na terenie kraju, prowadzi w swoich placówkach zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży szkół województwa, pracownicy Wydziału i Działów Monitoringu Środowiska biorą udział w lekcjach o tematyce ekologicznej w szkołach województwa, uczestniczą w zajęciach metodycznych dla nauczycieli oraz związanych z tematyką ekologiczną szkoleniach organizowanych dla różnych jednostek, udostępnia osobom zainteresowanym materiały informacyjne dotyczące szeroko pojętej tematyki ochrony środowiska, współpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnień związanych z ochroną środowiska. Przedstawiciele WIOŚ zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 8a ust.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowują i przedstawiają radom powiatów i sejmiku województwa coroczną informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy. 11. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU 1. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce – Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2001; 2. Dokumentacje hydrogeologiczne zbiorników wód podziemnych – Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1995-2001; 3. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcją B. Fiedora - Wrocław-Białystok, 1999-2000 4. Dylikowa A., Geografia Polski -krainy geograficzne - PZWS, Warszawa, 1973 5. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska - Warszawa, 2002 6. Kondracki J., Geografia regionalna Polski - PWN, Warszawa 1998 7. Leśnictwo 2001 - GUS, Warszawa, 2001 8. Natura 2000 - europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa - Warszawa, 1999 9. Ośrodek współpracy z państwami o transformującej się gospodarce OECD: Przeglądy ekologiczne - Polska, Paryż,1995 10. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa mazowieckiego; 11. Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska - poradnik, praca zbiorowa, Warszawa, 2001 12. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wskaźnikowy - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001 13. Polskie studium różnorodności biologicznej - red. R. Andrzejewski i A. Weigle, NFOŚ, Warszawa, 1993 14. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na środowisko gruntowo-wodne składowisk odpadów stałych - Ministerstwo Środowiska, Warszawa,2000 15. Program ochrony środowiska powiatu siedleckiego – Siedlce 2005; 16. Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego; 17. Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska - materiał dla komisji sejmowej - Ministerstwo Środowiska, Warszawa, kwiecień 2002 18. Przestrzeń ekologiczna dla Polski i Europy - praca zbiorowa, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 1997 19. Raport o stanie środowiska województwa mazowieckiego - WIOŚ Warszawa delegatura w Płocku. 20. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) jako instrument realizacji polityki ekologicznej - praca zbiorowa pod redakcją J. Jędrośki, Wrocław, 2001 21. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, 22. Rocznik Statystyczny Województw 2001, GUS, Warszawa, 23. Rocznik Statystyczny Województw 2002, GUS, Warszawa, 24. Sektorowy program operacyjny ochrona środowiska i gospodarka wodna - tekst wstępny, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2002 25. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 2000 roku na podstawie badań monitoringowych Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001 26. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 r. - Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. 2002 27. Strategia rozwoju Województwa mazowieckiego; 28. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Domanice; 29. Wawrzoniak J., Małachowska J., Wójcik J., Liwińska A., Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 1995 roku na podstawie badań monitoringowych - PIOŚ, Warszawa, 1996 30. Wdrażanie koncepcji sieci NATURA 2000 w latach 2001-2003 – Ministerstwo Środowiska, grudzień 2002 r.; 31. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym - projekt, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002 32. Zalesianie terenów porolnych - praca zbiorowa pod redakcją A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999 33. Zanieczyszczenie środowiska hałasem w świetle badań WIOŚ w 1995 roku - praca zbiorowa, PIOŚ Warszawa, 1996 34. Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest - Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 35. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce - informator, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 2001 12. SPIS TABEL TABELA 1 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GMINIE DOMANICE W 2005 R ................................................................................................................................ 12 TABELA 2 LUDNOŚĆ GMINY DOMANICE W LATACH 2001 – 2005 /WG GUS/ ..... 13 TABELA 3 LUDNOŚĆ GMINY DOMANICE WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W 2005 R. /DANE WG GUS/ ........................................................................... 13 TABELA 4 RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 2001 – 2005 W GMINIE DOMANICE /DANE WG GUS/...................................................................................... 14 TABELA 5 STAN DRÓG W GMINIE DOMANICE W 2004 R /DANE WG GUS/ ........ 17 TABELA 6 WYDAJNOŚĆ WODOCIĄGÓW W GMINIE DOMANICE W 2006 R. ..... 18 TABELA 7 STAN OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW DOMANICE W 2006 R. .................... 19 TABELA 8 SYTUACJA FINANSOWA GMINY DOMANICE (TYS. ZŁ.) ..................... 20 TABELA 9 ZESTAWIENIE OCEN JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH OBJĘTYCH MONITORINGIEM DIAGNOSTYCZNYCM W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIEM W 2005 R........................................................................................ 45 TABELA 10 JAKOŚĆ WÓD PRZEPŁYWAJĄCYCH PRZEZ GMINĘ DOMANICE OBJĘTYCH MONITORINGIEM W 2001 R. ............................................................... 46 TABELA 11 ZADANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU .. 66
